THỐNG KÊ

1. 1
Bài
1:
Tổng
quan
về
các
loại
thiết
kế
nghiên
cứu
thường
áp
dụng
trong
Bệnh
viện
PGS.TS. L­u Ngäc Ho¹t
Trường ĐHY Hà Nội
Các
loại
hình
nghiên
cứu
Khoa
học
cơ
bản
NC
ứng
dụng
Theo
loại
hình
NC
Theo
bản
chất
NC
Định
tính
Định
lượng
NC
hành
động
Theo
loại
thiết
kế
NC
Dọc
Ngang
Quan
sát
Can
thiệp
Bệnh
chứng
Thuần
tập
Mô
tả
Phân
tích
Lâm
sàng
Cộng
đồng
Giá
trị
nghiệm
pháp
chẩn
đoán
Hồi
cứu
Tiến
cứu
3.
Các
loại
thiết
kế
nghiên
cứu
thường
áp
dụng
trong
y
học
và
trong
bệnh
viện
Nghiªn cứu dịch tễ học!
NC quan s¸t! NC can thiệp!
Th«ng tin
quÇn thÓ !
Th«ng tin
c¸ thÓ!
NC
t­¬ng
quan !
NC m« t¶ !
NC ph©n
tÝch !
NC !
t­¬ng
quan !

2. 2
VÝ dô vÒ NC T­¬ng quan
(th«ng tin quÇn thÓ)
Hµm l­îng muèi tiªu thô (kg/ng­êi/n¨m)
Tû lÖ chÕt/100.000 d©n
Mối
liên
quan
giữa
mức
tiêu
thụ
chocolate
và
số
giải
thưởng
Nobel/10
triệu
dân
Liên
quan
giữa
GDP/đầu
người
và
tuổi
thọ
Việt
Nam
Nga
Mỹ
Nhật
Philippines
Indonesia
Thái
Lan
BÖnh
hiÕm!
BÖnh
phæ biÕn!
1 ca
bÖnh
hiÕm!
Chïm
bÖnh
hiÕm!
Lo¹t
bÖnh
nh©n!
NC c¾t
ngang!
Nghiªn cứu dịch tễ học!
NC quan s¸t! NC can thiệp!
Th«ng tin
quÇn thÓ !
Th«ng tin
c¸ thÓ!
NC !
t­¬ng
quan !
NC m« t¶ !
NC ph©n
tÝch !
Lo¹t
bÖnh
nh©n!
1 ca
bÖnh
hiÕm!
Chïm
bÖnh
hiÕm!

3. 3
1.
Mô
tả
ca
bệnh,
chùm
bệnh,
loạt
bệnh
• Đặc
điểm
loại
thiết
kế
nghiên
cứu
này
là
gì?
 Thuộc
nhóm
nghiên
cứu
mô
tả
(theo
phân
loại
thiết
kế
NC)
 Tất
cả
đối
tượng
NC
đều
có
cùng
một
vấn
đề
SK
(bệnh,
hoặc
dấu
hiệu
bệnh)

không
xác
định
được
tỷ
lệ
mắc;
 Không
có
nhóm
đối
chứng
(có
thể
có
nhóm
tự
đối
chiếu)
 Không
xác
định
rõ
biến
số
nào
là
biến
phụ
thuộc
chính

không
tính
được
cỡ
mẫu
và
cũng
không
cần
tính
cỡ
mẫu.
Mô
tả
ca
bệnh,
loạt
bệnh
Bệnh
nhân
Hỏi
 Khám
LS,
 Cận
LS
Tiền
sử,
Bệnh
sử
Yếu
tố
nguy
cơ
Chẩn
đoán
 Khỏi
nhanh
 Kéo
dài
 Di
chứng
 Tử
vong
 Phối
hợp
thuốc
 Thày
thuốc
 Chăm
sóc
BN
 Đặc
điểm
BN
 Cơ
sở
vật
chất
 Yếu
tố
khác
Điều
trị
BÖnh
hiÕm!
BÖnh
phæ biÕn!
1 ca
bÖnh
hiÕm!
Chïm
bÖnh
hiÕm!
Lo¹t
bÖnh
nh©n!
NC c¾t
ngang!
Nghiªn cứu dịch tễ học!
NC quan s¸t! NC can thiệp!
Th«ng tin
quÇn thÓ !
Th«ng tin
c¸ thÓ!
NC !
t­¬ng
quan !
NC m« t¶ !
NC ph©n
tÝch !
NC c¾t
ngang!
Nghiªn cøu C¾t ngang
n
b+d
a+c
c+d
d
c
E
a+b
b
a
E
D
D
a: ph¬i nhiÔm vµ cã bÖnh
b: ph¬i nhiÔm nh­ng kh«ng cã bÖnh
c: kh«ng ph¬i nhiÔm nh­ng cã bÖnh
d: kh«ng ph¬i nhiÔm vµ kh«ng bÖnh
N Chän mÉu
ngÉu nhiªn
n
E
E!
D
D
D
ED!
ED!
ED!
ED!DE
D
D!
E
E
E
ED!
DE!
DE!
ED!
Ph©n biÖt gi÷a nghiªn cøu Lo¹t bÖnh
vµ nghiªn cøu C¾t ngang
* o *o*
o*oo * * o * o
*o* o* *o*o o
o*oo*o**o*o*
o* oo * o *
oo* o
Nghiªn cøu
c¾t ngang
* * *
* * * * ** *
** * * * * * *
* * * * * * * *
* * * * * ** *
* * * *
Nghiªn cøu
lo¹t bÖnh
* Ng­êi cã
bÖnh
o Ng­êi b×nh
th­êng
TÝnh ®­îc
tû lÖ bÖnh
Kh«ng tÝnh
®­îc tû lÖ bÖnh

4. 4
¦u, nh­îc ®iÓm cña NC C¾t ngang
1. Cho biÕt ®­îc tû lÖ cña 1 hiÖn t­îng quan t©m,
hoÆc gi¸ trÞ trung b×nh cña 1 tham sè trong 1
quÇn thÓ (vÝ dô tû lÖ suy dinh d­ìng, chiÒu cao
trung b×nh)
2. Kh«ng cho phÐp nghiªn cøu tû lÖ míi m¾c
3. C¶ yÕu tè nh©n vµ qu¶ ®­îc quan s¸t cïng 1
lóc nªn ®«i khi kh«ng ph©n biÖt râ ®©u lµ nh©n,
®©u lµ qu¶,
4. ChØ gióp cho viÖc h×nh thµnh gi¶ thuyÕt
5. Víi bÖnh hiÕm, cì mÉu nghiªn cøu ph¶i rÊt lín
Câu
hỏi
 Thiết
kế
NC
dưới
đây
được
gọi
là
thiết
kế
NC
gì?
1. Xác
định
10
bệnh
phổ
biến
nhất
tại
BV
A
năm
2014
2. Hồi
cứu
bệnh
án
của
các
bệnh
nhân
bị
Viêm
tụy
cấp
3. Thiết
kế
một
mẫu
bệnh
án
mới
sau
đó
chọn
BN
sẽ
vào
BV
để
nghiên
cứu
theo
mẫu
đó;
4. Chia
bệnh
nhân
thành
2
nhóm,
mỗi
nhóm
nhận
một
phác
đồ
điều
trị
khác
nhau
5. Theo
dõi
dọc
các
phụ
nữ
mang
thai
bị
chẩn
đoán
qua
siêu
âm
là
thai
bất
thường
để
xem
họ
đi
đâu,
hỏi
ai,
làm
gì,
số
phận
và
tình
trạng
cái
thai
đó
thế
nào
sau
kết
luận
của
bác
sỹ
siêu
âm?
ThuÇn
tËp!
BÖnh
chøng!
BÖnh
hiÕm!
BÖnh
phæ biÕn!
1 ca
bÖnh
hiÕm!
Chïm
bÖnh
hiÕm!
Lo¹t
bÖnh
nh©n!
NC c¾t
ngang!
Nghiªn cứu dịch tễ học!
NC quan s¸t! NC can thiệp!
Th«ng tin
quÇn thÓ !
Th«ng tin
c¸ thÓ!
NC!
t­¬ng
quan !
NC m« t¶ !
NC ph©n
tÝch !
BÖnh
chøng!
2.
Thiết
kế
NC
Bệnh
chứng
1. Có
những
loại
thiết
kế
NC
bệnh
chứng
nào
có
thể
áp
dụng
ở
đây?
2. Làm
thể
nào
để
đảm
bảo
chọn
đúng
và
đủ
nhóm
chứng;
3. Nghiên
cứu
bệnh
chứng
có
giá
trị
như
thế
nào
so
với
các
nghiên
cứu
LS
khác?
Bệnh
nhân
Hỏi
 Khám
LS,
 Cận
LS
Tiền
sử,
Bệnh
sử
Yếu
tố
nguy
cơ
Chẩn
đoán
Không
bệnh
Tiền
sử,
Bệnh
sử
Yếu
tố
nguy
cơ
 Khỏi
nhanh
 Kéo
dài
 Di
chứng
 Tử
vong
 Phối
hợp
thuốc
 Thày
thuốc
 Chăm
sóc
BN
 Đặc
điểm
BN
 Cơ
sở
vật
chất
 Yếu
tố
khác
Điều
trị
Hỏi
Nghiên
cứu
Bệnh
-­‐
Chứng

5. 5
QuÇn thÓ
nghiªn cøu
NC
Bệnh
–
Chứng
chọn
từ
1
quần
thể
Nhãm
bÖnh
Nhãm
chøng
E
E
ED!
ED!
ED!
ED!
E
Qu¸ khø
(håi cøu)
Thêi ®iÓm
nghiªn cøu
E
Nhãm
bÖnh
Nhãm
chøng
E
E
ED!
ED!
ED!
ED!
E
Qu¸ khø
(håi cøu)
Thêi ®iÓm
nghiªn cøu
E
QuÇn thÓ
nghiªn cøu
QuÇn thÓ
®èi chøng
NC
Bệnh
–
Chứng
chọn
từ
2
quần
thể
Ph©n tÝch sè liÖu trong NC
BÖnh - Chøng
a: cã bÖnh vµ cã ph¬i nhiÔm
b: kh«ng bÖnh nh­ng cã ph¬i nhiÔm
c: cã bÖnh nh­ng kh«ng ph¬i nhiÔm
d: kh«ng bÖnh vµ kh«ng ph¬i nhiÔm
Chøng!BÖnh!
n!b+d!a+c!
c+d!d!c!E!
a+b!b!a!E!
Tû suÊt chªnh: OR =
a b
-- : --
c d
a.d
----
b.c
=
¦u, nh­îc ®iÓm cña
Nghiªn cøu BÖnh ‒ Chøng
 Thùc hiÖn t­¬ng ®èi nhanh, Ýt tèn kÐm
 Lµ nghiªn cøu däc v× cã thÓ hái vÒ nhiÒu mèc thêi
gian trong qu¸ khø,
 ThÝch hîp khi nghiªn cøu c¸c bÖnh hiÕm,
 Cho phÐp kiÓm ®Þnh mét gi¶ thuyÕt ®· ®­îc h×nh
thµnh tõ nghiªn cøu c¾t ngang,
 Khã lùa chän nhãm ®èi chøng vµ dÔ gÆp sai sè
nhí l¹i
 Kh«ng tÝnh ®­îc tû lÖ m¾c bÖnh
 Kh«ng thÝch hîp víi c¸c ph¬i nhiÔm hiÕm

6. 6
Håi
cøu!
T­¬ng
lai!
BÖnh
hiÕm!
BÖnh
phæ biÕn!
1 ca
bÖnh
hiÕm!
Chïm
bÖnh
hiÕm!
Lo¹t
bÖnh
nh©n!
NC c¾t
ngang!
ThuÇn
tËp!
BÖnh
chøng!
Nghiªn cứu dịch tễ học!
NC quan s¸t! NC can thiệp!
Th«ng tin
quÇn thÓ !
Th«ng tin
c¸ thÓ!
NC !
t­¬ng
quan !
NC m« t¶ !
NC ph©n
tÝch !
ThuÇn
tËp!
3.
Nghiên
cứu
thuần
tập
Bệnh
nhân
Hỏi
 Khám
LS,
 Cận
LS
Tiền
sử,
Bệnh
sử
Yếu
tố
nguy
cơ
Chẩn
đoán
Không
có
yếu
tố
nguy
cơ
 Khỏi
nhanh
 Kéo
dài
 Di
chứng
 Tử
vong
 Phối
hợp
thuốc
 Thày
thuốc
 Chăm
sóc
BN
 Đặc
điểm
BN
 Cơ
sở
vật
chất
 Yếu
tố
khác
Điều
trị
Có
bệnh
Không
bệnh
Có
bệnh
Không
bệnh
NC
Thuần
tập
ThuÇn tËp T­¬ng lai
E
E
D
D
D
D
ED!
ED!
ED!
ED!
§¸nh gi¸
kÕt qu¶ NC
(2000)
Thêi ®iÓm
nghiªn cøu
(1990)
Ng­êi
kh«ng
cã
bÖnh
QuÇn
thÓ
Theo dâi däc =
Theo dâi däc =
ThuÇn tËp Håi cøu
=== Håi cøu
• Thêi ®iÓm
nghiªn cøu
• §¸nh gi¸ kÕt
qu¶ NC
E
E
D
D
D
D
ED!
ED!
ED!
ED!
Ng­êi
kh«ng
cã
bÖnh
QuÇn
thÓ

7. 7
Ph©n tÝch sè liÖu trong NC ThuÇn tËp
a: cã bÖnh vµ cã ph¬i nhiÔm
b: kh«ng bÖnh nh­ng cã ph¬i nhiÔm
c: cã bÖnh nh­ng kh«ng ph¬i nhiÔm
d: kh«ng bÖnh vµ kh«ng ph¬i nhiÔm
Nguy c¬ t­¬ng ®èi: RR =
a c
----- : -----
a+b c+d
D!D!
n!b+d!a+c!
c+d!d!c!E!
a+b!b!a!E!
¦u, nh­îc ®iÓm cña
Nghiªn cøu ThuÇn tËp
 Cã gi¸ trÞ khi nghiªn cøu ¶nh h­ëng cña c¸c ph¬i nhiÔm
hiÕm gÆp.
 Lµm s¸ng tá mèi quan hÖ vÒ thêi gian gi÷a ph¬i nhiÔm
vµ bÖnh v× lµ nghiªn cøu theo dâi däc c¸c ®èi t­îng ch­a
bÞ bÖnh.
 Cho phÐp tÝnh to¸n trùc tiÕp tû lÖ míi m¾c bÖnh ë c¶ hai
nhãm cã vµ kh«ng ph¬i nhiÔm.
 Kh«ng cã hiÖu qu¶ khi ®¸nh gi¸ c¸c bÖnh hiÕm gÆp,
 RÊt tèn kÐm vÒ kinh phÝ vµ thêi gian nÕu lµ thuÇn tËp t­
¬ng lai.
 Hay gÆp sai sè do ®èi t­îng bá cuéc trong qu¸ tr×nh
nghiªn cøu.
L©m
sµng!
Céng
®ång!
Thö
nghiÖm !
BÖnh
hiÕm!
BÖnh
phæ biÕn!
1 ca
bÖnh
hiÕm!
Chïm
bÖnh
hiÕm!
Lo¹t
bÖnh
nh©n!
NC c¾t
ngang!
ThuÇn
tËp!
BÖnh
chøng!
Håi
cøu!
T­¬ng
lai!
Nghiªn cứu dịch tễ học!
NC quan s¸t! NC can thiệp!
Th«ng tin
quÇn thÓ !
Th«ng tin
c¸ thÓ!
NC !
t­¬ng
quan !
NC m« t¶ !
NC ph©n
tÝch !
Phßng
bÖnh !
L©m
sµng!
4.
Thử
nghiệm
lâm
sàng
không
đối
chứng
Thử
nghiệm
LS
không
đối
chứng
Bệnh
nhân
Hỏi
 Khám
LS,
 Cận
LS
Tiền
sử,
Bệnh
sử
Yếu
tố
nguy
cơ
Chẩn
đoán
 Khỏi
nhanh
 Kéo
dài
 Di
chứng
 Tử
vong
 Phối
hợp
thuốc
 Thày
thuốc
 Chăm
sóc
BN
 Đặc
điểm
BN
 Cơ
sở
vật
chất
 Yếu
tố
khác
Điều
trị
1. Loại
thử
nghiệm
này
có
cần
phải
tính
cỡ
mẫu
không?
Nếu
có
thì
dùng
công
thức
nào
và
nên
tính
toán
như
thế
nào?
2. Loại
thiết
kế
NC
này
khác
gì
với
nghiên
cứu
mô
tả
ca
bệnh,
chùm
bệnh,
loạt
bệnh?

8. 8
5.
Thử
nghiệm
lâm
sàng
có
đối
chứng
1. Có
những
loại
thử
nghiệm
LS
nào
thường
áp
dụng?
2. Có
những
vấn
đề
gì
cần
lưu
ý
trong
loại
thiết
kế
nghiên
cứu
này
• Đạo
đức
nghiên
cứu
• Mù
đơn,
mù
kép,
mù
3
Điều
trị
(phác
đồ
mới)
Bệnh
nhân
Hỏi
 Khám
LS,
 Cận
LS
Tiền
sử,
Bệnh
sử
Yếu
tố
nguy
cơ
Chẩn
đoán
 Khỏi
nhanh
 Kéo
dài
 Di
chứng
 Tử
vong
 Phối
hợp
thuốc
 Thày
thuốc
 Chăm
sóc
BN
 Đặc
điểm
BN
 Cơ
sở
vật
chất
 Yếu
tố
khác
Điều
trị
 Khỏi
nhanh
 Kéo
dài
 Di
chứng
 Tử
vong
 Phối
hợp
thuốc
 Thày
thuốc
 Chăm
sóc
BN
 Đặc
điểm
BN
 Cơ
sở
vật
chất
 Yếu
tố
khác
Thử
nghiệm
lâm
sàng
có
đối
chứng
Sơ đồ thö nghiÖm l©m sµng ngÉu
nhiªn cã nhãm chøng
Phân
bổ
ngẫu
nhiên
Tổng
số
bệnh
nhân
Can
thiệp
mới
Can
thiệp
cũ
(hoặc
dùng
Placebo)
Nhóm
NC
Tỷ
lệ
khỏi
Nhóm
chứng
Tỷ
lệ
khỏi
Sơ
đồ
thử
nghiệm
bắc
cầu
(crossover
trial)
Phân
bổ
tùy
ý
Tổng
số
bệnh
nhân
Can
thiệp
mới
Can
thiệp
cũ
(hoặc
dùng
Placebo)
Tỷ
lệ
khỏi
Lần
điều
trị
thứ
nhất
Can
thiệp
mới
Can
thiệp
cũ
(hoặc
dùng
Placebo)
Lần
điều
trị
thứ
hai
Nhóm
B
Nhóm
B
Nhóm
A
Nhóm
A
Tỷ
lệ
khỏi
Tỷ
lệ
khỏi
Tỷ
lệ
khỏi
Cách
phân
loại
khác
trong
NC
Dịch
tễ
học
NC
có
can
thiệp
không?
So
sánh
các
nhóm?
NC
Quan
sát
NC
Can
thiệp
Phân
bổ
ngẫu
nhiên?
Không
Có
Không
Có
Không
Có
NC
Mô
tả
NC
Phân
tích
So
sánh
các
nhóm?
CT
không
đối
chứng
CT
có
đối
chứng
Không
Có
CT
không
ngẫu
nhiên
CT
có
ngẫu
nhiên
(RCT)
Hướng
của
mối
QH
nhân
(N)
-­‐
quả
(Q)
N

Q
Q

N
NC
Thuần
tập
NC
Bệnh
chứng
N

Q
NC
Cắt
ngang

9. 9
6.
Đánh
giá
nghiệm
pháp
chẩn
đoán
Bệnh
nhân
Hỏi
 Khám
LS,
 Cận
LS
Tiền
sử,
Bệnh
sử
Yếu
tố
nguy
cơ
Chẩn
đoán
 Khỏi
nhanh
 Kéo
dài
 Di
chứng
 Tử
vong
 Phối
hợp
thuốc
 Thày
thuốc
 Chăm
sóc
BN
 Đặc
điểm
BN
 Cơ
sở
vật
chất
 Yếu
tố
khác
Điều
trị
Test
nghiệm
pháp
chẩn
đoán
1. Loại
nghiên
cứu
này
có
ý
nghĩa
gì?
2. Ý
nghĩa
của
độ
nhạy,
độ
đặc
hiệu
của
nghiệm
pháp
chẩn
đoán
A: ThÝch hîp víi NC thùc nghiÖm, can thiÖp: ng­êi NC chñ ®éng ®­
a yÕu tè nguy c¬ hoÆc can thiÖp vµo ®Ó xem xÐt t¸c ®éng.
B: ThÝch hîp víi NC thuÇn tËp khi chØ cã yÕu tè nguy c¬ xuÊt hiÖn
C: ThÝch hîp ®Ó lµm NC c¾t ngang, bÖnh chøng vµ c¶ thuÇn tËp håi
cøu, t­¬ng lai hoÆc kÕt hîp håi cøu vµ t­¬ng lai v× c¶ yÕu tè nguy
c¬ vµ bÖnh ®Òu ®· xuÊt hiÖn.
D: ThÝch hîp ®Ó lµm nghiªn cøu bÖnh chøng. Tuy nhiªn, sai sè nhí
l¹i rÊt hay gÆp trong tr­êng hîp nµy
Nghiªn cøu vµ mèi liªn quan víi
ph¬i nhiÔm vµ bÖnh tËt
Ph¬i nhiÔm!
BÖnh!
A! B! C! D!
¸p dông cña c¸c thiÕt kÕ quan s¸t
T­¬ng
quan"
C¾t
ngang"
BÖnh
Chøng"
ThuÇn
tËp"
 §iÒu tra bÖnh hiÕm ++++ - +++++ -
 §iÒu tra c¸c nguy c¬ hiÕm ++ - - +++++
 KiÓm ®Þnh ¶nh h­ëng nhiÒu
mÆt cña yÕu tè nguy c¬ + ++ - +++++
 Xem xÐt liªn quan gi÷a
bÖnh, ph¬i nhiÔm theo thêi
gian
++ - + +++++
 TÝnh trùc tiÕp tû lÖ míi m¾c - - + +++++
 §iÒu tra c¸c bÖnh cã thêi
gian ñ bÖnh kÐo dµi - - +++ -
Giá trị của các thiết kế NCKH
Phân
tích
gộp
(Meta-­‐Analysis)
Nghiên
cứu
thuần
tập
Tổng
quan
có
hệ
thống
(Systematic
Review)
Thử
nghiệm
lâm
sàng
ngẫu
nhiên
có
đối
chứng
(RCT)
Nghiên
cứu
bệnh
chứng
Nghiên
cứu
loạt
bệnh
phổ
biến
Nghiên
cứu
thực
nghiệm
trên
động
vật
Sử
dụng
số
liệu
từ
Internet
Nghiên
cứu
cắt
ngang
Nghiên
cứu
ban
đầu
Nghiên
cứu
tương
quan,
ca
bệnh,
chùm
bệnh
hiếm,