ธรรมาภิบาลกับการเมืองไทย

1. โดย พลเอก เอกชัย ศรีวิลาศ
ผู้อานวยการสานักสันติวิธีและธรรมาภิบาล
สถาบันพระปกเกล้า
www.elifesara.com ekkachais@hotmail.com
ธรรมาภิบาลกับการเมืองไทย

2. ความมุ่งหมาย
• การเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรมและจิตสานึกทางการเมืองของผู้นาทางการเมืองในอนาคต
• เข้าใจความเป็นมาและการพัฒนาธรรมาภิบาลของผู้นาทางการเมือง
• เพื่อยกระดับการเมืองให้มีคุณภาพ เป็นประชาธิปไตยอย่างแท้จริง
• เพื่อให้เกิดสันติสุขและความมั่นคงในประเทศ
ขอบเขตการศึกษา
• ศาสตร์และศิลป์ในการเป็นผู้นาทางการเมือง การบริหารจัดการการเมืองยุคใหม่
• สร้างและพัฒนาทักษะการคิดเชิงลึก
• การบริหารจัดการยุทธศาสตร์ การจัดการปัญหาความขัดแย้ง

3. • ปัญหา
• ปัญหา
• ปัญหา
ปัญหาจิตสานึกในเรื่องคุณธรรมและจริยธรรม

4. • ปัญหาเชิงโครงสร้าง
• ปัญหา
• ปัญหา
ปัญหาจิตสานึกในเรื่องคุณธรรมและจริยธรรม

5. • ปัญหาเชิงโครงสร้าง
• ปัญหาเชิงระบบ
• ปัญหา
ปัญหาจิตสานึกในเรื่องคุณธรรมและจริยธรรม

6. • ปัญหาเชิงโครงสร้าง
• ปัญหาเชิงระบบ
• ปัญหาที่ตัวคน
ปัญหาจิตสานึกในเรื่องคุณธรรมและจริยธรรม
องค์กรตรวจสอบ

7. 7

8. CPI

9. บริบทของปรัชญากรีก
“คุณธรรมเป็นสิ่งที่สาคัญสูงสุด” คุณธรรม
ย่อมดาเนินไปเพื่อบรรลุหน้าที่อันเหมาะสมของแต่
ละสิ่ง
ความดีหรือคุณธรรม ของสิ่งต่างๆ จะ
แตกต่างกันออกไปตามสภาพความเป็ นจริงของแต่
ละสิ่งนั้น เพราะแต่ละสิ่งย่อมมีจุดมุ่งหมายใน
ตนเองทั้งสิ้น 9

10. 10
นักปรัชญาโฮมเมอร์ (Homer)
นักปรัชญาชาวกรีกให้คานิยาม“คุณธรรม”ว่า
“คุณธรรมหมายถึงลักษณะที่ทาให้ปัจเจกบรรลุถึง
หน้าที่ของตนในสังคม”

11. 11
อริสโตเติ้ล (Aristotle
384-322 ac.)
“ คุณธรรมหมายถึงคุณลักษณะที่ทาให้
ปัจเจกบุคคลมุ่งไปสู่ความสาเร็จของชีวิต อัน
เป็นจุดมุ่งหมายแห่งชีวิตของตน ทั้งที่เป็น
จุดมุ่งหมายตามธรรมชาติ ”

12. 12
การปลูกฝังคุณธรรมในสังคมอังกฤษ
• การปลูกฝังคติธรรม ๗ ประการตั้งแต่วัยเยาว์
๑. สัจจะ พูดความจริง (Truth)
๒. ความซื่อสัตย์สุจริต (Honesty)
๓. ความระลึกในหน้าที่ (Sense of duty)
๔. ความอดกลั้น (Patience)
๕. ความเป็นธรรม (Fair play)
๖. ความเอาใจเขามาใส่ใจเรา (Consideration for others)
๗. เมตตาธรรม (Kindness)

13. การก่อเกิดและการพัฒนาจริยธรรม
โดยการหล่อหลอม และปลูกฝังผ่านกระบวนการกล่อม
เกลาทางสังคมโดย
• การอบรมเลี้ยงดูในครอบครัว
• กระบวนการศึกษา
• ค่านิยมที่สั่งสมมาจากสังคม
มีสมาธิเกิดสติ
ปัญญามาจากพันธุกรรม
เกิดความเชื่อ มีความรู้สึก ด้วยการกระทาเป็นพฤติกรรมในส่วนดี

14. มาตรา ๗๓ ผู้นาการเมืองทั้งระดับชาติและระดับท้องถิ่นซึ่งเป็นผู้อาสามาปฏิบัติหน้าที่สาธารณะ
ย่อมต้องเป็นพลเมืองที่ดี มีความเสียสละ ซื่อสัตย์สุจริต มีความรับผิดชอบต่อตาแหน่งหน้าที่ต่อ
ประเทศชาติและประชาชน ดารงตนเป็นแบบอย่างอันดีงามของสังคม ยึดมั่นในจริยธรรมและธรรมาภิบาล
จงรักภักดีต่อชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ และรับใช้ประชาชนอย่างเต็มกาลังความสามารถ
มาตรา ๗๔ มาตรฐานทางจริยธรรมของผู้น าการเมืองและเจ้าหน้าที่ของรัฐแต่ละประเภท ให้เป็นไป
ตามประมวลจริยธรรมที่สมัชชาคุณธรรมแห่งชาติก าหนดขึ้นหรือให้ความเห็นชอบ โดยจะต้องมีกลไกและ
ระบบในการด าเนินงานเพื่อให้การบังคับให้เป็นไปตามประมวลจริยธรรมนั้นเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ
และมีการกาหนดขั้นตอนการลงโทษตามความร้ายแรงแห่งการกระทา
หมวด ๑ ผู้นาการเมืองที่ดี และระบบผู้แทนที่ดี มาตรา ๗๓ - ๗๗

15. •ภาค ๒ ผู้นาการเมืองที่ดีและระบบผู้แทนที่ดี
•หมวด ๑ ผู้นาการเมืองที่ดี และระบบผู้แทนที่ดี มาตรา ๗๓ – ๗๗
•หมวด ๖ ความสัมพันธ์ระหว่างข้าราชการ นักการเมือง และประชาชน มาตรา
๒๐๖ - ๒๑๐

16. มาตรา ๗๓ ผู้นาการเมืองทั้งระดับชาติและระดับท้องถิ่น...ต้องเป็นพลเมืองที่ดี มีความเสียสละ ซื่อสัตย์
สุจริต มีความรับผิดชอบต่อตาแหน่งหน้าที่ต่อประเทศชาติและประชาชนดารงตนเป็นแบบอย่างอันดีงามของ
สังคม ยึดมั่นในจริยธรรมและธรรมาภิบาล จงรักภักดีต่อชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ และรับใช้
ประชาชนอย่างเต็มกาลังความสามารถ
มาตรา ๗๔ มาตรฐานทางจริยธรรมของผู้นาการเมือง...มีกลไกและระบบในการดาเนินงานเพื่อให้การ
บังคับให้เป็นไปตามประมวลจริยธรรมนั้นเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและมีการกาหนดขั้นตอนการลงโทษ
ตามความร้ายแรงแห่งการกระทา
มาตรา ๗๕ การปฏิบัติตนของผู้ดารงตาแหน่งทางการเมือง
หมวด ๑ ผู้นาการเมืองที่ดี และระบบผู้แทนที่ดี

17. (๑) ใช้ตาแหน่งหน้าที่เพื่อประโยชน์ส่วนตนหรือประโยชน์ของพรรคการเมืองหรือกลุ่มการเมืองที่ตนสังกัด หรือกระทาการ
อื่นอันเป็นการขัดกันแห่งผลประโยชน์ ไม่ว่าการนั้นจะต้องห้ามตามรัฐธรรมนูญหรือกฎหมายหรือไม่
(๒) ละเมิดหลักสาคัญทางศีลธรรม ศาสนา และประเพณี
(๓) ใช้วาจาไม่สุภาพ หรือกระทาการที่ก่อให้เกิดความเกลียดชังกันระหว่างคนในชาติหรือศาสนา หรือการใช้ความรุนแรง
ระหว่างกัน
(๔) ยอมให้บุคคลหรือกลุ่มบุคคลใดครอบงาหรือชี้นาโดยมิชอบด้วยกฎหมายหรือขัดต่อประมวลจริยธรรมในการปฏิบัติ
หน้าที่หรือดาเนินกิจกรรม
(๕) ใช้อานาจหน้าที่ที่มุ่งสร้างความนิยมทางการเมืองที่อาจก่อให้เกิดความเสียหายต่อระบบเศรษฐกิจของประเทศและ
ประชาชนในระยะยาว
(๖) เลี่ยงหรือชี้นาให้บุคคลอื่นเลี่ยงการปฏิบัติตามรัฐธรรมนูญและกฎหมาย รวมทั้งแสดงความเห็นทานองดังกล่าวต่อ
สาธารณะ
ผู้ดารงตาแหน่งทางการเมืองต้องไม่กระทาต่อไปนี้

18. มาตรา ๑๓๒ ก่อนเข้ารับหน้าที่ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและสมาชิกวุฒิสภาต้องปฏิญาณตน
ในที่ประชุมแห่งสภาที่ตนเป็นสมาชิกด้วยถ้อยคาดังต่อไปนี้
“ข้าพเจ้า (ชื่อผู้ปฏิญาณ) ขอปฏิญาณว่า ข้าพเจ้าจะปฏิบัติหน้าที่ตามความเห็นของข้าพเจ้าโดย
บริสุทธิ์ใจ ด้วยความซื่อสัตย์สุจริต ยึดมั่นในจริยธรรม เพื่อประโยชน์ของประเทศและ
ประชาชน ทั้งจะรักษาไว้และปฏิบัติตามซึ่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยทุกประการ”
มาตรา ๑๓๒ ก่อนเข้ารับหน้าที่

19. • จะต้องมีกลไกและระบบในการดาเนินงานเพื่อให้การบังคับให้เป็นไปตามประมวลจริยธรรมอย่างมี
ประสิทธิภาพ
• มีการกาหนดขั้นตอนการลงโทษตามความร้ายแรงแห่งการกระทาการฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามมาตรฐาน
ทางจริยธรรม
• ผู้ดารงตาแหน่งทางการเมืองฝาฝืนหรือไม่ปฏิบัติตาม ให้สมัชชาคุณธรรมแห่งชาติหรือผู้ที่สมัชชา
คุณธรรมแห่งชาติมอบหมายไต่สวนการฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามดังกล่าวโดยเร็ว และให้สมัชชาคุณธรรม
แห่งชาติรายงานต่อสภาผู้แทนราษฎร วุฒิสภา คณะรัฐมนตรี หรือสภาท้องถิ่นที่เกี่ยวข้อง แล้วแต่กรณี
• ในกรณีที่สมัชชาคุณธรรมแห่งชาติเห็นสมควรเปิดเผยผลการไต่สวนต่อสาธารณะเพื่อป้องปรามมิให้มี
การฝ่าฝืนมาตรฐานทางจริยธรรมต่อไป ก็ให้เปิดเผยผลการไต่สวนดังกล่าวได้
จริยธรรมของผู้นาการเมือง

20. เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม
เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม
ธรรมมาภิบาล
Good Governance
พระปฐมบรมราชโองการ
ในพิธีบรมราชาภิเษก
ณ พระที่นั่งไพศาลทักษิณ
ในพระบรมมหาราชวัง
(วันที่ 5 พฤษภาคม 2493)

21. ธรรมของผู้ปกครอง
ความเที่ยงธรรม(อวิโรธนะ)
การไม่เบียดเบียน(อวิหิงสา)
ความอดทน(ขันติ)
ทศพิธราชธรรม
ศีล
ความไม่โกรธ(อักโกธะ)
ความอ่อนโยน(มัททวะ)
ความซื่อตรง(อาชชวะ)
ความเพียร(ตบะ)
บริจาค(ปริจาคะ)
ทาน

22. สอดคล้อง
สภาพธรรมชาติ
ภูมิสังคม
หลักการทรงงานของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

23. พระราชดารัสพระราชทานในพิธีบวงสรวง
สมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราชเจ้า เมษายน ๒๕๒๕
“..คุณธรรมที่ทุกคนควรจะศึกษาและน้อมนามาปฏิบัติ
„ การรักษาความสัตย์ ความจริงใจต่อตัวเอง ที่จะประพฤติปฏิบัติแต่
สิ่งที่เป็นประโยชน์และเป็นธรรม
„ การรู้จักข่มใจตนเอง ฝึกใจตนเองให้ประพฤติปฏิบัติอยู่ในความ
สัตย์ความดีนั้น
„ การอดทน อดกลั้น และอดออม ที่จะไม่พระพฤติล่วงความสัตย์
สุจริต ไม่ว่าด้วยเหตุประการใด
„ การรู้จักละวางความชั่ว ความทุจริต และรู้จักเสียสละประโยชน์
ส่วนน้อยของตน เพื่อประโยชน์ส่วนใหญ่ของบ้านเมือง...”

24. แนวความคิด “ธรรมาภิบาล”
• เพิ่งมีการใช้ในรายงานธนาคารโลก เมื่อปี
ค.ศ.1989
• หมายถึง “การใช้อานาจในการบริการจัดการ
ทรัยากรทางเศรษฐกิจและสังคมเพื่อการพัฒนา
ของประเทศหนึ่งๆ”
• โครงสร้างการบริหารจัดการเศรษฐกิจและสังคม
ของแต่ละประเทศจะก่อให้เกิดผลลัพธ์ที่ต่างกัน

25. หลักการพื้นฐานของ
UNESCAP’ Good Governance
หลักความมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง
หลักนิติธรรม
หลักความมีประสิทธิผล
หลักความเท่าเทียมและไม่เลือกปฏิบัติ
หลักการตอบสนองที่เป็นธรรม
หลักความโปร่งใส
หลักความรับผิดชอบ
หลักความสอดคล้องต่อส่วนรวม

26. หลักที่ IMF ใช้เป็นเงื่อนไขให้แก่ประเทศสมาชิก
• สร้างระบบเศรษฐกิจแบบเสรีนิยมทั้งในด้านการค้าและกลราคา
• สร้างระบบความรับผิดชอบที่ชัดเจน
• ระบบการคลังและงบประมาณต้องมีความโปร่งใสตรวจสอบได้ มีระบบบัญชี การ
ตรวจสอบและรายงานผลที่เป็นมาตรฐานเป็นที่ยอมรับของสากล
• ขจัดปัญหาทุจริตและคอรัปชั่น
• เพิ่มโอกาสให้คนจน/ผู้ด้อยโอกาสเข้ามาร้องเรียนตรวจสอบการทางานของรัฐ

27. 27
องค์การความร่วมมือระหว่างประเทศของญี่ปุ่น (JICA)
เป็นรากฐานของการพัฒนาอย่างมีส่วนร่วม โดยกาหนดให้รัฐมี
หน้าที่ส่งเสริมการมีส่วนร่วมและสร้างบรรยากาศให้เกิด
กระบวนการมีส่วนร่วม นาไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน พึ่งตนเองได้
และมีความยุติธรรมทางสังคม
ธนาคารพัฒนาแห่งเอเชีย (ADB)
มุ่งความสนใจไปที่องค์ประกอบที่ทาให้เกิดการจัดการอย่างมี
ประสิทธิภาพ เพื่อให้แน่ใจว่านโยบายที่กาหนดไว้ได้ผล มี
บรรทัดฐานเพื่อให้เกิดความแน่ใจว่ารัฐบาลสามารถสร้างผลงาน
ตามที่สัญญาไว้กับประชาชน

28. • สังคมเปลี่ยนไป ระบบการบริหารจัดการต่างๆเปลี่ยนไป แต่ค่านิยม
วัฒนธรรมยังไม่ได้เปลี่ยนไปตามทั้งหมด การขับเคลื่อนจริยธรรมเป็นเรื่อง
ยาก ไม่ใช่เรื่องง่ายๆ
• จริยธรรมทางการเมืองควรมีลักษณะอย่างไร ตามแนวคิดขงจื้อ ให้ไว้
๔ ประเด็น คือ
- เหริน คือคุณธรรม ความรักต่อส่วนรวม เราอยู่ได้อย่างมีความสุขก็
เพราะส่วนรวมดี ต้องคานึงถึงส่วนรวม
- อี้ คือ ความถูกต้องหรือซื่อสัตย์
- หลี่ คือ จารีตประเพณีที่ดีงาม ที่ปฏิบัติสืบทอดกันมา ต้องได้รับการ
ยอมรับ
- จื้อ คือ สติปัญญา ความรู้ ที่พึงมีต่อตาแหน่งหน้าที่
ปัญหาของการสร้างจริยธรรม

29. บทเรียนจากอดีต รองศาสตราจารย์ ดร. นิยม รัฐอมฤต
- ปัญหาสาคัญของการขับเคลื่อนจริยธรรมก็คือ การเข้าสู่อานาจ
ทางการเมืองเป็นเรื่องที่ตรงข้ามกับจริยธรรม จึงทาให้การสร้าง
จริยธรรมเป็นเรื่องล้มเหลว
- ความล้มเหลวของสถาบันหลักของสังคม เช่นครอบครัว
ชุมชน การศึกษา ศาสนา สื่อมวลชน
การขับเคลื่อนจริยธรรม ไม่อาจจะทาได้ด้วยตนเอง แต่ต้องทา
เป็นกระบวนการทั้งระบบของสังคม สถาบันหลักๆ ต้องมีการ
ปฏิรูปเพื่อให้สามารถทาหน้าที่ได้อย่างปกติ จึงจะสามารถเป็น
แกนในการขับเคลื่อนทางจริยธรรมได้อย่างแท้จริง

30. ระดับของคุณภาพทางจริยธรรม
(Levels of Ethics Quality)
• คุณภาพทางจริยธรรมเป็นผลผลิต
ของปฏิกิริยาต่อกันและกันของ
๓ ปัจจัย
(1) การตัดสินใจและการกระทา
(Decisions & actions)
(2) ระบบและกระบวนการ (Systems &
processes) และ
(3) สภาพแวดล้อมและวัฒนธรรม
(Environment & culture)

31. โครงสร้างของแนวคิดด้านจริยธรรม จะประกอบด้วย
คุณธรรมหลายประการ ซึ่งส่วนมากมาจากคาสอนทาง
ศาสนา ดังนี้
๑. ความรับผิดชอบ (Accountability)
๒. ความซื่อสัตย์ (Honesty)
๓. ความมีเหตุผล (Rationality)
๔. ความกตัญญูกตเวที (Gratitude)
๕. ความมีระเบียบวินัย (Disciplined)
๖. ความเสียสละ (Sacrifice)
๗. การประหยัด (Thrifty)
๘. ความอุตสาหะ (Diligence)
๙. ความสามัคคี (Harmony
๑๐. ความเมตตาและกรุณา (Loving
Kindness and Compassion)
๑๑. ความยุติธรรม (Justice)

32. นักการเมืองจะถูกพิจารณาจากสาธารณชนว่า ควรมี
จริยธรรมหรือคุณธรรม มากกว่าปัจเจกชนทั่วไป เป็น
“ความชอบธรรม” ขั้นพื้นฐานของการดารงตาแหน่งทาง
การเมือง จะมีระดับความสาคัญแตกต่างกันไปในแต่ละสังคม
แต่อาจถือเป็นลักษณะทั่วไปที่เป็นเป้ าหมายของทุกสังคมที่
ต้องการให้ปรากฏ ขึ้นจริง เพราะคุณลักษณะเช่นนี้ คือ
จุดเริ่มต้นของที่มาของความไว้วางใจจากประชาชน

33. ความมุ่งหมาย
• การเสริมสร้างคุณธรรม จริยธรรมและจิตสานึกทางการเมืองของผู้นาทางการเมืองในอนาคต
• เข้าใจความเป็นมาและการพัฒนาธรรมาภิบาลของผู้นาทางการเมือง
• เพื่อยกระดับการเมืองให้มีคุณภาพ เป็นประชาธิปไตยอย่างแท้จริง
• เพื่อให้เกิดสันติสุขและความมั่นคงในประเทศ
ขอบเขตการศึกษา
• ศาสตร์และศิลป์ในการเป็นผู้นาทางการเมือง การบริหารจัดการการเมืองยุคใหม่
• สร้างและพัฒนาทักษะการคิดเชิงลึก
• การบริหารจัดการยุทธศาสตร์ การจัดการปัญหาความขัดแย้ง

34. Thank you
www.facebook.com/ekkachai.srivilas
www.elifesara.com