1. Zarządzanie emocjamiZarządzanie emocjami
Sabina ZalewskaSabina Zalewska
Uniwersytet Kardynała Stefana WyszyńskiegoUniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

3. INTELIGENCJA EMOCJINALNAINTELIGENCJA EMOCJINALNA
 Inteligencja emocjonalnaInteligencja emocjonalna, - kompetencje, - kompetencje
osobiste człowieka w rozumieniu, zdolnościosobiste człowieka w rozumieniu, zdolności
rozpoznawaniarozpoznawania stanów emocjonalnych
własnych oraz innych osób, jak też zdolnościwłasnych oraz innych osób, jak też zdolności
używania własnych emocji i radzenia sobie zeużywania własnych emocji i radzenia sobie ze
stanamistanami emocjonalnymiemocjonalnymi innych osób.innych osób.
 Kompetencje zaliczane doKompetencje zaliczane do inteligencjiinteligencji
emocjonalnejemocjonalnej, to zdolności komplementarne w, to zdolności komplementarne w
stosunku dostosunku do inteligencjiinteligencji racjonalnej,racjonalnej,
rozumianej jako umiejętności czystorozumianej jako umiejętności czysto
intelektualne, analityczne i abstrakcyjne,intelektualne, analityczne i abstrakcyjne,
mierzonemierzone ilorazem inteligencjiilorazem inteligencji i wyrażanei wyrażane
wskaźnikiemwskaźnikiem IQIQ [ang.].[ang.].

4. Trzy główne modele inteligencjiTrzy główne modele inteligencji
emocjonalnejemocjonalnej
 WedługWedług Daniela GolemanaDaniela Golemana inteligencja emocjonalnainteligencja emocjonalna
obejmuje zdolność rozumienia siebie i własnychobejmuje zdolność rozumienia siebie i własnych emocjiemocji,,
kierowania i kontrolowania ich, zdolnośćkierowania i kontrolowania ich, zdolność
samomotywacjisamomotywacji,, empatięempatię oraz umiejętności o charakterzeoraz umiejętności o charakterze
społecznym.społecznym.
 Jack MayerJack Mayer ii Peter SaloveyPeter Salovey mówią o czterech obszarachmówią o czterech obszarach
tworzących inteligencję emocjonalną:tworzących inteligencję emocjonalną: spostrzeganiespostrzeganie
emocji,emocji, wspomaganie myśleniawspomaganie myślenia za pomocą emocji,za pomocą emocji,
rozumienierozumienie emocji orazemocji oraz kierowaniekierowanie emocjami.emocjami.
 WedługWedług Rauvena Bar-OnaRauvena Bar-Ona na inteligencję emocjonalnąna inteligencję emocjonalną
składa się 4 elementy:składa się 4 elementy: inteligencja interpersonalnainteligencja interpersonalna,,
radzenie sobie ze stresem, zdolność adaptacji orazradzenie sobie ze stresem, zdolność adaptacji oraz
ogólny nastrójogólny nastrój..

5. Typologia kompetencjiTypologia kompetencji
emocjonalnychemocjonalnych
 KOMPETENCJEKOMPETENCJE
PSYCHOLOGICZNEPSYCHOLOGICZNE (relacje z(relacje z
samym sobą)samym sobą)
 KOMPETENCJE SPOŁECZNEKOMPETENCJE SPOŁECZNE
(relacje z innymi)(relacje z innymi)
 KOMPETENCJEKOMPETENCJE
PRAKSEOLOGICZNEPRAKSEOLOGICZNE (inaczej(inaczej
kompetencje działaniakompetencje działania - nasz stosunek- nasz stosunek
do zadań, wyzwań i działań)do zadań, wyzwań i działań)

6. KOMPETENCJE PSYCHOLOGICZNEKOMPETENCJE PSYCHOLOGICZNE
(relacje z samym sobą)(relacje z samym sobą)
 SamoświadomośćSamoświadomość:: umiejętność rozpoznawania własnychumiejętność rozpoznawania własnych
stanów emocjonalnych, wiedza o własnych uczuciach,stanów emocjonalnych, wiedza o własnych uczuciach,
wartościach, preferencjach, możliwościach i ocenachwartościach, preferencjach, możliwościach i ocenach
intuicyjnych, czyli świadomość emocjonalna.intuicyjnych, czyli świadomość emocjonalna.
 SamoocenaSamoocena: poczucie własnej wartości, wiara we własne: poczucie własnej wartości, wiara we własne
siły, świadomość swoich możliwości, umiejętności orazsiły, świadomość swoich możliwości, umiejętności oraz
swoich ograniczeń; umiejętność doświadczania własnejswoich ograniczeń; umiejętność doświadczania własnej
osoby niezależnie od sądów innych ludzi.osoby niezależnie od sądów innych ludzi.
 SamokontrolaSamokontrola:: zdolność świadomego reagowania nazdolność świadomego reagowania na
bodźce zewnętrzne; umiejętność radzenia sobie zebodźce zewnętrzne; umiejętność radzenia sobie ze
stresemstresem i kształtowania własnych emocji w zgodzie zi kształtowania własnych emocji w zgodzie z
samym sobą, z własnymi normami, zasadami orazsamym sobą, z własnymi normami, zasadami oraz
wyznawanymi wartościami.wyznawanymi wartościami.

7. KOMPETENCJE SPOŁECZNEKOMPETENCJE SPOŁECZNE (relacje z(relacje z
innymi)innymi)
 Empatia:Empatia: umiejętność doświadczania stanów emocjonalnychumiejętność doświadczania stanów emocjonalnych
innych, uświadamianie sobie uczuć, potrzeb i wartościinnych, uświadamianie sobie uczuć, potrzeb i wartości
wyznawanych przez innych, czyli rozumienie innych,wyznawanych przez innych, czyli rozumienie innych,
wrażliwość na odczucia innych; postawa nastawiona nawrażliwość na odczucia innych; postawa nastawiona na
pomaganie i wspieranie innych osób; zdolność odczuwania ipomaganie i wspieranie innych osób; zdolność odczuwania i
rozumienia relacji społecznych.rozumienia relacji społecznych.
 AsertywnośćAsertywność: posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz: posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz
bezpośrednie, otwarte wyrażaniebezpośrednie, otwarte wyrażanie emocji, postawemocji, postaw orazoraz
wyznawanych wartości w granicach nie naruszających praw iwyznawanych wartości w granicach nie naruszających praw i
psychicznego terytorium innych osób; zdolność obronypsychicznego terytorium innych osób; zdolność obrony
własnych praw wwłasnych praw w sytuacjach społecznychsytuacjach społecznych bez naruszania prawbez naruszania praw
innych osób do ich obrony.innych osób do ich obrony.
 PerswazjaPerswazja: umiejętność wzbudzania u innych pożądanych: umiejętność wzbudzania u innych pożądanych
zachowań i reakcji, czyli wpływania na innych; umiejętnośćzachowań i reakcji, czyli wpływania na innych; umiejętność
pozyskiwania innych na rzecz porozumienia, zdolnośćpozyskiwania innych na rzecz porozumienia, zdolność
łagodzeniałagodzenia konfliktówkonfliktów..
 PrzywództwoPrzywództwo: zdolność tworzenia wizji i pobudzania ludzkiej: zdolność tworzenia wizji i pobudzania ludzkiej
motywacji do jej realizacji; zdolność zjednywania sobiemotywacji do jej realizacji; zdolność zjednywania sobie
zwolenników.zwolenników.
 WspółpracaWspółpraca: zdolność tworzenia więzi i współdziałania z: zdolność tworzenia więzi i współdziałania z
innymi, umiejętność pracy w grupie na rzecz osiąganiainnymi, umiejętność pracy w grupie na rzecz osiągania
wspólnych celów, umiejętność zespołowego wykonywaniawspólnych celów, umiejętność zespołowego wykonywania
zadań i wspólnego rozwiązywania problemów.zadań i wspólnego rozwiązywania problemów.

8. KOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNEKOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNE
(inaczej(inaczej kompetencje działaniakompetencje działania - nasz stosunek do- nasz stosunek do
zadań, wyzwań i działań)zadań, wyzwań i działań)
 MotywacjaMotywacja: własne zaangażowanie, skłonności: własne zaangażowanie, skłonności
emocjonalne, które prowadzą do nowych celów lubemocjonalne, które prowadzą do nowych celów lub
ułatwiają ich osiągnięcie, czyli dążenie do osiągnięć,ułatwiają ich osiągnięcie, czyli dążenie do osiągnięć,
inicjatywa i optymizm.inicjatywa i optymizm.
 Zdolności adaptacyjneZdolności adaptacyjne: umiejętność panowania nad: umiejętność panowania nad
swoimi stanami wewnętrznymi; zdolność radzenia sobieswoimi stanami wewnętrznymi; zdolność radzenia sobie
w zmieniającym się środowisku, elastyczność ww zmieniającym się środowisku, elastyczność w
dostosowywaniu się do zmian w otoczeniu, zdolnośćdostosowywaniu się do zmian w otoczeniu, zdolność
działania i podejmowania decyzji pod wpływemdziałania i podejmowania decyzji pod wpływem stresustresu..
 SumiennośćSumienność: zdolność przyjmowania odpowiedzialności: zdolność przyjmowania odpowiedzialności
za zadania i wykonywanie zadań; umiejętność czerpaniaza zadania i wykonywanie zadań; umiejętność czerpania
zadowolenia z wykonywanych obowiązków;zadowolenia z wykonywanych obowiązków;
konsekwencja w działaniu, w zgodzie z przyjętymi przezkonsekwencja w działaniu, w zgodzie z przyjętymi przez
siebie standardami.siebie standardami.

9. RÓŻNICE INDYWIDUALNERÓŻNICE INDYWIDUALNE
 W wieku około trzynastu lat widoczne są różnice wW wieku około trzynastu lat widoczne są różnice w
rozeznaniu emocjonalnym chłopców i dziewcząt.rozeznaniu emocjonalnym chłopców i dziewcząt.
 Dziewczęta lepiej opanowują metody agresji jak plotkiDziewczęta lepiej opanowują metody agresji jak plotki
czy zemsta pośrednia, chłopcy nadal dążą doczy zemsta pośrednia, chłopcy nadal dążą do
konfrontacji i nie myślą o zakamuflowanych metodachkonfrontacji i nie myślą o zakamuflowanych metodach
ataku.ataku.
 Dziewczęta bawią się raczej w małych grupachDziewczęta bawią się raczej w małych grupach
minimalizując wrogość na rzecz współpracy. Chłopcyminimalizując wrogość na rzecz współpracy. Chłopcy
natomiast preferują duże grupy i uwypuklająnatomiast preferują duże grupy i uwypuklają
współzawodnictwo. Różnice te widać gdy zabawawspółzawodnictwo. Różnice te widać gdy zabawa
zostanie przerwana przez kogoś kto się potłukł, czyzostanie przerwana przez kogoś kto się potłukł, czy
zranił. W męskim gronie wszyscy czekają, aż usunie sięzranił. W męskim gronie wszyscy czekają, aż usunie się
w bok i przestanie „ryczeć”; natomiast dziewczętaw bok i przestanie „ryczeć”; natomiast dziewczęta
przerywają zabawę aby wspólnie pomóc.przerywają zabawę aby wspólnie pomóc.
 Kobiety i mężczyźni oczekują czegoś zupełnie innego odKobiety i mężczyźni oczekują czegoś zupełnie innego od
rozmowy; mężczyźni są zadowoleni mogąc rozmawiać orozmowy; mężczyźni są zadowoleni mogąc rozmawiać o
„rzeczach” podczas gdy kobiety szukają więzi„rzeczach” podczas gdy kobiety szukają więzi
emocjonalnychemocjonalnych..

10. RÓŻNICE INDYWIDUALNE (C.D.)RÓŻNICE INDYWIDUALNE (C.D.)
 Na podstawie badań 151 małżeństw z długim stażem naNa podstawie badań 151 małżeństw z długim stażem na
Uniwersytecie Harvarda stwierdzono, że mężowie bez wyjątkuUniwersytecie Harvarda stwierdzono, że mężowie bez wyjątku
uważali, że wpadanie w zły nastrój podczas sprzeczki jestuważali, że wpadanie w zły nastrój podczas sprzeczki jest
całkowicie niemiłe, natomiast ich żony nie miały nic przeciwkocałkowicie niemiłe, natomiast ich żony nie miały nic przeciwko
temu.temu.
 Mężczyźni są bardziej podatni na „zatopienie” niż kobietyMężczyźni są bardziej podatni na „zatopienie” niż kobiety
biorąc pod uwagę ten sam poziom negatywnych emocji.biorąc pod uwagę ten sam poziom negatywnych emocji.
Ponadto przy tym samym poziomie negatywnych emocjiPonadto przy tym samym poziomie negatywnych emocji
organizm mężczyzny wydziela więcej adrenaliny i potrzebujeorganizm mężczyzny wydziela więcej adrenaliny i potrzebuje
więcej czasu na uspokojenie się.więcej czasu na uspokojenie się.
 Powodem, dla którego, to mężczyźni odgradzają się muremPowodem, dla którego, to mężczyźni odgradzają się murem
milczenia jest fakt, że zabezpieczają się oni przed zatopieniem.milczenia jest fakt, że zabezpieczają się oni przed zatopieniem.
Rytm pracy ich serca spada o około 10 uderzeń na minutę iRytm pracy ich serca spada o około 10 uderzeń na minutę i
odczuwają subiektywne uczucie ulgi.odczuwają subiektywne uczucie ulgi.
 Mąż się uspokaja, co powoduje wzrost zdenerwowania żony.Mąż się uspokaja, co powoduje wzrost zdenerwowania żony.
Prowadzi to do zupełnie odmiennych postaw emocjonalnych:Prowadzi to do zupełnie odmiennych postaw emocjonalnych:
mężczyźni starają się równie skwapliwie unikać powodów domężczyźni starają się równie skwapliwie unikać powodów do
kłótni jak ich żony odczuwają przymus szukania do nich okazji.kłótni jak ich żony odczuwają przymus szukania do nich okazji.

11. INTELIGENCJA EMOCJONALNA NAINTELIGENCJA EMOCJONALNA NA
GRUNCIE SZKOLNYMGRUNCIE SZKOLNYM
 Pierwsza okazja kształtowania składnikówPierwsza okazja kształtowania składników
emocjonalnych zaczyna się w kołysce, aczkolwiekemocjonalnych zaczyna się w kołysce, aczkolwiek
umiejętności te formują się nadal w latach szkolnych.umiejętności te formują się nadal w latach szkolnych.
 O sukcesie dziecka w szkole decyduje nie tyle bystryO sukcesie dziecka w szkole decyduje nie tyle bystry
umysł ile zbiór cech emocjonalnych pozwalających naumysł ile zbiór cech emocjonalnych pozwalających na
wykorzystanie tych umiejętności, pewność siebie,wykorzystanie tych umiejętności, pewność siebie,
ciekawość, wiedza o tym jakiego zachowania się odciekawość, wiedza o tym jakiego zachowania się od
niego oczekuje.niego oczekuje.
 Prawie wszystkim uczniom mającym kłopoty w szkolePrawie wszystkim uczniom mającym kłopoty w szkole
brak jakiegoś składnika inteligencji emocjonalnej. Wbrak jakiegoś składnika inteligencji emocjonalnej. W
miarę postępu nauki, dystans stopniowo się zwiększamiarę postępu nauki, dystans stopniowo się zwiększa
powodując zniechęcenie, brak przyjemności z uczeniapowodując zniechęcenie, brak przyjemności z uczenia
się i coraz większe kłopoty z zachowaniem.się i coraz większe kłopoty z zachowaniem.

12. Lista kluczowych składników umiejętnościLista kluczowych składników umiejętności
uczenia się:uczenia się:
 Wiara w siebieWiara w siebie.. Jest to poczucie posiadania kontroli i panowania nadJest to poczucie posiadania kontroli i panowania nad
swoim ciałem, zachowaniem i otaczającą rzeczywistością; przekonanieswoim ciałem, zachowaniem i otaczającą rzeczywistością; przekonanie
dziecka, że najprawdopodobniej uda mu się zrobić to, czego siędziecka, że najprawdopodobniej uda mu się zrobić to, czego się
podejmie i że dorośli pomogą mu w razie potrzeby.podejmie i że dorośli pomogą mu w razie potrzeby.
 Ciekawość.Ciekawość. Przekonanie, że dowiadywanie się nowych rzeczy jestPrzekonanie, że dowiadywanie się nowych rzeczy jest
czymś pozytywnym i sprawia przyjemność.czymś pozytywnym i sprawia przyjemność.
 Intencjonalność.Intencjonalność. Chęć i zdolność wpływania na bieg spraw orazChęć i zdolność wpływania na bieg spraw oraz
wytrwałe do tego dążenie. Związane jest to z poczuciem posiadaniawytrwałe do tego dążenie. Związane jest to z poczuciem posiadania
odpowiednich umiejętności i własnej skuteczności.odpowiednich umiejętności i własnej skuteczności.
 Samokontrola.Samokontrola. Zdolność kształtowania i kontrolowania swoich działańZdolność kształtowania i kontrolowania swoich działań
w odpowiedni do wieku sposób; poczucie kontroli wewnętrznej.w odpowiedni do wieku sposób; poczucie kontroli wewnętrznej.
 Towarzyskość.Towarzyskość. Zdolność nawiązywania kontaktów z innymi,Zdolność nawiązywania kontaktów z innymi,
opierająca się na poczuciu bycia przez nich rozumianym i naopierająca się na poczuciu bycia przez nich rozumianym i na
rozumieniu ich.rozumieniu ich.
 Umiejętność porozumiewania sięUmiejętność porozumiewania się.. Chęć i zdolność do wymiany myśli,Chęć i zdolność do wymiany myśli,
uczuć i pomysłów z innymi. Związane to jest z ufaniem innym iuczuć i pomysłów z innymi. Związane to jest z ufaniem innym i
poczuciem przyjemności, jakie daje dziecku rozmowa z innymipoczuciem przyjemności, jakie daje dziecku rozmowa z innymi
osobami, również dorosłymi.osobami, również dorosłymi.
 Umiejętność współdziałaniaUmiejętność współdziałania.. Zdolność traktowania swoich potrzeb naZdolność traktowania swoich potrzeb na
równi z potrzebami innych członków grupy i harmonizowania ich.równi z potrzebami innych członków grupy i harmonizowania ich.

13. Przebieg depresji u dzieciPrzebieg depresji u dzieci
 Cena jaką płacą dzieci za depresję jest znacznie wyższaCena jaką płacą dzieci za depresję jest znacznie wyższa
niż cierpienia spowodowane samą depresją.niż cierpienia spowodowane samą depresją.
 Dzieci uczą się umiejętności społecznych poprzezDzieci uczą się umiejętności społecznych poprzez
stosunki z rówieśnikami, np.: co zrobić jak się coś chcestosunki z rówieśnikami, np.: co zrobić jak się coś chce
i nie dostaje tego. Dzieci z depresja pozbawione są tychi nie dostaje tego. Dzieci z depresja pozbawione są tych
możliwości ze względu na ich osamotnienie.możliwości ze względu na ich osamotnienie.
 Luka interpersonalna powoduje w efekcie zapóźnienieLuka interpersonalna powoduje w efekcie zapóźnienie
społeczne i emocjonalne.społeczne i emocjonalne.
 Inna cecha to mierne wyniki w nauce. Depresja obniżaInna cecha to mierne wyniki w nauce. Depresja obniża
sprawność pamięciową i zakłóca koncentrację. Dziecku,sprawność pamięciową i zakłóca koncentrację. Dziecku,
któremu nic nie sprawia przyjemności trudno znaleźćktóremu nic nie sprawia przyjemności trudno znaleźć
energię do wyuczenia się trudnych rzeczy.energię do wyuczenia się trudnych rzeczy.
 I tu paradoks: jest w depresji, zaczyna odstawać w nauce,I tu paradoks: jest w depresji, zaczyna odstawać w nauce,
oddala się od rówieśników, siedzi sam w domu... ioddala się od rówieśników, siedzi sam w domu... i
pogłębia swoją depresję.pogłębia swoją depresję.

14. DEPRESJA U DZIECI (C.D.)DEPRESJA U DZIECI (C.D.)
 Głównym czynnikiem wywołującym depresjęGłównym czynnikiem wywołującym depresję
jest pesymistyczne nastawienie.jest pesymistyczne nastawienie.
 Jeżeli założymy, że wszystkie niepowodzeniaJeżeli założymy, że wszystkie niepowodzenia
są wynikiem wad naszego charakteru np.:są wynikiem wad naszego charakteru np.:
„dostałem złą ocenę bo jestem głupi”„dostałem złą ocenę bo jestem głupi”
powodują, że nie ma żadnego pola manewru.powodują, że nie ma żadnego pola manewru.
 Dużo lepszym wyjściem z sytuacji jest:Dużo lepszym wyjściem z sytuacji jest:
„„dostałem złą ocenę, bo akurat miałem innedostałem złą ocenę, bo akurat miałem inne
rzeczy na głowie, następnym razem będzierzeczy na głowie, następnym razem będzie
lepiej”lepiej” ..

15. Zaburzenia łaknieniaZaburzenia łaknienia
 Głównym czynnikiem wywołującymGłównym czynnikiem wywołującym
zaburzenia łaknienia są braki emocjonalne,zaburzenia łaknienia są braki emocjonalne,
zwłaszcza nieumiejętność odróżnienia jednychzwłaszcza nieumiejętność odróżnienia jednych
przykrych uczuć od innych i panowania nadprzykrych uczuć od innych i panowania nad
nimi.nimi.
 Badania dowodzą, że łańcuch przyczynowo –Badania dowodzą, że łańcuch przyczynowo –
skutkowy prowadzący do zaburzeń łaknieniaskutkowy prowadzący do zaburzeń łaknienia
zapoczątkowuje dorastanie w społeczeństwie,zapoczątkowuje dorastanie w społeczeństwie,
które za ideał urody uważa nienaturalnąktóre za ideał urody uważa nienaturalną
szczupłość.szczupłość.
 Ludzie z zaburzeniami łaknienia mają trudnościLudzie z zaburzeniami łaknienia mają trudności
z rozróżnianiem swoich najbardziejz rozróżnianiem swoich najbardziej
elementarnych emocji. Zamiast uczućelementarnych emocji. Zamiast uczuć
odczuwają burzę niejasnych informacji z którąodczuwają burzę niejasnych informacji z którą
nie wiedzą jak mają się uporać.nie wiedzą jak mają się uporać.

16. Osamotnienie – dzieciOsamotnienie – dzieci
 Dzieci „Dzieci „nielubiane”nielubiane” prowadzą dwa rodzaje inklinacjiprowadzą dwa rodzaje inklinacji
emocjonalnych: wybuchanie złością i postrzeganieemocjonalnych: wybuchanie złością i postrzeganie
wrogości tam gdzie jej nie ma oraz tendencja dowrogości tam gdzie jej nie ma oraz tendencja do
nieśmiałości, niepokojenie się i zakłopotanie wnieśmiałości, niepokojenie się i zakłopotanie w
sytuacjach społecznych.sytuacjach społecznych.
 Dochodzi to tego fakt, że dzieci te zachowują się takDochodzi to tego fakt, że dzieci te zachowują się tak
niezręcznie w towarzystwie, że inne dzieci nie chcąniezręcznie w towarzystwie, że inne dzieci nie chcą
przebywać w ich towarzystwie.przebywać w ich towarzystwie.
 W naszych pierwszych związkach przyjacielskichW naszych pierwszych związkach przyjacielskich
uczymy się jak negocjować zażyłe stosunki, jakuczymy się jak negocjować zażyłe stosunki, jak
pokonywać różnice i dzielić z innymi nasze najgłębszepokonywać różnice i dzielić z innymi nasze najgłębsze
uczucia.uczucia.
Zamiast wszczynać bójki,Zamiast wszczynać bójki, wartowarto poszukaćposzukać
kompromisów, alternatywnych rozwiązań.kompromisów, alternatywnych rozwiązań. WartoWarto teżteż
powiedzieć coś miłego, proponować pomoc, dodawaćpowiedzieć coś miłego, proponować pomoc, dodawać
zachęty, udzielać wskazówek.zachęty, udzielać wskazówek. WartoWarto też wykazać sięteż wykazać się
podstawowymi elementami grzeczności.podstawowymi elementami grzeczności.

17. Analfabetyzm emocjonalnyAnalfabetyzm emocjonalny
 Pedagodzy zdają sobie sprawę, że pojawił się zupełniePedagodzy zdają sobie sprawę, że pojawił się zupełnie
nowy i bardziej niepokojący niż złe oceny z matematyki inowy i bardziej niepokojący niż złe oceny z matematyki i
czytania rodzaj braku wiedzy i umiejętności -czytania rodzaj braku wiedzy i umiejętności -
analfabetyzm emocjonalny. Nie uwzględnia się potrzebyanalfabetyzm emocjonalny. Nie uwzględnia się potrzeby
uzupełnienia tego nowego, tak kłopotliwego braku.uzupełnienia tego nowego, tak kłopotliwego braku.
 To, na co kładzie się obecnie w szkole nacisk, zdaje sięTo, na co kładzie się obecnie w szkole nacisk, zdaje się
świadczyć, że bardziej dbamy o to, żeby dzieci umiałyświadczyć, że bardziej dbamy o to, żeby dzieci umiały
dobrze czytać i pisać.dobrze czytać i pisać.
 Koszty analfabetyzmu emocjonalnego to niepokojącyKoszty analfabetyzmu emocjonalnego to niepokojący
wzrost aktów przemocy, morderstw, gwałtów. Towzrost aktów przemocy, morderstw, gwałtów. To
również wzrost liczby samobójstw, budzące przerażenierównież wzrost liczby samobójstw, budzące przerażenie
swą codziennością narkomania i alkoholizm, a takżeswą codziennością narkomania i alkoholizm, a także
różne odmiany chorób psychicznych, jak: zaburzeniaróżne odmiany chorób psychicznych, jak: zaburzenia
łaknienia u kilkunastoletnich dziewcząt, różnego rodzajułaknienia u kilkunastoletnich dziewcząt, różnego rodzaju
depresje.depresje.
 Inteligencja emocjonalna nie jest uwarunkowanaInteligencja emocjonalna nie jest uwarunkowana
genetycznie. Można się jej nauczyć.genetycznie. Można się jej nauczyć.

18. Kształcenie emocjiKształcenie emocji
 SamowiedzaSamowiedza jest ideą, która zyskuje coraz więcej zwolenników wjest ideą, która zyskuje coraz więcej zwolenników w
szkołach amerykańskich.szkołach amerykańskich.
 Ośrodki KształceniaOśrodki Kształcenia oferująca dzieciom program nauki mogący byćoferująca dzieciom program nauki mogący być
wzorem dla kursów inteligencji emocjonalnej. Tematyką zajęć z wiedzywzorem dla kursów inteligencji emocjonalnej. Tematyką zajęć z wiedzy
o sobie są uczucia - twoje własne i te, które wybuchają w związkach zo sobie są uczucia - twoje własne i te, które wybuchają w związkach z
innymi osobami oraz panowanie nad emocjami.innymi osobami oraz panowanie nad emocjami.
 Uczniowie uczą się naUczniowie uczą się na lekcjach samowiedzylekcjach samowiedzy, że nie chodzi o to, by, że nie chodzi o to, by
zupełnie unikać konfliktów, ale o to, by wyjaśnić nieporozumienie izupełnie unikać konfliktów, ale o to, by wyjaśnić nieporozumienie i
przełamać wzajemną niechęć i urazy, zanim doprowadzą do otwartejprzełamać wzajemną niechęć i urazy, zanim doprowadzą do otwartej
walki.walki.
 PsychiatrzyPsychiatrzy - specjaliści od prekursorskich programów edukacji- specjaliści od prekursorskich programów edukacji
emocjonalnej - uważają, że uczniowie zaczynający naukę w szkoleemocjonalnej - uważają, że uczniowie zaczynający naukę w szkole
średniej, którzy przeszli kurs edukacji emocjonalnej, przejawiają inneśredniej, którzy przeszli kurs edukacji emocjonalnej, przejawiają inne
postawy niż reszta.postawy niż reszta.
 Mimo ogólnego zainteresowania problemem edukacji emocjonalnej,Mimo ogólnego zainteresowania problemem edukacji emocjonalnej,
wśród pedagogówwśród pedagogów kursy takie są rzadkością; większość nauczycieli,kursy takie są rzadkością; większość nauczycieli,
dyrektorów szkół, rodziców nie wie w ogóle o tym, że istnieją takiedyrektorów szkół, rodziców nie wie w ogóle o tym, że istnieją takie
programy.programy.
 A jeśli nie teraz, to kiedy?A jeśli nie teraz, to kiedy?

19. NLP - Programowanie NeurolingwistyczneNLP - Programowanie Neurolingwistyczne
 NLP opiera się na ogólnym założeniu, że każdeNLP opiera się na ogólnym założeniu, że każde zachowanie posiadazachowanie posiada
pewną, określonąpewną, określoną strukturęstrukturę. Poprzez strukturę zachowania rozumiemy. Poprzez strukturę zachowania rozumiemy
tutaj nie tylko faktyczne, możliwe do zaobserwowania zachowanie, aletutaj nie tylko faktyczne, możliwe do zaobserwowania zachowanie, ale
również wszelkie wyobrażenia, przekonania, itp. które odgrywają rolęrównież wszelkie wyobrażenia, przekonania, itp. które odgrywają rolę
w obserwowanym procesie.w obserwowanym procesie.
 Mapa nie jest terytoriumMapa nie jest terytorium, każdy posiada własną mapę. Każda osoba, każdy posiada własną mapę. Każda osoba
ma swoje własne spojrzenie na rzeczywistość.ma swoje własne spojrzenie na rzeczywistość.
 Za każdym zachowaniem stoi pozytywna intencja.Za każdym zachowaniem stoi pozytywna intencja. Nie znaczy to, żeNie znaczy to, że
każde zachowanie jest dobre albo skuteczne – ale każde z nich ma nakażde zachowanie jest dobre albo skuteczne – ale każde z nich ma na
celu coś dobrego i gdy dostrzeże się tą intencję, można pokazać osobiecelu coś dobrego i gdy dostrzeże się tą intencję, można pokazać osobie
lepsze sposoby na jej spełnienie.lepsze sposoby na jej spełnienie.
 Ludzie dysponują wszystkimi zasobamiLudzie dysponują wszystkimi zasobami, których potrzebują aby, których potrzebują aby
wprowadzić zmiany. Nie ma ludzi 'chorych' ani 'zepsutych‘, są ludziewprowadzić zmiany. Nie ma ludzi 'chorych' ani 'zepsutych‘, są ludzie
którzy nie mieli okazji nauczyć się jak z czegoś korzystać, albo nauczyliktórzy nie mieli okazji nauczyć się jak z czegoś korzystać, albo nauczyli
się czegoś nowego, ale jeszcze nie nauczyli się jak to kontrolować.się czegoś nowego, ale jeszcze nie nauczyli się jak to kontrolować.
 Gdy to co robisz nie działa, zrób coś innego.Gdy to co robisz nie działa, zrób coś innego. Potrzebna jest pewnaPotrzebna jest pewna
zmiana zachowania.zmiana zachowania.
 Nie ma porażek, są tylko informacje zwrotne.Nie ma porażek, są tylko informacje zwrotne. Zamiast rozwlekać sięZamiast rozwlekać się
nad przeszłością można się skupić na znajdowaniu skutecznychnad przeszłością można się skupić na znajdowaniu skutecznych
rozwiązań.rozwiązań.
 Każde zachowanie jest komunikacją.Każde zachowanie jest komunikacją. Sensem przekazu jest reakcja,Sensem przekazu jest reakcja,
którą wywołuje przekaz, a nie pragnienia i oczekiwania komunikatora.którą wywołuje przekaz, a nie pragnienia i oczekiwania komunikatora.

20. Jak pomóc dziecku radzić sobie z własnąJak pomóc dziecku radzić sobie z własną
emocjonalnością?emocjonalnością?
Zarządzanie emocjamiZarządzanie emocjami
 Złość jest normalną emocją wpisaną w naturę człowiekaZłość jest normalną emocją wpisaną w naturę człowieka
tak jak radość, smutek czy lęk.tak jak radość, smutek czy lęk.
 Złość traktowana jako pewien rodzaj życiowej energiiZłość traktowana jako pewien rodzaj życiowej energii
jest nam potrzebna m. in. dla obrony swoich praw.jest nam potrzebna m. in. dla obrony swoich praw.
 Przeżywanie tej emocji nie jest złe samo w sobie,Przeżywanie tej emocji nie jest złe samo w sobie,
natomiast nieakceptowane mogą być zachowania jakienatomiast nieakceptowane mogą być zachowania jakie
często rodzą się pod jej wpływem : bicie, wulgaryzmy,często rodzą się pod jej wpływem : bicie, wulgaryzmy,
wrzaski, trzaskanie drzwiami.wrzaski, trzaskanie drzwiami.
 Krzyk, kara fizyczna na pewno nie rozwiążą problemu ,Krzyk, kara fizyczna na pewno nie rozwiążą problemu ,
a wręcz przeciwnie - mogą spotęgować złość i agresję.a wręcz przeciwnie - mogą spotęgować złość i agresję.
 Dziecko – niezależnie od wieku – musi czuć, że rodziceDziecko – niezależnie od wieku – musi czuć, że rodzice
je kochają , akceptują jako osobę, ale też musi wiedzieć,je kochają , akceptują jako osobę, ale też musi wiedzieć,
że nie pochwalają jego zachowań opartych na przemocy iże nie pochwalają jego zachowań opartych na przemocy i
agresji.agresji.

21. Postępowanie w sytuacji, gdy stykamy się zPostępowanie w sytuacji, gdy stykamy się z
agresywnymi zachowaniami naszych dzieci.agresywnymi zachowaniami naszych dzieci.
 Ważne jest poszanowanie i chęć zrozumienia uczuć dziecka,Ważne jest poszanowanie i chęć zrozumienia uczuć dziecka,
także tych powszechnie nieakceptowanych jak złość,także tych powszechnie nieakceptowanych jak złość,
wściekłość.wściekłość.
 Zachęcajmy dziecko do mówienia o swoich uczuciach,Zachęcajmy dziecko do mówienia o swoich uczuciach,
emocjach (np. o tym kto je zdenerwował, dlaczego jest smutne)emocjach (np. o tym kto je zdenerwował, dlaczego jest smutne)
i znajdźmy czas, aby cierpliwie je wysłuchać.i znajdźmy czas, aby cierpliwie je wysłuchać.
 Dajmy dziecku wyraźny komunikat : dziecko ma prawoDajmy dziecku wyraźny komunikat : dziecko ma prawo
przeżywać złość, a nawet wściekłość, gdy ktoś je skrzywdzi lubprzeżywać złość, a nawet wściekłość, gdy ktoś je skrzywdzi lub
mu dokuczy, ale nie powinno przy tym samo obrażać imu dokuczy, ale nie powinno przy tym samo obrażać i
krzywdzić innych osób. Nie chodzi o to, aby tłumić emocje,krzywdzić innych osób. Nie chodzi o to, aby tłumić emocje,
zwłaszcza te o zabarwieniu negatywnym, ale umieć nad nimizwłaszcza te o zabarwieniu negatywnym, ale umieć nad nimi
zapanować i wyrażać w sposób społecznie akceptowanyzapanować i wyrażać w sposób społecznie akceptowany
 Kiedy widzimy, że dziecko jest rozłoszczone, dobrze jestKiedy widzimy, że dziecko jest rozłoszczone, dobrze jest
powiedzieć : ” Widzę, że jesteś zły, zdenerwowany ...” ipowiedzieć : ” Widzę, że jesteś zły, zdenerwowany ...” i
spróbować porozmawiać na ten temat, co takiego się stało.spróbować porozmawiać na ten temat, co takiego się stało.
 Czasem warto pozostawić dziecko na jakiś czas, pozwolić muCzasem warto pozostawić dziecko na jakiś czas, pozwolić mu
np. wykrzyczeć czy wypłakać się w swoim pokoju, przynp. wykrzyczeć czy wypłakać się w swoim pokoju, przy
jednoczesnym daniu zapewnienia o naszej gotowości dojednoczesnym daniu zapewnienia o naszej gotowości do
rozmowy kiedy samo będzie do tego gotowe.rozmowy kiedy samo będzie do tego gotowe.

22. Postępowanie (C.D.)Postępowanie (C.D.)
 Warto modelować u dziecka konstruktywne sposoby radzeniaWarto modelować u dziecka konstruktywne sposoby radzenia
sobie z negatywnymi emocjami, poprzez to, iż sami otwarcie osobie z negatywnymi emocjami, poprzez to, iż sami otwarcie o
nich mówimy. Komunikaty JA.nich mówimy. Komunikaty JA.
 Starajmy się zastępować rozkazy czy nakazy – prośbą,Starajmy się zastępować rozkazy czy nakazy – prośbą,
sugestią, a najlepiej wspólnym ustalaniem pewnych spraw.sugestią, a najlepiej wspólnym ustalaniem pewnych spraw.
 Dziecko potrzebuje wyraźnych granic czemu sprzyjaDziecko potrzebuje wyraźnych granic czemu sprzyja
formułowanie jasnych reguł postępowania w rodzinie – coformułowanie jasnych reguł postępowania w rodzinie – co
wolno a czego dziecku nie wolno.wolno a czego dziecku nie wolno.
 Dostrzegajmy i chwalmy dziecko za postępowanie zgodne zDostrzegajmy i chwalmy dziecko za postępowanie zgodne z
ustalonymi regułami – łatwiej bowiem dziecku zmienić swojeustalonymi regułami – łatwiej bowiem dziecku zmienić swoje
postępowanie, gdy czuje się docenione i akceptowane.postępowanie, gdy czuje się docenione i akceptowane.
 Ustalmy odpowiednie sankcje za łamanie reguł np. poprzezUstalmy odpowiednie sankcje za łamanie reguł np. poprzez
pozbawienie dziecka jakichś przyjemności.pozbawienie dziecka jakichś przyjemności.
 Zachęcajmy dziecko do rozładowania nagromadzonej energii iZachęcajmy dziecko do rozładowania nagromadzonej energii i
emocji poprzez np. sport, pójście na spacer, uprawianieemocji poprzez np. sport, pójście na spacer, uprawianie
jakiegoś hobby, a nawet takie metody jak krzyk, boksowaniejakiegoś hobby, a nawet takie metody jak krzyk, boksowanie
poduszki, tupanie czy napisanie „wściekłego listu” do osobypoduszki, tupanie czy napisanie „wściekłego listu” do osoby
która je skrzywdziła.która je skrzywdziła.

23. Co zawdzięczamy inteligencjiCo zawdzięczamy inteligencji
emocjonalnej:emocjonalnej:
 Panujemy nad emocjamiPanujemy nad emocjami
 Lepiej znosimy frustrację i panujemy nad złościąLepiej znosimy frustrację i panujemy nad złością
 Unikamy potyczek słownych i nieodpowiedniegoUnikamy potyczek słownych i nieodpowiedniego
zachowaniazachowania
 Mamy lepszą zdolność wyrażania złości w odpowiedniMamy lepszą zdolność wyrażania złości w odpowiedni
sposóbsposób
 Rzadziej zachowujemy się agresywnie i autodestrukcyjnieRzadziej zachowujemy się agresywnie i autodestrukcyjnie
 Mamy bardziej pozytywne uczucia w stosunku do własnejMamy bardziej pozytywne uczucia w stosunku do własnej
osoby, rodziny i współpracownikówosoby, rodziny i współpracowników
 Lepiej radzimy sobie ze stresemLepiej radzimy sobie ze stresem
 Przejawiamy mniejszy niepokój w stosunkach z innymi iPrzejawiamy mniejszy niepokój w stosunkach z innymi i
mniejsze poczucie osamotnieniamniejsze poczucie osamotnienia
 Rzadziej jesteśmy zwalniani z pracyRzadziej jesteśmy zwalniani z pracy

24. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘDZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ