2. „ Nieprzystosowanie społeczne wiąże się z
charakterystycznym układem postaw lub stanami
osobowości skłaniającymi jednostkę do reagowania w
sposób niezgodny z zaleceniami aksjologii
pedagogicznej i wymogami ról społecznych (…)
Nieprzystosowanie społeczne jest wadliwym
przystosowaniem jednostki do społeczeństwa i jego
kultury”
Definicja niedostosowania
społecznego wg L. Pytka
3. ∗ Niedostosowani społecznie to dzieci i młodzież, u
których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub
niekorzystnych warunków środowiskowych
występują utrwalone (powtarzające się) zaburzenia w
zachowaniu.
∗ Zagrożeni niedostosowaniem to dzieci i młodzież
wychowująca się w warunkach niekorzystnych dla
rozwoju psychospołecznego, na który negatywny
wpływ wywierają takie środowiska wychowawcze,
4. ∗ Pojęcie niedostosowania społecznego wprowadziła
do polskiej literatury pedagogicznej Maria
Grzegorzewska.
∗ Według niej niedostosowanie społeczne jest to
zespół wszystkich nieletnich wymagających
specjalnych metod wychowawczych
5. ∗ tendencje społecznie destruktywne,
∗ chęć wyżycia się w akcji społecznie destruktywnej,
∗ nieżyczliwy stosunek do człowieka,
∗ zrzucanie winy,
∗ brak hamulców,
∗ nadmierna sugestywność,
∗ nieumiejętność wyjścia z trudnej sytuacji.
Symptomy niedostosowania
społecznego wg M.
Grzegorzewskiej
6. ∗ stadium pierwsze – charakteryzuje się wystąpieniem
u jednostki poczucia odtrącenia, czyli niezaspokojenia
potrzeby zależności emocjonalnej. Reakcją może być
agresja antyspołeczna, reakcje negatywne,
buntownicze, a także narastająca wrogość wobec
rodziców i społeczeństwa jako całości. Występują
niekontrolowane reakcje emocjonalne i brak
koncentracji uwagi. Jednostka łatwo się nudzi
rozpoczętymi czynnościami.
Etapy wykolejenia społecznego
wg Cz. Czapówa
7. − napady krzyku, płaczy lub złości, które są
nieproporcjonalne do działających bodźców,
− nadpobudliwość emocjonalna,
− bezsenność oraz częste marzenia na jawie,
− brak apetytu lub tendencja do żarłoczności, ucieczka
w chorobę,
− poczucie depresji, apatii, izolacji,
− lęki, poczucie zagrożenia,
− agresja w stosunku do osób i zwierząt,
− częste wagary, ucieczki z domu,
Objawy nieprzystosowania
społecznego dzieci i młodzieży
8. ∗ stadium drugie – wyraża się utrwaleniem wrogich
reakcji wobec osób socjalizująco znaczących
i autorytetów. Typowym przejawem tego stadium jest
odrzucenie wszelkich form ekspresji wyrażających
więź uczuciową z innymi ludźmi. Jednostka zaczyna
zaspokajać podstawowe potrzeby społeczne
i emocjonalne poza domem rodzinnym. Pojawiają się
pierwsze symptomy wykolejenia społecznego, takie
jak: alkoholizowanie się, ucieczki z domu,
wagarowanie, wybryki seksualne itp..
9. ∗ stadium trzecie – wiąże się z autonomizowaniem się
działalności antyspołecznej, która zaczyna stanowić
samoistne źródło przyjemności i satysfakcji dla
jednostki nieprzystosowanej. Osoby wchodzące w to
stadium dążą do nawiązania kontaktów z gangami
i grupami o charakterze chuligańskim, zabawowym
lub przestępczym.
10. ∗ Przyczyny biologiczne – wszelakie czynniki wrodzone,
które decydują często o formach zachowania się
dziecka. Zagrożenie może wystąpić w okresie
niepomyślnej ciąży, bądź przy narodzeniu, powodując
tzw. porodowy uraz mózgu (PUM).
∗ Przebyte urazy porodowe mózgu są do tego stopnia
niebezpieczne, że często rzutują na osobowość danej
jednostki odnośnie całego życia.
∗ U dzieci tych obserwujemy:
− zaburzenia charakteru,
−
Przyczyny niedostosowania
społecznego:
11. ∗ Dzieci z przebytym w dzieciństwie uszkodzeniem
mózgu dużo trudniej dostosowują się do środowiska,
wpadają w częste konflikty z otoczeniem i są znacznie
bardziej podatne na bodziec nerwicotwórczy.
∗ Dziecko, które doznało PUM, będzie dzieckiem
defektywnym (w mniejszym lub większym stopniu),
mniejszej odporności fizycznej i w zakresie
temperamentu.
∗ Można powiedzieć, że dzieci takie są o wiele słabsze i
mniej odporne, i dlatego nie mogą dać sobie rady z
12. ∗ Przyczyny środowiskowe – przyczyny te mogą
występować w:
− środowisku domowym,
− środowisku szkolnym,
− środowisku społecznym.
Przyczyny niedostosowania
społecznego:
13. ∗ jest pierwszym środowiskiem wychowawczym w
życiu dziecka. Staje się ono podwaliną i zaczątkiem
rozwoju społecznego małego człowieka, rzutującym
nieraz w decydujący sposób na całe jego życie,
∗ fizjologia wyższych czynności nerwowych odkryła
ciekawe prawo rządzące życiem odruchowym, które
nazwano prawem pierwszych połączeń. Stwierdza
ono, że każde pierwsze przeżycie staje się jakby
przeżyciem modelowym dla dalszych, trwałym, nie do
wymazania,
Środowisko domowe
14. ∗ Powszechnie uważa się, że przyczyną
niedostosowania społecznego jest niezaspokojenie
przez rodzinę podstawowych potrzeb dziecka tzn.:
− Potrzeb biologicznych (głodu, ciepła, wygodnej
pozycji)
− Potrzeb psychicznych (pewności i poczucia
bezpieczeństwa, miłości, akceptacji, uznania)
− Potrzeb kulturalnych (pozytywnych doświadczeń,
realizowania samego siebie).
15. Środowisko szkolne
H. Spłonek twierdzi, że „...należy odróżnić od siebie trzy
sprawy, które dość często bywają
mieszane:
- szkolę jako pierwotną przyczynę, zaburzeń rozwoju;
- szkolę jako teren, na którym ujawniają się istniejące już
zaburzenia rozwoju;
- szkolę jako jedno z ogniw w złożowym procesie
patologizacji dziecka, jeśli staje się ona
miejscem porażek oraz przeżywanych, niepowodzeń".
16. ∗ Czynniki, które przyczyniają się do tego, że szkoła
może stać się pierwszym źródłem zaburzeń rozwoju,
zalicza się przede wszystkim:
− Nieprawidłowe warunki życia szkolnego
(przeludnione klasy, złe warunki lokalowe, itp.)
− Nie dostosowany do możliwości dziecka system
wymagań, nieprawidłowy sposób ich realizacji.
− Niekorzystne dla procesu dydaktyczno –
wychowawczego cechy nauczyciela-wychowawcy.
17. ∗ Liczne badania prowadzone nad nieletnimi
przestępcami wskazują na niepowodzenia szkolne
jako pierwszy etap pojawiającego się
niedostosowania społecznego.
(Uczniowie z niepowodzeniami szkolnymi zaczynają
wagarować. Dołączają do grupy innych uczniów, którzy
też wagarują i wzajemnie się wspierając szukają miejsc
w których mogli by się czymś wykazać).
18. ∗ Rola grup rówieśniczych w procesie uspołeczniania
dziecka, a zwłaszcza w powstawaniu zaburzeń tego
procesu, uwidacznia się przede wszystkim w tych
sytuacjach, w których wyraźnie słabnie więź dziecka z
rodziną ( dziecko odrzucone emocjonalnie, rodziny
skłócone, tam gdzie występuje brak zainteresowania
dzieckiem, zaniedbywanie jego potrzeb itp.)
Środowisko społeczne
19. ∗ Jeżeli w domu narastają konflikty między dzieckiem a
dorosłym z jego otoczenia, a w szkole napotyka ono
na niepowodzenia, które narażają je na śmieszność,
zaczyna szukać akceptacji w takim środowisku, w
którym może liczyć na pomoc i pozytywną ocenę
swego postępowania. Wtedy grupa pozbawiona
kontroli i opieki ze strony dorosłych staje się
wyjątkowo atrakcyjna. Grupa szuka dla siebie miejsca
trudno dostępnego dla dorosłych. W takiej grupie
najczęściej dochodzi do pierwszych chuligańskich
wybryków lub czynów przestępczych. W chwili
dokonywania pierwszego przestępstwa grupa zabaw
20. ∗ Działalność profilaktyczna powinna być podjęta od
tego momentu, od którego może nastąpić zagrożenie
przyszłych warunków rozwoju dziecka, tj. jeszcze
przed jego urodzeniem, a następnie obejmuje okresy
jego życia. od najwcześniejszych lat aż do
usamodzielnienia.
W działalności profilaktycznej można więc wyróżnić
okresy:
- prenatalny,
- wczesnego dzieciństwa,
- przedszkolny,
21. ∗ Wychowanie resocjalizacyjne powinno prowadzić do
restrukturyzacji procesów myślowych oraz
wyposażyć wychowanka w umiejętność
rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji.
Podstawą wychowania jest więź między dzieckiem, a
wychowawcą, czyli relacja wychowawcza.
Wychowanie resocjalizacyjne
osób niedostosowanych
społecznie
22. ∗ Zadaniem wychowawcy jest pomóc podopiecznemu
w odbudowaniu więzi i nawiązania dialogu z drugim
człowiekiem. W pracy z niedostosowanymi, powinno
zwracać się uwagę na to, aby wykształcić w nich
naturalną skłonność do uczenia się oraz osiągania
samodzielności do kierowania własnym zachowaniem
oraz samorealizacji w ramach przyjętych norm
społecznych.
23. ∗ W celu osiągnięcia pożądanego efektu
wychowawczego, wychowawca może przyjmować
różne role: modela, przewodnika, doradcy, osoby
kontrolującej, terapeuty, edukatora, eksperta.
24. ∗ Według Pospiszyla wychowawca powinien
autorytarnie zorganizować dzień podopiecznemu,
wypełnienie czasu wolnego poprzez dobrze
zorganizowany czas, właściwie spożytkuje jego
energię. Podopieczny z różnych powodów może
swoją aktywność ukierunkować na niepożądane
treści.
25. ∗ Siła relacji pomiędzy wychowawcą, a niedostosowanym
społecznie zależy od:
- stopnia zgodności co do wyznaczonych celów,
- spostrzegania danych zadań jako pomocnych w osiągnięciu
celu,
- doświadczania przez uczestników więzi emocjonalnej.
26. ∗ Odnosi się do procesu, w którym wychowawca
przyjmuje konstruktywną rolę, aby zachęcić
podopiecznych do podobnego zachowywania się.
Wychowawca namawia podopiecznego do
konstruktywnego funkcjonowania, bazując na
empatycznej relacji w obrębie której aktywnie
wzmacnia prospołeczne zachowania, postawy oraz
zniechęca do działań antyspołecznych.
Modelowanie prospołeczne
27. ∗ Modelowanie wymaga od wychowawcy przede
wszystkim:
•wykształcenia empatycznej relacji z podopiecznym,
•wzmacniania prospołecznego zachowania,
•zniechęcania do przejawiania niepożądanych wartości
i zachowań,
•przejrzystego wykorzystywania autorytetu,
•wyraźnego formułowania celów,
•aktywnej partnerskiej pracy z podopiecznym,
•traktowania podopiecznego indywidualnie.
28. ∗ Prospołeczne modelowanie uczy przede wszystkim
umiejętności tworzenia ciepłej, pełnej empatii relacji
w celu zachęcenia do zachowań prospołecznych i
powstrzymywania się przed zachowaniami
antyspołecznymi.
30. ∗ Należy pamiętać, że wychowawca powinien być dla
podopiecznego nie tylko autorytetem formalnym, ale
także realnym, ponieważ ułatwia mu to stosowanie
skutecznej perswazji, technik nagradzania.
31. ∗ Wykorzystując metody wpływu osobistego, należy
pamiętać o pewnych zasadach:
- współuczestnictwa,
− spójności,
− adekwatności,
− otwartości na wprowadzanie zmian,
− etyki.
32. W relacja interpersonalnych obserwuje się u
wychowanków arogancje, wyniosłość, manipulację ,
kłamstwo, agresję.
Najczęstszym problemem u tych osób jest niska
motywacja do zmiany lub jej brak.
Motywacja
33. ∗ Miller i Rollnick sformułowali zasady, których
przestrzeganie prowadzi do wzrostu motywacji.
Takimi zasadami są:
∗ wyrażaniem empatii,
∗ wytworzeniem rozbieżności pomiędzy tym co jest a
tym co mogłoby być,
∗ unikaniem dowodzenia swoich racji,
∗ pokonywanie oporu podopiecznego,
∗ wspieranie u niego poczucia własnej skuteczności.
34. Na początku wychowawca powinien
skoncentrować się na problemie,
który w największym stopniu są w
stanie razem rozwiązać
Strukturyzowanie działań
resocjalizacyjnych
