1. ЗАРДАЛ ХАМГИЙН БАГА БАЙХ
www.zaluu.comwww.zaluu.com

2. Өнөөдрийн сэдэв
 Пүүсүүдийн хувьд хамгийн гол гол
тулгардаг асуудлуудын нэг бол
зардлыг бага байлгах.
 Яавал пүүсийн зардал хамгийн бага
байх вэ?
 Зардал хамгийн бага байх нөхцөл
үйлдвэрлэлийн богино ба урт
хугацаанд ялгаатай байдаг талаар
өнөөдөр ярилцана.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

3. Пүүсийн зардал
 Пүүсийн зардал үйлдвэрлэлийн хүчин
зүйлс худалдан авах зардлаас ихээхэн
хамаарна.
 Хүчин зүйлсийн үнүүдийг w =
(w1,w2,…,wn) гэвэл өгөгдсөн
хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх
нийт зардлын функц: c(w1,…,wn,y).
www.zaluu.comwww.zaluu.com

4. Зардал хамгийн бага байх
 Хоёр хүчин зүйл ашиглан нэг төрлийн
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг пүүс авъя.
 Үйлдвэрлэлийн функц:
y = f(x1,x2).
 Хүчин зүйлсийн үнүүд өгөгдсөн гэвэл
нийт зардал: w1x1 + w2x2.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

5. Зардал хамгийн бага байх
 Тэгвэл пүүсийн бодлого:
хязгаарлалттайгаар зардлыг хамгийн
бага байлгах бодлого болно.
min
,x x
w x w x
1 2 0
1 1 2 2


1 2( , )f x x y
www.zaluu.comwww.zaluu.com

6. Изокост шулуун
 Ижил хэмжээний зардлыг бий болгох хүчин
зүйлсийн хослолыг харуулсан муруйг
изокост шулуун гэнэ. Энэ нь баруун гар тийш
болох тусам илүү өндөр зардалд харгалзах
зардлын хослолуудыг харуулдаг.
 Изокостын налалт нь - w1/w2
x
w
w
x
c
w
2
1
2
1
2
   .
w x w x c1 1 2 2 
www.zaluu.comwww.zaluu.com

7. Изокост шулуун
c”  w1x1+w2x2
c’  w1x1+w2x2
c’ < c”
x1
x2 Налалт = -w1/w2.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

8. c’
c”
Зардал хамгийн бага байх асуудал
x1
x2
f(x1,x2)  y’
x1*
x2*
Энэ нь y’ хэмжээний бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх
хүчин зүйлсийн хослолыг харуулна.
Эдгээрээс аль нь хамгийн бага зардалтай вэ?
www.zaluu.comwww.zaluu.com

9. Зардал хамгийн бага байх
Зардал хамгийн бага байх хослол:
(a) ба
(b) изокостын налалт=изоквантын налалт
f x x y( , )* *
1 2  
1 1
2 2
w MP
TRS
w MP
   
c’
c”
x1
x2
f(x1,x2)  y’
x1*
x2*
www.zaluu.comwww.zaluu.com

10. Зардал хамгийн бага байх нөхцөл
 Пүүсийн хувьд зардлыг хамгийн бага
байлгах хүчин зүйлсийн хослолыг олох
хамгийн оновчтой шийдвэр нь изокост
муруйн налалт изокост шулуунтай
шүргэлцсэн цэгээр тодорхойлогдоно.
 Хөдөлмөр капитал гэсэн хоѐр хүчин
зүйлсийн аль нэг нь ашиглагдахгүй
бол дээрх шүргэгчийн нөхцөл
үйлчлэхгүй.
 Мөн үйлдвэрлэлийн нөхцөл нь бидний
авч үзсэн функцээс өөр бол дээрх
шүргэгчийн нөхцөл үйлчлэхгүй.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

11. Хэрэглэгч ба үйлдвэрлэгчийн
шийдэл
 Хэрэглэгчийн болон үйлдвэрлэгчийн
хувьд шүргэгчийн нөхцөл хамгийн
их ханамж өгдөг эсвэл зардлыг
хамгийн бага байлгадаг нөхцөл
байгаа боловч хязгаарлалтууд нь
өөр өөр юм.
 Хэрэглэгчийн хувьд төсөв гол
хязгаарлагч буюу төсвийн шулуун,
үйлдвэрлэгчийн хувьд технологи
буюу изоквантын муруй юм.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

12. Хүчин зүйлсийн нөхцөлт эрэлт
 Пүүсийн хувьд зардал хамгийн бага
байх орцуудын сонголт нь
бүтээгдэхүүний хэмжээ, орцуудын
үнээс хамаарна.
 Эдийн засгийн онолд эдгээр
орцуудын сонголтыг хүчин зүйлсийн
эрэлтийн функц буюу хүчин
зүйлсийн нөхцөлт эрэлт гэж
нэрлэдэг.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

13. 2-р хүчин зүйлийн
нөхцөлт эрэлт
Бүтээгдэхүүн
тэлэлтийн зам
y
c”’
y
c”
w1 ба w2 тогтмол гэж үзье.
Хүчин зүйлсийн нөхцөлт эрэлт
x y1
*
( )
x y2
*
( )
x y1
*
( )
x y2
*
( )
x y1
*
( )
x y2
*
( )
y
x y2
*
( )
y
x y2
*
( )
y
x y2
*
( )
x1
x2
y
c’
x2
*
y
1-р хүчин зүйлийн
нөхцөлт эрэлт
y
*
1 ( )x y
y
*
1 ( )x y
y
*
1 ( )x y *
1x
y
www.zaluu.comwww.zaluu.com

14. Үйлдвэрлэлийн дундаж нийт зардал
 y хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх
дундаж нийт зардал:
AC w w y
c w w y
y
( , , )
( , , )
.1 2
1 2
www.zaluu.comwww.zaluu.com

15. Өргөжилтийн үр өгөөж ба
дундаж нийт зардал
 Пүүсийн хувьд өргөжилтийн үр өгөөж нь
пүүсийн дундаж нийт зардал хэрхэн
өөрчлөгдөж байгаагаар
тодорхойлогддог.
 y’ хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж
байгаад 2y’ хэмжээтэй бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэвэл дундаж нийт зардал хэрхэн
өөрчлөгдөх вэ?
www.zaluu.comwww.zaluu.com

16. Өргөжилтийн тогтмол үр өгөөж-
Дундаж нийт зардал
 Хэрвээ пүүсийн технологи нь
өргөжилтийн тогтмол үр өгөөжтэй бол
пүүс үйлдвэрлэлийн хэмжээгээ хоёр
дахин нэмэгдүүлэхийн тулд хүчин
зүйлсийн хэмжээг мөн хоёр дахин
нэмэгдүүлэх шаардлагатай болно.
 Иймээс үйлдвэрлэлийн нийт зардал
хоёр дахин өсөх ба дундаж нийт
зардал өөрчлөгдөхгүй хэвээр байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

17. Өргөжилтийн буурч буй үр
өгөөж-Дундаж нийт зардал
 Хэрвээ пүүсийн технологи нь буурч
буй үр өгөөжтэй бол пүүс
үйлдвэрлэлээ хоёр дахин
нэмэгдүүлэхийн тулд хүчин зүйлсийн
хэмжээг хоёроос их дахин хэмжээгээр
нэмэгдүүлэх шаардлагатай болно.
 Улмаар үйлдвэрлэлийн нийт зардал
хоёроос их дахин хэмжээгээр өсөх ба
дундаж нийт зардал өснө.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

18. Өргөжилтийн өсч буй үр өгөөж-
Дундаж нийт зардал
 Хэрвээ пүүсийн технологи нь
өргөжилтийн өсч буй үр өгөөжтэй бол
пүүс үйлдвэрлэлийн хэмжээг хоёр
дахин нэмэгдүүлэхийн тулд хүчин
зүйлсийн хэмжээг хоёроос бага дахин
нэмэгдүүлэхэд хангалттай.
 Улмаар үйлдвэрлэлийн нийт зардал
хоёроос бага дахин хэмжээгээр өсөх ба
дундаж нийт зардал буурна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

19. Өргөжилтийн үр өгөөж ба нийт
зардал
y
c
2y’
c(2y’) налалт = c(2y’)/2y’
= AC(2y’).
y’
c(y’)
налалт = c(y’)/y’
= AC(y’).
Хэрвээ пүүсийн технологи буурч буй үр өгөөжтэй
бол дундаж нийт зардал өсдөг байна.
c(y)
www.zaluu.comwww.zaluu.com

20. Өргөжилтийн үр өгөөж ба нийт
зардал
y
c
2y’
c(2y’)
налалт = c(2y’)/2y’
= AC(2y’).
y’
c(y’)
налалт = c(y’)/y’
= AC(y’).
Хэрвээ пүүсийн технологи өсч буй үр өгөөжтэй бол
дундаж нийт зардал буурдаг байна.
c(y)
www.zaluu.comwww.zaluu.com

21. Өргөжилтийн үр өгөөж ба нийт
зардал
y
с
y’
c(y’)
2y’
c(2y’)
=2c(y’)
c(y)
налалт = c(2y’)/2y’
= 2c(y’)/2y’
= c(y’)/y’
тиймээс
AC(y’) = AC(2y’).
Хэрвээ пүүсийн технологи тогтмол үр өгөөжтэй бол
дундаж нийт зардал тогтмол байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

22. Богино ба урт хугацаанд зардал
хамгийн бага байх
 Урт хугацааны зардал хамгийн бага
байх
 Богино хугацаанд зардал хамгийн бага
байх
min
,x x
w x w x
1 2 0
1 1 2 2


хязгаарлалт f x x y( , ) .1 2 
min
x
w x w x
1 0
1 1 2 2

 
хязгаарлалт f x x y( , ) .1 2 
www.zaluu.comwww.zaluu.com

23. Богино ба урт хугацаанд зардал
хамгийн бага байх
 Богино хугацааны зардал хамгийн бага байх
бодлого нь x2 = x2’ нэмэлт нөхцөлтэй байна.
 Хэрвээ урт хугацааны зардал хамгийн бага байх
сонголт x2 = x2’ байвал урт болон богино
хугацааны зардал хамгийн бага байх сонголт
ялгаагүй болно.
 x2  x2” хэрвээ энэ нь ялгаатай бол богино
хугацааны зардал нь урт хугацааны зардлаас
ямагт их байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

24. Урт хугацааны
бүтээгдэхүүн
тэлэлтийн зам
Богино ба урт хугацааны нийт
зардал
x1
x2
y
y
y
x1
x2
x1
x2
Богино
хугацааны
бүтээгдэхүүн
тэлэлтийн зам
Урт хугацааны зардал:
c y w x w x
c y w x w x
c y w x w x
( )
( )
( )
    
    
   
1 1 2 2
1 1 2 2
1 1 2 2
Богино хугацааны зардал:
c y c y
c y c y
c y c y
s
s
s
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
  
  
  
x1
x2
Богино хугацааны тогтмол
хүчин зүйлийн хэмжээ
www.zaluu.comwww.zaluu.com

25. Богино ба урт хугацааны нийт
зардал
y
с
cL(y)
yyy
cs(y)
www.zaluu.comwww.zaluu.com

26. Дараагийн сэдэв
 Зах зээлийн хэлбэрүүд
◦ Төгс өрсөлдөөнт зах зээл дэх пүүсийн ба
салбарын нийлүүлэлт
www.zaluu.comwww.zaluu.com