Download to read offline
![Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын судалгааны институт
20
19
Хүснэгт 4. МБСБ төгсөгчдийн түүврийн хэмжээ, мэргэжлийн чиглэлээр
Д/д Мэргэжлийн нэр МБОС ТБОС
1 Барилгын салбар 135 80
2 Хөдөө аж ахуйн салбар 135 72
3 Байгаль орчин, аялал жуулчлалын салбар 135 30
4 Тээврийн салбар 135 80
5 Мэдээллийн технологийн салбар 135 55
6 Аж үйлдвэрийн салбар 139 80
7 Уул уурхайн салбар 135 80
8 Үйлчилгээний салбар 135 58
9 Соёл, урлагийн салбар 135 64
10 Эрүүл мэндийн салбар 10 135
11 Санхүү, бизнес, худалдааны салбар 135 37
12 Эрчим хүчний салбар 61 31
13 Боловсролын салбар 21 17
Бүгд 1446 819
Ийнхүү судалгааны нийт түүврийн хэмжээ 5046 төгсөгч болж, 2017 онд эхний жилийн
судалгааг зохион байгуулсан. Харин судалгаанд хамрагдах төгсөгчдийг сонгохдоо энгийн
санамсаргүй аргыг ашигласан болно.
Судалгааны нэгжийн сонголт
Судалгааны түүврийн хүрээнээс судалгаанд хамрагдах төгсөгчдийг сонгосон техникийг
товч тайлбарлая. Юуны өмнө мэргэжлийн чиглэл бүрээр бэлтгэсэн жагсаалт дахь мэдээллийг
шалгаж үнэн бодит байдлыг хангаж түүвэр хийхэд бэлдсэний дараа оролцогчдын
түүвэрлэлтийг системт санамсаргүй техникийн дагуу гүйцэтгэв.
1. Мэргэжилийн чиглэл бүрийн төгсөгчдийн жагсаалтыг хүйс, оршин суугаа байршлаар
эрэмбэлсэн.
2. Эрэмбэлсний дагуу 1-ээс эхлэн дэс дараалуулан дугаарлана. (1-ээс Mhi хүртэл)
3. Мэргэжилийн чиглэл бүрийн төгсөгчдийн тоо Mhi -г түүврийн хэмжээ mhi -нд харьцуулж
алхам (интервал) Ihi-ыг олно. Энэ харьцааны утгыг бутархайн 2 оронгийн
нарийвчлалтай авсан.
4. 0.01 ба Ihi -ийн хооронд бутархайн 2 оронгийн нарийвчлалтайгаар санамсаргүй утга олж
жагсаалт бүрээс түүвэрлэгдэх төгсөгчдийг (дугаараар) дараах томьёоны дагуу олсон.
𝑆𝑆ℎ𝑖𝑖𝑖𝑖 = 𝑅𝑅ℎ𝑖𝑖 + [𝐼𝐼ℎ𝑖𝑖 × (𝑗𝑗 − 1)], энд j = 1, 2, 3,..., mhi
Сонгогдсон төгсөгчийн дугаар j нь Shij -ийн утгатайгаа тэнцүү байна. Хүйсээр
эрэмбэлсний дагуу мэргэжлийн чиглэл бүрд сонгогдсон төгсөгчид хүйсийн хувьд
пропорциональ байдаг.
Судалгааны эхний жилийн түүврийн жинг түүврийн дизайны жин болон судалгааны
мэдээлэл цуглуулалтын түвшний үржвэрээр тооцсон. Түүврийн дизайны жин нь мэргэжлийн
чиглэл бүр дэх нэгжийн сонгогдох магадлалын эсрэг урвуугаар илэрхийлэгддэг.
Тиймээс түүврийн дизайны жин нь:
𝑊𝑊𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑 𝑑𝑑 =
𝑀𝑀ℎ𝑖𝑖
𝑛𝑛ℎ𝑖𝑖
Энд: Wdesign = түүврийн дизайны жин (суурь)
Mhi = h мэргэжлийн чиглэл дэх i хүйсийн төгсөгчдийн тоо
nhi = h мэргэжлийн чиглэл дэх i хүйсийн түүврийн хэмжээ](https://image.slidesharecdn.com/togsogchid-200329151433/75/Togsogchid-20-2048.jpg)
Uploaded byKhaidav Tumur
Togsogchid
Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа http://rilsp.gov.mn/tasudalgaa.php?count=50?page=1&action=more&sudalgaa_id=39
Togsogchid
- 2. ХӨДӨЛМӨР, НИЙГМИЙН ХАМГААЛЛЫН СУДАЛГААНЫИНСТИТУТ 2015-2016 оны хичээлийн жилд их, дээд сургууль болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага төгсөгчид (панел судалгааны хоёр дахь жилийн үр дүн)
- 3. Судалгааг гүйцэтгэсэн: Хөдөлмөр,нийгмийн хамгааллын судалгааны институт, Хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлогын судалгааны сектор Судалгааг гүйцэтгэсэн багийн гишүүд: М.Алтансүх ХНХСИ-ийн захирал И.Энхбаатар ХЭБСС-ын эрхлэгч Д.Алтангэрэл ХЭБСС-ын эрдэм шинжилгээний ажилтан Г.Мягмардулам ХЭБСС-ын эрдэм шинжилгээний ажилтан Н.Жаргалсайхан ХЭБСС-ын эрдэм шинжилгээний ажилтан Б.Эрдэнэтуяа ХЭБСС-ын эрдэм шинжилгээний ажилтан С.Хүрэл-Эрдэнэ ХЭБСС-ын эрдэм шинжилгээний ажилтан Хэвлэлд бэлтгэсэн: С. Түшигтулга Хэвлэл, мэдээлэл хариуцсан мэргэжилтэн Хаяг: Монгол улс, Улаанбаатар хот, Хан-Уул дүүрэг, 2-р хороо Чингисийн өргөн чөлөө, Хөдөлмөрийн ордон, 5 давхар Утас: 77121286
- 4. АГУУЛГА ӨМНӨХ ҮГ ......................................................................................................................................................4 ХҮСНЭГТ, ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ ................................................................................................................. 5 СУДАЛГААНЫ ХУРААНГУЙ.......................................................................................................................... 9 БҮЛЭГ 1. СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА...................................................................................................16 1.1 СУДАЛГААНЫ ҮНДЭСЛЭЛ ...........................................................................................................16 1.2 СУДАЛГААНЫ ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТ ............................................................................................. 16 1.3 СУДАЛГААНЫ ТҮҮВРИЙН ДИЗАЙН ............................................................................................ 16 1.4 СУДАЛГААНЫ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ ....................................................................................... 20 1.4.1 АСУУЛГЫН ХУУДАСНЫ БҮТЭЦ........................................................................................ 20 1.4.2 МЭДЭЭЛЭЛ ЦУГЛУУЛАЛТ, БОЛОВСРУУЛАЛТ............................................................... 21 1.5 ОЙЛГОЛТ, ТОДОРХОЙЛОЛТ .......................................................................................................21 БҮЛЭГ 2. ТӨГСӨГЧДИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ...................................................................................24 2.1 ТӨГСӨГЧДИЙН ХҮН АМ ЗҮЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ .......................................................................24 2.2 ТӨГСӨГЧДИЙН ЭЗЭМШСЭН МЭРГЭЖЛИЙН ЧИГЛЭЛ, СЭТГЭЛ ХАНАМЖ ...........................26 2.3 ТӨГСӨГЧДИЙН ДАХИН СУРАЛЦАЖ БУЙ СУРГАЛТЫН ТАЛААРХ МЭДЭЭЛЭЛ....................28 БҮЛЭГ 3. ТӨГСӨГЧДИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХ ..............................................................................31 3.1 ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН ТӨЛӨВ ................................................................ 32 3.2. ТӨГСӨГЧДИЙН АЖИЛГҮЙДЭЛ...................................................................................................47 3.3 ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХГҮЙ БАЙДАЛ ...................................................................................... 54 3.4 ТӨГСӨГЧДИЙН АЖЛЫН ТУРШЛАГЫН ТАЛААРХ МЭДЭЭЛЭЛ................................................55 БҮЛЭГ 4. ТӨГСӨГЧДИЙН ЦААШДЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ.............................................................................58 БҮЛЭГ 5. ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗЭХ ЗЭЭЛ ДЭХ ХӨДӨЛГӨӨН ..........................................61 5.1 ХОЁР ЖИЛИЙН ХУГАЦААН ДАХЬ ТӨГСӨГЧДИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХЭД ГАРСАН ӨӨРЧЛӨЛТ...........................................................................................................................................61 5.2. СҮҮЛИЙН НЭГ ЖИЛИЙН ХУГАЦААН ДАХЬ ТӨГСӨГЧДИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХЭД ГАРСАН ӨӨРЧЛӨЛТ ........................................................................................................................... 65 5.3. ХОЁР ЖИЛИЙН ХУГАЦААНД ХӨДӨЛМӨР ЭРХЭЛСЭН ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨРИЙН НӨХЦӨЛ, АЖИЛ МЭРГЭЖЛИЙН НИЙЦЭЛД ГАРСАН ӨӨРЧЛӨЛТ................................................73 ДҮГНЭЛТ .....................................................................................................................................................79 САНАЛ ЗӨВЛӨМЖ.......................................................................................................................................81 ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТ ..................................................................................................................................82
- 5. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 5 4 ӨМНӨХ ҮГ Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын судалгааны институтийн “Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа” нь мөшгөх судалгааны арга, аргачлалын дагуу зохион байгуулагддаг, үндэсний хэмжээнд төлөөлөх чадвар бүхий томоохон түүвэр судалгаа юм. Энэ удаагийн судалгаанд 2015-2016 оны хичээлийн жилд их, дээд сургууль, коллеж болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага төгсөгчдийг хоёр дахь жилдээ хамрууллаа. Судалгааны зорилго нь төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, хөдөлмөрийн зах зээл дэх өөрчлөлт, ажлын байранд зуучлагдаж буй хэлбэр, хугацаа, ур чадварын нийцэл, түүнчлэн ажлын байранд тулгарч буй болон ажилгүй байгаа шалтгаан зэргийг илрүүлэн, салбарын бодлого боловсруулагчид, их, дээд сургууль, коллеж, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын шийдвэр гаргагчид, судлаачдыг тоон мэдээллээр хангахад чиглэгддэг. Хөдөлмөрийн зах зээлийн нийлүүлэлтийг ажил мэргэжлийн түвшинд судлах явдал нь бодлого боловсруулахад ихээхэн ач холбогдолтой. Тодруулбал, төгсөгчдийн ХЗЗ дэх өөрчлөлтийг хянах, түүний дотор ажилгүйдлийн шалтгааныг тодорхойлох, хөдөлмөрийн зах зээлд бэлэн буй ажлын байрны шаардлагад сургалтын байгууллагаас нийлүүлэгдэж байгаа мэргэжилтний ур чадвар нийцэж байгаа эсэх, төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтэд тулгарч буй хүндрэл бэрхшээл, тэдний хэтийн төлөвлөгөө зэрэг асуудлыг тоон болон чанарын үзүүлэлтээр дамжуулан судалж, бодлого боловсруулагчид болон хэрэглэгчдэд хүргэх нь уг судалгааны ач холбогдол оршдог. Та бүхэн судалгааны дүн, тайлантай танилцан, өөрсдийн үйл ажиллагаандаа ашиглахын зэрэгцээ судалгааны арга, аргачлал, дүн шинжилгээтэй холбоотой санал хүсэлтээ бидэнд илгээж, хамтран ажиллахыг хүсье. ЗАХИРАЛ М.АЛТАНСҮХ
- 6. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 6 5 ХҮСНЭГТ, ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ Хүснэгт 1. Эх олонлогийн ерөнхий мэдээлэл ............................................................................ 16 Хүснэгт 2. Судалгааны мэдээллийн хамралт, алдааны хязгаар .............................................. 17 Хүснэгт 3. ИДС төгсөгчдийн түүврийн хэмжээ, Дээд мэргэжлийн чиглэлээр...........................18 Хүснэгт 4. МБСБ төгсөгчдийн түүврийн хэмжээ, мэргэжлийн чиглэлээр ................................. 19 Хүснэгт 5. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчид, ЭЗҮА-ны салбар, сургуулийн төрлөөр ............... 33 Хүснэгт 6. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн ажлын хугацаа, сарын дундаж цалин орлого, сургуулийн төрлөөр..................................................................................................................... 36 Хүснэгт 7. Төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, орлого, ЭЗҮА-ны салбар, сургуулийн төрлөөр38 Хүснэгт 8. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн даатгал, татварын үзүүлэлт ............................39 Хүснэгт 9. Ажлын байранд ороход нөлөөлсөн хүчин зүйл........................................................ 40 Хүснэгт 10. Эрхэлж буй ажил болон эзэмшсэн мэргэжлийн нийцэл, сургуулийн төрлөөр...... 42 Хүснэгт 11. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн цаашид тогтвортой ажиллах шалтгаан......... 43 Хүснэгт 12. Ажлын байрны сэтгэл ханамжийн үнэлгээ /сургуулийн төрлөөр/.......................... 44 Хүснэгт 13. Ажлын байрны сонголт хийхэд чухалчилдаг хүчин зүйл, сургуулийн төрлөөр..... 52 Хүснэгт 14. Ажил хайх явцад гардаг хүндрэл бэрхшээл ...........................................................53 Хүснэгт 15. Төгсөгчдийн цаашид ажиллахыг хүсэж буй байгууллага....................................... 59 Хүснэгт 16. Нийт төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвх, 2017, 2018 он, сургуулийн төрлөөр ....... 62 Хүснэгт 17. Төгсөгчдийн хувь, эдийн засгийн идэвхэд шилжилт хийсэн байдлаар, төгссөн сургуулийн төрлөөр..................................................................................................................... 63 Хүснэгт 18. Төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвх, хүйсээр ............................................................64 Хүснэгт 19. 2017 оноос хойш ЭЗ-ийн идэвхийн шилжилт, хүн ам зүйн шинж байдлаар ........ 66 Хүснэгт 20. 2017 оноос хойш эдийн засгийн идэвхэд шилжилт хийсэн байдал, хүн ам зүйн шинж байдал, хувиар.................................................................................................................. 66 Хүснэгт 21. 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан ЭЗҮА-ны салбар, 2018 оны ЭЗИ-ийн төлөвөөр ..................................................................................................................................................... 69 Хүснэгт 22. Төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвхийн өөрчлөлт, ажиллаж байсан байгууллагын төрлөөр........................................................................................................................................ 70 Хүснэгт 23. 1 жилийн хугацаанд эдийн засгийн идэвхэд өөрчлөлт орсон байдал, ажилдаа сэтгэл ханамжтай байсан эсэх ................................................................................................... 72 Хүснэгт 24. 2017 онд ажиллаж байсан салбар нь 2018 онд өөрчлөгдсөн эсэх, төгсөгчдийн зарим үзүүлэлтээр ...................................................................................................................... 74 Зураг 1. Төгсөгчдийн хүн ам зүйн үзүүлэлт................................................................................ 24 Зураг 2. Төгсөгчдийн үндсэн захиргаа, амьдарч буй байршлаар ............................................. 25 Зураг 3. Өрхийн сарын дундаж орлого, орлогын интервалаар................................................. 25 Зураг 4. ИДС төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэл, сургуулийн төрлөөр ....................... 26 Зураг 5. МБСБ төгсөгчид мэргэжлийн чиглэлээр ...................................................................... 26 Зураг 6. Төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийн сэтгэл ханамж, эдийн засгийн идэвхээр............ 27 Зураг 7. Дахин суралцагчдын сургалтын төрөл......................................................................... 28 Зураг 8. Дахин суралцаж буй шалтгаан ..................................................................................... 29 Зураг 9. Эзэмшсэн болон одоо суралцаж буй мэргэжлийн нийцэл, сургуулийн төрлөөр ....... 29 Зураг 10. Төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвх, хүйс, сургуулийн төрлөөр................................... 31 Зураг 11. Төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвх, сургуулийн төрлөөр............................................ 31 Зураг 12. Ажлын байрны хэлбэр, сургуулийн төрлөөр..............................................................32 Зураг 13. ИДС төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт, мэргэжлийн чиглэлээр ................................... 32 Зураг 14. МБСБ төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт, мэргэжлийн чиглэлээр ................................33 Зураг 15. ИДС төгсөгчдийн мэргэжлээрх хөдөлмөр эрхлэлтийн хувь ...................................... 34 Зураг 16. МБСБ төгсөгчдийн мэргэжлээрх хөдөлмөр эрхлэлт.................................................. 35 Зураг 17. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн ажил олгогч байгууллагын өмчийн хэлбэр....... 35 Зураг 18. Хувиараа хөдөлмөр эрхэлж буй шалтгаан ................................................................36
- 7. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 7 6 Зураг 19. Хөдөлмөр эрхэлж буй ИДС төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, мэргэжлийн чиглэлээр..................................................................................................................................... 37 Зураг 20. Хөдөлмөр эрхэлж буй МБСБ төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, мэргэжлийн салбараар.................................................................................................................................... 37 Зураг 21. Цалингийн сэтгэл ханамжтай байдал, сургуулийн төрлөөр...................................... 39 Зураг 22. Ажиллагчдын эзэмшсэн боловсрол, АБ-нд шаардагдах боловсролын түвшин түвшний нийцэл...........................................................................................................................40 Зураг 23. АБ-нд шаардагдах ур чадвар, эзэмшсэн ур чадварын нийцэл................................. 41 Зураг 24. Ур чадвараа эзэмшсэн байдал, сургуулийн төрлөөр................................................ 41 Зураг 25. Ажлын байранд дасан зохицоход тулгардаг бэрхшээл, сургуулийн төрлөөр.......... 42 Зураг 26. Суралцах хугацаандаа олж авсан мэдлэгийн хэрэглээ ............................................ 43 Зураг 27. Суралцах хугацаандаа олж авсан ур чадварын хэрэглээ, ашиглалт ....................... 43 Зураг 28. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн цаашид тогтвортой ажиллахгүй шалтгаан ....... 44 Зураг 29. Ажлын байран дахь ерөнхий ур чадварын хомсдол, сургуулийн төрөлд эзлэх хувийн жингээр............................................................................................................................45 Зураг 30. Ажлын байран дахь мэргэжлийн мэдлэг, ур чадварын хомсдол, сургуулийн төрөлд эзлэх хувийн жингээр..................................................................................................................45 Зураг 31. Давхар ажил үндсэн ажлын чиг үүргийн хамаарал ...................................................46 Зураг 32. Давхар ажил хийж буй шалтгаан, сургуулийн төрлөөр ............................................. 46 Зураг 33. Ажилгүй иргэн, сургуулийн төрөл, байршлаар .......................................................... 47 Зураг 34. Ажилгүй байгаа төгсөгчдийн өрхийн сарын дундаж орлого...................................... 47 Зураг 35. Ажилгүй байгаа ИДС төгсөгчид, мэргэжлийн чиглэлээр ........................................... 48 Зураг 36. Ажилгүй байгаа МБСБ төгсөгчид, мэргэжлийн чиглэлээр......................................... 48 Зураг 37. Ажилгүйдлийн шалтгаан .............................................................................................49 Зураг 38. Ажил хайгаад олдохгүй байгаа төгсөгчид, амьдарч буй байршлаар........................ 49 Зураг 39. Ажил хайж буй зорилго, сургалтын төрлөөр..............................................................50 Зураг 40. Ажлаа солихыг хүссэн шалтгаан, сургуулийн төрлөөр ............................................. 50 Зураг 41. Ажил хайж буй хэлбэр, сургуулийн төрлөөр..............................................................51 Зураг 42. Ажил хайж буй хэлбэр, амьдарч буй байршлаар ...................................................... 51 Зураг 43. Ажилд орохын тулд гаргаж буй хичээл зүтгэл, сургуулийн төрөлд эзлэх хувийн жингээр ........................................................................................................................................ 52 Зураг 44. Ажилд ороход хэрэгцээтэй байгаа сургалт................................................................53 Зураг 45. Эдийн засгийн идэвхгүй байдал хүйс, сургуулийн төрлөөр ...................................... 54 Зураг 46. Эдийн засгийн идэвхгүй байдлын шалтгаан, хүйсээр ............................................... 54 Зураг 47. Ажлын туршлагатай төгсөгчдийн АБ-ны хэлбэр, сургуулийн төрөл, ........................ 55 Зураг 48. Ажиллаж байсан байгууллага, ажлаас гарахад нөлөөлсөн хүчин зүйлс.................. 55 Зураг 49. Ажиллаж байсан байгууллага/ ажлын байрны талаарх таны сэтгэл ханамж .......... 56 Зураг 50. Ажиллаж байсан ажлын чиг үүрэг, эзэмшсэн мэргэжлийн нийцэл...........................56 Зураг 51. Төгсөгчдийн нэг жилийн төлөвлөгөө .......................................................................... 58 Зураг 52. Цаашид суралцах төлөвлөгөөтэй байгаа төгсөгчид сургалтын төрөл...................... 59 Зураг 53. Урт хугацаанд ажилгүйдэл, ИДС-ийн мэргэжлийн чиглэлийн төгсөгчдөд эзлэх хувиар .......................................................................................................................................... 63 Зураг 54. Урт хугацаанд ажилгүйдэл, МБСБ мэргэжлийн чиглэлийн төгсөгчдөд эзлэх хувиар ..................................................................................................................................................... 64 Зураг 55. 2017 оноос хойш эдийн засгийн идэвхэд шилжилт хийсэн байдал, ИДС төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр ...............................................................................................67 Зураг 56. 2017 оноос хойш эдийн засгийн идэвхэд шилжилт хийсэн байдал, МБСБ төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр........................................................................... 68 Зураг 57. 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвхийн өөрчлөлт, хувиар .......................................................................................................................................... 69 Зураг 58. 2017 онд мэргэжлээрээ хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 2018 оны ЭЗИ-ийн өөрчлөлт...................................................................................................................................... 71
- 8. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 8 7 Зураг 59. Эзэмшсэн ба ажлын байранд шаардах боловсролын түвшний шаардлагын нийцэл ЭЗИ-д нөлөөлсөн эсэх, 2017 онд хөдөлмөр эрхэлсэн төгсөгчдөөр.......................................... 71 Зураг 60. 2017 оны хөдөлмөр эрхлэгчдийн эзэмшсэн ба ажлын байранд шаардах ур чадварын нийцэл ЭЗИ-д нөлөөлсөн эсэх ..................................................................................72 Зураг 61. 2017 онд ажиллаж байсан салбараа 2018 онд өөрчилсөн эсэх ...............................74 Зураг 62. 2017 онд ажиллаж байсан салбараа 2018 онд өөрчилсөн эсэх, ЭЗҮА-ны салбараар ..................................................................................................................................................... 75 Зураг 63. 2017 оноос цалин, орлого нь өөрчлөгдсөн байдал, сургуулийн төрөл, хувиар ....... 75 Зураг 64. Мэргэжлийн дагуу хөдөлмөр эрхлэх байдалд гарсан өөрчлөлт, сургуулийн төрлөөр ..................................................................................................................................................... 76 Зураг 65. Мэргэжлийн дагуу хөдөлмөр эрхлэх байдалд гарсан өөрчлөлт, хүйсээр ................ 76 Зураг 66. Ажил ба мэргэжлийн нийцлийн 2017-2018 онд гарсан өөрчлөлт, ИДС мэргэжлийн чиглэлээр..................................................................................................................................... 77 Зураг 67. Ажил ба мэргэжлийн нийцлийн 2017-2018 онд гарсан өөрчлөлт, МБСБ-ын мэргэжлийн чиглэлээр ................................................................................................................ 78
- 9. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 9 8 ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ ХНХЯ Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам ХНХСИ Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын судалгааны институт ХХҮЕГ Хөдөлмөр халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газар ИДС Их , дээд сургууль МБСБ Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага ААНБ Аж ахуйн нэгж, байгууллага ХАА Хөдөө, аж ахуй ХЭДБ Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих байгууллага ХХЭ Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч АБ Ажлын байр ОУБ Олон улсын байгууллага CV Curriculum vitae /Товч намтар/ TOEIC Test of English for International Communication TOEFL Test of English as a Foreign Language ЭЗИ Эдийн засгийн идэвх
- 10. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 10 9 СУДАЛГААНЫ ХУРААНГУЙ Судалгааны зорилго нь их, дээд болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, хөдөлмөрийн зах зээл дэх өөрчлөлт, ажлын байранд зуучлагдаж буй хэлбэр, хугацаа, ур чадварын нийцэл, түүнчлэн ажлын байранд тулгарч буй бэрхшээл болон ажилгүй байгаа шалтгаан зэргийг бодитойгоор илрүүлэн, салбарын бодлого боловсруулагчид, их, дээд сургууль, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын шийдвэр гаргагчид, судлаачдыг тоон мэдээллээр хангахад оршино. Судалгаанд 2015-2016 оны хичээлийн жилд их, дээд болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагыг мэргэжлийн анхан шатны болон түүнээс дээш бакалаврын боловсрол эзэмшин, төгссөн 44.9 мянган төгсөгчдийг төлөөлүүлэн 4909 төгсөгчдийг сонгон 2017 оны судалгаанд хамруулсан бол 2018 онд дээрх төгсөгчдийн 4261 төгсөгчдөөс нь мэдээлэл цуглуулав. Хүндэтгэн үзэх шалтгаан буюу гадаад явсан нас барсан, холбоо барих хэрэгсэл нь өөрчлөгдсөн, татгалзсан зэрэг шалтгаанаар эхний жилийн түүврээс хасагдав. Судалгааны эх олонлогийн хувьд 61.5 хувь буюу 27.6 мянга нь их, дээд сургуулийг өдрийн бакалаврын анги, 38.5 хувь буюу 17.3 мянга нь мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагад мэргэжлийн болон техникийн боловсрол эзэмшсэн төгсөгчид байна. Нийт төгсөгчдийн 41.6 хувь нь эрэгтэй, 58.4 хувь нь эмэгтэй байгаа бол ИДС төгсөгчдийн 65.0 хувь, МБСБ төгсөгчдийн 47.8 хувь нь эмэгтэйчүүд байна. Судалгааны дүнгээр төгсөгчдийн 70.2 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж, 12.1 хувь нь ажилгүй, 17.7 эдийн засгийн идэвхгүй төлөвт байна. ИДС төгсөгчдийн 75.2 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 62.3 хувь нь тус тус хөдөлмөр эрхэлж байна. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн 84.2 хувь нь байнгын, 11.6 хувь нь улирлын чанартай, 4.1 хувь нь түр ажлын байранд ажиллаж байгаа бөгөөд МБСБ төгсөгчдийн 24.2 хувь нь, ИДС төгсөгчдийн 11.4 хувь нь түр болон улирлын чанартай ажлын байранд ажиллаж байна Ажиллаж байгаа төгсөгчдийн 31.8 хувь нь дотоодын хөрөнгө оруулалттай компанид, 24.6 хувь нь төрийн захиргааны болон үйлчилгээний байгууллагад харьяалагдаж байна. ИДС төгсөгчдийн 33.8 хувь нь дотоодын хөрөнгө оруулалттай компанид, 30.1 хувь нь төрийн захиргааны болон төрийн үйлчилгээний байгууллагад, 15.8 хувь нь хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч, МБСБ төгсөгчдийн 28.0 хувь нь дотоодын хөрөнгө оруулалттай компанид, 13.9 хувь нь төрийн захиргааны болон төрийн үйлчилгээний байгууллагад, 32.6 хувь нь хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байна. Хувиараа хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн тухайд цалин хөлстэй ажилтнаас илүү орлого олдог, амжилт гаргах, хөгжих боломжтой учраас, өв залгамжилсан бизнес зэрэг давуу талыг дурджээ. Төгсөгчид хөдөлмөр эрхэлж байгаа нь чухал хэдий ч тэд сургуульд суралцаж эзэмшсэн мэргэжлээрээ ажиллаж байгаа эсэхийг тандан, шинжлэх хэрэгтэй юм. 2018 онд ИДС төгсөгчдийн 75.2 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаагийн 69.1 хувь нь мэргэжлээрээ хөдөлмөр эрхэлж байна. Тэднийг төгссөн мэргэжлийн чиглэлээр нь тодруулбал анагаах ухааны мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчид хамгийн өндөр буюу 87.5 хувь нь, мөн мал эмнэлэг, барилга архитектур, багш боловсрол судлал, урлаг, тээвэр зэрэг мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 70 гаруй хувь нь мэргэжлээрээ хөдөлмөр эрхэлж байна. Харин байгаль хамгаалал, нийгмийн халамж, хангамж, биеийн тамир, спорт, зарим төрлийн үйлчилгээний мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн мэргэжлээрх хөдөлмөр эрхлэлт хамгийн бага байна. 2018 онд МБСБ төгсөгчдийн 62.3 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаагийн 53.0 хувь нь мэргэжлээрээ хөдөлмөр эрхэлж байна. Эрүүл мэндийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн
- 11. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 11 10 мэргэжлээрх хөдөлмөр эрхлэлт хамгийн өндөр буюу 90.4 хувь байгаа бол эрчим хүчний салбарынх 79.8 хувь, боловсролын салбарынх 71.0 хувь, үйлчилгээний салбарын төгсөгчдийн 65.0 хувь нь мэргэжлээрээ ажиллаж байна. Төгссөнөөс хойш хоёр жилийн дараах сэтгэгдлээр хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн 91.2 хувь нь, ажилгүй төгсөгчдийн 82.9 хувь нь, эдийн засгийн идэвхгүй байгаа төгсөгчдийн 88.9 хувь нь эзэмшсэн мэргэжилдээ сэтгэл ханамжтай байна. Харин ажилгүй байгаа төгсөгчдийн 17.1 хувь нь эзэмшсэн мэргэжилдээ сэтгэл хангалуун бус байгаагаа илэрхийлжээ. Судалгаанд оролцогчдын дундаж нас 24 бөгөөд энэ үзүүлэлт их, дээд сургуулийн төгсөгчдийн хувьд 25, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага төгсөгчдийн хувьд 23 нас байна. Төгсөгчдийн 57.5 хувь нь гэрлээгүй, 22.0 хувь нь гэрлэсэн боловч батлуулаагүй, 19.0 хувь нь гэр бүлээ батлуулсан бөгөөд ам бүлийн дундаж тоо 4 байна. ИДС төгсөгчдийн 45.2 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 61.2 хувь нь эцэг, эхтэйгээ хамт амьдарч байна. Төгсөгчдийн үндсэн захиргаа болон амьдарч буй байршлыг тодруулахад орон нутгийн харьяат төгсөгчдийн 35.3 хувь нь Улаанбаатар хотод ажиллаж, амьдарч байна. Энэ нь Улаанбаатар хотын шилжилт хөдөлгөөн зогссонтой холбоотой. Судалгааны мэдээлэл цуглуулах хугацаанд төгсөгчдийн 11.9 хувь нь мэргэжлийн түр сургалт болон мэргэжлийн анхан шат ба түүнээс дээш боловсрол олгох сургалтад хамрагдаж байв. Сүүлийн нэг жилийн хугацаанд нийт ИДС төгсөгчдийн 10.5 хувь нь боловсролын түвшний зэрэг ахиулах, мэргэжил, ур чадвар эзэмшихээр дахин суралцаж байгаа бол 53.6 хувь нь магистрын зэргийн сургалтад, 16.0 хувь нь резидент эмчээр, 14.6 хувь нь мэргэжлийн түр сургалтын байгууллагад, 14.2 хувь нь ИДС-д бакалаврын зэргийн сургалтад суралцаж байна. Мөн МБСБ төгсөгчдийн 14.1 хувь нь суралцаж байгаагийн 80.4 хувь нь ИДС-д бакалаврын зэргийн сургалтад, 9.0 хувь нь мэргэжлийн түр сургалтын байгууллагад, 5.6 хувь нь МБСБ-д техникийн боловсрол эзэмшихээр тус тус суралцаж байна. Харин суралцаж буй зорилгын хувьд ИДС төгсөгчдийн 37.4 хувь нь мэргэжил дээшлүүлэх, 35.4 боловсролын түвшний зэрэг ахиулахаар, МБСБ төгсөгчдийн 43.3 мэргэжил дээшлүүлэх, 20.7 хувь нь боловсролын түвшний зэрэг ахиулах, 20.7 хувь нь давхар мэргэжил эзэмших гэж хариулжээ. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн 7 хоногийн ажлын дундаж өдөр 5, ажлын цаг дунджаар 49 цаг байна. Ажлын өдөр хэвийн хэмжээнд байгаа боловч ажлын цаг нь ердийн горимоос илүү байна. Төгсөгчдийн өрхийн сарын дундаж орлогын 71.3 хувийг нь тогтмол цалин бүрдүүлж байна. Мөн өрхийн орлогод тэтгэвэр, тэтгэмжийн орлого, өрхийн бизнесийн орлого зонхилж байна. Ажиллагчдын авдаг цалин, бизнесээс олж буй орлогыг тодруулахад төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, орлого нь 715.6 мянган төгрөг байна. Сургуулийн төрлөөр нь харьцуулан харахад ИДС төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, орлого нь 744.9 мянган төгрөг байгаа бол, МБСБ төгсөгчдийнх 659.2 мянган төгрөг байна. Харин ИДС төгсөгчдөөс барилга, архитектур, үйлдвэрлэлийн технологи, тээвэр, хими, физик, геологи, газар зүйн мэргэжлийн чиглэлээр төгссөн ажиллагчдын цалин 900.0 мянгаас их байгаа нь хамгийн өндөр үзүүлэлт байна. Нийгэм эдийн засаг, бүх төрлийн инженер мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчид сард дунджаар 800.0-889.9 мянган төгрөгөөр цалинжиж байгаа ажээ. Хамгийн бага цалинтай ажиллагчдад мал эмнэлэг, биеийн тамир, спорт, зарим төрлийн үйлчилгээ, багш, боловсрол судлал мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчид багтсан байна. МБСБ төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, орлогыг мэргэжлийн чиглэлээр харвал уул уурхай 883.6 мянга, тээвэр 753.3 мянга, барилга 688.1 мянга, байгаль, орчин аялал жуулчлал
- 12. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 12 11 635.8 мянган төгрөгийн цалин авдаг нь бусад салбарын мэргэжлийн төгсөгчидтэй харьцуулахад өндөр байна. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхэлж буй эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар сарын дундаж цалин, орлогын хэмжээг тодруулсан юм. Хамгийн өндөр цалин авч ажиллаж буй салбар нь уул уурхай, олборлолт 1155.4 мянга, тээвэр, агуулахын үйл ажиллагаа 1005.9 мянга, барилга 928.2, санхүү болон даатгалын үйл ажиллагаа 833.4 мянган төгрөгийн цалинг сард дунджаар авч, ажиллаж байна. ХАА, боловсролын салбарт ажиллаж буй төгсөгчдийн цалин, орлого хамгийн бага байна. Хөдөлмөр эрхэлж байгаа төгсөгчдийн 81.3 хувь нь ямар нэг гэрээ байгуулан ажилладаг ба тэдний 94.6 хувь нь хөдөлмөрийн гэрээ, 5.4 хувь нь ажил гүйцэтгэх гэрээ байгуулжээ. Эзэмшсэн боловсролын түвшин ба ажлын байранд нь шаардлагатай боловсролын түвшинтэй нийцэж буй эсэхийг судлахад 68.1 хувь нь тохиромжтой, 17.2 хувь нь эзэмшсэн боловсролын түвшингээс доогуур, 14.7 хувь нь эзэмшсэн боловсролын түвшнээс илүү шаардлага бүхий ажлын байранд ажиллаж байна. Хөдөлмөр эрхэлж буй нийт төгсөгчдийн 30 гаруй хувьд уг нийцлээс хамаарсан бэрхшээл тулгарч байгаа нь өмнөх он буюу хөдөлмөрийн харилцаанд орсон анхны жилтэй харьцуулахад 10 гаруй пунктээр өссөн үзүүлэлт байна. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн ажилд ороход хамгийн ихээр нөлөөлсөн хүчин зүйлийг тодруулахад 19.3 хувь нь эзэмшсэн мэргэжил, 16.7 хувь нь хувийн зан чанар, 10.9 хувь нь ярилцлагын ур чадвар, 10.5 хувь нь төгссөн сургууль, 10.5 хувь нь сурлагын дүн, голч оноо зэрэг хүчин зүйлсийг дурджээ. Төгсөгчдийн ажлын байрны сэтгэл ханамжтай байдаг үзүүлэлт нь байгууллагын нэр хүнд, хариуцаж буй ажил үүрэг, ажлын орчин, ХАБЭА гэж үнэлжээ. Харин цалин, ажил, амралтын цаг өсөн хөгжих боломж, хүний нөөцийн менежмент, ажил мэргэжлийн үнэлэмж зэрэгт хангалуун бус байгаа нь харагдаж байна. Төгсөгчид хөдөлмөрийн харилцаанд шаардагдах ур чадварыг эзэмшихдээ 65.0 хувь нь ажлын байрандаа, 35.0 хувь нь суралцаж байх хугацаандаа гэж өөрсдийгөө дүгнэсэн байна. Төгссөнөөс хоёр жилийн дараах байдлаар хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн хамгийн ихээр нэрлэсэн ерөнхий ур чадварын дутагдал нь багаар ажиллах, харилцааны, цаг ашиглах, бие даан ажиллах зэрэг чадварууд байна. Ажиллаж буй ажлын байранд дутагдаж буй мэргэжлийн ур чадваруудыг тодруулахад нийт төгсөгчдөд гадаад хэл, компьютерын мэдлэг, баримт бичиг боловсруулах, мэргэжлийн мэдлэг, чадвар илүү дутагджээ. ИДС төгсөгчдийн хувьд гадаад хэл, компьютерын мэдлэг, баримт бичиг боловсруулах, мэргэжлийн мэдлэг, МБСБ төгсөгчдийн хувьд гадаад хэл, ажлын байрны аюулгүй байдал, эрүүл ахуй, компьютер, мэргэжлийн онолын мэдлэгүүд хөдөлмөр эрхлэхэд илүү дутагддаг байна. 2018 онд судалгаанд хамрагдсан нийт төгсөгчдийн 12.1 хувь нь, үүний дотор МБСБ төгсөгчдийн 16.8 хувь нь, ИДС төгсөгчдийн 9.2 хувь нь ажилгүй байна. Ажилгүй төгсөгчдийн 33.6 хувь нь эрэгтэй, 66.4 хувь нь эмэгтэй байна. Мөн тэдний 40.0 хувь нь нийслэлд, 60.0 хувь нь орон нутагт амьдардаг гэжээ. Харин сургуулийн төрлөөр нь ажилгүй төгсөгчдийг тодруулбал ИДС төгсөгчдийн 51.7 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 67.2 хувь нь орон нутагт амьдарч байна. Ажилгүй байгаа ИДС төгсөгчдийг эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр нь харахад нийгмийн халамж, хангамж мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 16.7 хувь нь, ХАА мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 13.3 хувь нь, багш, боловсрол судлал мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 11.7 хувь нь, байгаль хамгаалал мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 11.0 хувь нь, бизнес удирдлага мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 10.7 хувь нь биеийн тамир, спорт, зарим төрлийн үйлчилгээний мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 10.5 хувь нь ажил эрхлээгүй
- 13. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 13 12 байна. Хамгийн бага ажилгүйдэлтэй байгаа мэргэжлийн чиглэл нь барилга, архитектур, хууль, эрх зүйн мэргэжлээр төгсөгчид байна. Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын нийт төгсөгчдөөс байгаль, орчин аялал жуулчлалын салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 23.6 хувь нь, ХАА салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 21.2 хувь нь, аж үйлдвэрийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 20.8 хувь нь, мэдээллийн технологийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 20.2 хувь нь, санхүү, бизнес, худалдааны салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 18.6 хувь нь тус тус ажилгүй байна. Харин эрүүл мэндийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 5.5 хувь нь ажилгүй байгаа нь хамгийн бага байна. Хөдөлмөрийн зах зээлд эрүүл мэндийн салбарын мэргэжилтэй боловсон хүчин эх баригч, сувилагч, эм зүйч байнгын эрэлттэй байдаг. Ажилгүйдлийн шалтгааныг тодруулбал 30.0 хувь нь ажил хайгаад олдоогүй, 17.7 хувь нь мэргэжилд тохирох ажил олдохгүй, 9.5 хувь нь суралцдаг, 7.1 хувь нь цалин бага зэрэг шалтгаанаар хөдөлмөр эрхлээгүй гэсэн хариулт өгчээ. Ажил хайгаад олдоогүй төгсөгчдийн хувьд 23.9 хувь нь Улаанбаатарт, 76.1 хувь нь хөдөө орон нутагт амьдарч байна. Ажил хайж буй хэлбэрийг авч үзвэл 36.3 хувь нь интернэт ажлын зар, байгууллагын вэб сайт, 19.0 хувь нь зарын дагуу CV илгээх, ярилцлагад орох, 19.0 хувь нь танил талаараа дамжуулан, 15.8 хувь нь хөдөлмөр зуучлалын байгууллагаар уламжлан ажил хайжээ. Нийт төгсөгчдийн 17.7 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй төлөвт байгаа бөгөөд тэдний 54.4 хувь нь ИДС төгсөгч, 45.6 хувь нь МБСБ төгсөгч байсан. Мөн тэдний 59.1 хувь нь Улаанбаатарт, 40.9 хувь нь орон нутагт амьдарч байна. Эдийн засгийн идэвхгүй байгаа нийт төгсөгчдийн 24.7 хувь нь эрэгтэй, 75.3 хувь нь эмэгтэй байна. Эдийн засгийн идэвхгүй байгаа шалтгааныг харахад эмэгтэй төгсөгчдийн 59.3 хувь нь жирэмсэн, хүүхэд асарсан, 18.2 хувь нь суралцдаг, 10.6 хувь нь гэрийн ажилтай, эрэгтэйчүүдийн 35.6 хувь нь суралцдаг, 18.3 хувь нь эрүүл мэндийн шалтгаантай, 15.7 хувь нь гэрийн ажилтай гэсэн бол 12.9 хувь нь ажил хийхийг хүсээгүй гэж хариулсан нь анхаарал татаж байна. Төгсөгчдийн 26.3 хувь нь сүүлийн нэг жилийн хугацаанд нэг болон түүнээс олон тооны ажил хийсэн байна. Сургуулийн төрлөөр нь авч үзэхэд ИДС төгсөгчид нэг, МБСБ төгсөгчид дунджаар хоёр ажлыг хийсэн байна. Нийт төгсөгчдийн 31.3 хувь нь одоо хийж буй ажлаа цаашид үргэлжлүүлэн хийнэ гэж хариулсан бол 18.1 хувь нь гадаад, дотоодын сургуульд элсэн суралцах, 15.6 хувь нь ажилд орох, ажил хийх, 8.0 хувь нь хувиараа бизнес эрхлэх төлөвлөгөөтэй байгаагаа илэрхийлжээ. 2017 оны төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт 60.9 хувь байсан бол 2018 онд 70.2 хувь болж 9.3 пунктээр нэмэгдсэн байна. Үүнийг сургуулийн төрлөөр нь авч үзвэл хөдөлмөр эрхлэлтийн цэвэр түвшин ИДС төгсөгчдийн хувьд 6.8 пунктээр, МБСБ төгсөгчдийн хувьд 13.4 пунктээр өсжээ. Мөн 2017 онд ажилгүйдэл 4.2 пунктээр буурсан байна. Сургуулийн төрлөөр харвал ИДС төгсөгчдийн хувьд 3.0 пунктээр, МБСБ төгсөгчдийн хувьд 6.1 пунктээр буурчээ. Харин 2017 онд ажилгүй эсвэл эдийн засгийн идэвхгүй байсан төгсөгчдийн 18.1 хувь нь ажилтай болжээ. 2017 онд ажилтай байсан төгсөгчдийн 9.5 хувь нь ажилгүйдэлд өртсөн болон эдийн засгийн идэвхгүй болсон байна. Мөн төгсөгчдийн 27.6 хувь нь ажлын байрны дахин хуваарилалтад оролцсон буюу судалгааны 2 жилийн аль нэгэнд нь хөдөлмөр эрхэлсэн байна. Хоёр судалгааны үр дүнг харьцуулахад төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт 9.3 хувиар өссөн, ажилгүйдлийн түвшин 4.2 хувиар буурсан мэт боловч төгсөгчдийн дунд эдийн засгийн идэвхэд үүнээс илүү хэмжээний өөрчлөлт, хөдөлгөөн гарсан байна. Тухайлбал, нийт төгсөгчдийн 79.6 хувь нь 2 жилийн хугацаанд ямар нэгэн байдлаар хөдөлмөр эрхэлсэн байгаа ба тэдний зарим нь судалгаа авах 2 жилд хоёуланд ажилтай байсан, зарим нь аль нэг жилд
- 14. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 14 13 нь л ажиллаж бусад үед нь ажилгүй, эсвэл эдийн засгийн идэвхгүй төлөв хооронд шилжсэн. Мөн нийт төгсөгчдийн 24.8 хувь нь 2 жилийн хугацаанд ямар нэг байдлаар ажилгүйдэлд өртсөн ба зарим нь 2 жил дараалан ажилгүй байсан байхад зарим нь ажилтай эсвэл эдийн засгийн идэвхгүй гэсэн төлөвүүд хооронд шилжсэн байна. Тухайлбал ИДС төгсөгчдийн 19.3 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 33.6 хувь нь сүүлийн 2 жилийн судалгааны аль нэгэнд нь ажилгүй, мөн ИДС төгсөгчдийн 25.8, МБСБ төгсөгчдийн 37.4 хувь нь 2 жилийн аль нэгэнд нь эдийн засгийн идэвхгүй байжээ. ИДС төгсөгчдийн 6.9 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 10.7 хувь нь 2017 онд ажиллаж байсан ажлаасаа гарсан. Мөн ИДС төгсөгчдийн 10.1 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 16.8 хувь нь 2017 онд хөдөлмөр эрхлээгүй байсан ч 2018 онд хөдөлмөр эрхэлжээ. Амьдарч буй бүсээр нь харахад нийслэлд амьдарч байсан төгсөгчдийн 57.3 хувь нь ажилтай хэвээр байгаа бол бусад бүсийн төгсөгчдийн 50-аас доош хувь нь ажилтай хэвээр байна. Мөн эдийн засгийн идэвхэд нь хамгийн өндөр сөрөг өөрчлөлт гарсан нь баруун бүсэд амьдарч буй төгсөгчид байна. Нийт төгсөгчдийн 3.7 хувь, ИДС төгсөгчдийн 2.3 хувь, МБСБ төгсөгчдийн 6.0 хувь нь урт хугацааны ажилгүйдэлд өртсөн буюу төгссөнөөсөө хойш огт ажил хийгээгүй байна. 2017 оноос хойш эдийн засгийн идэвхэд шилжилт хийсэн байдлыг эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр харахад барилга архитектурын мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 79.2 хувь нь, математик статистик мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 69.7 хувь нь, багш, боловсрол судлал мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 69.5 хувь нь 2 жилийн хугацаанд ажилтай хэвээр байгаа бол, нийгмийн халамж, хангамж мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 6.6 хувь нь, ХАА мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 4.7 хувь нь, биологи мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 4.7 хувь нь ажилгүй хэвээр байна. Биеийн тамир, спорт, нийгмийн халамж, хангамж, нийгэм, эдийн засаг зэрэг мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвхэд бусад мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчидтэй харьцуулахад илүү эерэг өөрчлөлт гарсан байна. Харин бизнес удирдлага, хүмүүнлэгийн ухаан мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвх буурсан байна. Мөн бизнес удирдлага мэргэжлээр төгсөгчдийн 16.4 хувь нь эдийн засгийн идэвхэд сөрөг өөрчлөлт гарсан буюу бусад мэргэжлийн чиглэлтэй харьцуулахад хамгийн их өөрчлөлт гарсан байна. Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага төгсөгчдийн хувьд 2017 оноос хойш эдийн засгийн идэвхэд шилжилт хийсэн байдлыг эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр харахад эрүүл мэндийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 65.8 хувь нь, эрчим хүчний салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 58.1 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаа бөгөөд бусад мэргэжлүүдтэй харьцуулахад хөдөлмөр эрхлэлт нь хамгийн өндөр хэвээр байна. Мөн эрчим хүчний, тээвэр, аж үйлдвэрийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 42-45 хувь нь 2 жилийн хугацаанд ажилтай хэвээр байна. Харин энэхүү 2 жилийн хугацаанд бусдаас илүү эдийн засгийн идэвхгүй хэвээр байгаа төгсөгч нь байгаль орчин, аялал жуулчлал, соёл урлаг, ХАА, аж үйлдвэр зэрэг салбарын мэргэжлээр төгсөгчид байна. Эзэмшсэн мэргэжлийнхээ дагуу 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 87.6 хувь нь хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр, 5.9 хувь нь ажилгүй болсон, 6.5 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй төлөвт шилжсэн байна. Харин мэргэжлийн бус хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 78.2 хувь нь ажилтай хэвээр, 12.8 хувь нь ажилгүй болсон бол 9.0 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй төлөвтэй болжээ. Төгсөгчдийн 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан ажлын байрны боловсролын шаардлага нь эзэмшсэн боловсролоос нь доогуур байсан төгсөгчдийн 80.2 хувь нь хөдөлмөр
- 15. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 15 14 эрхэлсэн хэвээр, 8.0 хувь нь ажлаасаа гарсан, 11.8 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй болсон байна. Мөн шаардлага нь тохирч байсан төгсөгчдийн 85.9 хувь нь хөдөлмөр эрхэлдэг хэвээр, 8.0 хувь нь ажилгүй, 6.1 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй болсон байна. Харин ажлын байрны боловсролын шаардлага нь эзэмшсэн боловсролоос нь өндөр байсан төгсөгчдийн 9.0 хувь нь ажилгүй болсон, 8.4 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй болсон зэргээс харахад ажлын байранд боловсролын түвшин төдийлөн хүчтэй хамааралтай биш бөгөөд хувь хүний хичээл, зүтгэлээс хамаардаг байна. 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан ч өсөн хөгжих боломждоо огт сэтгэл ханамжгүй гэж тодорхойлсон төгсөгчдийн 69.8 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаа бол, 11.5 хувь нь ажилгүй, 18.7 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй болсон байна. Мөн хүний нөөцийн менежментдээ огт сэтгэл хангалуун бус байсан төгсөгчдийн 64.7 хувь нь ажилтай хэвээр, 16.7 хувь нь ажилгүй болж, 18.6 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй байна. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйдаа сэтгэл хангалуун бус байсан төгсөгчдийн 12.9 хувь нь, хариуцаж буй ажил үүрэгтээ сэтгэл хангалуун бус байсан төгсөгчдийн 15.4 хувь нь ажлын орчиндоо огт сэтгэл хангалуун бус байсан төгсөгчдийн 14.6 хувь нь ажлаасаа гарсан байна. Үүнээс харахад тухайн ажлын байрны нөхцөлдөө сэтгэл хангалуун бус байх нь ажлаас гарах шалтгаанд зонхилох нөлөө үзүүлдэг байна. Судалгааны хоёр жилийн хугацаанд хөдөлмөр эрхэлж байгаа төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийн дагуу ажиллаж буй байдалд өөрчлөлт орсон эсэхийг авч үзэхэд 57.9 хувь нь мэргэжлийн дагуу хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр, 20.0 хувь нь мэргэжлийн бус ажил хийсэн хэвээр, 9.9 хувь нь мэргэжлийн бус ажил хийж байгаад мэргэжлийн дагуу ажиллаж эхэлсэн, 12.2 хувь нь мэргэжлийн ажил хийж байгаад мэргэжлийн бус хөдөлмөр эрхлэх болсон байна. 2017 онд мэргэжлээсээ өөр чиглэлээр ажилладаг байсан ИДС төгсөгчдийн 11.5 хувь нь мэргэжлийн дагуу ажил руу шилжиж, харин мэргэжлийн ажлаа хийдэг байсан ИДС төгсөгчдийн 11.0 хувь нь ямар нэг шалтгаанаар мэргэжлээсээ өөр чиглэлээр ажиллах болсон байна. МБСБ төгсөгчдийн 29.1 хувь нь мэргэжлийн бус ажил хийсэн хэвээр байгаа бол 15.3 хувь нь мэргэжлийн дагуу ажлаас гарч мэргэжлийн бус ажилд оржээ. Эрхэлж буй ажил, эзэмшсэн мэргэжлийн нийцлийн 2017-2018 онд гарсан өөрчлөлтийг эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр нь харахад анагаах ухаан, мал эмнэлэг, урлаг, багш боловсрол судлал, барилга, архитектур зэрэг мэргэжлээр төгсөгчдийн 70-аас дээш хувь нь мэргэжлийн дагуу ажилласан хэвээр байгаа бол байгаль хамгаалал, математик статистик, ХАА, биеийн тамир, спортын мэргэжлээр төгсөгчид бусад мэргэжлийн төгсөгчидтэй харьцуулахад илүү мэргэжлийн бус ажил хийсэн хэвээр байна. Хүмүүнлэгийн ухаан, компьютер, нийгмийн халамж, хангамж мэргэжлээр төгсөгчдийн нэлээдгүй хувь нь мэргэжлийн ажлаас гарч мэргэжлийн бус хөдөлмөр эрхэлж байна. Эрүүл мэндийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 86.8 хувь нь, эрчим хүчний салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 75.4 хувь нь эзэмшсэн мэргэжлийнхээ дагуу ажилладаг хэвээр байгаа бол мэдээллийн технологийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 41.6 хувь, соёл урлагийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 40.6 хувь нь мэргэжлийн бус ажил хийсэн хэвээр байна. Харин уул уурхай, боловсролын салбарын мэргэжлээр төгсөгчид мэргэжлийн бус хөдөлмөр эрхлэлт нэмэгдсэн харагдаж байна. 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байгаад ажлаас гарсан төгсөгчдийн шалтгааныг тодруулахад 35.6 хувь нь түр ажлын байр, 14.8 хувь нь цалин хөлс бага, цалингаа тогтмол өгдөггүй, 10.9 хувь нь ар гэрийн асуудал, 10.7 хувь нь үргэлжлүүлэн суралцах зэрэг голлох шалтгааны улмаас ажлаас гарчээ.
- 16. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 16 15 БҮЛЭГ I СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА
- 17. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 17 16 БҮЛЭГ 1. СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА 1.1 СУДАЛГААНЫ ҮНДЭСЛЭЛ Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих арга хэмжээ нь нийгмийн тодорхой зорилтот бүлгүүдэд чиглэсэн хэлбэрээр зохион байгуулагдахаар хууль, эрх зүйн орчны зохицуулалтад туссан байдаг. Тухайлбал, төрөөс хөдөлмөр эрхлэлтийн талаар баримтлах бодлогын: - 1.3.5-д хөдөлмөрийн зах зээлд сүүлийн жилүүдэд дээд боловсролтой ажиллах хүчний тоо нэмэгдсэн боловч ажиллах хүчний ур чадвар доогуур байгаа нь ажил олгогчийн хэрэгцээ, шаардлагыг хангаж чадахгүйд хүрч, мэргэшсэн ажиллах хүчний дутагдлыг бий болгож байна; - 1.3.6-д ажилгүйдлийн түвшин хөдөлмөрийн насны залуучуудын дунд ихсэж байгаа тул залуучуудад буюу их, дээд сургууль, коллеж, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагыг төгсөгчдөд чиглэсэн хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлогыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна гэж заажээ. Тиймээс эдгээр зорилтот бүлгийн хөдөлмөр эрхлэлтийн багц асуудлыг тодорхойлох төрөлжсөн судалгаануудыг хийж гүйцэтгэх зайлшгүй шаардлагатай юм. Ялангуяа хөдөлмөрийн зах зээлийн нийлүүлэлтийн томоохон бүлэг болох их дээд сургууль, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага төгсөгчдийн судалгааг тогтмол хийх нь чухал ач холбогдолтой юм. 1.2 СУДАЛГААНЫ ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТ Их, дээд болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, ХЗЗ дэх өөрчлөлт, хөдөлгөөн, ажлын байранд зуучлагдаж буй хэлбэр, хугацаа, ур чадварын нийцэл, түүнчлэн ажлын байранд тулгарч буй бэрхшээл болон ажилгүй байгаа шалтгаан зэргийг бодитойгоор илрүүлэн, салбарын бодлого боловсруулагчид, их, дээд сургууль, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын шийдвэр гаргагчид, судлаачдыг тоон мэдээллээр хангахад оршино. 1.3 СУДАЛГААНЫ ТҮҮВРИЙН ДИЗАЙН Түүврийн эх олонлог, хүрээ: 2015-2016 оны хичээлийн жилд Монгол Улсын их дээд сургууль, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагыг төгссөн нийт төгсөгчид нь түүврийн эх олонлогийг бүрдүүлнэ. (Магистр, доктор, орой, эчнээ ангийн сургалтад хамрагдсан болон цэрэг, цагдаа, аюулгүй байдал, батлан хамгаалахын мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчид эх олонлогт багтахгүй) Хүснэгт 1. Эх олонлогийн ерөнхий мэдээлэл 2015-2016 оны хичээлийн жил Тоо Түүврийн хэмжээ Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын тоо 81 81 Их, дээд сургуулийн тоо 105 105 Нийт 186 186 Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагыг төгсөгчдийн тоо 17442 2265 Их, дээд сургууль төгсөгчдийн тоо 25906 2781 Нийт 43348 5046 Судалгаанд их, дээд сургууль, мэргэжлийн болон техникийн боловсрол олгох байгууллагын 2015-2016 оны хичээлийн жилд төгссөн төгсөгчдийн жагсаалтаар түүврийн хүрээг бүрдүүлэв. Түүврийн дизайныг боловсруулахад судалгааны зорилгын хүрээнд үр дүнг
- 18. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 18 17 гаргах домэйн нь мэргэжлийн чиглэл байхыг түүвэрт түгээмэл шаарддаг. Иймээс түүврийн хүрээнд мэргэжлийн чиглэлийг 1 үзүүлэлт болгон, дээд боловсрол олгох сургалтын хүрээнд 22, мэргэжлийн болон техникийн боловсрол олгох сургалтын хүрээнд 13 мэргэжлийн чиглэлийг оруулсан юм. Түүврийн хүрээг бүрдүүлэхэд БСШУСЯ, мэргэжлийн боловсролын байгууллагуудтай хамтран ажиллав. Түүврийн хэмжээ: Түүврийн дизайныг боловсруулахад өмнөх судалгаанаас илүү боловсронгуй болгох боломж мэдээллийн хувьд бүрдсэн юм. Түүврийн бүлэглэлтийг мэргэжлийн чиглэлээр зохиомжлохдоо дээд, мэргэжлийн болон техникийн боловсрол олгох байгууллагаар ялгасан. Учир нь МБОС-ын байгууллагын төгсөгчдийн тоо ТБОС-ын байгууллагаас хавьгүй илүү байсан бөгөөд түүврийн сонголтод техникийн мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн төлөөлөл бага сонгогдохоор байсан. Аливаа давтан судалгааг зохион байгуулж буй тохиолдолд үр дүнг харьцуулагдах байдлыг хадгалах нь нэн чухал байдаг. Энэ байдлыг хадгалах нэг гол шинж нь түүврийн дизайн бөгөөд дизайны ерөнхий зарчмыг хадгалах явдал юм. Олон улсын жишигт давтамжтай хийгддэг судалгааны түүврийн дизайныг анхны удаад ижил төстэй судалгааны, давтан хийхдээ өмнөх судалгааны мэдээллийн баазаас түүврийн үнэлгээ хийх замаар тогтоодог. Энэ удаагийн судалгааны түүврийн хэмжээг тооцохдоо дээд боловсролын байгууллагын төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн хувийн жинг түлхүүр үзүүлэлт болгон 2012-2013 оны төгсөгчдийн судалгааны түүврийн алдаанд суурилан тооцоолов. Хүснэгт 2. Судалгааны мэдээллийн хамралт, алдааны хязгаар Д/д Мэргэжлийн нэр Тооцоологдсон үр дүн Судалгаанд хамрагдсан тоо Алдааны хязгаар Хөдөлмөр эрхлэлт Стандарт алдаа 1 Багш, боловсрол судлал 69.4% 6.7% 49 9.6% 2 Урлаг 69.6% 6.9% 46 9.9% 3 Хүмүүнлэгийн ухаан 63.0% 6.6% 54 10.5% 4 Нийгэм, эдийн засаг 55.3% 7.3% 47 13.3% 5 Мэдээлэл, сэтгүүл зүй 70.0% 7.3% 40 10.5% 6 Бизнес, удирдлага 74.4% 7.1% 39 9.5% 7 Хууль, эрх зүй 57.8% 7.4% 45 12.9% 8 Биологи 66.7% 6.9% 48 10.3% 9 Физик, хими, геологи, газар зүй 73.6% 6.1% 53 8.3% 10 Математик статистик 72.3% 6.6% 47 9.1% 11 Компьютер 80.4% 5.6% 51 7.0% 12 Бүх төрлийн инженер 79.2% 5.9% 48 7.5% 13 Үйлдвэрлэлийн технологи 58.8% 8.6% 34 14.6% 14 Барилга, архитектур 64.3% 7.5% 42 11.6% 15 Хөдөө аж ахуй, ой, загасны аж ахуй 55.0% 8.0% 40 14.5% 16 Мал эмнэлэг 57.1% 7.1% 49 12.5% 17 Анагаах ухаан 73.8% 6.9% 42 9.3% 18 Нийгмийн халамж, хангамж 63.0% 7.2% 46 11.4% 19 Биеийн тамир, спорт, зарим төрлийн үйлчилгээ 63.0% 9.5% 27 15.0% 20 Тээвэр 77.8% 8.2% 27 10.5% 21 Байгаль хамгаалал 77.3% 6.4% 44 8.3% Их, дээд сургууль төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшнийг мэргэжлийн чиглэлээр тооцож үзэхэд алдааны хязгаар хамгийн их нь 15 хувь байна. Тус судалгаа нь 4 жилийн турш
- 19. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 19 18 панел хэлбэрээр явагдах бөгөөд дээрх алдааны хязгаар нь судалгааны эцсийн үр дүнд хүлээж байгаатай ойролцоо байна. Панел судалгааны онцлог нь судлагдаж буй нэгж(төгсөгч)-ийг судалгааны бүх үе шатанд хамруулан мэдээллийг бүрэн авах шаардлагатай байдаг. Нөгөө талаар практикт хүн ам зүй, нийгмийн хүчин зүйлээс шалтгаалж түүвэрт сонгогдсон нэгжийг бүгдийг хайж олох боломжгүй тул хорогдлын хэмжээг тооцоолох шаардлагатай юм. Тиймээс урд нь хийгдсэн 2 судалгааны жил бүрийн мэдээлэл цуглуулалтын хамралтын түвшинд үндэслэн түүврийн хэмжээг өсгөв. Хүснэгт 3. ИДС төгсөгчдийн түүврийн хэмжээ, Дээд мэргэжлийн чиглэлээр Д/д Мэргэжлийн нэр Тооцоологдсон үр дүн Түүврийн хэмжээ Хүлээгдэж буй алдааны хязгаар Хөдөлмөр эрхлэлт Стандарт алдаа 1 Багш, боловсрол судлал 69.4% 6.7% 135 5.8% 2 Урлаг 69.6% 6.9% 135 5.8% 3 Хүмүүнлэгийн ухаан 63.0% 6.6% 135 6.7% 4 Нийгэм, эдийн засаг 55.3% 7.3% 135 7.8% 5 Мэдээлэл, сэтгүүл зүй 70.0% 7.3% 135 5.7% 6 Бизнес удирдлага 74.4% 7.1% 135 5.1% 7 Хууль, эрх зүй 57.8% 7.4% 135 7.4% 8 Биологи 66.7% 6.9% 135 6.2% 9 Физик, хими, геологи, газар зүй 73.6% 6.1% 135 5.2% 10 Математик, статистик 72.3% 6.6% 81 6.9% 11 Компьютер 80.4% 5.6% 135 4.3% 12 Бүх төрлийн инженер 79.2% 5.9% 135 4.5% 13 Үйлдвэрлэлийн технологи 58.8% 8.6% 135 7.3% 14 Барилга, архитектур 64.3% 7.5% 135 6.5% 15 Хөдөө аж ахуй, ой, загасны аж ахуй 55.0% 8.0% 135 7.9% 16 Мал эмнэлэг 57.1% 7.1% 135 7.5% 17 Анагаах ухаан 73.8% 6.9% 135 5.2% 18 Нийгмийн халамж, хангамж 63.0% 7.2% 135 6.7% 19 Биеийн тамир, спорт, зарим төрлийн үйлчилгээ 63.0% 9.5% 135 6.7% 20 Тээвэр 77.8% 8.2% 135 4.7% 21 Байгаль хамгаалал 77.3% 6.4% 135 4.7% Бүгд 2781 Судалгааны хуваарилалтыг хийхдээ олон тооны домэйн /мэргэжлийн чиглэл/-уудын харьцуулагдах байдлыг хангах үүднээс тэгш хуваарилалтын зарчмаар хийсэн болно. МБСБ төгсөгчдийн түүврийн дизайныг хийхдээ ерөнхийдөө ИДС-ын төгсөгчдийн түүврийн дизайныг удирдлага болгосон. Гэхдээ ТБОС-ын төгсөгчдийн тоо харьцангуй цөөхөн байсан тул 6 мэргэжлийн чиглэлээс бусдад нь нэлэнхүйгээр буюу бүх төгсөгчдийг сонгосон юм.
- 20. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 20 19 Хүснэгт 4. МБСБ төгсөгчдийн түүврийн хэмжээ, мэргэжлийн чиглэлээр Д/д Мэргэжлийн нэр МБОС ТБОС 1 Барилгын салбар 135 80 2 Хөдөө аж ахуйн салбар 135 72 3 Байгаль орчин, аялал жуулчлалын салбар 135 30 4 Тээврийн салбар 135 80 5 Мэдээллийн технологийн салбар 135 55 6 Аж үйлдвэрийн салбар 139 80 7 Уул уурхайн салбар 135 80 8 Үйлчилгээний салбар 135 58 9 Соёл, урлагийн салбар 135 64 10 Эрүүл мэндийн салбар 10 135 11 Санхүү, бизнес, худалдааны салбар 135 37 12 Эрчим хүчний салбар 61 31 13 Боловсролын салбар 21 17 Бүгд 1446 819 Ийнхүү судалгааны нийт түүврийн хэмжээ 5046 төгсөгч болж, 2017 онд эхний жилийн судалгааг зохион байгуулсан. Харин судалгаанд хамрагдах төгсөгчдийг сонгохдоо энгийн санамсаргүй аргыг ашигласан болно. Судалгааны нэгжийн сонголт Судалгааны түүврийн хүрээнээс судалгаанд хамрагдах төгсөгчдийг сонгосон техникийг товч тайлбарлая. Юуны өмнө мэргэжлийн чиглэл бүрээр бэлтгэсэн жагсаалт дахь мэдээллийг шалгаж үнэн бодит байдлыг хангаж түүвэр хийхэд бэлдсэний дараа оролцогчдын түүвэрлэлтийг системт санамсаргүй техникийн дагуу гүйцэтгэв. 1. Мэргэжилийн чиглэл бүрийн төгсөгчдийн жагсаалтыг хүйс, оршин суугаа байршлаар эрэмбэлсэн. 2. Эрэмбэлсний дагуу 1-ээс эхлэн дэс дараалуулан дугаарлана. (1-ээс Mhi хүртэл) 3. Мэргэжилийн чиглэл бүрийн төгсөгчдийн тоо Mhi -г түүврийн хэмжээ mhi -нд харьцуулж алхам (интервал) Ihi-ыг олно. Энэ харьцааны утгыг бутархайн 2 оронгийн нарийвчлалтай авсан. 4. 0.01 ба Ihi -ийн хооронд бутархайн 2 оронгийн нарийвчлалтайгаар санамсаргүй утга олж жагсаалт бүрээс түүвэрлэгдэх төгсөгчдийг (дугаараар) дараах томьёоны дагуу олсон. 𝑆𝑆ℎ𝑖𝑖𝑖𝑖 = 𝑅𝑅ℎ𝑖𝑖 + [𝐼𝐼ℎ𝑖𝑖 × (𝑗𝑗 − 1)], энд j = 1, 2, 3,..., mhi Сонгогдсон төгсөгчийн дугаар j нь Shij -ийн утгатайгаа тэнцүү байна. Хүйсээр эрэмбэлсний дагуу мэргэжлийн чиглэл бүрд сонгогдсон төгсөгчид хүйсийн хувьд пропорциональ байдаг. Судалгааны эхний жилийн түүврийн жинг түүврийн дизайны жин болон судалгааны мэдээлэл цуглуулалтын түвшний үржвэрээр тооцсон. Түүврийн дизайны жин нь мэргэжлийн чиглэл бүр дэх нэгжийн сонгогдох магадлалын эсрэг урвуугаар илэрхийлэгддэг. Тиймээс түүврийн дизайны жин нь: 𝑊𝑊𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑 𝑑𝑑 = 𝑀𝑀ℎ𝑖𝑖 𝑛𝑛ℎ𝑖𝑖 Энд: Wdesign = түүврийн дизайны жин (суурь) Mhi = h мэргэжлийн чиглэл дэх i хүйсийн төгсөгчдийн тоо nhi = h мэргэжлийн чиглэл дэх i хүйсийн түүврийн хэмжээ
- 21. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 21 20 Судалгааны мэдээлэл цуглуулалтын түвшин 97.3 хувь болсон бөгөөд хүндэтгэн үзэх шалтгааны улмаас сонгогдсон төгсөгчдийг олох, холбоо барих боломжгүй тохиолдол гарсан юм. Тиймээс түүврийн хэмжээг хүрээнд нийцүүлэх үүднээс засварлалт хийсэн. Үүнийг түүврийн хариулаагүй түвшний засварлалт гэдэг. 𝑊𝑊𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝑛𝑛ℎ 𝑛𝑛ℎ ′ энд: nh = h мэргэжлийн чиглэл дэх i хүйсийн түүврийн хэмжээ n'h =h мэргэжлийн чиглэл дэх судалгаанд хамрагдсан i хүйсийн төгсөгчдийн тоо Ийнхүү түүврийн жинг тооцоход дээр 2 жингийн үржвэрээр тооцсон. Түүврийн хүрээг бүрдүүлэхэд холбогдох яам, тухайн сургуулиудтай хамтран ажилласан хэдий ч цөөн тооны төгсөгчдийн мэдээллийг бүрэн авч чадаагүй. Өөрөөр хэлбэл түүврийн хүрээ эх олонлогийн хэмжээнээс дутуу байсан тул түүврийн жинг эх олонлогт тохируулан засварласан. Статистикт үүнийг Calibration weight adjustment гэж нэрлэдэг. 𝑊𝑊𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 = 𝑁𝑁ℎ 𝑁𝑁ℎ ′ энд: Nh = h мэргэжлийн чиглэл дэх эх олонлогийн хэмжээ N'h =h мэргэжлийн чиглэл дэх тархаасан олонлогийн хэмжээ Судалгааны эцсийн жин нь 𝑊𝑊2017 = 𝑊𝑊𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑х𝑊𝑊𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛х𝑊𝑊𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 болсон. Судалгааны хоёр дахь жилийн түүврийн жинг тооцохдоо эхний жилийн түүврийн жинг 2 дахь жилийн мэдээлэл цуглуулалтын түвшнээр засварлаж тооцов. Мэдээлэл цуглуулалтын түвшний фактор коэффициент нь: 𝑊𝑊𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝑛𝑛ℎ𝑖𝑖 𝑛𝑛ℎ𝑖𝑖 ′ бөгөөд эцсийн жин 𝑊𝑊2018 = 𝑊𝑊2017 𝑥𝑥𝑊𝑊𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 юм. 1.4 СУДАЛГААНЫ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ 1.4.1 АСУУЛГЫН ХУУДАСНЫ БҮТЭЦ Судалгааны асуулга нь 7 бүлэг бүхий 140 асуултаас бүрдсэн. Судалгааны загварыг зорилго, зорилт, хамрах хүрээг харгалзан панел судалгааны арга зүйгээр мэдээллийг цуглуулахаар төлөвлөж, бэлтгэлийг хангахын зэрэгцээ асуулгыг үүнд нийцүүлэн боловсруулсан. Үүнд: 1-р бүлэгт Судалгааны оролцогчдын ерөнхий мэдээлэл /хүн ам зүйн мэдээлэл/ 2-р бүлэгт Одоогийн суралцаж буй сургалтын талаарх мэдээлэл 3-р бүлэгт Эдийн засгийн идэвх 4-р бүлэгт Одоогийн эрхэлж буй ажил 5-р бүлэгт Ажлын туршлага 6-р бүлэгт Ажил хайх үйл явц 7-р бүлэгт Бусад мэдээлэл /ирэх нэг жилийн төлөвлөгөө, хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих үйл ажиллагаа, шилжих хөдөлгөөний мэдээлэл/
- 22. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 22 21 1.4.2 МЭДЭЭЛЭЛ ЦУГЛУУЛАЛТ, БОЛОВСРУУЛАЛТ Судалгааны мэдээлэл цуглуулалтыг тусгайлан зориулсан аппликейшн ашиглан таблетаар гүйцэтгэсэн. Судалгааны мэдээллийг оруулахад CSPro 7.0 программыг, судалгааны үндсэн үр дүнг нэгтгэж боловсруулахад SPSS 25 программыг ашигласан болно. 1.5 ОЙЛГОЛТ, ТОДОРХОЙЛОЛТ Судалгаанд их, дээд сургууль төгсөгчдийн мэргэжлийн чиглэлд Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын /хуучин нэрээр/ “Мэргэжлийн чиглэл, индекс шинэчлэн тогтоох тухай” 2010 оны 235 дугаар тушаалаар батлагдан мөрдөгдөж буй дээд боловсролын болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагад бэлтгэх мэргэжлийн ерөнхий чиглэлийг баримталсан. Их, дээд сургууль төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийг 22 мэргэжлийн чиглэлд нэгтгэн авч үзсэн. Судалгаанд МБСБ төгсөгчдийн мэргэжлийн чиглэлд Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын “Мэргэжлийн чиглэл, индекс шинэчлэн тогтоох тухай” 2016 оны 150 дугаар тушаалаар батлагдан мөрдөж буй мэргэжлийн боловсрол сургалтын байгууллагад бэлтгэх мэргэжлийн чиглэл, индексийг баримталсан. МБСБ төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийг 13/16 мэргэжлийн чиглэлд нэгтгэн авч үзсэн. Судалгаанд ажил, мэргэжлийн мэдээлэлд “Үндэсний ажил мэргэжлийн ангилал, тодорхойлолт 2008”, эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын мэдээлэлд Сангийн сайдын 2011 оны 103 дугаар тушаалаар батлагдсан “Эдийн засгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааны салбарын ангилал”-ыг тус тус мөрдлөг болгосон. Тайланд дурдагдаж буй нэр томьёо, тооцооллыг дараах байдлаар ойлгоно. Төгсөгч: 2015-2016 оны хичээлийн жилд их, дээд сургууль болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын багц цагийг ханган, төгсөлтийн шалгалтад тэнцэн, бакалаврын диплом, мэргэжлийн болон техникийн боловсролын мэргэжлийн үнэмлэх авсан төгсөгч, иргэнийг хэлнэ. Эдийн засгийн тухайн үеийн идэвхтэй төгсөгчид: Сүүлийн долоо хоногт эрхэлсэн үндсэн үйл ажиллагааны шинж байдлаараа ажиллаж байсан болон ажилгүй байсан нь тодорхойлогдох ажиллагч болон ажилгүй иргэдийг хамруулна. Эдийн засгийн идэвхгүй төгсөгчид: Сүүлийн долоо хоногт сургуульд суралцаж байгаа, гэрийн ажилтай, өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгосон болон өндөр настай, хөгжлийн бэрхшээлтэй зэрэг шалтгаанаар тухайн хугацаанд ажиллагч болон ажилгүй алинд ч хамаарахгүй хүн амыг хамруулна. Ажилгүй иргэн: Тухайн хугацаанд ажилгүй байсан, ажил хийхэд бэлэн, ажил идэвхтэй хайж байгаа хөдөлмөрийн насны, хөдөлмөрийн чадвартай иргэнийг хэлнэ. Ажиллагч: Цалин хөлс, орлого олох зорилгоор эдийн засгийн үйл ажиллагаанд оролцож, хөдөлмөр эрхлэлтийн аль нэг статуст хамрагдаж буй иргэнийг хэлнэ. Цалин хөлс, орлого олох зорилгоор эдийн засгийн үйл ажиллагаанд сүүлийн долоо хоногт нэгээс дээш цагаар оролцсон бол ажиллагч гэж үзнэ. Суралцагч: Судалгааны мэдээлэл цуглуулах хугацаанд дээд боловсролын болон мэргэжлийн боловсрол, мэргэжлийн сургалтын байгууллагад дахин суралцаж байгаа төгсөгчийг хэлнэ. Хөдөлмөр эрхлэлтийн хувь: Нийт төгсөгчдөд хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн эзлэх хувийн жингээр илэрхийлэгдэнэ. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгч Нийт төгсөгч X 100Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин =
- 23. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 23 22 Хөдөлмөр эрхлэлтийн бохир түвшин: 2017-2018: Судалгааны 2 жилийн аль нэгэнд, эсвэл хоёуланд нь хөдөлмөр эрхэлсэн төгсөгчдийн нийт төгсөгчид эзлэх хувийн жингээр тодорхойлогдоно. Эдийн засгийн идэвхгүй төгсөгчдийн бохир түвшин: 2017-2018: Судалгааны 2 жилийн аль нэгэнд, эсвэл хоёуланд нь эдийн засгийн идэвхгүй байсан төгсөгчдийн нийт төгсөгчдөд эзлэх хувийн жингээр тодорхойлогдоно. Ажлын байрны дахин хуваарилалтад оролцсон нийт төгсөгчдийн хувь: Эдийн засгийн идэвхийн төлөв нь өөрчлөгдсөн, судалгааны 2 жилийн аль нэгэнд л “ажилтай” төлөвт байсан төгсөгчдийн хувь (ажилтай байснаа ажлаас гарсан +шинээр ажилд орсон). Цалин хөлстэй ажиллагч: Цалин хөлстэй ажилтан буюу хөдөлмөрийн болон ажил гүйцэтгэх, хөлсөөр ажиллах гэрээ байгуулан эсхүл аман болон хоёр талын тохиролцоогоор ажилладаг, хөдөлмөрийн харилцаа нь Хөдөлмөрийн тухай хууль, Иргэний болон бусад холбогдох хууль, тогтоомжоор зохицуулагддаг, ажил олгогчдод ажил, үйлчилгээ үзүүлснийхээ төлөө мөнгөн ба мөнгөн бус хэлбэрээр цалин хөлс авдаг иргэнийг хамруулна. Байнгын ажилтан: Байнгын ажлын байранд ажиллах албан ёсны гэрээтэй бөгөөд ажил олгогч нь татвар болон нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хариуцан төлдөг, хөдөлмөрийн харилцаа нь хөдөлмөрийн тухай болон төрийн албаны тухай хууль тогтоомжоор зохицуулагддаг иргэнийг хэлнэ. Ажлын ур чадварын шаардлага, эзэмшсэн ур чадвартай нийцэх түвшин: Эрхэлж буй ажлын ур чадварын шаардлага, эзэмшсэн ур чадвартай “нийцтэй” гэж үзсэн үнэлгээний утга: ✓ Нийцлийн түвшнийг “ажлын ур чадварын шаардлагын түвшин хэт доогуур –1”, “ажлын ур чадварын шаардлагын түвшин доогуур-2”, “ажлын ур чадварын шаардлагын түвшин тохиромжтой– 3”, “ажлын ур чадварын шаардлагын түвшин өндөр-4”, “ажлын ур чадварын шаардлагын түвшин хэт өндөр- 5” гэсэн таван түвшнээр хэмжсэн. Ажиллаж буй ажлын байрны боловсролын түвшний шаардлага, эзэмшсэн боловсролтой нийцэх түвшин: Ажиллаж буй ажлын байрны боловсролын түвшний шаардлага, эзэмшсэн боловсролтой “нийцтэй” гэж үзсэн үнэлгээний утга: ✓ Нийцлийн түвшнийг “АБ-ны боловсролын түвшний шаардлага хэт доогуур-1”, “АБ-ны боловсролын түвшний шаардлага доогуур-2”, “АБ-ны боловсролын түвшний шаардлага тохиромжтой-3”, “АБ-ны боловсролын түвшний шаардлага өндөр-4”, “АБ- ны боловсролын түвшний шаардлага хэт өндөр-5” гэсэн таван түвшнээр хэмжсэн. Мэргэжил, ажил үүргийн нийцлийн түвшин: Ажлын байранд гүйцэтгэж буй ажил үүрэг буюу ажил мэргэжил нь эзэмшсэн мэргэжилтэй “тохирдог” гэж үзсэн үнэлгээний утга: ✓ “Ажил үүрэг эзэмшсэн мэргэжилтэй огт тохиромжгүй-1”, “ажил үүрэг эзэмшсэн мэргэжилтэй тийм ч тохиромжтой биш-2”, “ажил үүрэг эзэмшсэн мэргэжилтэй тохиромжтой–3”, “ажил үүрэг эзэмшсэн мэргэжилтэй маш тохиромжтой-4” гэсэн дөрвөн түвшнээр хэмжсэн. Сарын дундаж цалин, орлого: Цалин хөлстэй ажилтны хувьд цалингаар, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч, ажил олгогчийн хувьд орлогоор илэрхийлэгдэнэ. Нийт төгсөгчдийн сарын цалин, орлогын арифметик дунджаар тооцсон утга болно. 7 хоногийн ажлын дундаж цаг: Ажил хийж буй төгсөгчдийн 7 хоногийн ажлын цагийн арифметик дунджаар илэрхийлэгдэнэ.
- 24. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 24 23 БҮЛЭГ II ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
- 25. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 25 24 БҮЛЭГ 2. ТӨГСӨГЧДИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ 2.1 ТӨГСӨГЧДИЙН ХҮН АМ ЗҮЙН ТӨЛӨВ БАЙДАЛ Судалгаанд 2015-2016 оны хичээлийн жилд их дээд болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагыг мэргэжлийн анхан шатны болон түүнээс дээш бакалаврын боловсрол эзэмшин төгссөн 44.9 мянган төгсөгчдийг төлөөлүүлэн 4909 төгсөгчдийг сонгон 2017 оны судалгаанд хамруулсан бол 2018 онд дээрх төгсөгчдийн 4261 төгсөгчдөөс нь мэдээлэл цуглуулав. Хүндэтгэн үзэх шалтгаан буюу гадаад явсан нас барсан, холбоо барих хэрэгсэл нь өөрчлөгдсөн, татгалзсан зэрэг шалтгаанаар эхний жилийн түүврээс хасагдаж, 4261 төгсөгчдийг хоёр дахь жилийн судалгаанд хамрууллаа. Судалгааны эх олонлогийн хувьд 61.5 хувь буюу 27.6 мянга нь их, дээд сургуулийг өдрийн бакалаврын анги, 38.5 хувь буюу 17.3 мянга нь мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагыг мэргэжлийн болон техникийн боловсрол эзэмшсэн төгсөгчид байна. Төгсөгчдийн 41.6 хувь нь эрэгтэй, 58.4 хувь нь эмэгтэй бол сургуулийн төрлөөр, ИДС төгсөгчдийн 65.0 хувь, МБСБ төгсөгчдийн 47.8 хувийг эмэгтэйчүүд эзэлж байна. Судалгаанд оролцогчдын дундаж нас 24 бөгөөд энэ үзүүлэлт их, дээд сургуулийн төгсөгчдийн хувьд 25, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага төгсөгчдийн хувьд 23 байна. Мөн тэдгээрийн 41.4 хувь нь 23-24 насныхан, 26.8 хувь нь 17-22 насныхан, 21.1 хувь нь 25-27 насныхан байгаа нь дийлэнх хувийг эзэлж байна. Зураг 1. Төгсөгчдийн хүн ам зүйн үзүүлэлт Хэмжих нэгж. тоо Төгсөгчид гэрлэлтийн статусын хувьд 57.5 хувь нь гэрлээгүй, 22.0 хувь нь гэрлэсэн боловч батлуулаагүй, 19.0 хувь нь гэр бүлээ батлуулсан бөгөөд ам бүлийн дундаж тоо 4 байна. Ам бүлийн тоог бүлэглэн үзвэл 42.1 хувь нь 1-3, 23.9 хувь нь 4, 34.0 хувь нь 5 ба түүнээс олон ам бүлтэй өрхөд амьдарч байна. ИДС төгсөгчдийн 45.2 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 61.2 хувь нь эцэг, эхтэйгээ хамт амьдардаг гэжээ. 9664 9040 Эмэгтэй Эрэгтэй 17973 8294 - - 255 5759 5533 1113 2866 1170 673 495 336 504 2639 6465 9457 117 605 5433 10723 1248 4869 591 1103 452 673 570 2441 5749 17831 273 ИДС МСҮТ 17-22 23-24 25-27 28-32 33-сдээш МАШ ТМД Бакалавр Магистр+ Нийт төгсөгчид Насны бүлгээр Боловсролын түвшингээр
- 26. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 26 25 Зураг 2. Төгсөгчдийн үндсэн захиргаа, амьдарч буй байршлаар Хэмжих нэгж: хувь Төгсөгчдийн үндсэн захиргаа болон амьдарч буй байршлыг тодруулахад Улаанбаатарын харьяат төгсөгчдийн 3.6 хувь нь хөдөө, орон нутагт амьдарч байгаа бол орон нутгийн харьяат төгсөгчдийн 35.3 хувь нь Улаанбаатар хотод ажиллаж, амьдарч байна. Энэ нь Улаанбаатар хотын шилжих хөдөлгөөн зогссонтой холбоотой. Төгсөгчдийн өрхийн сарын дундаж орлого 1286.9 мянган төгрөг, ИДС төгсөгчдийн өрхийн сарын дундаж орлого 1404.7 мянга, МБСБ төгсөгчдийн өрхийн сарын дундаж орлого 1099.0 мянган төгрөг байна. Төгсөгчдийн өрхийн сарын дундаж орлогыг бүлэглэн, сургуулийн төрлөөр нь авч үзвэл ИДС төгсөгчдийн 72.0 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 55.9 хувь нь 751 мянган төгрөгөөс дээш орлоготой байна. Мөн МБСБ төгсөгчдийн 29.7 хувь нь 500.0 мянган төгрөгөөс доош орлоготой өрх байна. Зураг 3. Өрхийн сарын дундаж орлого, орлогын интервалаар Хэмжих нэгж: хувь Төгсөгчдийн өрхийн сарын дундаж орлогын 71.3 хувийг нь тогтмол цалин бүрдүүлж байна. Мөн өрхийн орлогод тэтгэвэр, тэтгэмжийн орлого, өрхийн бизнесийн орлого зэргээс түлхүү бүрдэж байна. Төгсөгчдийн өнгөрсөн 3 сарын хугацаанд эцэг эхээсээ авсан дэмжлэгийн талаар тодруулахад 37.7 хувь нь дэмжлэг аваагүй, 21.8 хувь нь хоол хүнсний дэмжлэг, 17.2 хувь нь өдөр тутмын хэрэглээний мөнгөн дэмжлэг /хоол, унааны мөнгө/, 12.3 хувь нь материаллаг эд зүйлс худалдан авах, 10.0 хувь нь байр, орон сууцны төлбөр, түрээсийн мөнгөн дэмжлэг зэргийг голчлон авчээ. 2.5 12.8 12.7 25.0 19.0 28.0 8.7 21.0 14.4 23.8 15.5 16.6 250 мянгаас доош 251-500 мянга 501-750 мянга 751-1 сая 1.1-1.5 сая 1.5 саяас дээш Их дээд сургууль төгсөгч МБСБ төгсөгч 96.4 35.3 3.6 64.7 Нийслэл Орон нутаг Нийслэл /Амьдарч буй байршил/ Орон нутаг /Амьдарч буй байршил/
- 27. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 27 26 2.2 ТӨГСӨГЧДИЙН ЭЗЭМШСЭН МЭРГЭЖЛИЙН ЧИГЛЭЛ, СЭТГЭЛ ХАНАМЖ 2015-2016 оны хичээлийн жилд их, дээд сургуулийн нийт төгсөгчдийн 24.8 хувь нь бизнес удирдлага, 15.6 хувь нь багш, боловсрол судлал, 10.3 хувь нь анагаах ухаан, 9.5 хувь нь бүх төрлийн инженерийн чиглэлээр төгсөгчид байгаа нь бусад мэргэжлээс өндөр хувийг эзэлж байна. ИДС төгсөгчдийн 54.6 хувь нь төрийн, 45.4 хувь нь хувийн өмчийн сургууль төгссөн бол хувийн өмчийн сургууль төгсөгчдийн 44.2 хувь нь бизнес удирдлагын мэргэжлийн чиглэлээр төгссөн байгаа нь анхаарал татахуйц тоо юм. Зураг 4. ИДС төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэл, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж.хувь Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага төгсөгчдийн 26.9 хувь нь аж үйлдвэрийн, 25.2 хувь нь барилгын, 10.9 хувь нь тээврийн, 8.5 хувь нь уул уурхайн салбарын мэргэжлийн чиглэлээр төгссөн нь дийлэнх хувийг эзэлж байна. Зураг 5. МБСБ төгсөгчид мэргэжлийн чиглэлээр Хэмжих нэгж: тоо 24.8 15.6 10.3 9.5 5.8 4.7 4.6 3.9 3.7 2.8 2.6 2.2 1.9 1.5 1.4 1.3 1.1 0.7 0.6 0.6 0.3 Бизнес,удирдлага Багш,боловсрол… Анагаахухаан Бүхтөрлийнинженер Үйлдвэрлэлийн… Нийгэм,эдийнзасаг Хууль,эрхзүй Барилга,архитектур Хүмүүнлэгийнухаан Хөдөөажахуй,ой,… Компьютер Физик,хими,… Урлаг Мэдээлэл,сэтгүүл… Нийгмийнхаламж,… Биеийнтамир,… Байгальхамгаалал Тээвэр Биологи Малэмнэлэг Математик,статистик 26.9 25.2 10.9 8.5 5.4 5.0 4.4 4.3 4.1 2.9 1.5 0.5 0.2 Ажүйлдвэрийн салбар Барилгынсалбар Тээврийнсалбар Уулуурхайнсалбар Үйлчилгээнийсалбар Эрүүлмэндийн салбар Мэдээллийн технологийнсалбар Хөдөөажахуйн салбар Байгальорчин,аялал жуулчлалынсалбар Соёлурлагийнсалбар Санхүү,бизнес, худалдаанысалбар Эрчимхүчнийсалбар Боловсролынсалбар
- 28. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 28 27 Нийт төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжилдээ хэр сэтгэл ханамжтай байгааг тодруулахад 68.5 хувь нь хангалуун, 21.3 маш хангалуун,10.2 хувь нь сэтгэл хангалуун бус, сургуулийн төрлөөр нь харвал ИДС төгсөгчдийн 92.2 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 86.0 хувь нь эзэмшсэн мэргэжилдээ сэтгэл хангалуун гэж хариулжээ. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн 91.2 хувь нь, ажилгүй төгсөгчдийн 82.9 хувь нь, эдийн засгийн идэвхгүй байгаа төгсөгчдийн 88.9 хувь нь эзэмшсэн мэргэжилдээ сэтгэл ханамжтай гэжээ. Харин ажилгүй байгаа төгсөгчдийн 17.1 хувь нь эзэмшсэн мэргэжилдээ сэтгэл хангалуун бус байгаагаа илэрхийлжээ. Зураг 6. Төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийн сэтгэл ханамж, эдийн засгийн идэвхээр Хэмжих нэгж: хувь 91.2 82.9 88.9 8.8 17.1 11.1 Хөдөлмөр эрхэлж буй Ажилгүй Эдийн засгийн идэвхгүй Хангалуун Хангалуун бус
- 29. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 29 28 2.3 ТӨГСӨГЧДИЙН ДАХИН СУРАЛЦАЖ БУЙ СУРГАЛТЫН ТАЛААРХ МЭДЭЭЛЭЛ Судалгааны мэдээлэл цуглуулах хугацаанд төгсөгчдийн 11.9 хувь нь мэргэжлийн түр сургалт болон мэргэжлийн анхан шат ба түүнээс дээш боловсрол олгох сургалтад хамрагдаж байгаа үр дүн гарсан. Тайлангийн энэ хэсэгт дахин суралцагчдын сургалтын төрөл, шалтгаан, одоогийн сурч буй мэргэжлийн чиглэл болон өмнө эзэмшсэн мэргэжлийн нийцтэй байдал, адил мэргэжлээр суралцаагүй шалтгаан зэргийг авч үзэх болно. Сүүлийн нэг жилийн хугацаанд нийт МБСБ төгсөгчдийн 14.1 хувь нь, ИДС төгсөгчдийн 10.5 хувь нь боловсролын түвшин ба зэрэг ахиулах, мэргэжил, ур чадвар эзэмшихээр дахин суралцаж байна. Дахин суралцаж буй ИДС төгсөгчдийн 53.6 хувь нь магистрын зэргийн, 16.0 хувь нь резидент эмчээр, 14.6 хувь нь мэргэжлийн түр сургалтын байгууллагад, 14.2 хувь нь бакалаврын зэргийн, МБСБ төгсөгчдийн 80.4 хувь нь бакалаврын зэргийн, 9.0 хувь нь мэргэжлийн түр сургалтын байгууллагад, 5.6 хувь нь МБСБ-д техникийн боловсрол эзэмшихээр тус тус суралцаж байна. Зураг 7. Дахин суралцагчдын сургалтын төрөл Хэмжих нэгж: хувь Суралцагчдын 40.2 хувь нь мэргэжил дээшлүүлэх, 28.4 хувь нь боловсролын түвшний зэрэг ахиулах, 15.5 хувь нь давхар мэргэжил эзэмших гэсэн зорилготойгоор дахин суралцаж байна. Тэдгээрийг сургуулийн төрлөөр нь харвал ИДС төгсөгчдийн 37.4 хувь нь мэргэжил дээшлүүлэх, 35.4 боловсролын түвшний зэрэг ахиулахаар, МБСБ төгсөгчдийн 43.3 мэргэжил дээшлүүлэх, 20.7 хувь нь боловсролын түвшний зэрэг ахиулах, 20.7 хувь нь давхар мэргэжил эзэмшихээр суралцаж байна. 14.2 53.6 14.6 16.0 0.5 1.1 80.4 1.7 9.0 5.6 3.3 ИДС-д бакалаврын зэргээр суралцаж байгаа Магистр, докторын зэргээр суралцаж байгаа Мэргэжлийн түр сургалтын байгууллагад сурч байгаа ИДС-д резидент эмчээр МБСБ тусгай мэргэжлийн дунд боловсрол эзэмшихээр сурч байгаа МБСБ-д мэргэжлийн анхан шатны боловсрол эзэмшихээр сурч байгаа Их дээд сургууль төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 30. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 30 29 Зураг 8. Дахин суралцаж буй шалтгаан Хэмжих нэгж: хувь Дахин суралцаж буй төгсөгчдийн 46.3 хувь нь өмнө нь суралцаж төгссөн сургуулиа сонгосон бол 53.7 өөр сургуульд сурч байгааг сургуулийн төрлөөр нь тодруулбал ИДС төгсөгчдийн 51.7 хувь, МБСБ төгсөгчдийн 79.9 хувь нь өмнө суралцаж төгссөн сургуулиасаа өөр сургууль сонгон суралцаж байна. Мөн ИДС төгсөгчдийн 15.4 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 47.2 хувь нь огт өөр мэргэжлээр дахин суралцаж байгаа бөгөөд нарийвчлан судлах хэрэгтэй юм. Үргэлжлүүлэн суралцаж байгаа ИДС төгсөгчдийн хувьд магистрын зэргийн сургалтад хамрагдаж байна. Зураг 9. Эзэмшсэн болон одоо суралцаж буй мэргэжлийн нийцэл, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Огт өөр эсхүл төсөөтэй мэргэжлээр дахин суралцаж буй төгсөгчдийн шалтгаан нь давхар мэргэжил эзэмших, боловсролын түвшин зэрэг ахиулах, эзэмшсэн мэргэжил хувийн сонирхол, зан төлөвт тохирдоггүй гэжээ. Сургуулийн төрлөөр, МБСБ төгсөгчдийн 31.5 хувь нь давхар мэргэжил эзэмших, 29.2 боловсролын түвшин зэрэг ахиулах, 11.8 хувь нь эзэмшсэн мэргэжил хувийн зан чанарт тохирдоггүй, ИДС төгсөгчдийн 28.0 хувь нь давхар мэргэжил эзэмших, 28.0 хувь нь боловсролын түвшний зэрэг ахиулах, 20.2 хувь нь өсөн дэвших, хөгжих боломж багатай зэрэг зонхилох шалтгаантай байна. 2.5 7.4 6.5 10.8 35.4 37.4 100.0 5.6 1.9 7.8 20.7 20.7 43.3 100.0 Бусад Ажлын шаардлагаар Сонирхсон ажилдаа орохын тулд ахин суралцах Давхар мэргэжил эзэмших Боловсролын түвшин, зэрэг ахиулах Мэргэжил дээшлүүлэх Нийт ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч ИДС МБСБ 100.0 15.4 17.6 33.5 33.5 100.0 47.2 18.6 15.5 18.7 Бүгд Огтөөр Багазэрэг төсөөтэй Их төсөөтэй Ягадил Бүгд Огтөөр Багазэрэг төсөөтэй Их төсөөтэй Ягадил
- 31. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 31 30 БҮЛЭГ III ТӨГСӨГЧДИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХ
- 32. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 32 31 БҮЛЭГ 3. ТӨГСӨГЧДИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХ Тус бүлэгт төгсөгчдийн 2018 оны эдийн засгийн идэвхийг авч үзнэ. Судалгааны дүнгээр төгсөгчдийн 82.3 хувь нь эдийн засгийн идэвхтэй, 17.7 хувь эдийн засгийн идэвхгүй байна. Эдийн засгийн идэвхтэй төгсөгчдийн 61.9 хувь нь Улаанбаатарт, 38.1 хувь нь орон нутагт амьдарч байгаа бөгөөд 45.2 хувь нь эрэгтэй, 54.8 хувь нь эмэгтэйчүүд байна. Зураг 10. Төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвх, хүйс, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Нийт төгсөгчдийн 70.2 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж, 12.1 хувь нь ажилгүй, 17.7 эдийн засгийн идэвхгүй байна. Сургуулийн төрлөөр нь үзвэл ИДС төгсөгчдийн 84.4 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 79.1 хувь нь эдийн засгийн идэвхтэй байгаа бол ИДС төгсөгчдийн 15.6 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 20.9 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй байна. Зураг 11. Төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвх, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь 24.6 38.4 7.1 47.3 20.6 16.4 17.6 28.0 Эрэгтэй Эмэгтэй Эрэгтэй Эмэгтэй Эдийн засгийн идэвхтэй Эдийн засгийн идэвхгүй Их дээд сургууль төгсөгч МБСБ төгсөгч 100.0 75.2 9.2 15.6 100.0 62.3 16.8 20.9 Нийт Хөдөлмөр эрхэлж буй Ажилгүй ЭЗ-ийн идэвхгүй Нийт Хөдөлмөр эрхэлж буй Ажилгүй ЭЗ-ийн идэвхгүй Их дээд сургууль төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 33. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 33 32 3.1 ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН ТӨЛӨВ Тус судалгааны нэг зорилго нь төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг цуглуулахад чиглэгдсэн. Тайлангийн энэ бүлэгт төгсөгчдийн тухайн үеийн хөдөлмөр эрхлэлтийн талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг танилцуулах юм. Судалгааны дүнгээр нийт төгсөгчдийн 70.2 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаагийн 47.2 хувь нь эрэгтэйчүүд, 52.8 хувь нь эмэгтэйчүүд байгаа бөгөөд сургуулийн төрлөөр нь авч үзвэл ИДС төгсөгчдийн 75.2 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 62.3 хувь нь тус тус хөдөлмөр эрхэлж байна. Хөдөлмөр эрхэлж байгаа төгсөгчдийн 85.0 хувь нь цалин хөлстэй ажилтан, 2.8 хувь нь ажил олгогч, 9.5 өрхийн, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч байна. Зураг 12. Ажлын байрны хэлбэр, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн 84.2 хувь нь байнгын, 11.6 хувь нь улирлын чанартай, 4.1 хувь нь түр ажлын байранд ажиллаж байна. МБСБ төгсөгчдийн 24.2 хувь нь, ИДС төгсөгчдийн 11.4 хувь нь түр болон улирлын чанартай ажлын байранд ажиллаж байна. ИДС төгсөгчдөөс барилга архитектурын мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт хамгийн өндөр буюу 91.2 хувь байгаа бол тээвэр, бүх төрлийн инженер, нийгэм, эдийн засаг, компьютер, мал эмнэлэг, хууль эрх зүйн мэргэжлээр төгсөгчдийн 80.0-аас дээш хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байна. Харин хүмүүнлэгийн ухаан, бизнесийн удирдлага, нийгмийн халамж, хангамжийн мэргэжлийн чиглэлээр 60 гаруй хувь нь хөдөлмөр эрхэлж буй нь хамгийн бага байна. Бизнесийн удирдлага мэргэжлээр жил бүр хамгийн олон оюутан төгсдөг хэдий ч хөдөлмөр эрхлэлт бага байгаа нь ХЗЗ-ийн илүүдэл үүссэн байж болохыг харуулж байна. Зураг 13. ИДС төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт, мэргэжлийн чиглэлээр Хэмжих нэгж: хувь 91.2 85.7 83.9 83.5 81.4 80.5 80.4 79.2 78.9 77.5 76.6 75.8 75.7 75.0 75.0 74.2 72.9 71.5 67.9 67.2 65.0 Барилга,архитектур Тээвэр Бүхтөрлийнинженер Нийгэм,эдийнзасаг Компьютер Малэмнэлэг Хууль,эрхзүй Физик,хими,… Үйлдвэрлэлийн… Биологи Биеийнтамир,… Багш,боловсрол… Мэдээлэл,сэтгүүл… Урлаг Математик,статистик Хөдөөажахуй,ой,… Байгальхамгаалал Анагаахухаан Хүмүүнлэгийнухаан Бизнес,удирдлага Нийгмийнхаламж,… 88.6 8.1 3.3 75.8 18.4 5.8 Байнгын Улирлын чанартай Түр Их дээд сургууль төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 34. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 34 33 МБСБ төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг мэргэжлийн чиглэлээр харахад эрүүл мэндийн салбарын мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 82.3 хувь, эрчим хүчний салбарын мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 78.8 хувь, тээврийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 68.8 хувь, уул уурхайн салбарын мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 67.4 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаа нь бусад салбарын мэргэжлээр төгсөгчидтэй харьцуулахад өндөр байна. Харин мэдээлэл технологи, ХАА, байгаль орчин аялал жуулчлал зэрэг салбарын төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт хамгийн бага байна. Зураг 14. МБСБ төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт, мэргэжлийн чиглэлээр Хэмжих нэгж: хувь Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийг ЭЗҮА-ны салбараар авч үзвэл 14.3 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдааны, 12.1 хувь нь боловсролын, 9.4 хувь нь барилгын, 8.2 хувь нь эрүүл мэндийн салбарт ажиллаж байна. Сургуулийн төрлөөр нь тодруулбал ИДС төгссөн ажиллагчдын 16.4 хувь нь боловсролын, 14.6 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдааны, 9.1 хувь нь төрийн удирдлага ба батлан хамгаалахын, 8.7 хувь нь эрүүл мэндийн салбарт, МБСБ төгссөн ажиллагчдын 13.8 хувь нь бөөний болон жижиглэн худалдааны, 13.4 хувь нь барилгын, 10.7 хувь нь боловсруулах үйлдвэрлэл, 9.8 хувь нь уул уурхай, олборлолт, 9.7 хувь нь зочид буудал, байр, сууц, нийтийн хоолны үйлчилгээний гэсэн салбаруудад ажиллаж байна. Хүснэгт 5. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчид, ЭЗҮА-ны салбар, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч Бүгд Бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин мотоциклын засвар үйлчилгээ 14.6 13.8 14.3 Боловсрол 16.4 4.0 12.1 Барилга 7.3 13.4 9.4 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамж 8.7 7.1 8.2 Боловсруулах үйлдвэрлэл 6.0 10.7 7.6 Уул уурхай, олборлолт 6.3 9.8 7.5 Төрийн удирдлага, батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн даатгал 9.1 3.8 7.3 Зочид буудал, байр сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 2.1 9.7 4.7 Санхүү болон даатгалын үйл ажиллагаа 6.9 0.1 4.5 Мэдээлэл, холбоо 5.2 1.4 3.9 82.3 78.8 68.8 67.4 63.0 61.5 60.3 60.3 58.3 56.3 53.7 50.6 48.9 Эрүүлмэндийн салбар Эрчимхүчний салбар Тээврийнсалбар Уулуурхайн салбар Барилгын салбар Соёлурлагийн салбар Боловсролын салбар Ажүйлдвэрийн салбар Мэдээллийн технологийн… Санхүү,бизнес, худалдааны… Үйлчилгээний салбар Хөдөөажахуйн салбар Байгальорчин, аялал…
- 35. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 35 34 Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 3.0 5.1 3.7 Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 1.4 8.1 3.7 Мэргэжлийн, шинжлэх ухааны, техникийн үйл ажиллагаа 4.8 0.8 3.4 ХАА, ойн аж ахуй, загас, ан агнуур 1.5 4.4 2.5 Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 2.2 2.3 2.2 Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 2.4 1.3 2.1 Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 1.0 4.0 2.0 ОУ-ын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа 0.6 0.1 0.4 Ус хангамж, бохир ус зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент, цэвэрлэх үйл ажиллагаа 0.3 0.0 0.2 Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 0.2 0.0 0.2 Бүгд 100 100 100 Төгсөгчид хөдөлмөр эрхэлж байгаа нь чухал хэдий ч тэд сургуульд суралцаж эзэмшсэн мэргэжлээрээ ажиллаж байгаа эсэхийг тандан, шинжлэх хэрэгтэй юм. Төгссөнөөс хойш 2 жилийн дараах байдлаар ИДС төгсөгчдийн 75.2 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаагийн 69.1 хувь нь мэргэжлээрээ хөдөлмөр эрхэлж байна. Мэргэжлээрээ хөдөлмөр эрхэлж буй ИДС төгсөгчдийг төгссөн мэргэжлийн чиглэлээр тодруулбал анагаах ухааны мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчид хамгийн өндөр буюу 87.5 хувь нь, мал эмнэлэг, барилга архитектур, багш боловсрол судлал, урлаг, тээвэр зэрэг мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 70 гаруй хувь нь мэргэжлээрээ хөдөлмөр эрхэлж байгаа нь харагдаж байна. Харин байгаль хамгаалал, нийгмийн халамж, хангамж, биеийн тамир, спорт, зарим төрлийн үйлчилгээний мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн мэргэжлээр хөдөлмөр эрхлэлт хамгийн бага байна. Зураг 15. ИДС төгсөгчдийн мэргэжлээрх хөдөлмөр эрхлэлтийн хувь Хэмжих нэгж: хувь 32.6 48.4 50.5 51.0 51.4 53.8 54.1 57.0 58.3 59.1 60.0 64.1 65.7 68.9 69.1 72.0 72.0 76.7 77.2 78.4 81.6 87.5 Байгаль хамгаалал Хөдөө аж ахуй, ой, загасны аж ахуй Биеийн тамир, спорт, зарим… Математик, статистик Хүмүүнлэгийн ухаан Нийгмийн халамж, хангамж Компьютер Биологи Нийгэм, эдийн засаг Бүх төрлийн инженер Физик, хими, геологи, газар зүй Мэдээлэл, сэтгүүл зүй Үйлдвэрлэлийн технологи Тээвэр Дундаж Хууль, эрх зүй Бизнес, удирдлага Урлаг Барилга, архитектур Багш, боловсрол судлал Мал эмнэлэг Анагаах ухаан
- 36. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 36 35 МБСБ төгсөгчдийн 62.3 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаагийн 53.0 хувь нь мэргэжлээрээ хөдөлмөр эрхэлж байна. Эрүүл мэндийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн мэргэжлээрх хөдөлмөр эрхлэлт хамгийн өндөр буюу 90.4 хувь нь байгаа бол эрчим хүчний салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 79.8 хувь, боловсролын салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 71.0 хувь, үйлчилгээний салбарын мэргэжлээр төгсөгч, хөдөлмөр эрхлэгчдийн 65.0 хувь нь мэргэжлээрээ ажиллаж байна. Зураг 16. МБСБ төгсөгчдийн мэргэжлээрх хөдөлмөр эрхлэлт Хэмжих нэгж: хувь Ажиллаж байгаа төгсөгчдийн 31.8 хувь нь дотоодын хөрөнгө оруулалттай компанид, 24.6 хувь нь төрийн захиргааны болон үйлчилгээний байгууллагад харьяалагдаж байна. ИДС төгсөгчдийн 33.8 хувь нь дотоодын хөрөнгө оруулалттай компанид, 30.1 хувь нь төрийн захиргааны болон үйлчилгээний байгууллагад, 15.8 хувь нь хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч, МБСБ төгсөгчдийн 28.0 хувь нь дотоодын хөрөнгө оруулалттай компанид, 13.9 хувь нь төрийн захиргааны болон төрийн үйлчилгээний байгууллагад, 32.6 хувь нь хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байна. Зураг 17. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн ажил олгогч байгууллагын өмчийн хэлбэр Хэмжих нэгж: хувь 39.3 45.3 45.5 46.0 47.1 47.8 53.0 54.8 56.4 56.7 65.0 71.0 79.8 90.4 Мэдээллийн технологийн салбар Тээврийн салбар Уул уурхайн салбар Соёл урлагийн салбар Байгаль орчин, аялал жуулчлалын салбар Барилгын салбар Дундаж Аж үйлдвэрийн салбар Санхүү, бизнес, худалдааны салбар Хөдөө аж ахуйн салбар Үйлчилгээний салбар Боловсролын салбар Эрчим хүчний салбар Эрүүл мэндийн салбар 31578 33.8 6.4 5.7 30.1 4.6 15.8 3.7 28.0 8.7 8.4 13.9 3.0 32.6 5.4 Нийт Дотоодын хөрөнгө оруулалттай компани Гадаадын хөрөнгө оруулалттай компани Дотоод, Гадаадын хамтарсан Төрийн байгууллага (Захиргааны, Үйлчилгээн Төрийнбус байгууллага Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч Бусад Их дээд сургууль төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 37. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 37 36 Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн 38.8 хувь нь цалин хөлстэй ажилтнаас илүү орлого олох, 13.2 хувь нь амжилт гаргах, хөгжих боломжтой учраас, 10.8 хувь нь өв залгамжилсан бизнес, 9.3 хувь нь ажилд орох бэрхшээлтэй байсан зэрэг шалтгаанаар хувиараа бизнес эрхэлдэг гэж хариулжээ. Зураг 18. Хувиараа хөдөлмөр эрхэлж буй шалтгаан Хэмжих нэгж: хувь Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн 7 хоногийн ажлын дундаж өдөр 5, ажлын цаг дунджаар 49, нэмэлт ажлын цаг 4 гэсэн үр дүн гарчээ. Төгсөгчдийн ажлын өдөр хэвийн хэмжээнд байгаа боловч ажлын цаг нь ердийн горимоос илүү байна. ИДС төгсөгчдийн ажлын өдөр, цагийг бодвол МБСБ төгсөгчдийнх илүү байна. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн сарын дундаж амралтын өдөр 7, сарын дундаж ажлын өдөр 23 байгааг сургуулийн төрлөөр нь ангилан харвал ИДС төгсөгчдийнх сарын дундаж амралтын өдөр 7, ажлын өдөр 23, МБСБ төгсөгчдийн амралтын өдөр 6, ажлын өдөр 24 байна. Ажиллагчдын авдаг цалин, бизнесээс олж буй орлогыг тодруулахад төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, орлого нь 715.6 мянган төгрөг байна. Сургуулийн төрлөөр нь харьцуулан харахад ИДС төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, орлого нь 744.9 мянган төгрөг байгаа бол, МБСБ төгсөгчдийнх 659.2 мянган төгрөг байна. Хүснэгт 6. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн ажлын хугацаа, сарын дундаж цалин орлого, сургуулийн төрлөөр Хэмжин нэгж: дундаж Ангилал 7 хоногийн дундаж Сарын дундаж Ажлын өдөр Ажлын цаг Илүү ажлын цаг Ажлын өдөр Амралтын өдөр Цалин Сургуулийн төрөл ИДС 5 46 4 23 7 744,967 МСҮТ 6 53 4 24 6 659,244 Дундаж 5 49 4 23 7 715,628 Харин ИДС төгсөгчдөөс барилга, архитектур, үйлдвэрлэлийн технологи, тээвэр, хими, физик, геологи, газар зүйн мэргэжлийн чиглэлээр төгссөн ажиллагчдын цалин 900.0 мянгаас их байгаа нь хамгийн өндөр үзүүлэлт байна. Нийгэм эдийн засаг, бүх төрлийн инженер мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчид сард дунджаар 800.0-889.9 мянган төгрөгөөр цалинжиж байгаа юм. 11.5 41.5 3.5 9.9 7.7 4.9 1.0 15.3 4.8 10.1 35.9 4.2 8.8 5.8 9.8 4.1 11.0 10.4 Өвзалгамжилсан бизнес Цалинхөлстэй ажилтнаасилүү орлогоолох ААНБ-дцагт баригдажажиллах сонирхолгүй Ажилдорох бэрхшээлтэй байсан Бизнес,ажахуй эрхлэхньхувийн занчанарт Орлого амьжиргаанд хүрэлцэхгүй байсан Найзнөхөд хамтранажиллах саналтавьсан Амжилтгаргах, хөгжихболомжтой учраас Бусад Их дээд сургууль төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 38. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 38 37 Хамгийн бага цалинтай ажиллагчдад мал эмнэлэг, биеийн тамир, спорт, зарим төрлийн үйлчилгээ, багш, боловсрол судлал мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчид багтсан байна. Зураг 19. Хөдөлмөр эрхэлж буй ИДС төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, мэргэжлийн чиглэлээр Хэмжих нэгж: мян.төг МБСБ төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, орлогыг мэргэжлийн чиглэлээр харвал уул уурхай 883.6 мянга, тээвэр 753.3 мянга, барилга 688.1 мянга, байгаль, орчин аялал жуулчлал 635.8 мянган төгрөгийн цалин авдаг нь бусад салбарын мэргэжлийн төгсөгчидтэй харьцуулахад өндөр байна. Хамгийн бага сарын дундаж цалин орлоготой нь боловсролын салбарын мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчид байна. Зураг 20. Хөдөлмөр эрхэлж буй МБСБ төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, мэргэжлийн салбараар Хэмжих нэгж: мян. төгрөг 520,874 578,315 587,696 596,822 600,338 640,171 644,862 656,800 689,456 697,233 702,035 739,625 761,714 762,770 812,459 822,937 899,286 909,621 933,221 935,382 957,325 Мал эмнэлэг Багш, боловсрол судлал Биеийн тамир, спорт, зарим… Нийгмийн халамж, хангамж Мэдээлэл, сэтгүүл зүй Анагаах ухаан Хөдөө аж ахуй, ой, загасны аж… Математик, статистик Хууль, эрх зүй Биологи Байгаль хамгаалал Урлаг Бизнес, удирдлага Хүмүүнлэгийн ухаан Компьютер Бүх төрлийн инженер Нийгэм, эдийн засаг Физик, хими, геологи, газар зүй Үйлдвэрлэлийн технологи Тээвэр Барилга, архитектур 883615 753395 688161 635812 630872 602917 602148 586462 573579 567081 558959 486916 474250 Уулуурхайн салбар Тээврийнсалбар Барилгынсалбар Байгальорчин, аялал… Соёлурлагийн салбар Эрчимхүчний салбар Ажүйлдвэрийн салбар Хөдөөажахуйн салбар Эрүүлмэндийн салбар Санхүү,бизнес, худалдааны… Мэдээллийн технологийн… Боловсролын салбар Үйлчилгээний салбар
- 39. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 39 38 Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхэлж буй эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар сарын дундаж цалин, орлогын хэмжээг тодруулсан юм. Хамгийн өндөр цалин авч ажиллаж буй салбар нь уул уурхай, олборлолт 1155.4 мянга, тээвэр, агуулахын үйл ажиллагаа 1005.9 мянга, барилга 928.2, санхүү болон даатгалын үйл ажиллагаа 833.4 мянган төгрөгийн цалинг сард дунджаар авч ажиллаж байна. Олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн газар, ХАА, боловсролын салбарт ажиллаж буй төгсөгчдийн цалин, орлого хамгийн бага байна. Хүснэгт 7. Төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, орлого, ЭЗҮА-ны салбар, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: мян.төг Эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч Дундаж Уул уурхай, олборлолт 1,265,654 1,020,843 1,155,450 Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа 1,011,942 999,069 1,005,953 Барилга 1,020,584 830,672 928,277 Санхүү болон даатгалын үйл ажиллагаа 835,834 346,999 833,494 Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа 813,838 519,964 749,293 Бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин мотоциклын засвар үйлчилгээ 816,120 599,164 745,887 Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 738,941 600,000 734,822 Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 803,882 630,699 686,282 Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 707,185 625,031 678,480 Боловсруулах үйлдвэрлэл 727,960 579,520 657,349 Ус хангамж, бохир ус зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент, цэвэрлэх үйл ажиллагаа 673,637 290,000 654,948 Мэдээлэл, холбоо 671,199 539,457 653,779 Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 877,507 519,493 607,683 Мэргэжлийн, шинжлэх ухааны, техникийн үйл ажиллагаа 605,597 473,337 594,611 Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамж 575,717 605,786 584,850 Төрийн удирдлага, батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, албан журмын нийгмийн даатгал 583,009 543,272 575,886 Зочид буудал, байр сууц болон нийтийн хоолны үйлчилгээ 649,026 538,095 570,431 Боловсрол 549,100 397,353 531,935 ОУ-ын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа 538,100 295,553 517,484 ХАА, ойн аж ахуй, загас, ан агнуур 398,044 430,711 417,933 Бүгд 744,967 659,244 715,628 Ажиллаж буй эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар нь авч буй цалингийн сэтгэл ханамжийг судлахад боловсролын салбарт ажиллагчдын 48.9 хувь, хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн халамжийн салбарт ажиллагчдын 49.5 хувь, төрийн удирдлага, батлан хамгаалах үйл ажиллагааны салбарт ажиллагчдын 46.2 хувь, мэргэжлийн шинжлэх ухаан, техникийн үйл ажиллагааны салбарт ажиллагчдын 43.0 хувь, урлаг, үзвэр, тоглоом наадам салбарт ажиллагчдын 37.5 хувь нь авч буй цалиндаа хангалуун бус байна. Харин санхүү болон даатгалын үйл ажиллагаа, ОУ-ын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа, уул уурхай, олборлолт, тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа, барилга, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагааны салбарт ажиллаж буй төгсөгчдийн 80.0 ба түүнээс дээш хувь нь хангалуун гэж хариулсан байна.
- 40. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 40 39 Зураг 21. Цалингийн сэтгэл ханамжтай байдал, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Хөдөлмөр эрхэлж буй нийт төгсөгчдийн 63.4 хувь нь цалингийн хэмжээндээ сэтгэл хангалуун байгаа бол сургуулийн төрлөөр, ИДС төгсөгчдийн 33.6 хувь нь МБСБ төгсөгчдийн 23.3 хувь нь цалиндаа сэтгэл ханамжгүй байна. Хөдөлмөр эрхэлж байгаа төгсөгчдийн 81.3 хувь нь ямар нэг гэрээ байгуулан ажиллаж байна. Сургуулийн төрлөөр нь харвал ИДС төгсөгчдийн 87.7 хувь нь МБСБ төгсөгчдийн 67.9 хувь нь ажил олгогчтойгоо гэрээ байгуулсан байна. МБСБ төгсөгчдийн 32.1 хувь нь гэрээгүй ажиллаж байгаа нь өмнөх оноос ахиц гараагүй байна. Гэрээ байгуулан ажиллаж буй төгсөгчдийн 94.6 хувь нь хөдөлмөрийн гэрээ, 5.4 хувь нь ажил гүйцэтгэх гэрээ байгуулжээ. Хөдөлмөр эрхэлж байгаа төгсөгчдийн татвар, даатгалд хамрагдалтын талаар тодруулсан. Хүснэгт 8. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн даатгал, татварын үзүүлэлт Хэмжих нэгж: хувь Сургуулийн төрөл Нийгмийн даатгал Эрүүл мэндийн даатгал Хүн амын орлогын албан татвар Заавал даатгуулагч Сайн дурын даатгуулагч Төлдөггүй Төлдөг Төлдөггүй Төлдөг Төлдөггүй ИДС төгсөгч 81.1 6.9 12.0 92.6 7.4 84.8 15.2 МБСБ төгсөгч 55.0 11.2 33.7 76.9 23.1 60.5 39.5 Бүгд 72.2 8.4 19.4 87.3 12.7 76.5 23.5 Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн 72.2 хувь нь нийгмийн даатгалын заавал даатгуулагч, 8.4 хувь нь сайн дурын даатгуулагч бол үлдсэн 19.4 хувь нь нийгмийн даатгал төлдөггүй байна. Харин эрүүл мэндийн даатгалд төлөлтийн байдал нь 87.3 хувь хамрагддаг бол 76.5 хувь нь хүн амын орлогын албан татвар төлдөг ажээ. Эзэмшсэн боловсролын түвшин ажлын байранд нь шаардлагатай боловсролын түвшинтэй нийцэж байгаа эсэхийг судлахад 68.1 хувь нь тохиромжтой, 17.2 хувь нь эзэмшсэн боловсролын түвшингээс доогуур, 14.7 хувь нь эзэмшсэн боловсролын түвшнээс илүү шаардлага бүхий ажлын байранд ажиллаж байна. Хөдөлмөр эрхэлж буй нийт төгсөгчдийн 30 гаруй хувьд уг нийцлээс хамаарсан бэрхшээл байдаг гэжээ. Энэ нь өмнөх онтой харьцуулахад 10 гаруй пунктээр нэмэгдсэн дүн юм. 4.6 61.7 31.5 2.1 10.1 66.6 21.5 1.8 Маш хангалуун Хангалуун Хангалуун бус Огт хангалуун бус Их дээд сургууль төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 41. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 41 40 Зураг 22. Ажиллагчдын эзэмшсэн боловсрол, АБ-нд шаардагдах боловсролын түвшин түвшний нийцэл Хэмжин нэгж: хувь Ажилд ороход хамгийн ихээр нөлөөлсөн хүчин зүйл нь эзэмшсэн мэргэжил байдаг байна. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн 19.3 хувь нь эзэмшсэн мэргэжил, 16.7 хувь нь хувийн зан чанар, 10.9 хувь нь ярилцлагын ур чадвар, 10.5 хувь нь төгссөн сургууль, 10.5 хувь нь сурлагын дүн, голч оноо зэрэг хүчин зүйлс хамгийн ихээр нөлөөлж байгаа нь харагдаж байна. Харин гадаад хэлний мэдлэг, ажлын туршлага нөлөөлөлгүй ажилд орсон бол орсны дараа хамгийн ихээр дутагддаг нь жил бүлийн судалгааны үр дүнгээс харагдаж байна. Хүснэгт 9. Ажлын байранд ороход нөлөөлсөн хүчин зүйл Хэмжих нэгж хувь Хүчин зүйл ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч Бүгд Эзэмшсэн мэргэжил 19.3 18.6 19.1 Хувийн зан чанар 17.3 15.4 16.7 Ярилцлагын ур чадвар 11.9 8.5 10.9 Төгссөн сургууль 11.0 9.0 10.5 Сурлагын дүн, голч оноо 12.2 5.5 10.2 Мэргэжил, ур чадварын үнэмлэх 8.8 10.8 9.4 Аль нь ч нөлөөлөөгүй 4.8 14.3 7.5 Ажлын дадлага туршлага 5.5 10.5 7.0 Гадаад хэлний мэдлэг, чадвар 5.1 2.5 4.3 Бусад 4.2 4.9 4.4 Бүгд 100 100 100 Мөн ажлын байранд шаардагдах ур чадварын шаардлага, суралцах хугацаандаа эзэмшсэн ур чадвар хоорондын нийцлийг 5 түвшнээр хэмжсэн. Төгсөгчдийн ажлын байрны ур чадварын шаардлага, эзэмшсэн ур чадвартай харьцуулахад 69.9 хувь нь тохиромжтой, 14.4 хувь өндөр, хэт өндөр гэсэн бол 15.7 хувь нь доогуур, хэт доогуур гэжээ. Ур чадварын дутагдлаас үүдэлтэй хөдөлмөр эрхлэлтийн хүндрэл, бэрхшээл төгсөгчдийн дунд харьцангуй бага байна. 2.2 15.3 69.4 11.5 1.6 3.0 13.6 65.7 15.4 2.4 Хэт доогуур Доогуур Тохиромжтой Өндөр Хэт өндөр Их дээд сургууль төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 42. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 42 41 Зураг 23. АБ-нд шаардагдах ур чадвар, эзэмшсэн ур чадварын нийцэл Хэмжих нэгж: хувь Төгсөгчдийн 65.0 хувь нь ажиллаж эхэлсний дараа, 35.0 хувь нь суралцаж байх хугацаандаа ур чадвараа эзэмшсэн байна. Сургуулийн төрлөөр нь харвал ИДС төгсөгчдийн 66.0 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 63.0 хувь нь ажил орсны дараа ур чадвараа эзэмшсэн гэжээ. Зураг 24. Ур чадвараа эзэмшсэн байдал, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Төгсөгчид нь ажлын туршлагагүй ажиллах хүч учраас энэхүү ажлын байранд дасан зохицоход тулгардаг бэрхшээлийг тодруулсан. Бэрхшээлийн төрлөөр нь задалбал 21.8 хувьд нь ажлын туршлага дутах, 14.9 хувь нь ажлын ачаалал, орчин нөхцөл, 13.5 хувьд нь ажлын хэв маягт дасах байдал зэрэг бэрхшээл зонхилсон байсан. 31578 15.6 71.1 13.3 15.9 67.7 16.4 Бүгд Доогуур Тохиромжтой Өндөр Их дээд сургууль төгсөгч МБСБ төгсөгч 100.0 34.0 66.0 100.0 37.0 63.0 Бүгд Суралцах хугацаандаа Ажил дээр гарсны дараа Бүгд Суралцах хугацаандаа Ажил дээр гарсны дараа ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 43. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 43 42 Зураг 25. Ажлын байранд дасан зохицоход тулгардаг бэрхшээл, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Төгсөгчид эзэмшсэн мэргэжлээрээ ажиллаж байгаа эсэхийг тандах зорилгоор ажил үүрэг, эзэмшсэн мэргэжлийн нийцтэй байдлын талаар асууж, огт тохирдоггүйгээс маш тохиромжтой хүртэл 1-4 баллаар үнэлэн, дүгнэсэн. Төгсөгчдийн 48.3 хувь нь тохиромжтой, 15.2 хувь нь маш тохиромжтой гэж үзсэн бол 36.5 хувь нь огт тохирдоггүй, тохирдоггүй буюу мэргэжлийн бус хөдөлмөр эрхэлж байна. МБСБ төгсөгчдийн 47.0 хувь нь, ИДС төгсөгчдийн 30.9 хувь нь эзэмшсэн мэргэжилтэйгээ тохирохгүй ажил хийдгээ илэрхийлсэн. Хүснэгт 10. Эрхэлж буй ажил болон эзэмшсэн мэргэжлийн нийцэл, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Сургуулийн төрөл Огт тохирдоггүй Тохирдоггүй Тохиромжтой Маш тохиромжтой Бүгд ИДС төгсөгч 14.9 16.0 52.1 16.9 100 МБСБ төгсөгч 32.1 14.9 40.9 12.0 100 Бүгд 20.8 15.6 48.3 15.2 100 Хөдөлмөр эрхэлж байгаа төгсөгчдийн тухайд суралцах хугацаандаа олж авсан мэдлэг нь тухайн ажлын байранд ажил үүргээ гүйцэтгэхэд нь хэр тус болж байгаа талаар тодруулахад 71.0 хувь нь тус болдог гэсэн бол 13.0 хувь нь огт тус болдоггүй гэжээ. 1.4 3.9 6.1 8.0 7.9 10.9 11.3 12.3 14.7 23.4 1.2 2.7 6.9 6.5 9.8 11.9 11.3 16.7 15.4 17.7 Ялгаварлан гадуурхал ( хүйс, боловсрол, хот/хөдөө) Ажилд тохирох байдал болон сонирхлын үл нийцэл Гадаад хэлний бэрхшээл Хүсэж байсан нөхцөл (цалин, хангамж, ажлын цаг ) Мэргэжлийн бус ажил Хамт ажиллагсад, удирдлагатай харилцах харилцаа Ажил, гэр хоорондын зай Ажлын хэв маягт дасах байдал Ажлын ачаалал, орчин нөхцөл Ажлын туршлага дутах МБСБ ИДС
- 44. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 44 43 Зураг 26. Суралцах хугацаандаа олж авсан мэдлэгийн хэрэглээ Хэмжих нэгж:хувь ИДС төгсөгчдийн 86.4 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 81.5 хувь нь суралцах хугацаанд олж авсан мэдлэг нь тус болж байгааг илэрхийлсэн. Харин төгсөгчдийн 15.3 хувьд нь ажил үүргээ гүйцэтгэхэд нь танхимаар олж авсан мэдлэг тус болдоггүй гэж үзжээ. Cуралцаж байх хугацаандаа эзэмшсэн ур чадвар нь ажил үүргээ гүйцэтгэхэд хэр тус болж буй талаар мөн тодрууллаа. Зураг 27. Суралцах хугацаандаа олж авсан ур чадварын хэрэглээ, ашиглалт Хэмжих нэгж хувь Суралцах хугацаандаа эзэмшсэн мэргэжлийн ур чадвар нь тухайн ажлын байранд ажил үүргээ гүйцэтгэхэд 86.8 хувьд нь тус болдог бол 13.2 хувьд нь тус болохгүй байгаагаа илэрхийлжээ. Сургуулийн төрлөөр нь харвал МБСБ төгсөгчдийн 17.8 хувь нь, ИДС төгсөгчдийн 10.8 хувь нь тус болохгүй байна гэжээ. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийг тухайн ажлын байрандаа цаашид тогтвортой ажиллах төлөвлөгөөтэй байгаа эсэхийг тодруулахад 75.5 хувь нь тогтвортой ажиллах бол 24.5 хувь нь тогтвортой ажиллах төлөвлөгөөгүй байгаа ажээ. Тогтвортой ажиллах төлөвлөгөө бүхий ажиллагчдын 31.5 хувь нь ажилдаа сэтгэл ханамжтай, 25.7 хувь нь өсөн хөгжих боломжтой, 14.4 хувь нь цалин хангамж сайн, 11.8 хувь нь ажил, амралтын цаг тохиромжтой зэрэг шалтгааныг дурджээ. Хүснэгт 11. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн цаашид тогтвортой ажиллах шалтгаан Хэмжих нэгж: хувь Хүчин зүйл ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч Бүгд Ажилдаа сэтгэл ханамжтай 30.9 32.2 31.3 Өсөн хөгжих боломжтой 27.9 20.6 25.6 Цалин, хангамж сайн 12.7 18.0 14.3 Ажил амралтын цаг тохиромжтой 12.0 10.8 11.7 Мэргэжлийн ажил олдохгүй байгаа 4.2 6.4 4.9 Хувийн бизнес, гэр бүлийн бизнес учраас 3.6 4.9 4.0 Хөдөлмөрийн гэрээ сунгасан 3.9 3.2 3.7 Хугацаа нь тодорхойгүй хөдөлмөрийн гэрээ 3.0 2.2 2.8 Бусад 1.7 1.6 1.7 Бүгд 100 100 100 4% 12% 71% 13% Огт тус болдоггүй Тус болдоггүй Тус болдог Маш их тус болдог 10.8 17.8 89.2 82.2 ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч Тус болдоггүй Тус болдог
- 45. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 45 44 Цаашид тогтвортой ажиллах төлөвлөгөөгүй ИДС төгсөгчдийн 22.7 хувь нь сурах хүсэлтэй, 16.6 хувь нь илүү хөгжих боломжтой, нөхцөл сайтай ажил хийх, 14.5 хувь нь ажлын нөхцөл цалин хангамж муу, 10.8 хувь нь мэргэжлээрээ ажиллах зэрэг байгаа бол МБСБ төгсөгчдийн 19.4 хувь нь түр ажлын байр, 15.1 хувь нь сурах хүсэлтэй, 13.7 хувь нь ажлын нөхцөл, хангамж муу, 11.4 хувь нь илүү өсөн хөгжих боломжтой ажил хийх зэрэг шалтгааныг дурджээ. Зураг 28. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн цаашид тогтвортой ажиллахгүй шалтгаан Хэмжих нэгж: хувь Төгсөгчид ажиллаж буй ажлын байрандаа хэр сэтгэл ханамжтай байдаг эсэхийг 10 үзүүлэлтээр 1-огт хангалуун бус, 2-хангалуун бус, 3-хангалуун 4-маш хангалуун гэсэн баллаар үнэлүүлсэн. Төгсөгчдийн ажлын байрны хамгийн сэтгэл ханамжтай байдаг үзүүлэлт нь байгууллагын нэр хүнд, хариуцаж буй ажил үүрэг, ажлын орчин, ХАБЭА гэж үнэлжээ. Харин цалин, ажил, амралтын цаг өсөн хөгжих боломж, хүний нөөцийн менежмент, ажил мэргэжлийн үнэлэмж зэрэгт хангалуун бус байгаа нь харагдаж байна. Хүснэгт 12. Ажлын байрны сэтгэл ханамжийн үнэлгээ /сургуулийн төрлөөр/ Хэмжих нэгж: дундаж Хүчин зүйл ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч Бүгд Цалин 2.7 2.8 2.7 ХАБЭА 3.0 3.0 3.0 Хариуцаж буй ажил үүрэг 3.1 3.0 3.1 Ажлын орчин 3.0 3.0 3.0 Ажил, амралтын цаг 2.9 2.9 2.9 Өсөн хөгжих боломж 2.9 2.9 2.9 Ажлын байрны хангамж 2.9 3.0 2.9 Хүний нөөцийн менежмент 2.8 2.9 2.8 Ажил мэргэжлийн үнэлэмж 2.9 2.9 2.9 Байгууллагын нэр хүнд 3.2 3.1 3.1 Тухайн ажлын байранд тулгардаг 3 хүртэлх ур чадварын дутагдлыг тодруулав. Сургууль төгссөнөөс хойш хоёр жилийн дараах байдлаар хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн хамгийн ихээр нэрлэсэн ерөнхий ур чадварын дутагдал нь багаар ажиллах, харилцааны, цаг 22.7 16.6 14.5 8.1 10.8 7.1 6.2 15.1 11.4 13.7 19.4 11.6 6.5 3.7 Сураххүсэлтэй Илүүхөгжих боломжтой, нөхцөлсайтай ажилхийх Ажлыннөхцөл, цалинхангамж муу Түражиллаж байгаа Мэргэжлээрээ ажиллах Гадаадад ажиллах Мэргэжил, мэдлэгур чадварт тохирохгүй ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 46. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 46 45 ашиглах, бие даан ажиллах зэрэг чадварууд байна. Сургуулийн төрлөөр нь авч үзэхэд ИДС төгсөгчдийн хувьд багаар ажиллах, харилцааны, цаг ашиглах, асуудал шийдвэрлэх чадвар, МБСБ төгсөгчдийн хувьд багаар ажиллах, харилцааны, бие даан ажиллах, цаг ашиглах чадварууд илүү дутагдаж байгаагаа илэрхийлжээ. Зураг 29. Ажлын байран дахь ерөнхий ур чадварын хомсдол, сургуулийн төрөлд эзлэх хувийн жингээр Хэмжих нэгж.хувь Ажиллаж буй ажлын байранд дутагдаж буй мэргэжлийн ур чадваруудыг тодруулахад нийт төгсөгчдөд гадаад хэл, компьютерын мэдлэг, баримт бичиг боловсруулах, мэргэжлийн мэдлэг, чадвар илүү дутагджээ. ИДС төгсөгчдийн хувьд гадаад хэл, компьютерын мэдлэг, баримт бичиг боловсруулах, мэргэжлийн мэдлэг, МБСБ төгсөгчдийн хувьд гадаад хэл, ажлын байрны аюулгүй байдал, эрүүл ахуй, компьютер, мэргэжлийн мэдлэг зэрэг ур чадвар хөдөлмөр эрхэлж байх хугацаанд илүү дутагдсан гэжээ. Зураг 30. Ажлын байран дахь мэргэжлийн мэдлэг, ур чадварын хомсдол, сургуулийн төрөлд эзлэх хувийн жингээр Хэмжих нэгж.хувь 3.6 4.4 4.9 5.9 6.5 7.5 9.2 8.2 8.8 10.4 14.0 16.6 100.0 2.2 3.3 4.5 4.7 6.1 7.1 4.7 9.3 12.8 9.3 14.7 21.3 100.0 Бичих чадвар Шүүн тунгаах чадвар Өөрчлөлтөд дасан зохицох… Тасралтгүй суралцах чадвар Зохион байгуулах Ярианы чадвар Асуудал шийдвэрлэх чадвар Шийдвэр гаргах чадвар Бие даан ажиллах Цаг ашиглах чадвар Харилцааны ур чадвар Багаар ажиллах чадвар Бүгд ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч 100.0 28.8 17.2 17.8 10.4 5.7 7.9 6.4 5.8 100.0 24.9 16.3 8.3 13.7 17.6 8.3 7.6 3.3 Бүгд Гадаадхэлний мэдлэг Компьютерийн мэдлэг Баримтбичиг боловсруулах Мэргэжлийнмэдлэг, чадвар Ажлынбайрны аюулгүйажиллагаа, эрүүлахуйнмэдлэг Математиксэтгэлгээ, тооцоолонбодох чадвар Шинжлэхухаан технологийнмэдлэг Төрөлххэлээрзөв бичих,ярихчадвар ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 47. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 47 46 Төгсөгчид хөдөлмөрийн зах зээлд ажлын байр олоход, 34.0 хувьд нь ажлын туршлага дутах, 22.2 хувьд нь ажлын байрны хомсдол, 16.9 хувьд нь ажлын байрны мэдээллийн хомсдол, 11.7 хувьд нь мэргэжлийн ур чадварын дутмаг байдал зэрэг бэрхшээл голлон тулгарч байсан гэж хариулсан байна. ДАВХАР ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ Судалгааны дүнгээр хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн 6.2 хувь нь давхар хөдөлмөр эрхэлж байна. Сургуулийн төрлөөр харвал хөдөлмөр эрхэлж буй ИДС төгсөгчдийн 7.3 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 4.1 хувь нь давхар ажил хийж байна. Зураг 31. Давхар ажил үндсэн ажлын чиг үүргийн хамаарал Хэмжих нэгж: хувь Хийж буй давхар ажил нь үндсэн ажлын чиг үүрэгтэй харьцуулахад адил салбарт хамаарч байгаа эсэхийг тодруулахад 29.4 хувь нь адил, 22.0 хувь нь төсөөтэй, 48.6 хувь нь огт өөр салбар байна. Төгсөгчдийн 56.5 хувь нь санхүүгийн боломжоо нэмэгдүүлэх, 9.9 хувь нь ур чадвараа дээшлүүлэх, 8.9 хувь нь бизнес, ажил үйлчилгээ эрхлэх бэлтгэл, 7.9 хувь нь өөрийгөө хөгжүүлэх зорилгоор давхар ажил хийж байна. Илүү тодруулбал ИДС төгсөгчдийн 58.6 хувь нь санхүүгийн боломжоо нэмэгдүүлэх, 9.5 хувь нь ур чадвараа дээшлүүлэх, 9.0 хувь нь өөрийгөө хөгжүүлэхээр, МБСБ төгсөгчдийн хувьд 49.1 хувь нь эдийн засгийн боломжоо нэмэгдүүлэх, 12.8 хувь нь сул цагаа ашиглаж, давхар ажил хийж байна. Зураг 32. Давхар ажил хийж буй шалтгаан, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Давхар хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчид 7 хоногт дунджаар 23 цаг ажиллаж байгаа бөгөөд сарын дундаж цалин орлого нь 530.0 гаруй мянган төгрөг байна. 58.6 6.7 8.0 9.0 9.5 1.9 6.4 49.1 7.0 12.2 4.0 11.4 12.8 3.6 Эдийнзасгийн боломжоо нэмэгдүүлэх Таньдагхүний хүсэлт Бизнес,ажил үйлчилгээ эрхлэхбэлтгэл шат Өөрийгөө илэрхийлэх, хөгжүүлэх Урчадвараа дээшлүүлэх Сулцагбайдаг Бусад ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч 100.0 22.0 48.6 29.4 Бүгд Төсөөтэй Огт өөр Адилхан
- 48. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 48 47 3.2. ТӨГСӨГЧДИЙН АЖИЛГҮЙДЭЛ Нийт төгсөгчдийн 12.1 хувь нь ажилгүй, ажил идэвхтэй хайж байгаа бөгөөд 33.6 хувь нь эрэгтэйчүүд, 66.4 хувь нь эмэгтэйчүүд байна. Сургуулийн төрлөөр нь авч үзвэл нь МБСБ төгсөгчдийн 16.8 хувь нь, ИДС төгсөгчдийн 9.2 хувь нь ажилгүй байна. Зураг 33. Ажилгүй иргэн, сургуулийн төрөл, байршлаар Хэмжих нэгж: хувь Ажилгүй иргэдийн 40.0 хувь нь нийслэлд, 60.0 хувь нь орон нутагт амьдарч байна. Сургуулийн төрлөөр нь харвал ажилгүй байгаа ИДС төгсөгчдийн 48.3 хувь нь нийслэлд, 51.7 хувь нь орон нутагт, МБСБ төгсөгчдийн 32.8 хувь нь нийслэлд, 67.2 хувь нь орон нутагт амьдарч байна. Ажилгүй байгаа төгсөгчдийн өрхийн сарын дундаж орлогыг авч үзвэл 500 мянгаас доош орлоготой нь 44.2 хувь, 501-1 сая төгрөгийн орлоготой нь 33.2 хувь, 1 сая ба түүнээс дээш орлоготой нь 22.6 хувийг эзэлж байна. ИДС төгсөгчдийн 36.5 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 51.0 хувийнх нь өрхийн орлого 500.0 мянган төгрөгөөс доош байна. Зураг 34. Ажилгүй байгаа төгсөгчдийн өрхийн сарын дундаж орлого Хэмжих нэгж:хувь Ажилгүй байгаа ИДС төгсөгчдийг эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр нь харахад нийгмийн халамж, хангамж мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 16.7 хувь нь, ХАА мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 13.3 хувь нь, багш, боловсрол судлал мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 11.7 хувь нь, байгаль хамгаалал мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 11.0 хувь нь, бизнес удирдлага мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 10.7 хувь нь биеийн тамир, спорт, зарим төрлийн үйлчилгээний мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 10.5 хувь нь ажил эрхлээгүй байна. Хамгийн бага ажилгүйдэлтэй байгаа мэргэжлийн чиглэл нь барилга, архитектур, хууль, эрх зүйн мэргэжлээр төгсөгчид байна. 5.6 30.9 12.3 29.6 11.8 9.9 22.3 28.7 8.2 17.4 15.9 7.5 250 мянгаас доош 251-500 мянга 501-750 мянга 751-1 сая 1.1-1.5 сая 1.5 саяас дээш ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч 48.3 51.7 32.8 67.2 Нийслэл Орон нутаг ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 49. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 49 48 Зураг 35. Ажилгүй байгаа ИДС төгсөгчид, мэргэжлийн чиглэлээр Хэмжих нэгж: хувь Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын нийт төгсөгчдөөс байгаль, орчин аялал жуулчлалын салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 23.6 хувь нь, ХАА салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 21.2 хувь нь, аж үйлдвэрийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 20.8 хувь нь, мэдээллийн технологийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 20.2 хувь нь, санхүү, бизнес, худалдааны салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 18.6 хувь нь тус тус ажилгүй байна. Харин эрүүл мэндийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 5.5 хувь нь ажилгүй байгаа нь хамгийн бага байна. Хөдөлмөрийн зах зээлд эрүүл мэндийн салбарын мэргэжилтэй боловсон хүчин эх баригч, сувилагч, эм зүйч байнгын эрэлттэй байдаг. Зураг 36. Ажилгүй байгаа МБСБ төгсөгчид, мэргэжлийн чиглэлээр Хэмжих нэгж: хувь Ажилгүйдлийн шалтгааныг тодруулбал 30.0 хувь нь ажил хайгаад олдоогүй, 17.7 хувь нь мэргэжилд тохирох ажил олдохгүй, 9.5 хувь нь суралцдаг, 7.1 хувь нь цалин бага зэрэг шалтгаанууд зонхилж байна. Ажилгүйдлийн шалтгааныг сургуулиар харьцуулан үзсэн. МБСБ төгсөгчдийн 31.1 хувь нь ажил хайгаад олдохгүй, 12.3 хувь нь мэргэжилд тохирох ажил 16.7 13.3 11.7 11.0 10.7 10.5 10.1 9.6 9.4 9.3 9.3 8.1 8.1 7.6 7.4 6.8 6.7 6.7 5.2 4.9 4.0 9.2 Нийгмийнхаламж, хангамж Хөдөөажахуй,ой, загасныажахуй Багш,боловсрол судлал Байгальхамгаалал Бизнес,удирдлага Биеийнтамир,спорт, заримтөрлийн… Хүмүүнлэгийнухаан Нийгэм,эдийнзасаг Малэмнэлэг Компьютер Үйлдвэрлэлийн технологи Анагаахухаан Биологи Тээвэр Математик,статистик Мэдээлэл,сэтгүүлзүй Физик,хими,геологи, газарзүй Урлаг Бүхтөрлийнинженер Хууль,эрхзүй Барилга,архитектур 5.5 8.9 12.4 12.4 14.3 14.6 17.5 17.8 18.6 20.2 20.6 21.2 23.6 16.8 Эрүүлмэндийн салбар Соёлурлагийн салбар Эрчимхүчний салбар Тээврийнсалбар Боловсролын салбар Барилгынсалбар Үйлчилгээний салбар Уулуурхайн салбар Санхүү,бизнес, худалдааны… Мэдээллийн технологийн… Ажүйлдвэрийн салбар Хөдөөажахуйн салбар Байгальорчин, аялал…
- 50. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 50 49 олдохгүй, 11.3 хувь нь суралцдаг, 10.7 хувь нь цалин бага зэрэг шалтгаантай байна. Харин ИДС төгсөгчдийн хувьд 28.7 хувь нь ажил хайгаад олдохгүй, 23.8 хувь нь мэргэжилд тохирох ажил олдохгүй, 7.3 хувь нь суралцдаг зэрэг шалтгаантайгаар ажилгүй байна. Зураг 37. Ажилгүйдлийн шалтгаан Хэмжих нэгж: хувь Ажил хайгаад олдоогүй төгсөгчдийн хувьд 23.9 хувь нь Улаанбаатарт, 76.1 хувь нь хөдөө, орон нутагт амьдарч байна. Ажилгүй залуучууд орон нутагт их байгаа нь ажлын байрны хүртээмжтэй шууд холбоотой. Зураг 38. Ажил хайгаад олдохгүй байгаа төгсөгчид, амьдарч буй байршлаар Хэмжих нэгж: хувь 28.7 23.8 16.6 7.3 2.8 3.1 6.4 3.7 3.5 0.4 1.7 2.1 31.1 12.3 11.9 11.3 10.7 9.0 3.2 2.7 1.6 2.7 1.5 1.9 Ажилхайгаад олдохгүй Мэргэжилдтохирох ажилолдохгүй Жирэмсэн/хүүхэд асарсан Суралцдаг Цалинбага Бусдыгасарсан/ өвчтэй Цомхотголдорсон/ байгууллагататан буугдсан Дадлагатуршлага байхгүй Ажиллах сонирхолгүй Хөгжлийн бэрхшээлтэй Шилжинсуурьшсан Бусад ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч 100.0 29.1 70.9 100.0 19.7 80.3 Бүгд Улаанбаатар Орон нутаг Бүгд Улаанбаатар Орон нутаг ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 51. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 51 50 АЖИЛ ХАЙХ ҮЙЛ ЯВЦ Нийт төгсөгчдийн 20.8 хувь нь ажил хайж байгаа бөгөөд тэдний 55.4 хувь нь ажил хийх, 33.5 хувь нь одоогоор ажил хийж байгаа ч ажлаа солих зорилгоор, 11.1 хувь нь давхар хөдөлмөр эрхлэхээр ажил хайж байна. Хөдөлмөр эрхэлж байгаа төгсөгчдийн 9.9 хувь нь ИДС төгсөгчдийн 9.2 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 11.4 хувь нь ажлаа солихоор ажил хайж байна. Ажил хайж буй ИДС төгсөгчдийн 53.7 хувь нь ажил хийх, 36.4 хувь ажлаа солих, 9.9 хувь нь давхар хөдөлмөр эрхлэх, мөн ажил хайж буй МБСБ төгсөгчдийн 57.5 хувь нь ажил хийх, 29.9 хувь нь ажлаа солих, 12.6 хувь нь давхар хөдөлмөр эрхлэх зорилготой байна. Зураг 39. Ажил хайж буй зорилго, сургалтын төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Ажлаа солих зорилготой төгсөгчдийн 24.3 хувь нь ажлын цалин хөлс бага, 23.2 хувь нь мэргэжлээрээ ажилд орох, 13.2 хувь нь ирээдүйгүй, 11.3 хувь нь өсөн хөгжих боломжгүй гэсэн шалтгаануудыг голчлон нэрлэсэн байна. Энэ үзүүлэлтийг сургуулийн төрлөөр дараах зургаас харна уу. Зураг 40. Ажлаа солихыг хүссэн шалтгаан, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Ажил хайж буй хэлбэрийг тодруулбал 36.3 хувь нь интернэт ажлын зар, байгууллагын веб сайт, 19.0 хувь нь зарын дагуу CV илгээх, ярилцлагад орох, 19.0 хувь нь танил талаараа дамжуулан, 15.8 хувь нь хөдөлмөр зуучлалын байгууллагаар уламжлан ажил хайжээ. Үүнээс 100.0 53.7 36.4 9.9 100.0 57.5 29.9 12.6 Бүгд Ажил хийх Ажлаа солих Давхар хөдөлмөр эрхлэх Бүгд Ажил хийх Ажлаа солих Давхар хөдөлмөр эрхлэх ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч 26.3 24.3 9.4 10.4 8.8 3.4 4.3 2.0 2.9 2.3 6.0 19.3 20.5 22.7 13.6 4.0 6.6 2.3 4.3 0.1 1.5 5.3 Ажлынхөлсбага Мэргэжлээрээ ажилдорох Ирээдүйгүй Өсөнхөгжих боломжгүй Хамтажиллагсад, удирдахажилтны зөрчил Энэажлаасүр дүн,сэтгэл ханамжавдаггүй Урчадварын түвшинд нийцэхгүй Ажлынорчин бохирзаваан Гэрбүлийн асуудал Эрүүлмэндийн байдал Бусад ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 52. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 52 51 үзэхэд ажил хайж буй төгсөгчид хөдөлмөр зуучлалын байгууллагаар үйлчлүүлэхээс илүүтэй хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн зарын дагуу эсвэл танил талаараа дамжуулан ажил хайдаг явдал түгээмэл байна. Төгссөн сургуулийн төрлөөр нь дараах зурагт үзүүллээ. Зураг 41. Ажил хайж буй хэлбэр, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж.хувь Ажил хайж буй хэлбэрийг амьдарч буй байршлаар нь авч үзвэл Улаанбаатарт амьдарч буй төгсөгчдийн 40.4 хувь нь интернэт, ажлын зар, байгууллагын веб сайт, 24.7 хувь нь зарын дагуу анкет илгээх, ярилцлагад орох, харин орон нутагт амьдарч буй ажил хайж байгаа иргэдийн хувьд 32.5 хувь нь интернэт, ажлын зар, байгууллагын веб сайт ашиглаж, 20.9 хувь нь хөдөлмөр зуучлалын байгууллагад бүртгүүлэх, үйлчлүүлэх, 20.7 хувь нь танил талаараа дамжуулан ажил хайж байна. Улсын ерөнхий дүр зургийн адилаар хөдөлмөр зуучлалын байгууллагад бүртгүүлэх байдал орон нутагт нийслэлээс илүү байна. Зураг 42. Ажил хайж буй хэлбэр, амьдарч буй байршлаар Хэмжих нэгж: Хувь Ажилгүй төгсөгчдийн ажил хайж буй дундаж хугацаа 6 сар байна. Ажлын байрны сонголт хийхэд чухалчилдаг хүчин зүйлийг 11 үзүүлэлтээр дамжуулан 4 түвшнээр үнэлүүлсэн. 15.5 21.8 21.5 7.3 34.0 100.0 16.3 15.6 15.8 13.1 39.2 100.0 Хөдөлмөр зуучлалд бүртгүүлэх, байгууллагаа Зарын дагуу CV илгээх, ярилцлаганд орох г.м Танил талаар дамжуулан Бодож байгаа ч, тодорхой алхам хийгээгүй Интернет/ ажлын зар, байгууллагын вэб сайт Бүгд ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч 10.3 24.7 17.1 7.5 40.4 20.9 13.9 20.7 12.0 32.5 Хөдөлмөр зуучлалд бүртгүүлэх, байгууллагаа Зарын дагуу CV илгээх, ярилцлаганд орох г.м Танил талаар дамжуулан Бодож байгаа ч, тодорхой алхам хийгээгүй Интернет/ ажлын зар, байгууллагын вэб сайт Нийслэл Орон нутаг
- 53. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 53 52 Ажил хайж буй төгсөгчдийн хувьд хөдөлмөрийн нөхцөл, аюулгүй ажиллагаа, өсөн хөгжих боломж, ажил мэргэжлийн ирээдүй, ажлын цаг зэргийг илүү чухалчилж үзэж байна. Хүснэгт 13. Ажлын байрны сонголт хийхэд чухалчилдаг хүчин зүйл, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж. хувь Үзүүлэлт ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч Бүгд Хөдөлмөрийн нөхцөл, аюулгүй ажиллагаа 3.3 3.4 3.3 Байгууллагын нэр хүнд 2.9 2.9 2.9 Ажлын чиг үүргийн хүндрэл 2.9 2.9 2.9 Ажлын ачаалал 2.9 2.9 2.9 Өсөн хөгжих боломж 3.4 3.2 3.3 Ажил, мэргэжлийн ирээдүй 3.3 3.2 3.3 Ажлын цаг 3.1 3.0 3.0 Ажлын орчин 3.2 3.1 3.1 Ажил, гэр хоорондын зай 2.7 2.7 2.7 Хувийн зан чанарт нийцэх байдал 2.8 2.9 2.8 Төгсөгчдийн ажил олохын тулд гаргаж буй хичээл зүтгэлийг тодруулан судалсан. Нийт ажил хайж буй, ажилтай болоход ямар нэг хичээл зүтгэл гаргасан төгсөгчдийн 18.3 хувь нь зарын сайтаас мэдээлэл авсан, 15.5 хувь нь танил талаараа дамжуулан ажил хайсан, мөн гадаад төрхдөө анхаарах, дадлага хийх олон нийтийн ажилд оролцох зэрэг хэлбэрээр ажил хайх хичээл, зүтгэл гаргасан нь түгээмэл байна. Зураг 43. Ажилд орохын тулд гаргаж буй хичээл зүтгэл, сургуулийн төрөлд эзлэх хувийн жингээр Хэмжих нэгж. хувь Ажил хайж буй төгсөгчдийн ажилд ороход тулгардаг бэрхшээлийг тодруулахад 18.4 хувь нь ажлын байрны мэдээллийн хомсдол, 17.8 хувь нь ажлын туршлага дутах, 16.5 хувь нь мэргэжилд тохирох ажил олдохгүй, 12.1 хувь нь гадаад хэлний мэдлэг зэрэг хүчин зүйлийг түлхүү дурджээ. 18.9 14.4 14.0 8.5 11.0 7.7 5.8 4.6 5.2 5.5 4.2 17.4 17.1 16.0 11.6 7.5 8.5 7.7 5.7 4.0 2.1 2.4 Зарынвэбсайтаас мэдээлэлавах Танилталаа дамжууланажил хайх Гадаадтөрхөндөө анхаарах Дадлагахийх,олон нийтийнажилд оролцох Ажлынбайрны ярилцлагандбэлтгэх Хөдөлмөр зуучлалын байгууллагаар Мэргэжлийн сургалтанд хамрагдах Мэргэжил дээшлүүлэх Компьютерын сургалтанд хамрагдах Гадаадхэлний сургалт,дамжаанд хамрагдах (TOEIC/TOEFL) шалгалтандбэлтгэх ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 54. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 54 53 Хүснэгт 14. Ажил хайх явцад гардаг хүндрэл бэрхшээл Хэмжих нэгж: хувь Үзүүлэлт ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч Бүгд Ажлын байрны мэдээллийн хомсдол 17.3 19.9 18.4 Ажлын туршлага дутах 22.7 11.0 17.8 Мэргэжилд тохирох ажил олдохгүй 16.8 16.1 16.5 Гадаад хэлний мэдлэг 13.6 10.0 12.1 Цалин хөлс 8.9 12.3 10.3 Боловсрол, ур чадвар, мэргэжлийн үл нийцэл 6.2 6.1 6.2 Ажлын орчин, ажлын цаг 5.3 5.1 5.2 Нас, хүйсийн ялгаварлал 3.5 6.6 4.8 Санхүүгийн хүндрэл 1.8 4.0 2.7 Ар гэрийн асуудал 1.9 3.2 2.5 Зан төлөв, хүсэл сонирхол тодорхойлох чадвар 0.3 2.9 1.4 Өөртөө итгэлгүй байдал /ирээдүйд/ 1.3 1.4 1.4 Гадаад дүр төрх, биеийн хөгжил 0.3 1.3 0.7 Бүгд 100 100 100 Ажилд хайж буй төгсөгчдийн хувьд хөдөлмөрийн харилцаатай холбоотой сургалт, ажил хайх арга зам болон ажилд ороход шаардлагатай бичиг баримт боловсруулах, өөрийгөө зөв илэрхийлэх зэрэг сургалтууд илүү хэрэгцээтэйгээ байгаагаа илэрхийлжээ. Зураг 44. Ажилд ороход хэрэгцээтэй байгаа сургалт Хэмжих нэгж: хувь 100.0 22.3 21.4 12.6 29.0 14.7 Бүгд Хөдөлмөрийн харилцаатай холбоотой сургалт Ажилхайхарга зам,ажилд ороход шаардлагатай бичигбаримт боловсруулах Ярилцлагад хэрхэнбэлтгэх Өөрийгөөзөв илэрхийлэх Сургалт шаардлагагүй
- 55. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 55 54 3.3 ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХГҮЙ БАЙДАЛ Нийт төгсөгчдийн 17.7 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй төлөвт байна. Тэдний 54.4 хувь нь ИДС төгсөгч, 45.6 хувь нь МБСБ төгсөгч байна. Харин байршлын хувьд 59.1 хувь нь Улаанбаатарт, 40.9 хувь нь хөдөө, орон нутагт амьдарч байна. Эдийн засгийн идэвхгүй байгаа нийт төгсөгчдийн 24.7 хувь нь эрэгтэй, 75.3 хувь нь эмэгтэй байгаа бол ИДС төгсөгчдийн 87.0 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 61.3 хувь нь эмэгтэй байна. Зураг 45. Эдийн засгийн идэвхгүй байдал хүйс, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Эдийн засгийн идэвхгүй байгаа шалтгааныг хүйсийн байдлаар нь тодруулахад эмэгтэй төгсөгчдийн 59.3 хувь нь жирэмсэн, хүүхэд асарсан, 18.2 хувь нь суралцдаг, 10.6 хувь нь гэрийн ажилтай, эрэгтэйчүүдийн 35.6 хувь нь суралцдаг, 18.3 хувь нь эрүүл мэндийн шалтгаантай, 15.7 хувь нь гэрийн ажилтай, 12.9 хувь нь ажил хийхийг хүсээгүй зэрэг байна. Зураг 46. Эдийн засгийн идэвхгүй байдлын шалтгаан, хүйсээр Хэмжих нэгж: хувь Эдийн засгийн идэвхгүй, ажил хийхэд бэлэн бус байгаа ИДС төгсөгчдийн 60.8 хувь нь жирэмсэн, хүүхэд өндөр, настан асарсан, 16.2 хувь нь суралцдаг, 8.6 хувь нь ар гэрийн ажилтай байсан бол МБСБ төгсөгчдийн 28.5 хувь нь суралцдаг, 28.0 хувь нь жирэмсэн, хүүхэд, өндөр настан асарсан; 12.8 хувь нь ар гэрийн ажилтай зэрэг шалтгаантай байжээ. 13.0 38.7 87.0 61.3 ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч Эрэгтэй Эмэгтэй 5.4 35.6 15.7 18.3 7.2 12.9 0.3 4.6 59.3 18.2 10.6 3.0 4.4 1.4 2.8 0.4 Жирэмсэн, хүүхэдасарсан Суралцдаг Гэрийн ажилтай Өвчтэйбайсан Сурахаарявах гэжбайгаа Ажилхийхийг хүсээгүй Өвчтөнөндөр настан,бусдыг асарсан Бусад Эрэгтэй Эмэгтэй
- 56. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 56 55 3.4 ТӨГСӨГЧДИЙН АЖЛЫН ТУРШЛАГЫН ТАЛААРХ МЭДЭЭЛЭЛ Төгсөгчдийн 26.3 хувь нь сүүлийн нэг жилийн хугацаанд нэг болон түүнээс олон тооны ажил хийсэн байна. Сургуулийн төрлөөр нь авч үзэхэд ИДС төгсөгчид нэг, МБСБ төгсөгчид дунджаар хоёр ажлыг хийжээ. Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн 21.4 хувь нь, ажилгүй төгсөгчдийн 55.1 хувь нь, эдийн засгийн идэвхгүй төгсөгчдийн 32.7 хувь нь сүүлийн нэг жилийн хугацаанд 1-ээс дээш тооны ажил хийсэн байна. Хөдөлмөр эрхэлсэн төгсөгчдийн 56.0 хувь нь гэрээ байгуулан ажиллаж байсан ба тэдний 87.3 хувь нь хөдөлмөрийн гэрээ, 12.7 хувь нь ажил гүйцэтгэх гэрээтэй байжээ. Төгсөгчдийн 58.8 хувь нь байнгын, 27.2 хувь нь түр, 14.1 хувь нь улирлын чанартай ажлын байранд ажиллаж байсан байна. Сургуулийн төрлөөр нь харахад ИДС төгсөгчдийн 66.9 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 47.6 хувь нь байнгын ажлын байранд ажиллаж байжээ. Харин МБСБ төгсөгчдийн 52.4 хувь нь түр болон улирлын чанартай ажлын байранд ажиллаж байсан байна. Зураг 47. Ажлын туршлагатай төгсөгчдийн АБ-ны хэлбэр, сургуулийн төрөл, Хэмжих нэгж: хувь Хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчид ажлаасаа гарсан шалтгаанаа түр ажлын байр, цалин хөлс бага, ар гэрийн гачигдал, ажлаа солих сонирхол гэсэн байр сууриар тайлбарлажээ. Нарийвчлан үзвэл ИДС төгсөгчдийн хувьд түр хугацааны ажлын байр, цалин хөлс бага, МБСБ төгсөгчдийн хувьд түр хугацааны ажлын байр, ар гэрийн асуудал зэрэг нь ажлаас гарахад голлон нөлөөлжээ. Зураг 48. Ажиллаж байсан байгууллага, ажлаас гарахад нөлөөлсөн хүчин зүйлс Хэмжих нэгж. хувь 7.5 25.6 66.9 100.0 23.1 29.3 47.6 100.0 Улирлын чанартай Түр Байнгын Бүгд ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч 29.0 15.0 13.9 8.9 7.4 7.2 3.6 3.4 2.9 Түрхугацааны ажлынбайр Цалинхөлсбага Аргэрийн асуудал/Хүүхэд асрах,төрөх,гэрл Ажлаасолих хүсэлсонирхол Хөдөлмөрийн нөхцөл(ажлын цаг,орчин) Үргэлжлүүлэн суралцах,шинэ ажилдбэлтгэх Эрүүлмэндийн байдал Өсөнхөгжих боломжгүй Цалингаатогтмол өгдөггүй
- 57. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 57 56 Ажлын туршлагатай төгсөгчид сард дунджаар 641.4 мянган төгрөгийн цалин авч байжээ. Тэд ажиллаж байсан байгууллага, ажлын байрны талаар асуухад 23.5 хувь нь сэтгэл ханамжгүй, 76.5 хувь нь сэтгэл ханамжтай байснаа илэрхийлжээ. Сургуулийн төрлийн хувьд ижил дүр зурагтай байна. Зураг 49. Ажиллаж байсан байгууллага/ ажлын байрны талаарх таны сэтгэл ханамж Хэмжих нэгж: хувь Төгсөгчдийн ажиллаж байсан ажлын байранд гүйцэтгэж байгаа чиг үүрэг, эзэмшсэн мэргэжлийн нийцэл 37.8 хувьд нь тохиромжтой, 10.8 хувьд нь маш сайн тохирдог, 18.9 хувьд нь тохиромжгүй, 32.4 хувьд нь огт тохиромжгүй гэж өөрсдөө дүгнэжээ. Сургуулийн төрлөөр тодруулбал, ИДС төгсөгчдийн 23.4 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 45.0 хувь нь эзэмшсэн мэргэжилтэйгээ огт тохиромжгүй ажлын байранд ажиллаж байгаа гэсэн. МБСБ төгсөгчдийн хувьд ажлын чиг үүрэг, эзэмшсэн мэргэжил нь нийцгүй ажлын байранд ажиллаж байгаа нь нэлээд өндөр байна. Зураг 50. Ажиллаж байсан ажлын чиг үүрэг, эзэмшсэн мэргэжлийн нийцэл Хэмжих нэгж.хувь нь 0.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0 ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч 19.6 28.9 80.4 71.1 Сэтгэл ханамжгүй Сэтгэл ханамжтай ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч 100 23.4 22.0 40.6 14.0 100 45.0 14.6 34.0 6.4 Бүгд Огт тохиромжгүй Тохиромжгүй Тохиромжтой Машсайн тохирдог Бүгд Огт тохиромжгүй Тохиромжгүй Тохиромжтой Машсайн тохирдог
- 58. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 58 57 БҮЛЭГ IV ТӨГСӨГЧДИЙН ЦААШДЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
- 59. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 59 58 БҮЛЭГ IV. ТӨГСӨГЧДИЙН ЦААШДЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ Нийт төгсөгчдөөс ирэх нэг жилийн төлөвлөгөө, эдийн засгийн идэвхийг тодруулсан. Төгсөгчдийн 31.3 хувь нь одоо хийж буй ажлаа үргэлжлүүлэн хийнэ гэсэн бол 18.1 хувь нь гадаад, дотоодын сургуульд элсэн суралцах, 15.6 хувь нь ажилд орох, ажил хийх, 8.0 хувь нь хувиараа бизнес эрхлэх төлөвлөгөөтэй байгаагаа илэрхийлсэн. Сургуулийн төрлөөр нь дараах зурагт илэрхийлэв. Зураг 51. Төгсөгчдийн нэг жилийн төлөвлөгөө Хэмжих нэгж: хувь Одоо ажиллаж буй ажлын байраа өөрчлөх төлөвлөгөөтэй эсэхийг тодруулахад төгсөгчдийн гурван хүн тутмын хоёр нь буюу 67.8 хувь ажиллаж буй албан байгууллагаа солих, 11.1 хувь нь гадаадад ажиллах, 7.4 хувь нь байгууллага дотроо албан тушаал ахих гэсэн зорилготой байна. Цаашид суралцах төлөвлөгөөтэй байгаа төгсөгчдийн 41.2 хувь нь магистр, докторт суралцах, 22.8 хувь нь гадаадад суралцах, 15.1 хувь нь дотоодын сургуульд элсэн суралцах, 8.9 хувь нь үргэлжлүүлэн суралцах төлөвлөгөөтэй байна. Сургуулийн төрлөөр нь харахад ИДС төгсөгчдийн 52.8 хувь нь магистр, докторт суралцах, МБСБ төгсөгчдийн 35.7 хувь нь дотоодын их, дээд сургуульд элсэн суралцах төлөвлөгөөтэй байна. Мөн МБСБ төгсөгчдийн 20.4 хувь нь үргэлжлүүлэн суралцахаар байна. 3.4 4.9 4.7 4.0 7.2 7.5 13.9 21.4 32.9 5.3 4.6 5.9 8.9 7.1 8.7 18.1 12.7 28.7 Бусад Хүүхэд асрах, гэрийн ажилд төвлөрөх Гадаадад ажиллах Тодорхой төлөвлөгөөгүй Ажлаа өөрчлөх Хувиараа бизнес аж ахуй эрхлэх Ажилд орох, хийх Гадаад, дотоодын сургуульд элсэн суралцах Ажлаа үргэлжлүүлэн хийх МБСБ төгсөгч ИДС төгсөгч
- 60. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 60 59 Зураг 52. Цаашид суралцах төлөвлөгөөтэй байгаа төгсөгчид сургалтын төрөл Хэмжих нэгж. хувь Ихэнх төгсөгчдийн цаашид ажиллахыг хүсэж буй байгууллага нь төрийн байгууллага байгаа бөгөөд тэдний 51.7 хувь нь төрийн захиргааны болон үйлчилгээний, төрийн болон орон нутгийн өмчит аж ахуйн нэгж байгууллагад ажиллах хүсэлтэй байхад хувийн аж ахуйн нэгж байгууллагад 17.3 хувь нь ажиллахыг хүссэн байна. Хүснэгт 15. Төгсөгчдийн цаашид ажиллахыг хүсэж буй байгууллага Хэмжих нэгж. хувь Байгууллагын төрөл ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч Бүгд Төрийн захиргааны байгууллага 24.2 17.8 21.5 Төрийн үйлчилгээний байгууллага 20.5 19.7 20.1 Хувийн аж ахуйн нэгж 16.9 17.8 17.3 Олон улсын байгууллага 11.2 6.5 9.2 Өрхийн гишүүдийн хамтарсан бизнес 7.9 7.0 7.5 Төрийн өмчит аж ахуйн нэгж 6.1 8.3 7.0 Мэдэхгүй 5.9 8.2 6.9 Орон нутгийн өмчит аж ахуйн нэгж 2.4 4.0 3.1 Мал аж ахуй, газар тариалан 2.1 3.0 2.5 Төрийн бус байгууллага /МУ-ын/ 1.1 3.9 2.3 Гадаад улсын аж ахуйн нэгж 1.3 3.2 2.1 Гадаад улсын засгийн газрын байгууллага 0.4 0.7 0.6 Бүгд 100 100 100 Төгсөгчдийн авахыг хүсэж буй цалингийн хэмжээг тодруулахад ИДС төгсөгчид дунджаар 1091.1 гаруй мянган төгрөг, МБСБ төгсөгчид 874.0 гаруй мянган төгрөг гэж хариулсан байна. 7.4 23.4 9.5 52.8 4.6 35.7 21.4 12.7 9.7 20.4 Дотоодын сургуульд элсэн суралцана Гадаадад суралцана Гадаад хэлний чадвараа дээшлүүлнэ Магистр, докторт элсэн суралцана Үргэлжлүүлэн суралцана ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч
- 61. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 61 60 БҮЛЭГ V ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ ДЭХ ӨӨРЧЛӨЛТ ХӨДӨЛГӨӨН - ÷ * + % $
- 62. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 62 61 БҮЛЭГ 5. ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗЭХ ЗЭЭЛ ДЭХ ХӨДӨЛГӨӨН Мэргэжилтэй боловсон хүчин бэлтгэдэг их, дээд сургууль болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага төгсөгчид хөдөлмөрийн зах зээлд нэвтрэхтэй холбоотой олон бэрхшээл, тулгамдсан асуудлууд байдаг. Тухайлбал, төгсөгчид мэргэжлийн дагуу ажил хөдөлмөр олж эрхэлж чадаж байгаа эсэх, сонгон ажиллаж байгаа ажил нь эзэмшсэн боловсрол ур чадварын түвшинд нь тохирч байгаа эсэх, мөн ажилд орсны дараа сургуульд эзэмшсэн мэдлэг, чадвар нь ажил олгогчдын хэрэгцээ шаардлагад нийцэж байгаа эсэх гэх мэт асуудлууд нь төгсөгчид төдийгүй хүн амын боловсрол, хөдөлмөр эрхлэлтийн асуудал хариуцсан бодлого боловсруулагчдын анхаарлын төвд байдаг. Үүний учир шалтгааныг тодруулах зорилгоор 2015-2016 оны хичээлийн жилд төгссөн төгсөгчдийг 2 жил дараалан мөшгөн, хувь хүний түвшинд ямар өөрчлөлт гарсныг нарийвчлан судаллаа. Сургуулиа төгссөнөөс хойш хоёр жилийн хугацаанд төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвхэд гарсан өөрчлөлт, хөдөлгөөнийг панел хэлбэрээр шинжилснийг энэ бүлэгт сийрүүлсэн юм. 5.1 ХОЁР ЖИЛИЙН ХУГАЦААН ДАХЬ ТӨГСӨГЧДИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХЭД ГАРСАН ӨӨРЧЛӨЛТ Судалгааны тус бүлэгт төгсөгчдийн сүүлийн 2 жилийн хугацааны эдийн засгийн идэвх, түүний өөрчлөлт, хөдөлгөөнийг харуулахыг зорилоо. Өөрөөр хэлбэл хоёр жилийн хугацаанд хөдөлмөрийн зах зээлд гарсан нийт өөрчлөлт, хөдөлгөөнийг бүхэлд нь, өсөн нэмэгдсэн дүнгээр, ерөнхий цар хүрээгээр зураглан, харуулах юм. 2017 оны төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт 60.9 хувь байсан бол 2018 онд 70.2 хувь болж 9.3 пунктээр нэмэгдсэн байна. Үүнийг сургуулийн төрлөөр нь үзвэл хөдөлмөр эрхлэлтийн цэвэр түвшин ИДС төгсөгчдийн хувьд 6.8 пунктээр, МБСБ төгсөгчдийн хувьд 13.4 пунктээр өсжээ. Мөн 2017 онд ажилгүйдэл 4.2 пунктээр буурсныг сургуулийн төрлөөр харвал ИДС төгсөгчдийн хувьд 3.0 пунктээр, МБСБ төгсөгчдийн хувьд 6.1 пунктээр буурчээ. Харин 2017 онд ажилгүй эсвэл эдийн засгийн идэвхгүй байсан төгсөгчдийн 18.1 хувь нь ажилтай болсон бөгөөд сургуулийн төрлөөр харвал ИДС төгсөгчдийн 15.3 хувь, МБСБ төгсөгчдийн 22.7 хувь нь ажилтай болсон байна. 2017 онд ажилтай байсан ИДС төгсөгчдийн 9.3 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 9.7 хувь нь ажилгүйдэлд өртсөн болон эдийн засгийн идэвхгүй төлөвт шилжсэн байна. Мөн ИДС төгсөгчдийн 24.6 хувь, МБСБ төгсөгчдийн 32.4 хувь нь ажлын байрны дахин хуваарилалтад оролцсон буюу судалгааны 2 жилийн аль нэгэнд нь хөдөлмөр эрхэлсэн байна. Нийт төгсөгчдийн 79.6 хувь нь хөдөлмөрийн зах зээлд оролцон хөдөлмөр эрхэлсэн туршлагатай байна. Нарийвчилбал, МБСБ төгсөгчдийн 72.0 хувь нь, ИДС төгсөгчдийн 84.4 хувь нь төгссөнөөсөө хойш ямар нэг байдлаар хөдөлмөр эрхэлж ажлын туршлагаа нэмэгдүүлжээ. Харин ИДС төгсөгчдийн 19.3 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 33.6 хувь нь сүүлийн 2 жилийн судалгааны аль нэгэнд нь ажилгүй, мөн ИДС төгсөгчдийн 25.8, МБСБ төгсөгчдийн 37.4 хувь нь 2 жилийн аль нэг хугацаанд эдийн засгийн идэвхгүй төлөвт байжээ. ИДС төгсөгчдийн 6.9 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 10.7 хувь нь 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан ажлаасаа гарсан бол, ИДС төгсөгчдийн 10.1 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 16.8 хувь нь 2017 онд хөдөлмөр эрхлээгүй байсан ч 2018 онд хөдөлмөр эрхэлж байна.
- 63. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 63 62 Хүснэгт 16. Нийт төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвх, 2017, 2018 он, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь Эдийн засгийн идэвхийн үзүүлэлтүүд Сургуулийн төрөл Нийт ИДС МБСБ Хөдөлмөр эрхлэлт Хөдөлмөр эрхлэлтийн цэвэр түвшин, %, 2017 (1) 68.4 49.0 60.9 Хөдөлмөр эрхлэлтийн цэвэр түвшин, %, 2018 (2) 75.2 62.4 70.2 Хөдөлмөр эрхлэлтийн цэвэр өөрчлөлт, % (2)-(1) 6.8 13.4 9.3 Үүнд: 2018 онд ажилтай болсон хувь 15.3 22.7 18.1 2018 онд ажлаас гарсан хувь 9.3 9.7 9.5 Ажлын байрны дахин хуваарилалтад оролцсон нийт төгсөгчдийн хувь 24.6 32.4 27.6 Хөдөлмөр эрхлэлтийн бохир түвшин, 2017-2018 (3) 84.4 72.0 79.6 Ажилгүйдэл Ажилгүй төгсөгчдийн эзлэх хувь, 2017 (4) 12.2 22.9 16.3 Ажилгүй төгсөгчдийн эзлэх хувь, 2018 (5) 9.2 16.8 12.1 Ажилгүйдлийн түвшний цэвэр өөрчлөлт, % (5)-(4) -3.0 -6.1 -4.2 Үүнд: 2017 оноос хойш шинээр ажилгүй болсон хувь 6.9 10.7 8.4 2017 оноос хойш ажилгүйдлээс гарсан хувь 10.1 16.8 12.7 Ажилгүй төгсөгчдийн эзлэх хувь, 2017-2018 (6) 19.3 33.6 24.8 Эдийн засгийн идэвхгүй Эдийн засгийн идэвхгүй төгсөгчдийн цэвэр түвшин, 2017 (7) 19.3 28.2 22.8 Эдийн засгийн идэвхгүй төгсөгчдийн цэвэр түвшин, 2018 (8) 15.6 20.9 17.7 Эдийн засгийн идэвхгүй түвшний цэвэр өөрчлөлт, % -3.7 -7.3 -5.1 Үүнд: 2017 оноос хойш шинээр э.з-ийн идэвхгүй болсон % 7.4 9.6 8.3 2017 оноос хойш э.з-ийн идэвхгүй байдлаас гарсан % 10.2 16.5 12.6 Эдийн засгийн идэвхгүй төгсөгчдийн бохир түвшин, 2017-2018 (9) 25.8 37.4 30.3 Хоёр судалгааны үр дүнг харьцуулахад төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт 9.3 хувиар өссөн, ажилгүйдлийн түвшин 4.2 хувиар буурсан мэт боловч бодит эдийн засгийн идэвхэд үүнээс илүү хэмжээний өөрчлөлт, хөдөлгөөн төгсөгчдийн дунд гарсан байна. Эдгээр хөдөлмөр эрхлэлт, ажилгүйдлийн өөрчлөлт, хөдөлгөөнүүд төгсөгчдийн хувьд хэр өргөн хүрээг хамарсан байгааг Хүснэгт 17-т дэлгэрэнгүй харуулав. Хоёр жилийн хугацаанд нийт төгсөгчдийн 65.1 хувь нь эдийн засгийн идэвхээ өөрчлөөгүй бөгөөд сургуулийн төрлөөр ангилан харахад ИДС төгсөгчдийн 70.3 хувь, МБСБ төгсөгчдийн 56.9 хувь нь байна. Эдийн засгийн идэвхийн төлөв нь өөрчлөгдөөгүй төгсөгчдийг нарийвчлан авч үзвэл ИДС төгсөгчдийн 59.8 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж, 2.3 хувь нь ажилгүй 8.2 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй, МБСБ төгсөгчдийн 39.6 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж, 6.0 хувь нь ажилгүй, 11.3 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй хэвээр буюу төлөв нь өөрчлөгдөөгүй байна. Үүнээс харахад нийт төгсөгчдийн 3.7 хувь, ИДС төгсөгчдийн 2.3 хувь, МБСБ төгсөгчдийн 6.0 хувь нь урт хугацааны ажилгүйдэлд өртсөн буюу төгссөнөөсөө хойш огт ажил хийгээгүй байна. 2017-2018 онд эдийн засгийн идэвхэд ИДС төгсөгчдийн 17.4 хувьд нь, МБСБ төгсөгчдийн 28.4 хувьд нь эерэг өөрчлөлт гарчээ. Эдийн засгийн идэвхэд сөрөг өөрчлөлт гарсан төгсөгчдийн 5.0 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаад ажлаас гарсан, 4.5 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаад эдийн засгийн идэвхгүйд шилжсэн, 3.8 хувь нь ажилгүйгээс эдийн засгийн идэвхгүй төлөвт шилжжээ.
- 64. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 64 63 Хүснэгт 17. Төгсөгчдийн хувь, эдийн засгийн идэвхэд шилжилт хийсэн байдлаар, төгссөн сургуулийн төрлөөр Төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвхэд 2017-2018 онд гарсан хөдөлгөөнүүд Сургуулийн төрөл Нийт ИДС МБСБ Эдийн засгийн идэвх нь өөрчлөгдөөгүй (70.3) (56.9) (65.1) Хөдөлмөр эрхэлдэг эрхэлдэг хэвээр 59.8 39.6 52.0 Ажилгүй хэвээр 2.3 6.0 3.7 Эдийн засгийн идэвхгүй хэвээр 8.2 11.3 9.4 Эдийн засгийн идэвхэд эерэг/сайжирсан өөрчлөлт гарсан (17.4) (28.4) (21.6) Эдийн засгийн идэвхгүйгээс ажилгүйд шилжсэн 2.1 5.7 3.5 Эдийн засгийн идэвхгүйгээс хөдөлмөр эрхэлдэгт шилжсэн 8.2 10.9 9.2 Ажилгүйгээс хөдөлмөр эрхэлдэгт шилжсэн 7.1 11.8 8.9 Эдийн засгийн идэвхэд сөрөг/дордсон өөрчлөлт гарсан (12.3) (14.7) (13.3) Хөдөлмөр эрхэлдгээс ажилгүй төлөвт шилжсэн 4.9 5.1 5.0 Хөдөлмөр эрхэлдгээс эдийн засгийн идэвхгүйд шилжсэн 4.4 4.6 4.5 Ажилгүйгээс эдийн засгийн идэвхгүйд шилжсэн 3.0 5.0 3.8 Бүгд 100 100 100 Хоёр жилийн хугацаанд урт хугацааны ажилгүйдэлд өртсөн ИДС төгсөгчдийг мэргэжлийн чиглэлээр нь авч үзэхэд бизнес удирдлага, багш боловсрол судлал, бүх төрлийн инженер, анагаах ухааны мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчид бусад мэргэжлийн төгсөгчидтэй харьцуулахад хамгийн олноор урт хугацаагаар ажилгүй байна. Зураг 53. Урт хугацаанд ажилгүйдэл, ИДС-ийн мэргэжлийн чиглэлийн төгсөгчдөд эзлэх хувиар Хэмжих нэгж: хувь Хоёр жилийн хугацаанд урт хугацааны ажилгүйдэлд өртсөн МБСБ төгсөгчдийг мэргэжлийн чиглэлээр нь үзэхэд аж үйлдвэрийн салбарын мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчид бусад салбарын мэргэжлээр төгсөгчидтэй харьцуулахад хамгийн олноор өртөж байна. 17.9 16.1 11.9 11.1 5.9 5.9 4.3 4.2 3.2 3.0 2.4 2.1 1.9 1.8 1.5 1.4 1.4 1.3 1.2 1.1 0.4 Бизнес,удирдлага Багш,боловсрол… Бүхтөрлийнинженер Анагаахухаан Хууль,эрхзүй Хөдөөажахуй,ой,… Үйлдвэрлэлийн… Нийгмийнхаламж,… Физик,хими,… Компьютер Биеийнтамир,… Байгальхамгаалал Мэдээлэл,сэтгүүлзүй Нийгэм,эдийнзасаг Хүмүүнлэгийнухаан Урлаг Барилга,архитектур Малэмнэлэг Биологи Тээвэр Математик,статистик
- 65. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 65 64 Зураг 54. Урт хугацаанд ажилгүйдэл, МБСБ мэргэжлийн чиглэлийн төгсөгчдөд эзлэх хувиар Хэмжих нэгж: хувь Төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвхийн бохир өөрчлөлтүүдийг хүйсийн байдлаар харахад эрэгтэй төгсөгчдийн 86.8 хувь нь, эмэгтэй төгсөгчдийн 74.8 хувь нь 2 жилийн хугацаанд хөдөлмөр эрхэлсэн, эрэгтэйчүүдийн 23.0 хувь нь, эмэгтэйчүүдийн 26.1 хувь нь ажилгүй байж үзсэн, эрэгтэйчүүдийн 22.6 хувь нь, эмэгтэйчүүдийн 35.8 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй байж үзсэн байна. Эрэгтэй төгсөгчдийн 26.9 хувь, эмэгтэйчүүдийн 28.4 хувь ажлын байрны дахин хуваарилалтад оролцсон байна. 2017 онтой харьцуулахад эрэгтэй төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт 12.7 пунктээр, эмэгтэй төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт 7.0 пунктээр нэмэгдсэн. Мөн ажилгүй эрэгтэйчүүд 8.4 пунктээр, эмэгтэйчүүд 4.4 пунктээр буурсан харагдаж байна. Эрэгтэй төгсөгчдийн 13.1 хувь нь, эмэгтэй төгсөгчдийн 12.4 хувь нь 2017 онд ажилгүй байсан ч 2018 онд ажил, хөдөлмөр эрхэлж байна. 2018 онд эрэгтэйчүүдийн 6.5 хувь нь, эмэгтэйчүүдийн 9.7 хувь нь ажилгүйдэлд өртжээ. Дэлгэрэнгүйг дараах зурагт харууллаа. Хүснэгт 18. Төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвх, хүйсээр Хэмжих нэгж: хувь Эдийн засгийн идэвхийн үзүүлэлтүүд Хүйс Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй Хөдөлмөр эрхлэлт Хөдөлмөр эрхлэлтийн цэвэр түвшин, 2017 66.8 56.7 60.9 Хөдөлмөр эрхлэлтийн цэвэр түвшин, 2018 79.5 63.7 70.2 Хөдөлмөр эрхлэлтийн цэвэр өөрчлөлт, % 12.7 7.0 9.3 Үүнд: 2018 онд ажилтай болсон хувь 19.6 17.3 18.1 2018 онд ажлаас гарсан хувь 7.3 11.1 9.5 Ажлын байрны дахин хуваарилалтад оролцсон нийт төгсөгчдийн хувь 26.9 28.4 27.6 Хөдөлмөр эрхлэлтийн бохир түвшин, 2017-2018 86.8 74.8 79.6 Ажилгүй Ажилгүйдлийн цэвэр түвшин, 2017 18.3 18.1 16.3 Ажилгүйдлийн цэвэр түвшин, 2018 9.9 13.7 12.1 Ажилгүйдлийн түвшний цэвэр өөрчлөлт, % -8.4 -4.4 -4.2 Үүнд: 2017 оноос хойш шинээр ажилгүй болсон хувь 6.5 9.7 8.4 0.5 0.7 0.9 1.5 2.4 2.6 4.4 4.4 5.9 6.0 8.3 27.9 34.4 Боловсролын салбар Эрчим хүчний салбар Соёл урлагийн салбар Санхүү, бизнес, худалдааны салбар Байгаль орчин, аялал жуулчлалын… Эрүүл мэндийн салбар Хөдөө аж ахуйн салбар Мэдээллийн технологийн салбар Үйлчилгээний салбар Тээврийн салбар Уул уурхайн салбар Барилгын салбар Аж үйлдвэрийн салбар
- 66. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 66 65 2017 оноос хойш ажилгүйдлээс гарсан хувь 13.1 12.4 12.7 Ажилгүй төгсөгчдийн эзлэх хувь, 2017-2018 23.0 26.1 24.8 Эдийн засгийн идэвхгүй байдал Эдийн засгийн идэвхгүй төгсөгчдийн цэвэр түвшин, 2017 14.9 25.2 22.8 Эдийн засгийн идэвхгүй төгсөгчдийн цэвэр түвшин, 2018 10.6 22.6 17.7 Эдийн засгийн идэвхгүй түвшний цэвэр өөрчлөлт, % -4.3 -2.6 -5.1 Үүнд: 2017 оноос хойш шинээр э.з-ийн идэвхгүй болсон % 6.3 9.7 8.3 2017 оноос хойш э.з-ийн идэвхгүй байдлаас гарсан % 12.0 13.2 12.6 Эдийн засгийн идэвхгүй төгсөгчдийн бохир түвшин, 2017-2018 22.6 35.8 30.3 5.2. СҮҮЛИЙН НЭГ ЖИЛИЙН ХУГАЦААН ДАХЬ ТӨГСӨГЧДИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХЭД ГАРСАН ӨӨРЧЛӨЛТ Судалгааны энэ дэд бүлэгт 2017 оны судалгаанаас хойш 1 жилд төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтэд гарсан өөрчлөлтийг харьцууллаа. Өөрөөр хэлбэл, хөдөлмөрийн зах зээлд хэн хамгийн их хөдөлгөөнд орсныг харах нь гол зорилго юм. Өмнөх оны эдийн засгийн ерөнхий идэвхийн байдал 2018 онд хэрхэн өөрчлөгдсөн, түүнд хэн илүү их өртсөн, оролцсоныг онцоллоо. Эдийн засгийн идэвхийн төлөвийг - Хөдөлмөр эрхэлдэг - Ажилгүй - Эдийн засгийн идэвхгүй төлөв гэж эрэмбэлэн, хөдөлгөөнийг харлаа. 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 84.6 хувь нь 2018 онд хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр, 15.4 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй эсвэл ажилгүй байна. 2017 онд ажилгүй байсан төгсөгчдийн 22.6 хувь нь ажилгүй хэвээр урт хугацааны ажилгүйдэлд өртсөн бол 54.4 хувьд нь эерэг, 23.0 хувьд нь сөрөг эдийн засгийн идэвхийн өөрчлөлт гарчээ. 2017 онд эдийн засгийн идэвхгүй байсан төгсөгчдийн 42.6 хувь нь ЭЗИ-гүй хэвээр байгаа бол 57.4 хувь нь ЭЗИ-ийн эерэг өөрчлөлт гарсан байна. Харин хүйсийн хувьд эрэгтэй төгсөгчдийн 60.0 хувь нь, эмэгтэй төгсөгчдийн 46.4 хувь нь ажилтай хэвээр байна. Мөн эмэгтэйчүүдийн 3.9 хувь нь ажилгүй, 13.0 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй хэвээр байна. Эмэгтэйчүүд дунд эдийн засгийн идэвхгүй төлөв илүү ажиглагдаж байгаа нь жирэмсэн, хүүхэд асрах шалтгаантай шууд холбоотой юм. Насны бүлгийн хувьд 21 ба түүнээс доош насны төгсөгчдийн 33.6 хувь нь, 22-24 насныхны 57.8 хувь нь, 25 ба түүнээс дээш насныхны 60.8 хувь нь хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр байна. Эдийн засгийн идэвхэд хамгийн их өөрчлөлт гарсан нь 21 ба түүнээс доош насныхан бөгөөд хөдөлмөрийн зах зээлд тогтворгүй байгаа нь насны онцлогоор тайлбарлагдана.
- 67. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 67 65 2017 оноос хойш ажилгүйдлээс гарсан хувь 13.1 12.4 12.7 Ажилгүй төгсөгчдийн эзлэх хувь, 2017-2018 23.0 26.1 24.8 Эдийн засгийн идэвхгүй байдал Эдийн засгийн идэвхгүй төгсөгчдийн цэвэр түвшин, 2017 14.9 25.2 22.8 Эдийн засгийн идэвхгүй төгсөгчдийн цэвэр түвшин, 2018 10.6 22.6 17.7 Эдийн засгийн идэвхгүй түвшний цэвэр өөрчлөлт, % -4.3 -2.6 -5.1 Үүнд: 2017 оноос хойш шинээр э.з-ийн идэвхгүй болсон % 6.3 9.7 8.3 2017 оноос хойш э.з-ийн идэвхгүй байдлаас гарсан % 12.0 13.2 12.6 Эдийн засгийн идэвхгүй төгсөгчдийн бохир түвшин, 2017-2018 22.6 35.8 30.3 5.2. СҮҮЛИЙН НЭГ ЖИЛИЙН ХУГАЦААН ДАХЬ ТӨГСӨГЧДИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХЭД ГАРСАН ӨӨРЧЛӨЛТ Судалгааны энэ дэд бүлэгт 2017 оны судалгаанаас хойш 1 жилд төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтэд гарсан өөрчлөлтийг харьцууллаа. Өөрөөр хэлбэл, хөдөлмөрийн зах зээлд хэн хамгийн их хөдөлгөөнд орсныг харах нь гол зорилго юм. Өмнөх оны эдийн засгийн ерөнхий идэвхийн байдал 2018 онд хэрхэн өөрчлөгдсөн, түүнд хэн илүү их өртсөн, оролцсоныг онцоллоо. Эдийн засгийн идэвхийн төлөвийг - Хөдөлмөр эрхэлдэг - Ажилгүй - Эдийн засгийн идэвхгүй төлөв гэж эрэмбэлэн, хөдөлгөөнийг харлаа. 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 84.6 хувь нь 2018 онд хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр, 15.4 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй эсвэл ажилгүй байна. 2017 онд ажилгүй байсан төгсөгчдийн 22.6 хувь нь ажилгүй хэвээр урт хугацааны ажилгүйдэлд өртсөн бол 54.4 хувьд нь эерэг, 23.0 хувьд нь сөрөг эдийн засгийн идэвхийн өөрчлөлт гарчээ. 2017 онд эдийн засгийн идэвхгүй байсан төгсөгчдийн 42.6 хувь нь ЭЗИ-гүй хэвээр байгаа бол 57.4 хувь нь ЭЗИ-ийн эерэг өөрчлөлт гарсан байна. Харин хүйсийн хувьд эрэгтэй төгсөгчдийн 60.0 хувь нь, эмэгтэй төгсөгчдийн 46.4 хувь нь ажилтай хэвээр байна. Мөн эмэгтэйчүүдийн 3.9 хувь нь ажилгүй, 13.0 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй хэвээр байна. Эмэгтэйчүүд дунд эдийн засгийн идэвхгүй төлөв илүү ажиглагдаж байгаа нь жирэмсэн, хүүхэд асрах шалтгаантай шууд холбоотой юм. Насны бүлгийн хувьд 21 ба түүнээс доош насны төгсөгчдийн 33.6 хувь нь, 22-24 насныхны 57.8 хувь нь, 25 ба түүнээс дээш насныхны 60.8 хувь нь хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр байна. Эдийн засгийн идэвхэд хамгийн их өөрчлөлт гарсан нь 21 ба түүнээс доош насныхан бөгөөд хөдөлмөрийн зах зээлд тогтворгүй байгаа нь насны онцлогоор тайлбарлагдана.
- 68. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 68 67 2017 оноос хойш эдийн засгийн идэвхэд шилжилт хийсэн байдлыг эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр харахад барилга архитектурын мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 79.2 хувь нь, математик статистик мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 69.7 хувь нь, багш, боловсрол судлал мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 69.5 хувь нь 2 жилийн хугацаанд ажилтай хэвээр байгаа бол, нийгмийн халамж, хангамж мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 6.6 хувь нь, ХАА мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 4.7 хувь нь, биологи мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 4.7 хувь нь ажилгүй хэвээр байна. Биеийн тамир, спорт, нийгмийн халамж, хангамж, нийгэм, эдийн засаг зэрэг мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвх бусад мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчидтэй харьцуулахад илүү нэмэгдсэн бол бизнес удирдлага, хүмүүнлэгийн ухаан, нийгмийн халамж, хангамж мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвх буурсан байна. Мөн бизнес удирдлага мэргэжлээр төгсөгчдийн 16.4 хувь нь эдийн засгийн идэвх дордсон буюу бусад мэргэжлийн чиглэлтэй харьцуулахад хамгийн их өөрчлөлт гарсан байна. Зураг 55. 2017 оноос хойш эдийн засгийн идэвхэд шилжилт хийсэн байдал, ИДС төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр Хэмжих нэгж: хувь 79.2 69.5 69.1 68.6 67.5 66.7 65.6 65.3 61.7 61.3 59.8 59.6 56.7 56.1 55.5 55.3 54.2 51.6 50.0 49.5 41.7 3.3 4.7 4.5 4.7 4.2 4.0 6.7 1.6 7.0 7.4 2.9 5.5 10.0 4.7 4.2 1.7 4.5 6.9 4.2 9.2 10.6 7.0 10.7 5.9 12.3 6.5 12.8 10.8 12.0 8.6 8.8 19.0 17.2 13.3 18.0 19.5 23.5 17.1 22.5 22.7 20.0 16.3 22.7 21.4 22.9 18.0 29.0 21.1 25.8 6.4 12.5 11.8 5.7 7.0 6.7 7.0 8.5 12.2 12.6 7.8 11.8 12.5 14.6 10.2 9.7 12.7 16.4 10.5 15.6 15.0 Барилга, архитектур Багш, боловсрол судлал Математик, статистик Тээвэр Бүх төрлийн инженер Физик, хими, геологи, газар зүй Мал эмнэлэг Компьютер Нийгэм, эдийн засаг Биологи Хууль, эрх зүй Үйлдвэрлэлийн технологи Урлаг Анагаах ухаан Хөдөө аж ахуй, ой, загасны аж… Мэдээлэл, сэтгүүл зүй Байгаль хамгаалал Бизнес, удирдлага Биеийн тамир, спорт, зарим… Хүмүүнлэгийн ухаан Нийгмийн халамж, хангамж Ажилтай хэвээр Ажилгүй хэвээр ЭЗИ-гүй хэвээр ЭЗИ-ийн төлөв сайжирсан ЭЗИ-ийн төлөв дордсон
- 69. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 69 68 Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага төгсөгчдийг 2017 оноос хойш эдийн засгийн идэвхэд шилжилт хийсэн байдлыг эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр харахад эрүүл мэндийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 65.8 хувь нь, эрчим хүчний салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 58.1 хувь нь бусад мэргэжлүүдтэй харьцуулахад хөдөлмөр эрхлэлт нь өндөр хэвээр байна. Мөн эрчим хүчний, тээвэр, аж үйлдвэрийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 42-45 хувь нь 2 жилийн хугацаанд ажилтай хэвээр байна. МБСБ төгсөгчдөөс төгссөнөөсөө хойш 2 жилийн хугацаанд ажилгүйдэлд хамгийн их өртсөн нь боловсрол, эрчим хүч, аж үйлдвэр, барилга, ХАА салбарын мэргэжлээр төгсөгчид байна. Мөн эдийн засгийн идэвхгүй хэвээр байгаа нь байгаль орчин, аялал жуулчлал, соёл урлаг, ХАА, аж үйлдвэр зэрэг салбарын мэргэжлээр төгсөгчид байна. Төгссөнөөсөө хойш 2 жилийн хугацаанд эдийн засгийн идэвх нь хамгийн ихээр нэмэгдсэн мэргэжлийн чиглэлүүд нь мэдээллийн технологи, санхүү бизнес, худалдаа, байгаль орчин, аялал жуулчлал зэрэг байна. Эдийн засгийн идэвх нь хамгийн ихээр буурсан нь ХАА, үйлчилгээний салбарын мэргэжлээр төгсөгчид байна. Зураг 56. 2017 оноос хойш эдийн засгийн идэвхэд шилжилт хийсэн байдал, МБСБ төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр Хэмжих нэгж: хувь 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн статус хэрхэн өөрчлөгдсөн байдал, хөдөлгөөнийг онцлон үзье. Өнгөрсөн 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 84.6 хувь нь 2018 онд хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр буюу хөдөлмөрийн зах зээлд тогтвортой байна. Харин тэдний 8.1 хувь нь ажилгүй, 7.3 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй төлөвт шилжсэнийг өмнөх бүлэгт дурдсан. Сургуулийн төрлөөр авч үзвэл ИДС төгсөгчдийн 86.5 хувь нь хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр, 7.1 хувь нь ажилгүй, 6.4 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй болсон бол МБСБ төгсөгчдийн 80.2 хувь нь хөдөлмөл эрхэлсэн хэвээр, 10.4 хувь нь ажлаасаа гарсан, 9.4 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй төлөвт шилжжээ. 26.5 27.1 28.3 28.8 28.9 29.4 36.2 36.9 42.3 42.8 44.9 60.2 65.7 6.1 14.3 6.6 3.5 6.1 6.1 1.9 6.7 3.3 7.7 5.9 8.0 3.2 13.8 7.9 10.4 18.2 10.8 10.9 16.2 11.0 9.7 13.2 5.7 5.9 6.6 32.0 33.3 31.1 35.5 35.6 40.0 32.3 28.5 29.5 24.5 28.9 21.5 18.2 21.5 17.5 23.6 14.1 18.6 13.6 13.4 16.9 15.2 11.8 14.6 4.4 6.3 Хөдөө аж ахуйн салбар Боловсролын салбар Үйлчилгээний салбар Байгаль орчин, аялал жуулчлалын салбар Санхүү, бизнес, худалдааны салбар Мэдээллийн технологийн салбар Соёл урлагийн салбар Барилгын салбар Тээврийн салбар Аж үйлдвэрийн салбар Уул уурхайн салбар Эрчим хүчний салбар Эрүүл мэндийн салбар Ажилтай хэвээр Ажилгүй хэвээр ЭЗИ-гүй хэвээр ЭЗИ-ийн төлөв сайжирсан ЭЗИ-ийн төлөв дордсон
- 70. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 70 69 Зураг 57. 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвхийн өөрчлөлт, хувиар 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараар нь төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвхэд гарсан өөрчлөлтийг харахад олон улсын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагааны салбарт хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдөд ямар нэгэн эдийн засгийн идэвхийн өөрчлөлт алга байна. Хүснэгт 21. 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан ЭЗҮА-ны салбар, 2018 оны ЭЗИ-ийн төлөвөөр Хэмжих нэгж: хувь 2017 онд ажиллаж байсан эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар 2018 оны ЭЗИ-ийн төлөв Бүгд Ажилтай хэвээр Ажилгүй болсон Э.З идэвхгүй болсон ОУ-ын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа 100 0.0 0.0 100 Mэргэжлийн, шинжлэх ухааны, техникийн үйл ажиллагаа 95.5 2.0 2.5 100 Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам 93.8 2.9 3.3 100 Төрийн удирдлага, батлан хамгаалах үйл ажиллагаа 92.6 4.5 2.9 100 Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт 91.4 2.6 6.0 100 Тээвэр, агуулахын үйл ажиллагаа 91.1 4.7 4.2 100 Уул уурхай, олборлолт 89.8 5.1 5.1 100 Санхүү, даатгалын үйл ажиллагаа 89.2 10.6 0.2 100 Боловсруулах үйлдвэрлэл 88.4 7.7 3.9 100 Боловсрол 87.8 8.3 3.9 100 Мэдээлэл, холбоо 83.3 10.7 6.0 100 Барилга 83.1 7.5 9.4 100 Хүний эрүүл мэнд, нийгмийн халамж 82.6 4.6 12.8 100 ХАА, ойн аж ахуй, загас, ан агнуур 78.5 13.2 8.3 100 Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа төрийн удирдлага 78.3 9.4 12.3 100 Бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа, машин мотоциклын засвар үйлчилгээ 77.0 10.6 12.4 100 Зочид буудал, байр сууц, нийтийн хоолны үйлчилгээ 75.0 13.4 11.6 100 Ус хангамж, бохир зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент 73.8 23.3 2.9 100 Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа 72.6 19.3 8.1 100 Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа 56.9 0.0 43.1 100 2017 онд ажилтай байсан нийт төгсөгчид 84.6 8.1 7.3 100 ИДС МБСБ 100.0 86.5 7.1 6.4 100.0 80.2 10.4 9.4 Бүгд Ажилтай хэвээр Ажилгүй болсон Э.З идэвхгүй болсон Бүгд Ажилтай хэвээр Ажилгүй болсон Э.З идэвхгүй болсон
- 71. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 71 70 Түүнчлэн мэргэжлийн, шинжлэх ухаан, техникийн үйл ажиллагаа, урлаг, үзвэр, тоглоом наадам, төрийн удирдлага, батлан хамгаалах үйл ажиллагаа, цахилгаан, хий, уур, агааржуулалтын салбарт хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 90 ба түүнээс дээш хувь нь тухайн салбартаа тогтвортой хөдөлмөр эрхэлж байна. Харин ус хангамж, бохир зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа, зочид буудал, байр сууц, нийтийн хоолны, ХАА, ойн аж ахуй, загас, ан агнуурын салбарт хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 13-19 хувь нь ажилгүй болжээ. 2017 онд үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагааны салбарт ажиллаж байсан төгсөгчдийн 43.1 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй болжээ. Төгсөгчдийг 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр нь харахад дотоод, гадаадын, хамтарсан хөрөнгө оруулалттай компанид ажиллаж байсан төгсөгчдийн 83.4 хувь нь ажилтай хэвээр байгаа бол 8.5 хувь нь ажилгүй, 8.1 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй болжээ. Харин төрийн захиргаа, үйлчилгээний болон төрийн өмчит үйлдвэрийн газарт ажиллаж байсан төгсөгчдийн 90-ээс дээш хувь нь хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр байна. Хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 69.4 хувь нь хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр, 16.6 хувь нь ажилгүй, 14.0 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй байна. Хүснэгт 22. Төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвхийн өөрчлөлт, ажиллаж байсан байгууллагын төрлөөр Хэмжих нэгж: хувь 2017 онд ажиллаж байсан байгууллагын өмчийн хэлбэр 2018 оны ЭЗИ-ийн төлөв Бүгд Ажилтай хэвээр Ажилгүй болсон Э.З идэвхгүй болсон Дотоодын/гадаадын/хамтарсан хөрөнгө оруулалттай компани 83.4 8.5 8.1 100 Төрийн захиргаа, үйлчилгээний байгууллага 90.2 5.5 4.3 100 Төрийн өмчит үйлдвэр 94.8 1.9 3.3 100 Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч 69.4 16.6 14.0 100 ТББ, тусгай сан, нийгэмлэг, ОУБ, бусад 77.7 14.1 8.2 100 2017 онд ажилтай байсан нийт төгсөгчид 84.6 8.1 7.3 100 Эзэмшсэн мэргэжлийнхээ дагуу 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 87.6 хувь нь хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр, 5.9 хувь нь ажилгүй болсон, 6.5 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй төлөвт шилжсэн байна. Харин мэргэжлийн бус хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 78.2 хувь нь ажилтай хэвээр, 12.8 хувь нь ажилгүй болсон бол 9.0 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй төлөвтэй болжээ.
- 72. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 72 71 Зураг 58. 2017 онд мэргэжлээрээ хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 2018 оны ЭЗИ-ийн өөрчлөлт Хэмжих нэгж: хувь Төгсөгчдийн 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан ажлын байрны боловсролын шаардлага нь эзэмшсэн боловсролоос нь доогуур байсан төгсөгчдийн 80.2 хувь нь хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр, 8.0 хувь нь ажлаасаа гарсан, 11.8 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй болсон байна. Мөн шаардлага нь тохирч байсан төгсөгчдийн 85.9 хувь нь хөдөлмөр эрхэлдэг хэвээр, 8.0 хувь нь ажилгүй, 6.1 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй болсон байна. Харин ажлын байрны боловсролын шаардлага нь эзэмшсэн боловсролоос нь өндөр байсан төгсөгчдийн 9.0 хувь нь ажилгүй болсон, 8.4 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй болсон зэргээс харахад ажлын байранд боловсролын түвшин төдийлөн хүчтэй хамааралтай биш бөгөөд хувь хүний хичээл, зүтгэлээс хамаардаг байна. Зураг 59. Эзэмшсэн ба ажлын байранд шаардах боловсролын түвшний шаардлагын нийцэл ЭЗИ-д нөлөөлсөн эсэх, 2017 онд хөдөлмөр эрхэлсэн төгсөгчдөөр Хэмжих нэгж: хувь Төгсөгчдийн 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан ажлын байрны ур чадварын шаардлага нь эзэмшсэн ур чадвараас нь өндөр гэж үзсэн төгсөгчдийн 85.6 хувь нь ажилтай хэвээр байгаа бол 8.3 хувь нь ажилгүй болжээ, харин ажлын байрны шаардлага эзэмшсэн ур чадвараас доогуур байсан төгсөгчдийн 78.8 хувь нь ажилтай хэвээр, 11.7 хувь нь ажилгүй болсон, 9.5 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй болжээ. 100.0 87.6 5.9 6.5 100.0 78.2 12.8 9.0 Бүгд Ажилтай хэвээр Ажилгүй болсон Э.З идэвхгүй болсон Бүгд Ажилтай хэвээр Ажилгүй болсон Э.З идэвхгүй болсон Мэргэжлийн дагуу ажиллаж байсан Мэргэжлийн бус хөдөлмөр эрхэлж байсан 80.2 85.9 82.6 8.0 8.0 9.0 11.8 6.1 8.4 Шаардлага эзэмшсэн боловсролоос доогуур байсан Шаардлага тохирдог байсан Шаардлага эзэмшсэн боловсролоос өндөр байсан Ажилтай хэвээр Ажилгүй болсон Э.З идэвхгүй болсон
- 73. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 73 72 Зураг 60. 2017 оны хөдөлмөр эрхлэгчдийн эзэмшсэн ба ажлын байранд шаардах ур чадварын нийцэл ЭЗИ-д нөлөөлсөн эсэх Хэмжих нэгж: хувь 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан өсөн хөгжих боломждоо огт сэтгэл ханамжгүй байсан төгсөгчдийн 69.8 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаа бол, 11.5 хувь нь ажилгүй, 18.7 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй болсон байна. Мөн хүний нөөцийн менежментдээ огт сэтгэл хангалуун бус байсан төгсөгчдийн 64.7 хувь нь ажилтай хэвээр, 16.7 хувь нь ажилгүй болж 18.6 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй байна. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйдаа сэтгэл хангалуун бус байсан төгсөгчдийн 12.9 хувь нь, хариуцаж буй ажил үүрэгтээ сэтгэл хангалуун бус байсан төгсөгчдийн 15.4 хувь нь ажлын орчиндоо огт сэтгэл хангалуун бус байсан төгсөгчдийн 14.6 хувь нь ажлаасаа гарсан байна. Үүнээс харахад тухайн ажлын байрны нөхцөлдөө сэтгэл хангалуун бус байх нь ажлаас гарах шалтгаанд зонхилох нөлөө үзүүлдэг байна. Хүснэгт 23. 1 жилийн хугацаанд эдийн засгийн идэвхэд өөрчлөлт орсон байдал, ажилдаа сэтгэл ханамжтай байсан эсэх 2017 онд ААНБ-д хийж байсан ажилдаа сэтгэл ханамжтай байсан эсэх Эдийн засгийн идэвхэд 1 жилийн дараа өөрчлөлт гарсан байдал Бүгд Ажилтай хэвээр Ажилгүй болсон Э.З идэвхгүй болсон Цалингийн талаарх сэтгэл ханамж Огт хангалуун бус 80.0 5.5 14.5 100 Хангалуун бус 87.3 7.6 5.1 100 Хангалуун 84.2 7.8 8.0 100 Маш хангалуун 88.9 7.2 3.9 100 Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн талаарх сэтгэл ханамж Огт хангалуун бус 100 0.0 0.0 100 Хангалуун бус 79.2 12.9 7.9 100 Хангалуун 85.8 6.9 7.3 100 Маш хангалуун 87.8 7.4 4.8 100 Хариуцаж буй ажил үүргийн талаарх сэтгэл ханамж Огт хангалуун бус 100 0.0 0.0 100 Хангалуун бус 75.2 15.4 9.4 100 Хангалуун 85.8 6.9 7.3 100 Маш хангалуун 86.7 8.8 4.5 100 Ажлын орчны талаарх сэтгэл ханамж Огт хангалуун бус 78.1 14.6 7.3 100 Хангалуун бус 82.0 10.2 7.8 100 78.8 85.6 85.6 11.7 7.3 8.3 9.5 7.1 6.1 Шаардлага эзэмшсэн ур чадвараас доогуур байсан Шаардлага тохирдог байсан Шаардлага эзэмшсэн ур чадвараас өндөр байсан Ажилтай хэвээр Ажилгүй болсон Э.З идэвхгүй болсон
- 74. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 74 73 Хангалуун 85.3 7.4 7.3 100 Маш хангалуун 87.5 7.2 5.3 100 Ажил, амралтын цагийн талаарх сэтгэл ханамж Огт хангалуун бус 88.9 5.4 5.7 100 Хангалуун бус 81.8 10.5 7.7 100 Хангалуун 85.8 7.7 6.5 100 Маш хангалуун 87.4 4.0 8.6 100 Өсөн хөгжих боломжийн талаарх сэтгэл ханамж Огт хангалуун бус 69.8 11.5 18.7 100 Хангалуун бус 80.7 9.9 9.4 100 Хангалуун 86.2 7.3 6.5 100 Маш хангалуун 89.4 6.2 4.4 100 Ажлын байрны хангамжийн талаарх сэтгэл ханамж Огт хангалуун бус 89.3 0.0 10.7 100 Хангалуун бус 79.4 11.9 8.7 100 Хангалуун 86.2 6.9 6.8 100 Маш хангалуун 86.9 7.6 5.5 100 Хүний нөөцийн менежментийн талаарх сэтгэл ханамж Огт хангалуун бус 64.7 16.7 18.6 100 Хангалуун бус 80.5 11.7 7.8 100 Хангалуун 86.9 6.5 6.6 100 Маш хангалуун 87.2 6.6 6.2 100 Ажил мэргэжлийн үнэлэмжийн талаарх сэтгэл ханамж Огт хангалуун бус 81.8 0.0 18.2 100 Хангалуун бус 80.1 10.4 9.5 100 Хангалуун 85.9 7.4 6.7 100 Маш хангалуун 87.9 6.9 5.2 100 Байгууллагын нэр хүндийн талаарх сэтгэл ханамж Огт хангалуун бус 82.7 0.0 17.3 100 Хангалуун бус 79.2 14.1 6.7 100 Хангалуун 85.0 7.5 7.5 100 Маш хангалуун 87.6 7.1 5.3 100 5.3. ХОЁР ЖИЛИЙН ХУГАЦААНД ХӨДӨЛМӨР ЭРХЭЛСЭН ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨРИЙН НӨХЦӨЛ, АЖИЛ МЭРГЭЖЛИЙН НИЙЦЭЛД ГАРСАН ӨӨРЧЛӨЛТ Энэ хэсэгт 2017, 2018 оны судалгаагаар ажилтай байсан төгсөгчдийн хөдөлмөрийн нөхцөл, ажил мэргэжлийн нийцэл зэргийг дэлгэрэнгүй авч үзнэ. 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийг 2018 онд тухайн салбартаа хөдөлмөр эрхэлж байгаа эсэхийг сургуулийн төрлөөр нь тодруулахад ИДС төгсөгчдийн 71.4 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 62.1 хувь нь тухайн салбартаа ажилласан хэвээр байгаа бол ИДС төгсөгчдийн 28.6 хувь, МБСБ төгсөгчдийн 37.9 хувь нь өөр салбарт ажиллаж байна. Үүний дотор 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан эрэгтэй төгсөгчдийн 62.2 хувь нь, эмэгтэй төгсөгчдийн 74.6 хувь нь ажлын байр, салбараа өөрчлөөгүй ажиллаж байна. Харин төгсөгчдийн 65.0 ба түүнээс дээш хувь нь тухайн амьдарч байсан бүсдээ амьдарч, ажиллаж байна.
- 75. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 75 74 Зураг 61. 2017 онд ажиллаж байсан салбараа 2018 онд өөрчилсөн эсэх Хэмжих нэгж: хувь 2017 онд төрийн захиргаа, үйлчилгээний байгууллагад ажиллаж байсан төгсөгчдийн хамгийн өндөр буюу 80.6 хувь нь тухайн салбартаа хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр байна. Мөн дотоодын /гадаадын/ хамтарсан хөрөнгө оруулалттай компанид ажиллаж байсан төгсөгчдийн 65.7 хувь нь, төрийн өмчит үйлдвэрт 66.1 хувь нь ажиллаж байсан салбараа солиогүй байна. Харин хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид ажиллаж байсан салбараа хамгийн ихээр өөрчилжээ. Хүснэгт 24. 2017 онд ажиллаж байсан салбар нь 2018 онд өөрчлөгдсөн эсэх, төгсөгчдийн зарим үзүүлэлтээр Хэмжих нэгж: хувь Төгсөгчдийн шинж байдал (2017) 2017 онд ажилласан салбараа өөрчилсөн эсэх Бүгд Тийм Үгүй Хүйс Эрэгтэй 62.2 37.8 100 Эмэгтэй 74.6 25.4 100 Амьдарч байгаа бүс нутаг Нийслэл 68.9 31.1 100 Баруун 65.4 34.6 100 Хангай 66.9 33.1 100 Төвийн 70.1 29.9 100 Зүүн 70.3 29.7 100 ААНБ-ын төрөл Дотоодын/гадаадын/хамтарсан хөрөнгө оруулалттай компани 65.7 34.3 100 Төрийн захиргаа, үйлчилгээний байгууллага 80.6 19.4 100 Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч 44.6 55.4 100 Төрийн өмчит үйлдвэр 66.1 33.9 100 ТББ, тусгай сан, нийгэмлэг, ОУБ, бусад 54.8 45.2 100 Ажиллаж байсан эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараа хамгийн өндөр хувиар өөрчилсөн нь ус хангамж, бохир зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент, удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа, үл хөдлөх хөрөнгийг үйл ажиллагаа, ХАА-н салбарт ажиллаж байсан төгсөгчид байна. Харин ОУ-ын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа, боловсрол, хүний эрүүл мэнд, нийгмийн халамж, санхүү, даатгалын үйл ажиллагааны салбарт ажиллаж буй төгсөгчдийн 86.0 ба түүнээс дээш хувь нь тухайн салбартаа ажилласан хэвээр байна. 71.4 62.1 28.6 37.9 ИДС МБСБ Тийм Үгүй
- 76. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 76 75 Зураг 62. 2017 онд ажиллаж байсан салбараа 2018 онд өөрчилсөн эсэх, ЭЗҮА-ны салбараар Хэмжих нэгж: хувь 2017, 2018 оны цалинг харьцуулахад, нийт төгсөгчдийн 16.5 хувь нь цалин хэвээр байгаа бол 52.6 хувь нь өссөн, 31.0 хувь нь цалин буурсан байна. Харин сургуулийн төрлөөр нь харахад онцын ялгаа ажиглагдсангүй. Зураг 63. 2017 оноос цалин, орлого нь өөрчлөгдсөн байдал, сургуулийн төрөл, хувиар Төгсөгчдийн 2017 ба 2018 оны цалингийн харьцуулалтыг хүйсээр тодруулбал эрэгтэй төгсөгчдийн 14.2 хувь нь цалин хэвээр, 55.7 хувь нь өссөн, 30.1 хувь нь буурсан байна. Харин 26.8 38.1 48.6 53.8 54.8 55.4 55.5 55.7 59.4 62.0 62.7 63.6 64.3 72.7 80.1 83.7 86.8 86.9 86.9 93.2 73.2 61.9 51.4 46.3 45.2 44.6 44.5 44.3 40.6 38.0 37.3 36.4 35.7 27.3 19.9 16.3 13.2 13.1 13.1 6.8 Ус хангамж, бохир зайлуулах систем, хог… Удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл… Үл хөдлөх хөрөнгийн үйл ажиллагаа ХАА, ойн аж ахуй, загас, ан агнуур Урлаг, үзвэр, тоглоом наадам Барилга Боловсруулах үйлдвэрлэл Mэргэжлийн, шинжлэх ухааны,… Бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа,… Төрийн удирдлага, батлан хамгаалах… Зочид буудал, байр сууц, нийтийн хоолны Мэдээлэл, холбоо Цахилгаан, хий, уур, агааржуулалт Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа Уул уурхай, олборлолт Тээвэр, агуулахын үйл ажиллагаа Санхүү, даатгалын үйл ажиллагаа Боловсрол Хүний эрүүл мэнд, нийгмийн халамж ОУ-ын байгууллага, суурин… Өөрчлөөгүй Өөрчилсөн 100 16.5 53.4 30.1 100 16.5 50.3 33.2 Бүгд Цалин хэвээр Цалин өссөн Цалин буурсан Бүгд Цалин хэвээр Цалин өссөн Цалин буурсан ИДС МБСБ
- 77. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 77 76 эмэгтэй төгсөгчдийн 18.6 хувь нь цалин хэвээр, 49.5 хувь нь өссөн, 31.9 хувь нь цалин, орлого нь буурсан байна. Байгууллагын хариуцлагын хэлбэрээр нь үзвэл төрийн өмчит үйлдвэрийн газарт ажиллаж байсан төгсөгчдийн 68.4 хувийнх нь цалин өссөн. Харин хувиараа хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн 41.7 хувийн орлого буурсан байна. ТББ, тусгай сан, нийгэмлэг, ОУБ, төрийн захиргаа, үйлчилгээний байгууллагад ажиллаж байгаа төгсөгчдийн 20.0 гаруй хувийн авч байсан цалин хэвээр байна. Судалгааны хоёр жилийн хугацаанд хөдөлмөр эрхэлж байгаа төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийн дагуу ажиллаж буй байдалд өөрчлөлт орсон эсэхийг тодруулахад 57.9 хувь нь мэргэжлийн дагуу хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр, 20.0 хувь нь мэргэжлийн бус ажил хийсэн хэвээр, 9.9 хувь нь мэргэжлийн ажилд шилжсэн, 12.2 хувь нь мэргэжлийн бус ажил эрхлэх болсон байна. ИДС төгсөгчдийн 2017 онд мэргэжлээсээ өөр чиглэлээр ажилладаг байсан ИДС төгсөгчдийн 11.5 хувь нь мэргэжлийн ажил руу шилжиж, харин 11.0 хувь нь ямар нэг шалтгаанаар мэргэжлээсээ өөр чиглэлээр ажиллах болсон байна. МБСБ төгсөгчдийн 29.1 хувь нь мэргэжлийн бус ажил хийсэн хэвээр байгаа бол 15.3 хувь нь мэргэжлийн дагуу ажлаас гарч мэргэжлийн бус ажилд оржээ. Зураг 64. Мэргэжлийн дагуу хөдөлмөр эрхлэх байдалд гарсан өөрчлөлт, сургуулийн төрлөөр Хэмжих нэгж, хувь Хөдөлмөр эрхэлж байгаа төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжлийн дагуу ажиллах байдалд гарсан өөрчлөлтийг хүйсийн хувьд дараах зургаар илэрхийллээ. Зураг 65. Мэргэжлийн дагуу хөдөлмөр эрхлэх байдалд гарсан өөрчлөлт, хүйсээр Хэмжих нэгж: хувь Эрхэлж буй ажил, эзэмшсэн мэргэжлийн нийцлийн 2017-2018 онд гарсан өөрчлөлтийг эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр нь харахад ИДС-ийн хувьд анагаах ухаан, мал эмнэлэг, урлаг, 61.4 16.1 11.5 11.0 49.5 29.1 6.1 15.3 Мэргэжлийн дагуу ажилладаг хэвээр Мэргэжлийн бус ажил эрхэлдэг хэвээр Мэргэжлийн бус ажлаас мэргэжлийн дагуу ажил руу шилжсэн Мэргэжлийн дагуу ажлаас мэргэжлийн бус ажил руу шилжсэн ИДС МБСБ 53.8 61.7 22.9 17.3 8.7 11.0 14.6 10.0 Эрэгтэй Эмэгтэй Мэргэжлийн дагуу ажилладаг хэвээр Мэргэжлийн бус ажил эрхэлдэг хэвээр Мэргэжлийн бус ажлаас мэргэжлийн дагуу ажил руу шилжсэн Мэргэжлийн дагуу ажлаас мэргэжлийн бус ажил руу шилжсэн
- 78. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 78 77 багш боловсрол судлал, барилга, архитектур зэрэг мэргэжлээр төгсөгчдийн 70-аас дээш хувь нь мэргэжлийн дагуу ажилласан хэвээр байгаа бол байгаль хамгаалал, математик статистик, ХАА, биеийн тамир, спортын мэргэжлээр төгсөгчид бусад мэргэжлийн төгсөгчидтэй харьцуулахад илүү мэргэжлийн бус ажил хийсэн хэвээр байна. Хүмүүнлэгийн ухаан, компьютер, нийгмийн халамж, хангамж мэргэжлээр төгсөгчдийн нэлээдгүй хувь нь мэргэжлийн ажлаас гарч мэргэжлийн бус хөдөлмөр эрхэлж байна. Зураг 66. Ажил ба мэргэжлийн нийцлийн 2017-2018 онд гарсан өөрчлөлт, ИДС мэргэжлийн чиглэлээр Хэмжих нэгж: хувь МБСБ-ын хувьд эрүүл мэндийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 86.8 хувь нь, эрчим хүчний салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 75.4 хувь нь эзэмшсэн мэргэжлийн дагуу ажилладаг хэвээр байгаа бол мэдээллийн технологийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 41.6 хувь, соёл урлагийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 40.6 хувь нь мэргэжлийн бус ажил хийсэн хэвээр байна. Харин уул уурхай, боловсролын салбарын мэргэжлээр төгсөгчид мэргэжлийн бус хөдөлмөр эрхлэх нь нэмэгдсэн харагдаж байна. 25.0 42.6 43.6 44.1 45.1 46.8 47.9 48.0 48.1 49.2 51.7 55.0 56.1 60.3 62.3 68.1 70.7 75.3 77.9 78.6 79.7 51.6 31.9 24.0 29.4 35.2 32.3 24.9 20.0 22.2 25.4 21.2 28.8 26.3 9.5 16.4 18.1 11.1 12.4 11.8 9.5 2.9 7.8 6.4 22.5 11.8 8.5 11.3 7.8 14.0 5.6 13.9 12.7 7.5 10.5 15.9 16.4 6.9 10.1 5.6 0.0 6.0 10.1 15.6 19.1 9.9 14.7 11.3 9.7 19.4 18.0 24.1 11.5 14.3 8.8 7.0 14.3 4.9 6.9 8.1 6.7 10.3 6.0 7.2 Байгаль хамгаалал Математик, статистик Нийгэм, эдийн засаг Биологи Хөдөө аж ахуй, ой, загасны… Биеийн тамир, спорт, зарим… Компьютер Нийгмийн халамж, хангамж Хүмүүнлэгийн ухаан Бүх төрлийн инженер Үйлдвэрлэлийн технологи Физик, хими, геологи, газар зүй Мэдээлэл, сэтгүүл зүй Бизнес, удирдлага Хууль, эрх зүй Тээвэр Барилга, архитектур Багш, боловсрол судлал Урлаг Мал эмнэлэг Анагаах ухаан Мэргэжлийн дагуу ажилладаг хэвээр Мэргэжлийн бус ажил эрхэлдэг хэвээр Мэргэжлийн бус ажлаас мэргэжлийн дагуу ажил руу шилжсэн Мэргэжлийн дагуу ажлаас мэргэжлийн бус ажил руу шилжсэн
- 79. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 79 78 Зураг 67. Ажил ба мэргэжлийн нийцлийн 2017-2018 онд гарсан өөрчлөлт, МБСБ-ын мэргэжлийн чиглэлээр Хэмжих нэгж: хувь 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байгаад ажлаас гарсан төгсөгчдийн шалтгааныг тодруулахад 35.6 хувь нь түр ажлын байр, 14.8 хувь нь цалин хөлс бага, цалингаа тогтмол өгдөггүй, 10.9 хувь нь ар гэрийн асуудал, 10.7 хувь нь үргэлжлүүлэн суралцах зэрэг түлхүү шалтгааны улмаас ажлаас гарчээ. 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байгаад ажлаас гарсан төгсөгчдийн 98.0 хувь нь хөдөлмөрийн гэрээ байгуулан ажиллаж байжээ. Мөн тэдний ажиллаж байсан ажлын байрны хэлбэрээр нь харахад 82.8 хувь нь байнгын, 10.7 хувь нь хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч байжээ. 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан хэдий ч ажлаа солих зорилгоор ажил хайж байсан төгсөгчдийн 76.7 хөдөлмөр эрхэлж байгаа бол 14.6 хувь нь ажилгүй, 8.7 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй төлөвт шилжжээ. 86.8 75.4 61.0 53.9 52.8 52.4 44.3 43.2 43.0 41.4 38.7 35.0 31.5 3.6 8.3 20.3 37.2 11.8 31.5 16.9 34.1 16.0 31.7 29.1 40.6 41.6 6.0 8.9 5.8 3.3 11.8 2.6 18.5 5.4 31.1 5.7 8.3 8.4 12.7 3.6 7.3 12.8 5.6 23.6 13.6 20.3 17.3 10.0 21.1 23.9 16.0 14.1 Эрүүл мэндийн салбар Эрчим хүчний салбар Үйлчилгээний салбар Байгаль орчин, аялал жуулчлалын салбар Боловсролын салбар Аж үйлдвэрийн салбар Санхүү, бизнес, худалдааны салбар Барилгын салбар Хөдөө аж ахуйн салбар Тээврийн салбар Уул уурхайн салбар Соёл урлагийн салбар Мэдээллийн технологийн салбар Мэргэжлийн дагуу ажилладаг хэвээр Мэргэжлийн бус ажил эрхэлдэг хэвээр Мэргэжлийн бус ажлаас мэргэжлийн дагуу ажил руу шилжсэн Мэргэжлийн дагуу ажлаас мэргэжлийн бус ажил руу шилжсэн
- 80. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 80 79 ДҮГНЭЛТ Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа нь 2015-2016 онд их, дээд болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагыг дүүргэн, хөдөлмөрийн зах зээлд нийлүүлэгдсэн ажиллах хүчний талаар судалсан, панел судалгаа юм. Энэ удаагийн судалгааны тайлан нь төгсөгчдийн мэргэжил эзэмшсэнээс хойш 24 сарын хугацааг агуулсан, ХЗЗ дэх хөдөлгөөнийг 2 жилээр харьцуулснаараа онцлог боллоо. Төгсөгчдийн хөдөлмөрийн эрхлэлтийн түвшин 2017 онд 60.9 хувь байсан бол 2018 онд 70.2 хувь болж 9.3 пунктээр нэмэгдэхэд МБСБ төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт 13.4 пунктээр нэмэгдсэн нь голлох нөлөөг үзүүлсэн байна. Мөн ажилгүй төгсөгчдийн эзлэх хувь 12.1 болж, өмнөх оноос 4.2 пунктээр буурав. ИДС төгсөгчдийн 75.2 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаагийн 69.1 хувь нь мэргэжлээрээ хөдөлмөр эрхэлж байна. Тэднийг төгссөн мэргэжлийн чиглэлээр нь тодруулбал анагаах ухаан, мал эмнэлэг, урлаг, багш боловсрол судлал, барилга, архитектур зэрэг мэргэжлээр төгсөгчдийн 70-аас дээш хувь нь мэргэжлийн дагуу ажилласан хэвээр бол байгаль хамгаалал, математик статистик, ХАА, биеийн тамир, спортын мэргэжлээр төгсөгчид бусад мэргэжлийн төгсөгчидтэй харьцуулахад илүү мэргэжлийн бус ажил хийсээр байна. Хүмүүнлэгийн ухаан, компьютер, нийгмийн халамж, хангамж мэргэжлээр төгсөгчдийн нэлээдгүй хувь нь мэргэжлийн ажлаас гарч мэргэжлийн бус хөдөлмөр эрхэлж байна. МБСБ төгсөгчдийн 62.3 хувь нь хөдөлмөр эрхэлж байгаагийн 53.0 хувь нь мэргэжлээрээ хөдөлмөр эрхэлж байна. МБСБ-ын эрүүл мэндийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 86.8 хувь нь, эрчим хүчний салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 75.4 хувь нь эзэмшсэн мэргэжлийнхээ дагуу ажилладаг хэвээр байгаа бол мэдээллийн технологи, соёл урлагийн салбарын мэргэжлээр төгсөгчдийн 40 гаруй хувь нь мэргэжлийн бус ажил хийсэн хэвээр байна. Харин уул уурхай, боловсролын салбарын мэргэжлээр төгсөгчид мэргэжлийн бус хөдөлмөр эрхлэх нь нэмэгджээ. Төгсөгчдийн 20.4 хувь нь энэ хоёр жилийн хугацаанд огт ажил хийж байгаагүй. Үүний дотор ажил хийхийг хүссэн ч нийт төгсөгчдийн 3.7 хувь, ИДС төгсөгчдийн 2.3 хувь, МБСБ төгсөгчдийн 6.0 хувь нь урт хугацааны ажилгүйдэлд өртсөн буюу ажил хайгаад олж чадаагүй байна. Тэдний ажил хайж байгаа дундаж хугацаа нь 14-24 сар байна. Хоёр судалгааны үр дүнг харьцуулахад төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт 9.3 пунктээр өссөн, ажилгүйдлийн түвшин 4.2 пунктээр буурсан мэт боловч төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвхэд үүнээс ч илүү хэмжээний өөрчлөлт, хөдөлгөөн гарчээ. Тухайлбал, 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байсан төгсөгчдийн 84.6 хувь нь 2018 онд хөдөлмөр эрхэлсэн хэвээр, 15.4 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй эсвэл ажилгүй байна. Мөн 2017 онд ажилгүй байсан төгсөгчдийн 22.6 хувь нь ажилгүй хэвээр урт хугацааны ажилгүйдэлд өртсөн бол 54.4 хувьд нь эерэг, 23.0 хувьд нь эдийн засгийн идэвхийн сөрөг өөрчлөлт гарчээ. Мөн эмэгтэйчүүдийн 3.9 хувь нь ажилгүй, 13.0 хувь нь эдийн засгийн идэвхгүй хэвээр байна. Амьдарч буй бүсээр нь харахад нийслэлд амьдарч байсан төгсөгчдийн 57.3 хувь нь ажилтай хэвээр байгаа бол орон нутгийн төгсөгчдийн ажлын байрны тогтвортой байдал, хүртээмж төдийлөн сайн биш байна. Эдийн засгийн идэвхэд хийсэн шилжилтийг 2 оноор харьцуулан эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр харахад барилга архитектур, математик статистик, багш, боловсрол судлал мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн 69-өөс дээш хувь нь ажилтай хэвээр байна. Харин нийгмийн халамж, хангамж, ХАА, биологи, мал эмнэлгийн чиглэлийн мэргэжилтэй бөгөөд урт хугацаанд ажилгүй байгаа төгсөгчдийн эзлэх хувийн жин бусад мэргэжлийнхээс илүү байна. Мөн бизнес удирдлага, хүмүүнлэгийн ухаан мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчдийн эдийн засгийн идэвхэд сөрөг өөрчлөлт гарсан байна.
- 81. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 81 80 МБСБ төгсөгчдийг 2017 оноос хойш эдийн засгийн идэвхэд шилжилт хийсэн байдлыг эзэмшсэн мэргэжлийн чиглэлээр харахад эрүүл мэнд, эрчим хүчний салбарын мэргэжлээр төгсөгчид бусад мэргэжлүүдтэй харьцуулахад хөдөлмөр эрхлэлт нь хамгийн өндөр хэвээр байна. Мөн төгссөнөөсөө хойш 2 жилийн хугацаанд хамгийн урт хугацааны ажилгүй байгаа нь боловсрол, эрчим хүч, аж үйлдвэр, барилга, ХАА салбарын мэргэжлээр төгсөгчид байна. Ажиллаж байсан эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбараа хамгийн өндөр хувиар өөрчилсөн нь ус хангамж, бохир зайлуулах систем, хог хаягдлын менежмент, удирдлагын болон дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа, үл хөдлөх хөрөнгийг үйл ажиллагаа, ХАА-н салбарт ажиллаж байсан төгсөгчид байна. Харин ОУ-ын байгууллага, суурин төлөөлөгчийн үйл ажиллагаа, боловсрол, хүний эрүүл мэнд, нийгмийн халамж, санхүү, даатгалын үйл ажиллагааны салбарт ажиллаж буй төгсөгчдийн 86.0 ба түүнээс дээш хувь нь тухайн салбартаа ажилласан хэвээр байна. 2017 онд ажиллаж байсан төгсөгчдийн 16.5 хувь нь цалин нь хэвээр байгаа бол 52.6 хувь нь цалин өссөн, 31.0 хувь нь цалин нь буурсан байна. 2017 онд хөдөлмөр эрхэлж байгаад ажлаас гарсан төгсөгчдийн шалтгааныг тодруулахад 3 төгсөгч тутмын нэг нь түр ажлын байр, мөн цалин хөлс бага, цалингаа тогтмол өгдөггүй, ар гэрийн асуудал, үргэлжлүүлэн суралцах зэрэг голлох шалтгааныг дурджээ. Төгссөнөөс хоёр жилийн дараах байдлаар хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн хамгийн ихээр нэрлэсэн ерөнхий ур чадварын дутагдал нь багаар ажиллах, харилцааны, цаг ашиглах, бие даан ажиллах зэрэг чадварууд байна. Ажиллаж буй ажлын байранд дутагдаж буй мэргэжлийн ур чадваруудыг тодруулахад нийт төгсөгчдөд гадаад хэл, компьютерын мэдлэг, баримт бичиг боловсруулах, мэргэжлийн мэдлэг, чадвар илүү дутагджээ. Төгсөгчдийн ажлын байрны хамгийн сэтгэл ханамжтай байдаг үзүүлэлт нь байгууллагын нэр хүнд, хариуцаж буй ажил үүрэг, ажлын орчин, ХАБЭА гэж үнэлжээ. Харин цалин, ажил, амралтын цаг өсөн хөгжих боломж, хүний нөөцийн менежмент, ажил мэргэжлийн үнэлэмж зэрэгт хангалуун бус байгаа нь харагдаж байна. Тухайн ажлын байрны нөхцөлдөө сэтгэл хангалуун бус байх нь ажлаас гарах шалтгаанд зонхилох нөлөө үзүүлдэг байна. Хувиараа хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдийн тухайд цалин хөлстэй ажилтнаас илүү орлого олдог, амжилт гаргах, хөгжих боломжтой учраас, өв залгамжилсан бизнес зэрэг давуу талыг дурджээ. Огт өөр мэргэжлээр дахин суралцаж буй төгсөгчдийн хувьд давхар мэргэжил эзэмших, боловсролын түвшин зэрэг ахиулах, эзэмшсэн мэргэжил хувийн сонирхол, зан төлөвт тохирдоггүй зэрэг шалтгаанууд зонхилж байна.
- 82. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 82 81 САНАЛ ЗӨВЛӨМЖ Бид энэхүү судалгааны дүнд үндэслэн дараах зөвлөмжийг хүргэж байна. ✓ Хоёр жилийн хугацааны туршид хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин сайжирсан харагдаж байгаа хэдий ч эдийн засгийн идэвхийн төлөвийн шилжилт хөдөлгөөн нэлээд байсан. Үүнээс харахад залуучуудыг тогтвор, суурьшилтай ажиллахад, тэдний ажлын нөхцөл байдал, цалин урамшууллыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн бодлого хэрэгтэй байна. ✓ Орон нутагт ажилгүй залуучуудын дийлэнх нь байгаа бөгөөд ажлын байрны хүртээмж төдийлөн сайн биш байгаад тусгайлан анхаарах. ✓ Хөдөлмөр эрхэлж буй төгсөгчдөд мэргэжлийн онолын мэдлэгээс гадна гадаад хэл, компьютерын мэдлэг, баримт бичиг боловсруулах чадвар гол бэрхшээл байгаад анхаарч, энэ чиглэлийн сургалтын хөтөлбөрөө баяжуулах хэрэгцээ, шаардлага байна. ✓ Нийт төгсөгчдийн 20.0 орчим хувь нь төгссөнөөс хойш 24 сарын хугацаанд огт хөдөлмөр эрхлээгүй бөгөөд түүний дотор 3.7 хувь нь урт хугацааны ажилгүйдэлд шууд өртсөн байна. Ийнхүү урт хугацаанд ажилгүй байх нь ажил олоход улам хүндрэлтэй болдог тул тэдэнд зориулсан тусгайлсан, дахин мэргэшүүлэх сургалтыг зохион байгуулах хэрэгцээ байна. ✓ Их, дээд сургуульд суралцагчдын цөөнгүй хувь нь бизнесийн удирдлага (2015-2016 оны хичээлийн жилд дээд сургууль төгсөгчдийн 4 төгсөгч тутмын 1 нь) мэргэжлийн чиглэлээр төгсөж байгаа бөгөөд тус мэргэжлийн төгсөгчдийн мэргэжлээрх хөдөлмөр эрхлэлт төдийлөн сайнгүй буйг онцгойлон анхаарах шаардлагатай байна. ✓ МБСБ-аар бэлтгэгдэж буй компьютер, санхүүгийн чиглэлийн мэргэжлүүд нь хөдөлмөрийн зах зээлд өрсөлдөх чадвар сул, мэргэжлээрээ хөдөлмөр эрхэлж буй байдал бага байгааг анхаарах хэрэгтэй юм. ✓ Хөдөлмөрийн зах зээлд МБСБ-аас бэлтгэгддэг барилгын салбарын ажил мэргэжлүүд сүүлийн хэдэн жил эрэлттэй байгаа хэдий ч, тус мэргэжлээр төгсөгчдийн мэргэжлээрх хөдөлмөр эрхлэлт хангалтгүй байгааг анхаарах хэрэгтэй байна. Энэ нь нэг талаас ур чадварын үл нийцэл, нөгөө талаас ажлын байрны зуучлал хоёроос шууд шалтгаалж байх талтай юм. Иймээс энэхүү мэргэжлийн салбарын төгсөгчдийн асуудлыг тусгайлан судлах хэрэгцээ, шаардлага байна.
- 83. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 83 82 ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТ ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТ 1.ИДС ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН ҮНДСЭН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД Үзүүлэлт Дундаж Стандарт алдаа 95% итгэх интервал Вариацийн коэфф Алдааны хязгаар Доод Дээд Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин 70.2 0.216 69.8 70.6 0.3 0.40 Их дээд сургууль 75.2 0.260 74.6 75.7 0.3 0.51 МБСБ төгсөгч 62.3 0.368 61.6 63.1 0.6 0.72 Ажилгүй төгсөгчдийн эзлэх хувь 12.1 0.154 11.8 12.4 1.3 0.30 Их дээд сургууль 9.2 0.174 8.9 9.6 1.9 0.34 МБСБ төгсөгч 16.8 0.284 16.2 17.3 1.7 0.56 Эдийн засгийн идэвхгүй байдал 17.7 0.18 17.3 18 1 0.35 Их дээд сургууль 15.6 0.218 15.2 16.1 1.40 0.43 МБСБ төгсөгч 20.9 0.309 20.3 21.5 1.48 0.61 ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТ 2. ИДС ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН ТҮВШИН, ЭЗЭМШСЭН МЭРГЭЖЛИЙН ЧИГЛЭЛЭЭР Үзүүлэлт Дундаж Стандарт алдаа 95% итгэх интервал Вариацийн коэфф Алдааны хязгаар Доод Дээд Багш, боловсрол судлал 75.8 0.653 74.5 77.1 0.9 1.3 Урлаг 75.0 1.882 71.3 78.7 2.5 3.7 Хүмүүнлэгийн ухаан 67.9 1.459 65.0 70.7 2.1 2.9 Нийгэм, эдийн засаг 83.5 1.032 81.5 85.5 1.2 2.0 Мэдээлэл, сэтгүүл зүй 75.7 2.135 71.5 79.9 2.8 4.2 Бизнес удирдлага 67.2 0.567 66.1 68.3 0.8 1.1 Хууль, эрх зүй 80.4 1.119 78.2 82.6 1.4 2.2 Биологи 77.5 3.197 71.2 83.7 4.1 6.3 Физик, хими, геологи, газар зүй 79.2 1.659 75.9 82.4 2.1 3.3 Математик, статистик* 75.0 - - - - Компьютер 81.4 1.442 78.6 84.2 1.8 2.8 Бүх төрлийн инженер 83.9 0.716 82.5 85.3 0.9 1.4 Үйлдвэрлэлийн технологи 78.9 1.019 76.9 80.9 1.3 2.0 Барилга, архитектур 91.2 0.860 89.5 92.9 0.9 1.7 Хөдөө аж ахуй, ой, загасны аж ах 74.2 1.561 71.2 77.3 2.1 3.1 Мал эмнэлэг 80.5 3.063 74.5 86.5 3.8 6.0 Анагаах ухаан 71.5 0.845 69.9 73.2 1.2 1.7 Нийгмийн халамж, хангамж 65.0 2.414 60.3 69.7 3.7 4.7 Биеийн тамир, спорт, зарим төрлийн үйлчилгээ 76.6 2.213 72.3 80.9 2.9 4.3 Тээвэр 85.7 2.553 80.7 90.7 3.0 5.0 Байгаль хамгаалал 72.9 2.545 67.9 77.9 3.5 5.0 * Нэлэнхүй хамралттай тул түүврийн алдаа тооцогдохгүй
- 84. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 84 83 ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТ 3. ИДС ТӨГСӨГЧДИЙН АЖИЛГҮЙДЭЛ, ДҮНД ЭЗЛЭХ ХУВИАР, ЭЗЭМШСЭН МЭРГЭЖЛИЙН ЧИГЛЭЛЭЭР Үзүүлэлт Дундаж Стандарт алдаа 95% итгэх интервал Вариацийн коэфф Алдааны хязгаар Доод Дээд Багш, боловсрол судлал 11.7 0.490 10.8 12.7 4.2 1.0 Урлаг 6.7 1.084 4.5 8.8 16.3 2.1 Хүмүүнлэгийн ухаан 10.1 0.941 8.2 11.9 9.3 1.8 Нийгэм, эдийн засаг 9.6 0.817 8.0 11.2 8.5 1.6 Мэдээлэл, сэтгүүл зүй 6.8 1.253 4.3 9.3 18.4 2.5 Бизнес, удирдлага 10.7 0.373 9.9 11.4 3.5 0.7 Хууль, эрх зүй 4.9 0.609 3.7 6.1 12.4 1.2 Биологи 8.1 2.089 4.0 12.2 25.8 4.1 Физик, хими, геологи, газар зүй 6.7 1.019 4.7 8.7 15.3 2.0 Математик, статистик* 7.4 - - - - - Компьютер 9.3 1.076 7.2 11.4 11.6 2.1 Бүх төрлийн инженер 5.2 0.432 4.3 6.0 8.3 0.8 Үйлдвэрлэлийн технологи 9.3 0.724 7.8 10.7 7.8 1.4 Барилга, архитектур 4.0 0.595 2.8 5.2 14.9 1.2 Хөдөө аж ахуй, ой, загасны аж ах 13.3 1.211 10.9 15.7 9.1 2.4 Мал эмнэлэг 9.4 2.252 5.0 13.8 24.0 4.4 Анагаах ухаан 8.1 0.512 7.1 9.1 6.3 1.0 Нийгмийн халамж, хангамж 16.7 1.886 13.0 20.4 11.3 3.7 Биеийн тамир, спорт, зарим төрлийн үйлчилгээ 10.5 1.601 7.3 13.6 15.3 3.1 Тээвэр 7.6 1.936 3.8 11.4 25.4 3.8 Байгаль хамгаалал 11.0 1.792 7.5 14.5 16.3 3.5 * Нэлэнхүй хамралттай тул түүврийн алдаа тооцогдохгүй
- 85. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 85 84 ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТ 4. ИДС ТӨГСӨГЧДИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХГҮЙ БАЙДЛЫН ТҮВШИН, ЭЗЭМШСЭН МЭРГЭЖЛИЙН ЧИГЛЭЛЭЭР Үзүүлэлт Дундаж Стандарт алдаа 95% итгэх интервал Вариацийн коэфф Алдааны хязгаар Доод Дээд Багш, боловсрол судлал 12.5 0.504 11.5 13.5 4.0 1.0 Урлаг 18.3 1.682 15.0 21.6 9.2 3.3 Хүмүүнлэгийн ухаан 22.0 1.295 19.5 24.6 5.9 2.5 Нийгэм, эдийн засаг 7.0 0.707 5.6 8.3 10.2 1.4 Мэдээлэл, сэтгүүл зүй 17.5 1.891 13.8 21.2 10.8 3.7 Бизнес, удирдлага 22.1 0.502 21.1 23.1 2.3 1.0 Хууль, эрх зүй 14.7 0.998 12.7 16.7 6.8 2.0 Биологи 14.4 2.688 9.1 19.7 18.6 5.3 Физик, хими, геологи, газар зүй 14.2 1.424 11.4 17.0 10.1 2.8 Математик, статистик* 17.6 - - - - - Компьютер 9.3 1.076 7.2 11.4 11.6 2.1 Бүх төрлийн инженер 10.9 0.608 9.7 12.1 5.6 1.2 Үйлдвэрлэлийн технологи 11.8 0.806 10.2 13.4 6.8 1.6 Барилга, архитектур 4.8 0.649 3.5 6.1 13.5 1.3 Хөдөө аж ахуй, ой, загасны аж ах 12.5 1.180 10.2 14.8 9.4 2.3 Мал эмнэлэг 10.2 2.334 5.6 14.7 23.0 4.6 Анагаах ухаан 20.3 0.754 18.8 21.8 3.7 1.5 Нийгмийн халамж, хангамж 18.3 1.958 14.5 22.2 10.7 3.8 Биеийн тамир, спорт, зарим төрлийн үйлчилгээ 12.9 1.752 9.5 16.3 13.6 3.4 Тээвэр 6.7 1.820 3.1 10.2 27.3 3.6 Байгаль хамгаалал 16.1 2.104 12.0 20.2 13.1 4.1 * Нэлэнхүй хамралттай тул түүврийн алдаа тооцогдохгүй
- 86. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 86 85 ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТ 5. МБСБ ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН ТҮВШИН, ЭЗЭМШСЭН МЭРГЭЖЛИЙН ЧИГЛЭЛЭЭР Үзүүлэлт Дундаж Стандарт алдаа 95% итгэх интервал Вариацийн коэфф Алдааны хязгаар Доод Дээд Боловсролын салбар* 60.3 - - - - - Соёл урлагийн салбар 61.5 2.163 57.3 65.7 3.5 4.2 Санхүү, бизнес, худалдааны салбар 56.3 3.047 50.4 62.3 5.4 6.0 Мэдээллийн технологийн салбар 58.3 1.790 54.8 61.8 3.1 3.5 Байгаль орчин, аялал жуулчлалын салбар 48.9 1.875 45.2 52.6 3.8 3.7 Барилгын салбар 63.0 0.730 61.6 64.5 1.2 1.4 Тээврийн салбар 68.8 1.064 66.8 70.9 1.5 2.1 Эрчим хүчний салбар* 78.8 - - - - - Уул уурхайн салбар 67.4 1.220 65.0 69.8 1.8 2.4 Хөдөө аж ахуйн салбар 50.6 1.827 47.0 54.2 3.6 3.6 Аж үйлдвэрийн салбар 60.3 0.717 58.9 61.7 1.2 1.4 Үйлчилгээний салбар 53.7 1.625 50.5 56.9 3.0 3.2 Эрүүл мэндийн салбар 82.3 1.302 79.8 84.9 1.6 2.6 * Нэлэнхүй хамралттай тул түүврийн алдаа тооцогдохгүй ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТ 6. МБСБ ТӨГСӨГЧДИЙН АЖИЛГҮЙДЭЛ, ДҮНД ЭЗЛЭХ ХУВИАР, ЭЗЭМШСЭН МЭРГЭЖЛИЙН ЧИГЛЭЛЭЭР Үзүүлэлт Дундаж Стандарт алдаа 95% итгэх интервал Вариацийн коэфф Алдааны хязгаар Доод Дээд Боловсролын салбар* 14.3 - - - - - Соёл урлагийн салбар 8.9 1.264 6.4 11.3 14.3 2.5 Санхүү, бизнес, худалдааны салбар 18.6 2.390 13.9 23.3 12.9 4.7 Мэдээллийн технологийн салбар 20.2 1.457 17.3 23.0 7.2 2.9 Байгаль орчин, аялал жуулчлалын салбар 23.6 1.593 20.5 26.8 6.7 3.1 Барилгын салбар 14.6 0.535 13.6 15.7 3.7 1.0 Тээврийн салбар 12.4 0.757 10.9 13.9 6.1 1.5 Эрчим хүчний салбар* 12.4 - - - - - Уул уурхайн салбар 17.8 0.995 15.8 19.7 5.6 1.9 Хөдөө аж ахуйн салбар 21.2 1.494 18.3 24.2 7.0 2.9 Аж үйлдвэрийн салбар 20.6 0.593 19.5 21.8 2.9 1.2 Үйлчилгээний салбар 17.5 1.237 15.0 19.9 7.1 2.4 Эрүүл мэндийн салбар 5.5 0.781 4.0 7.1 14.1 1.5 * Нэлэнхүй хамралттай тул түүврийн алдаа тооцогдохгүй
- 87. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 87 86 ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТ 7. МБСБ ТӨГСӨГЧДИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХГҮЙ БАЙДЛЫН ТҮВШИН, ЭЗЭМШСЭН МЭРГЭЖЛИЙН ЧИГЛЭЛЭЭР Үзүүлэлт Дундаж Стандарт алдаа 95% итгэх интервал Вариацийн коэфф Алдааны хязгаар Доод Дээд Боловсролын салбар* 25.4 - - - - - Соёл урлагийн салбар 29.6 2.030 25.7 33.6 6.8 4.0 Санхүү, бизнес, худалдааны салбар 25.1 2.663 19.9 30.3 10.6 5.2 Мэдээллийн технологийн салбар 21.5 1.492 18.6 24.5 6.9 2.9 Байгаль орчин, аялал жуулчлалын салбар 27.5 1.674 24.2 30.8 6.1 3.3 Барилгын салбар 22.4 0.630 21.1 23.6 2.8 1.2 Тээврийн салбар 18.7 0.896 17.0 20.5 4.8 1.8 Эрчим хүчний салбар* 8.8 - - - - - Уул уурхайн салбар 14.8 0.925 13.0 16.7 6.2 1.8 Хөдөө аж ахуйн салбар 28.2 1.644 25.0 31.4 5.8 3.2 Аж үйлдвэрийн салбар 19.1 0.575 18.0 20.2 3.0 1.1 Үйлчилгээний салбар 28.8 1.477 25.9 31.7 5.1 2.9 Эрүүл мэндийн салбар 12.1 1.114 9.9 14.3 9.2 2.2 * Нэлэнхүй хамралттай тул түүврийн алдаа тооцогдохгүй
- 88. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 88 87 ХАВСРАЛТХҮСНЭГТ8.ИДСТӨГСӨГЧДИЙНДУТАГДАЖБУЙЕРӨНХИЙУРЧАДВАР,ЭЗЭМШСЭНМЭРГЭЖЛИЙНЧИГЛЭЛЭЭР Мэргэжлийнчиглэл Асуудал шийдвэрлэх чадвар Шүүнтунгаах чадвар Шийдвэргаргах чадвар Багааражиллах чадвар Харилцааныур чадвар Өөрчлөлтөд дасанзохицох чадвар Цагашиглах чадвар Биедаан ажиллах Бичихчадвар Ярианычадвар Зохионбайгуулах Тасралтгүй суралцахчадвар Бусад Бүгд Багш,боловсролсудлал11.73.07.419.612.62.612.67.43.56.14.87.80.9100 Урлаг9.14.37.012.811.28.013.49.62.79.65.33.73.2100 Хүмүүнлэгийнухаан10.76.08.37.714.94.27.76.57.110.78.96.50.6100 Нийгэм,эдийнзасаг9.23.46.816.915.55.39.77.22.97.24.37.73.9100 Мэдээлэл,сэтгүүлзүй7.62.36.411.113.57.69.95.86.48.29.48.23.5100 Бизнес,удирдлага8.25.67.715.914.96.29.88.23.68.25.74.12.1100 Хууль,эрхзүй9.26.98.711.014.58.112.15.85.84.64.65.82.9100 Биологи8.64.16.615.214.25.110.210.25.16.16.16.62.0100 Физик,хими,геологи,газарзүй7.04.011.015.015.04.411.510.11.86.66.66.20.9100 Математик,статистик10.71.64.113.114.84.99.813.11.69.07.47.42.5100 Компьютер12.74.56.315.514.05.99.99.03.210.42.74.51.4100 Бүхтөрлийнинженер6.44.08.013.613.24.48.810.05.210.48.26.02.0100 Үйлдвэрлэлийнтехнологи6.25.410.916.510.73.313.310.43.34.78.16.20.9100 Барилга,архитектур8.71.510.618.912.83.88.76.82.66.810.95.32.6100 Хөдөөажахуй,ой,загасныажахуй6.92.38.317.513.85.19.710.12.86.58.37.41.4100 Малэмнэлэг6.87.38.115.013.24.39.89.43.87.77.35.61.7100 Анагаахухаан11.14.57.019.614.15.07.511.61.06.06.05.51.0100 Нийгмийнхаламж,хангамж8.93.310.014.416.74.49.45.04.46.78.35.62.8100 Биеийнтамир,спорт,заримтөрлийн үйлчилгээ 4.03.06.623.711.65.610.612.61.57.65.15.62.5100 Тээвэр10.72.611.717.311.74.69.711.71.05.17.15.61.0100 Байгальхамгаалал8.73.97.817.514.63.910.76.33.47.310.73.41.9100 Бүгд9.04.38.016.413.74.810.28.63.57.46.45.81.8100
- 89. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 89 88 ХАВСРАЛТХҮСНЭГТ9.МБСБТӨГСӨГЧДИЙНДУТАГДАЖБУЙЕРӨНХИЙУРЧАДВАР,ЭЗЭМШСЭНМЭРГЭЖЛИЙНЧИГЛЭЛЭЭР Мэргэжлийнсалбар Асуудалшийдвэрлэх чадвар Шүүнтунгаахчадвар Шийдвэргаргахчадвар Багааражиллахчадвар Харилцааныурч чадвар Өөрчлөлтөддасан зохицохчадвар Цагашиглахчадвар Биедаанажиллах Бичихчадвар Ярианычадвар Зохионбайгуулах Тасралтгүйсуралцах чадвар Бусад Бүгд Боловсролынсалбар7.50.09.821.815.02.314.318.02.34.52.30.02.3100 Соёлурлагийнсалбар3.93.74.713.211.64.712.816.83.78.37.55.73.4100 Санхүү,бизнес,худалдаанысалбар8.25.59.516.917.92.05.013.11.56.55.07.02.0100 Мэдээллийнтехнологийнсалбар3.72.06.218.115.15.211.411.92.38.25.95.04.9100 Байгальорчин,аялалжуулчлалын салбар 4.91.68.319.420.51.011.69.16.75.27.01.82.8100 Барилгынсалбар5.25.711.421.414.64.74.712.21.77.65.92.91.9100 Тээврийнсалбар3.41.39.620.513.43.410.114.22.36.65.64.55.2100 Эрчимхүчнийсалбар6.44.55.121.45.44.510.411.44.59.08.48.20.9100 Уулуурхайнсалбар6.82.89.918.710.65.312.911.92.15.85.74.92.6100 Хөдөөажахуйнсалбар3.32.56.016.616.44.06.017.81.28.112.04.02.0100 Ажүйлдвэрийнсалбар3.52.58.224.513.24.910.511.91.85.75.26.12.1100 Үйлчилгээнийсалбар5.12.86.715.019.54.69.013.30.97.56.75.43.4100 Эрүүлмэндийнсалбар5.42.58.618.717.23.711.010.52.48.65.74.90.9100 Бүгд4.63.39.120.614.44.49.012.52.16.96.04.52.6100
- 90. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 90 89 ХАВСРАЛТХҮСНЭГТ10.ИДСТӨГСӨГЧДИЙНДУТАГДАЖБУЙЕРӨНХИЙУРЧАДВАР,ЭЗЭМШСЭНМЭРГЭЖЛИЙНЧИГЛЭЛЭЭР Мэргэжлийнчиглэл Гадаадхэлний мэдлэг Шинжлэх ухаан технологийн мэдлэг Ажлынбайрны аюулгүй ажиллагаа, эрүүлахуйн мэдлэг Баримтбичиг боловсруулах Төрөлххэлээр зөвбичих, ярихчадвар Компьютерын мэдлэг Мэргэжлийн мэдлэг, чадвар Математик сэтгэлгээ, тооцоолон бодохчадвар Бусад Бүгд Багш,боловсролсудлал22.97.83.121.410.916.17.38.91.6100 Урлаг36.43.54.911.25.612.618.23.54.2100 Хүмүүнлэгийнухаан33.14.32.918.05.019.410.15.81.4100 Нийгэм,эдийнзасаг27.65.53.913.85.018.810.511.63.3100 Мэдээлэл,сэтгүүлзүй33.12.84.89.011.721.49.74.82.8100 Бизнес,удирдлага26.13.94.420.66.118.310.09.41.1100 Хууль,эрхзүй28.15.97.217.05.916.39.29.21.3100 Биологи29.610.77.112.44.115.410.78.91.2100 Физик,хими,геологи,газарзүй28.411.66.314.73.714.211.18.91.1100 Математик,статистик34.75.92.014.91.020.89.910.90.0100 Компьютер30.98.31.718.35.516.011.64.43.3100 Бүхтөрлийнинженер32.35.84.814.14.815.013.97.81.5100 Үйлдвэрлэлийнтехнологи31.68.29.714.41.719.87.46.70.6100 Барилга,архитектур33.88.35.913.72.918.18.87.80.5100 Хөдөөажахуй,ой,загасныажахуй32.65.38.913.73.217.910.06.32.1100 Малэмнэлэг30.610.28.215.32.611.711.78.21.5100 Анагаахухаан30.19.110.817.03.413.613.12.80.0100 Нийгмийнхаламж,хангамж26.52.66.025.22.019.211.34.03.3100 Биеийнтамир,спорт,заримтөрлийн үйлчилгээ 25.03.110.015.05.619.410.68.82.5100 Тээвэр30.58.49.012.63.017.411.46.61.2100 Байгальхамгаалал26.98.27.618.15.319.95.37.01.8100 Бүгд28.46.35.617.55.817.010.37.71.4100
- 91. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 91 90 ХАВСРАЛТХҮСНЭГТ11.МБСБТӨГСӨГЧДИЙНДУТАГДАЖБУЙЕРӨНХИЙУРЧАДВАР,ЭЗЭМШСЭНМЭРГЭЖЛИЙНЧИГЛЭЛЭЭР Мэргэжлийнсалбар Гадаадхэлний мэдлэг Шинжлэхухаан технологийнмэдлэг Ажлынбайрны аюулгүйажиллагаа, эрүүлахуйнмэдлэг Баримтбичиг боловсруулах Төрөлххэлээрзөв бичих,ярихчадвар Компьютерынмэдлэг Мэргэжлийнмэдлэг, чадвар Математиксэтгэлгээ, тооцоолонбодох чадвар Бусад Бүгд Боловсролынсалбар35.52.62.611.80.019.811.815.70.0100 Соёлурлагийнсалбар34.76.39.88.22.718.410.16.63.2100 Санхүү,бизнес,худалдаанысалбар31.34.94.811.01.923.010.310.02.6100 Мэдээллийнтехнологийнсалбар35.06.78.210.02.822.45.95.23.7100 Байгальорчин,аялалжуулчлалынсалбар26.23.218.47.92.020.710.48.92.2100 Барилгынсалбар18.26.916.912.74.915.811.79.73.2100 Тээврийнсалбар25.04.418.86.55.314.713.89.12.3100 Эрчимхүчнийсалбар23.26.818.09.12.322.711.03.53.5100 Уулуурхайнсалбар26.211.715.43.90.413.814.97.66.2100 Хөдөөажахуйнсалбар27.16.116.04.15.121.211.96.12.4100 Ажүйлдвэрийнсалбар21.99.021.45.52.313.516.08.71.7100 Үйлчилгээнийсалбар32.12.918.75.61.117.810.27.84.0100 Эрүүлмэндийнсалбар29.58.811.810.72.516.516.73.00.5100 Бүгд24.27.317.18.13.215.913.38.12.8100
- 92. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 92 91 ХАВСРАЛТХҮСНЭГТ12.МБСБТӨГСӨГЧДИЙНДУТАГДАЖБУЙЕРӨНХИЙУРЧАДВАР,ЭЗЭМШСЭНМЭРГЭЖЛИЙНЧИГЛЭЛЭЭР ЭЗҮА-нысалбар Боловсрол ХАА,ойнажахуй, загас,анагнуур Уулуурхай, олборлолт Боловсруулах үйлдвэрлэл Цахилгаан,хий, уур,агааржуулалт Усхангамж,бохир зайлуулахсистем, хогхаягдлын менежментБарилга Бөөнийболон жижиглэн худалдаа Тээвэрба агуулахынүйл ажиллагаа Зочидбуудал, байрсууцболон нийтийнхоолны үйлчилгээМэдээлэл,холбоо Санхүүболон даатгалынүйл ажиллагаа Үлхөдлөх хөрөнгийнүйл ажиллагаа Мэргэжлийн, шинжлэхухааны, техникийнүйл ажиллагаа Удирдлагынболон дэмжлэгүзүүлэх үйл.ажиллагаа Төрийнудирдлага, батланхамгаалах үйлажиллагаа, албанжурмынни Хүнийэрүүлмэнд банийгмийн халамж Урлаг,үзвэр, тоглоомнаадам Үйлчилгээний бусадүйл ажиллагаа ОУ-ын байгууллага, суурин төлөөлөгчийнүйл ажиллагаа Бүгд Боловсрол86.90.00.02.01.20.00.03.10.10.40.70.10.00.60.31.81.80.90.20.0100 ХАА,ойнажахуй, загас,анагнуур 0.053.90.013.00.00.025.70.02.50.00.00.00.04.80.00.00.00.00.00.0100 Уулуурхай, олборлолт 1.00.480.22.80.40.03.54.41.10.00.00.00.00.50.64.30.00.40.20.0100 Боловсруулах үйлдвэрлэл 0.42.24.055.42.80.09.613.80.43.81.20.20.01.50.01.71.80.01.10.0100 Цахилгаан,хий, уур,агааржуулалт 0.87.68.81.764.40.78.30.00.00.00.00.00.04.80.00.00.00.02.90.0100 Усхангамж, бохирзайлуулах систем,хог хаягдлын менежмент 0.04.96.20.09.126.939.26.80.00.00.00.00.00.00.06.80.00.00.00.0100 Барилга1.50.33.96.22.00.455.415.61.21.50.90.00.02.30.84.01.90.02.00.0100 Бөөнийболон жижиглэнгийн худалдаа 1.80.34.48.70.10.08.859.40.81.21.92.40.10.11.12.13.90.02.80.1100 Тээвэрба агуулахынүйл ажиллагаа 0.20.71.16.30.00.01.33.283.70.90.00.00.00.21.30.70.00.00.50.0100 Зочидбуудал, байрсууцболон нийтийнхоолны 0.93.91.912.00.00.01.610.20.562.80.90.00.00.91.81.50.00.01.20.0100 Мэдээлэл,холбоо0.00.01.51.60.70.00.07.54.90.063.69.20.00.31.91.50.04.03.30.0100 Санхүүболон даатгалынүйл ажиллагаа 0.01.70.00.01.00.03.00.40.00.00.086.80.03.20.00.82.90.00.30.0100 Үлхөдлөх хөрөнгийнүйл ажиллагаа 0.00.00.00.00.00.00.00.00.00.00.00.049.20.00.00.00.00.050.80.0100
- 93. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 93 92 Санхүүболондаатгалын үйлажиллагаа 0.01.70.00.01.00.03.00.40.00.00.086.80.03.20.00.82.90.00.30.0100 Үлхөдлөххөрөнгийнүйл ажиллагаа 0.00.00.00.00.00.00.00.00.00.00.00.049.20.00.00.00.00.050.80.0100 Мэргэжлийн,шинжлэх ухааны,техникийнүйл ажиллагаа 5.81.110.91.32.10.04.84.80.60.30.60.30.155.72.33.45.40.40.10.0100 Удирдлагынболон дэмжлэгүзүүлэхүйл ажиллагаа 12.20.02.313.20.00.03.06.56.20.00.00.00.03.438.16.00.00.00.09.1100 Төрийнудирдлага,батлан хамгаалахүйлажиллагаа 10.50.13.03.30.00.00.42.21.20.22.13.80.04.63.562.01.31.10.50.0100 Хүнийэрүүлмэндба нийгмийнхаламж 1.90.01.20.30.00.00.52.60.60.00.40.00.00.20.03.186.90.02.00.5100 Урлаг,үзвэр,тоглоом наадам 6.20.01.23.50.00.03.97.01.91.25.40.00.02.63.56.40.654.81.90.0100 Үйлчилгээнийбусадүйл ажиллагаа 6.00.02.61.00.20.02.33.80.08.00.00.00.00.01.21.00.21.072.70.0100 ОУ-ынбайгууллага, сууринтөлөөлөгчийнүйл ажиллагаа 0.00.00.00.00.00.00.00.00.00.01.80.00.00.00.04.50.00.00.093.7100 Бүгд14.81.17.27.62.00.28.613.63.93.94.35.40.23.61.67.48.81.93.40.5100
- 94. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 94 93 ХАВСРАЛТХҮСНЭГТ13.АЖИЛГҮЙИДСТӨГСӨГЧДИЙНЭЗЭМШСЭНМЭРГЭЖЛИЙНЧИГЛЭЛ,АМЬДАРЧБУЙБҮСЭЭР Мэргэжлийнчиглэл Амьдарчбуйбүс УлаанбаатарБаруунХангайТөвЗүүнБүгд Багш,боловсролсудлал20.053.320.006.7100 Урлаг62.50.025.0130.0100 Хүмүүнлэгийнухаан90.99.10.000.0100 Нийгэм,эдийнзасаг54.518.227.300.0100 Мэдээлэл,сэтгүүлзүй28.628.628.6140.0100 Бизнес,удирдлага38.515.40.0387.7100 Хууль,эрхзүй80.020.00.000.0100 Биологи55.622.211.1110.0100 Физик,хими,геологи,газарзүй75.00.012.5130.0100 Математик,статистик40.020.00.0400.0100 Компьютер63.636.40.000.0100 Бүхтөрлийнинженер45.230.115.1100.0100 Үйлдвэрлэлийнтехнологи81.80.09.190.0100 Барилга,архитектур60.020.020.000.0100 Хөдөөажахуй,ой,загасныажахуй29.417.617.62411.8100 Малэмнэлэг33.325.025.0170.0100 Анагаахухаан90.010.00.000.0100 Нийгмийнхаламж,хангамж45.035.010.0100.0100 Биеийнтамир,спорт,заримтөрлийнүйлчилгээ38.523.115.4157.7100 Тээвэр75.00.012.5130.0100 Байгальхамгаалал46.223.17.7157.7100 Бүгд48.323.59.4154.2100
- 95. Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийнсудалгаа 95 ХАВСРАЛТХҮСНЭГТ14.АЖИЛГҮЙМБСБТӨГСӨГЧДИЙНЭЗЭМШСЭНМЭРГЭЖЛИЙНЧИГЛЭЛ,АМЬДАРЧБУЙБҮСЭЭР Мэргэжлийнсалбар Амьдарчбуйбүс УлаанбаатарБаруунХангайТөвЗүүнБүгд Боловсролынсалбар22.477.60.00.00.0100 Соёлурлагийнсалбар78.50.021.50.00.0100 Санхүү,бизнес,худалдаанысалбар16.420.532.812.318.0100 Мэдээллийнтехнологийнсалбар39.31.933.315.79.7100 Байгальорчин,аялалжуулчлалынсалбар40.510.835.16.86.8100 Барилгынсалбар26.630.511.326.65.1100 Тээврийнсалбар41.718.96.325.28.0100 Эрчимхүчнийсалбар40.559.50.00.00.0100 Уулуурхайнсалбар44.00.018.715.422.0100 Хөдөөажахуйнсалбар15.124.848.80.011.3100 Ажүйлдвэрийнсалбар32.020.316.427.43.9100 Үйлчилгээнийсалбар23.637.718.915.14.7100 Эрүүлмэндийнсалбар42.928.614.30.014.3100 Бүгд32.820.418.820.67.4100
- 96. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллынсудалгааны институт 96 95 ХАВСРАЛТХҮСНЭГТ15.ТӨГСӨГЧДИЙНГЭРЭЭТЭЙХӨДӨЛМӨРЭРХЭЛЖБУЙЭСЭХ,ЭЗҮА-НЫСАЛБАРААР ЭЗҮА-нысалбарГэрээтэйГэрээгүйБүгд Усхангамж,бохирзайлуулахсистем,хогхаягдлынменежмент1000.0100 Үлхөдлөххөрөнгийнүйлажиллагаа1000.0100 Санхүүболондаатгалынүйлажиллагаа98.02.0100 ОУ-ынбайгууллага,сууринтөлөөлөгчийнүйлажиллагаа95.44.6100 Тээвэрбаагуулахынүйлажиллагаа93.76.3100 Уулуурхай,олборлолт93.36.7100 Боловсрол91.78.3100 Хүнийэрүүлмэндбанийгмийнхаламж89.710.3100 Төрийнудирдлага,батланхамгаалахүйлажиллагаа,албанжурмыннийгмийндаатгал85.914.1100 Мэдээлэл,холбоо85.114.9100 Удирдлагынболондэмжлэгүзүүлэхүйлажиллагаа84.715.3100 Цахилгаан,хий,уур,агааржуулалт82.917.1100 Мэргэжлийн,шинжлэхухааны,техникийнүйлажиллагаа79.620.4100 Боловсруулахүйлдвэрлэл74.725.3100 Урлаг,үзвэр,тоглоомнаадам72.927.1100 Барилга69.930.1100 Бөөнийболонжижиглэнхудалдаа,машинмотоциклынзасварүйлчилгээ69.530.5100 Зочидбуудал,байрсууцболоннийтийнхоолныүйлчилгээ65.434.6100 Үйлчилгээнийбусадүйлажиллагаа48.351.7100 ХАА,ойнажахуй,загас,анагнуур35.564.5100 Бүгд81.318.7100