1. ОРОНГИЙН ХУВААРИЛАЛТ
БА
ЕРТӨНЦИЙН ПРОГРАММЧИЛАЛ
(Шинжлэх ухааны танин мэдэхүй, шинэ үзэл баримтлалын
хялбаршуулсан тайлбар)
2012 он

2. Зохиосон:
Найруулсан:
Тайлбарыг бичсэн:
Шаавай Төмөрийн Пэлжээ
Plj_mn@yahoo.com
Зургийг эвлүүлсэн:
Зургийг хөдөлгөөнд оруулсан:

3. meson
baryon
БАЙГАЛЬ
КВАРК -ЭГЭЛ БИЕТ
МОД,ЦӨМ БӨӨМ АМЬТАН...
МОЛЕКУЛ ХҮН
ЧУЛУУ,
ЭХ ЭГЭЛ
ЕРТӨНЦ
ДЭЛХИЙ
ОД ГАРИГ
АТОМ

4. Матери үүссэн шалтгаан нь их тэсрэлт... гэж үздэг...
Матери агуулаагүй ертөнц гэдэг нь Огт оргүй хоосон ертөнц.
Огт оргүй хоосноос шахалт үүснэ гэдэг ойлголт байж болохгүй ч...
Огт оргүй хоосны шахалтаас хамаарч, их тэсрэлт үүссэн
байж болох ...
Яагаад гэвэл...их тэсрэлтээс өмнө юу ч...
Матери... Хөдөлгөөн... Цаг хугацаа...энерги байхгүй юм.
Энэ нь огт оргүй хоосон гэсэн үг...
Огторгуй гэдэг нь огт оргүй хоосонг илэрхийлнэ.
Их тэсрэлтээр материйн анхдагч нэгж үүссэн гэж үзвэл
огторгуй нь материйг үүсгэх гол хүчин зүйл болно.
Матери, Ертөнцийн мөн чанар нь огторгуйд баригддаг,
шахагддагт байгаа юм.
Огторгуйн шахалтаас матери үүсч,
материйн оршихуйгаас орон үүссэн гэсэн үг юм.

5. Матери, ертөнцийн бүхий л юмс үзэгдэл, тэдгээрийн мөн чанар нь зөвхөн
тоо ба оронгийн гэсэн 2-хон хамаарлаас үүсэж байдаг.
Материйн олон янзын хэлбэр үүсэх мөн чанар нь эгэл биетийн
тоон хамаарлаас шалтгаалж байдаг бол, материйн олон янзын хүч үүсэх
харилцан үйлчлэлийн мөн чанар нь эгэл биетийн оронгийн
хамаарлаас шалтгаалж байгаа юм.
Эгэл биетийн тоо өөрчлөгдөх бүрд бүтэц өөрчлөгдөж,
бүтэц өөрчлөгдөх бүрд орон өөрчлөгдөж,
орон өөрчлөгдөх бүрд харилцан үйлчлэлийн хүч,
чиглэл зорилго өөрчлөгдөж байдаг.

6. Харилцан үйлчлэлийн үр дүнд оронгийн нэгдэл, задрал,
хуваагдал, солилцоо явагдаж байдаг.
Харилцан ньүйлчлэл орохгүй биетдан дангаараа оршин үүсгэсэн
Харилцан үйлчлэл үүсгэхгүйгээр таталцал үүсэхгүй, хүч үүсэхгүй,
Кварк үйлчлэлд
Харилцан
бүтэц гэдэг нь тухайн масс бусад массын байна
бол
нь эгэл үүсгэгч хамгийн бага, анхдагч биш...
хоорондын мөргөлдөөн нэгжид
КВАРК –Харилцаннь хоорондоо харилцан үйлчлэлд оролцохгүй
одоогоор үйлчлэл нь үүсэхгүй, бүгд л нэгэн шинж чанар
энэ материйг
гэж тооцвол, Оронтой мөргөлдөх мөргөлдөөн юм.
харилцан үйлчлэлийн энергитодорхой зайд явагддаг.
Тэд хэзээ ч бие биендээ наалдахгүй.
бүхий тооцогдож байгаа эгэлбайх байлаа.
гэсэн л биет биет.
нэгэн төрлийн үг.

7. Физикийн шинжлэх ухаанд орон гэдэг ойлголт нь
Бидний Тодорхойматерийг тойрсон огторгуйн хазайлт,ойлголт нь
Оронмэдэх нь зайнд харилцан үйлчлэл орон гэдэг биетийг
гэдэг Физикийн шинжлэх ухааны явагдах болон
Харилцан үйлчлэл нь зөвхөн соронзон орон гэх мэтээр
цахилгаан ба масс болон эгэл биетүүдийн үүсгэсэн
зөвхөн оронгийнэнергийн бүрхүүл юм. Энэхэлбэрүүд байгаа
Материйн өөр өөр шинж чанар бүхий нь хамруулан судалж,
тойрсон энэхүү огтолцлын хэсгийг л тухайн бие,
Оронгуудын огтолцлын зааг дээр үүсдэг. мэтээр тодорхойлогддог
зөвхөн харилцан үйлчлэлийн талбар
шалтгаан нь тухайн оршихуйн хэсэгт ач холбогдолболж өгдөг. орон үүсгэх
анхдагч нэгжийн тоо болон, оронлог чанар буюу
оронгийн бусад потенциаль энерги өгдөггүй.
явдал нь оронгийн үндсэн мөн чанарыг
чанараас хамаарч байгаа юм.
дутуу ойлгоход хүргэдэг.

8. Орон гэдэг нь зөвхөн харилцан үйлчлэлийн талбар биш,
энэ нь оршихуйн илэрхийлэл юм. Оршихуйн бүтэц ямар байна,
орон нь тийм л байна.
Орон зайд эгэл биетүүд байрлахдаа нэг эгэл биет, нөгөө эгэл
Эгэл биетийнүүсгэсэн оронгийн захын хязгаартай шүргэлцэн байрлаж,
биетийнхээЭнергийн түвшин сулрах бүрийд давхар орон үүснэ. үүсэж,
тоо өөрчлөгдөн, шинэ бүтэц үүсэх бүрд шинэ орон
Эгэл биетийн байрлалаасбүтцэдболовч, биет бүр өөрийн оронгийн
нэгдсэн нэг оронг бүрдүүлэх чанар өөрчлөгдөнө. өөрчлөгдөж,
Тухайн бүтцийн материйн шинж агуулагдах оршихуй бүрийн орон,
орон нь шалтгаалан энергийн түвшин
хязгаарын хүрээнд орон үүсэх нөхцөлбайрлалд орж, нэгэндээ
оршихуйдавхар бусад биетийг тогтоонбүрдэж байдаг.
Кваркууд хоорондоо орон энергээс барьж, нэг
бүрийн потенциаль зайн бүрдүүлдэг.
наалдчихгүйгээр оронгийн хязгаараар хязгаарлагдан байрлана.
харилцан үйлчлэлд орсноор бүтэц үүсгэдэг.
.

9. Дэлхийн бөмбөрцгийг тойрон бүрэлдэн тогтсон оронг нэвтлэн
Оронг гаднаас нэвтлэхэд оронгоос давсан их хүч
Гадны биет, оронг нэвтлэх нөхцөл нь оронгийн хүчээс
янз бүрийн цацраг идэвхт долгион, солир, толир, бага гаригууд
шаардлагатай бол, оронгийн
Нэгэнт бүрэлдэн тогтсон оронг нэвтлэн, гадны бүтэц тэр бүрийд,
давсан хүчээр гаднаас үйлчлэх, эсвэл
тэр бүрийд хүчний багахан өөрчлөлт нь
дотогш нэвтрээд байж унаад байхгүйгээр
дотоод дэлхий дээр чадахгүй. Энэ нь
оронгийн шинж чанар, бүтцийг дотроос нь алдагдуулах явдал юм.
гадны биетийг дотогш нэвтрүүлэх нөхцөл болж болно.
хамгаалагдсан байдаг..
бүтэц бүр өөр өөрийн оронгоор өөрсдийгөө хязгаарласанд байгаа юм.

10. Эгэл биетийн тоо, байрлалаас хамаарч
quark энергийн түвшин,
оронгийн шинж чанар өөрчлөгддөг.
meson
baryon
nucleon
atom
Орон зайд энергийн түвшингийн ялгаа
Орон зайд энергийн түвшингийн ялгаа
Энергийн түвшингээс нь шалтгаалан
гарснаас түвшин бүрт суларч байдаг
байхгүйгээс түвшин бүрт ижил байх
үүсэж байгаа оронг
давхар ба сул сул орон гэнэ.
хүчтэй оронг орон гэж ангилдаг.
дан оронг хүчтэй орон гэнэ.
molecule

11. atom
Орон зайд энергийн түвшингийн
ялгаа
гарснаас түвшин бүрт суларч байдаг
сул орон нь дотроо харилцан
үйлчлэлийн хүчтэй түвшин ба
Дэлхийн үүсгэсэн оронгийн хүчтэй үйлчлэлийн бүс нь
харилцан үйлчлэлийн сул түвшинд
дэлхийн агаар мандлын хүрээнд,
хуваагдана.
харин оронгийн сул үйлчлэлийн бүс нь түүний
дагуулыг агуулсан хүрээнд байх юм.

12. meson
quark baryon
nucleon
Эгэл бөөмс нэгдэн цөмийг үүсгэхэд, үүсэх орон нь огторгуйгаас гадна,
кварк хоорондын харилцан үйлчлэлээргэвэл үүсгэхэдэнерги болон
Кварк дангаар оршино үүсэх хүчний тэдгээрийн орон
Кваркууд нэгдэж, мезон, барион/эгэл бөөм/-г харилцан
бөөмс хоорондын харилцан үйлчлэлээр үүсэх
болон потенциаль энергийг огторгуйгаас гадна, кварк үүсэх орон
үйлчлэлийн хүч үүсэхгүй тул, кваркийн эргэн тойрон хоорондын
хүчний энергүүдээс бүрдэнэ. хүчээс үүссэн энерги бүрдүүлнэ.
болон потенциаль энергийг зөвхөн огторгуй бүрдүүлнэ.
харилцан үйлчлэлийн
ОРОН=ПОТЕНЦИАЛЬ ЭНЕРГИ=ОГТОРГУЙ+КВАРК ХООРОНДЫН
ОРОН= ПОТЕНЦИАЛЬ ЭНЕРГИ = ОГТОРГУЙ
ОРОН=ПОТЕНЦИАЛЬ ЭНЕРГИ=ОГТОРГУЙ+КВАРК ХООРОНДЫН
ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛЭЭР ҮҮСЭХ ХҮЧНИЙ ЭНЕРГИ+БӨӨМС ХООРОНДЫН
ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛЭЭС ҮҮСЭХ ЭНЕРГИ
ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛЭЭР ҮҮСЭХ ХҮЧНИЙ ЭНЕРГИ

13. atom
molecule
Цөмийг тойрон кварк лептон-электрон эргэлдсэнээр атомыг үүсгэхэд
Атомууд нэгдэн молекулыг үүсгэхэд үүсэх орон нь:
үүсэх орон нь:
ОРОН=ПОТЕНЦИАЛЬ ЭНЕРГИ=ОГТОРГУЙ+КВАРК ХООРОНДЫН
ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛЭЭС ҮҮСЭХ ХҮЧНИЙ ЭНЕРГИ+БӨӨМ ХООРОНДЫН
ОРОН=ПОТЕНЦИАЛЬ ЭНЕРГИ=ОГТОРГУЙ+КВАРК ХООРОНДЫН
ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛЭЭС ҮҮСЭХ ХҮЧНИЙ ЭНЕРГИ+БӨӨМ ХООРОНДЫН
ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛЭЭС ҮҮСЭХ ХҮЧНИЙ ЭНЕРГИ+ЦӨМ, ЭЛЕКТРОНЫ
ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛЭЭС ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛЭЭС ҮҮСЭХ
ХООРОНДЫН ҮҮСЭХ ХҮЧНИЙ ЭНЕРГИ+ЦӨМ, ЭЛЕКТРОНЫ
ХООРОНДЫН ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛЭЭС ҮҮСЭХ ХҮЧНИЙ ХАРИЛЦАН
ХҮЧНИЙ ЭНЕРГИ + ОГТОРГУЙ+КВАРК ХООРОНДЫН ЭНЕРГИ
ҮЙЛЧЛЭЛЭЭС ҮҮСЭХ ХҮЧНИЙ ЭНЕРГИ+БӨӨМ ХООРОНДЫН
ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛЭЭС ҮҮСЭХ ХҮЧНИЙ ЭНЕРГИ+ЦӨМ, ЭЛЕКТРОНЫ
ХООРОНДЫН ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛЭЭС ҮҮСЭХ ХҮЧНИЙ ЭНЕРГИ

14. Эгэл биет болон масс харилцан үйлчлэлд ороход тэдгээрийн
үүсгэсэн оронгуудын огтолцол дээр харилцан үйлчлэлийн хүч үүсдэг.
Хүчтэй орон бүхий эгэл биетүүд хоорондоо харилцан үйлчлэлд ороход
тэдгээрийн хооронд харилцан үйлчлэлийн хүчтэй хүч үүснэ.
Эгэл биетүүд нийлж мезон, барион, цөм, атом, молекул гэх мэтээр
шинэ бүтэц үүсгэх бүрд, шинэ орон үүсэж байдаг боловч,
бүтэц доторхи тухайн оршихуй тус бүр нь өөрийн оронгийн
шинж чанараа хадгалсаар байна.
Хүчтэй хүчний үйлчлэлээр хүч зөөвөрлөгч бөөм Gluon үүснэ.
Хүчний үйлчлэлээр хүч зөөвөрлөгч бөөм үүснэ.

15. Хүчтэй орон ба сул оронгийн хоорондын
Сул хүчний үйлчлэлээр хүч зөөвөрлөх бөөмс болон электроны үүснэ.
Энэ нь атомын цөмийг үүсгэгч эгэл бөөмс болох W,Z boson
харилцан үйлчлэлээр
хооронд сул хүч үүсдэг гэсэн үг.
сул хүч үүсдэг.

16. Атом нь хэдийгээр нэг л бүтэц боловч, өөртөө кварк, эгэл бөөм, цөм,
электроны бүтэц болон хүчтэй ба сул оронг агуулж, хүчтэй ба сул хүч,
тэдгээрээс үүсэх хүч зөөвөрлөгч бөөмс болох Gluon ба W,Z bozon-г
хамтад нь үүсгэж байдаг нийлмэл бүтэц юм.

17. Энергийн түвшингийн ялгаа гарч, шинэ орон үүсэх бүрд
атомын давхраа нэмэгдэж,
үүссэн оронгийн хүрээнд эгэл биетийн хөдөлгөөн,
харилцан үйлчлэл нь хязгаарлагдаж байна.

18. Хоёр сул оронгийн хооронд буюу атомуудын оронгийн
Атомууд хоорондоо харилцан үйлчлэлд орж молекулыг үүсгэхэд,
харилцан үйлчлэлийн огтолцол дээр цахилгаан соронзо хүч бөөм
атомуудын хамгийн гадна давхраанд байрлах зөөвөрлөгч үүсдэг
Цахилгаан соронзон хүчний үйлчлэлээр хүч электронуудын
болох photon үүсдэг
хооронд харилцан үйлчлэл явагдана.

19. Атомуудын гадаад давхраан дахь электронууд харилцан үйлчлэлд
орохдоо өөр шинж чанар бүхий Ертөнцийн дөрвөн их хүч
Өөр дурын электронууд чөлөөтэй шүргэлцээд байхгүй, зөвхөн
(хүчтэй атомын нэг электрон, харилцан үйлчлэлдсолилцоо явагдана.
Электронууд үйлчлэлийн хүч болон хүч зөөвөрлөгч бөөмс нь хүч)
Харилцан харилцан үйлчлэлд орсноор орон таталцлын
тухайн хүч, сул хүч, цахилгаан соронзон хүч, орж байгаа нөгөө
харилцан үйлчлэл явагдаж буй массуудын үүсгэсэн оронгуудын
атомынхаа хөдөлгөөний үелзэл таарсан шалтгаан юм.
үүсэх ганц шалтгаан нь оронгийн нэг л электронтой
огтолцлын шугаман хэмжигдэхүүн дээр үүснэ.
харилцан үйлчлэлд орно.

20. Mass Mass
(M) (m)
Mm
F=G --------
R R2
Үнэн хэрэгтээ массуудын үүсгэсэн оронгуудын огтолцол дээр
таталцлын орон үүсдэг бөгөөд, харилцан үйлчлэлийн хүчүүд болон
харилцан үйлчлэлийн бөөм нь огтолцлын шугаман хэмжигдхүүний
Бүх ертөнцийн таталцлын хуулиароронгийн огтолцлын хэсгийг
дагуу үүсдэг бол, татах хүч нь татах хүч нь, массуудын үржвэрийг
масс хоорондын зайн квадратаар үржүүлсэнтэй тэнцүү байдаг.
нэлэнхүйд нь хамарч үүсдэг.

21. Оронгийн үйлчлэлээр агшсан массын нягт
дээд биет, массын мөн чанардотоод даралт
Эгэл цэгтээ хүрэхэд массын нь гадагш тэлэх,
Оронгийн мөн чанар нь массыг агшаах,
төв рүү тэмүүлэх хүчийг үүсгэж байдаг.
төвөөс зугатах хүчийг үүсгэж байдаг.
гадаад даралтаас давснаар
массын тэсрэлт, тэлэгдлийг үүсгэдэг.

22. Янз бүрийн дэс дараалал, эрэмбээр байрласан атом бүхий
Молекулууд нэгдэж янз бүрийн элемент, эрдэс ба
эрдэс бус бодис үүсгэх бүрд, оронгийн хуваарилалт,
шинж чанар нарийсах боловч, оршихуйн түвшин бүртээ оронгийн
шинж чанараа
хадгалсаар байх болно.
=

23. Янз бүрийн атомууд, нарийн дэс дараалалтайгаар орон үүсгэн холбогдож,
Орон нь ийнхүүхэрэгтээдэс дараалалтайгаар байрлаж, кодлогдсоноор
Аминхүчлүүд нарийн дэс дараалалтай болж кодлогдсоноор атом,
нь үнэн нарийн эсийн ханагүй, энгийн аминхүчлийн бөөгнөрөл
Вирус аминхүчил хэмээх кодлогдсон, нарийн дэс дараалал бүхий
молекулын боловч, аминхүчлээс бүтцийг үүсгэдэг. ханатай,
хөдөлгөөнийг чиглэл, завсрын орон л
оронгийн зорилготой болоход нөлөөлдөг.
энгийнтөдий Бактери нь амьд эс боловч эсийн нэгболох вирусийг үүсгэдэг.
молекул болон амьд эсийн ялгаатай нь тэдгээр аминхүчлүүд
Амьд эс давхар ханатай болсноор эсийн дотоод ханын гадна байхдаа
тодорхой амьд эсийн нэг л орон үүсгэхэсийн дахь орон зааглагдаж,
бүтэц, орон үүсгэн байрлаж, тул хөдөлгөөн,
Энгийн атом, молекул, аминхүчилхөдөлгөөний зорилго, чиглэл нарийсан
тэр хэмжээгээр атом молекулын нь зөвхөн энергийн бүрхүүлээр оронг
энгийн атомын нэгэн адилаар тодорхой үелзэл таарсанхэдий ч
харилцан үйлчлэлийн чиглэл зорилго нь цөөхөн электронуудын
бүрдүүлдэг бол, мэдээлэлявагддагбайрласансонголт эсийн бүрдэхорох үед,
хооронд орон солилцоо дамжуулах хүрээ, аминхүчлээс доторирнэ.
зааглагдаж, тусгай кодлогдон гадаад оронгийн хооронд ханаар
эсийн дотоод болон бол, зөвхөн амьд өргөн болж
өөрийгөө тусгаарлан орон үүсгэж, мэдээлэл дамжуулах чадвартай болсноор
харилцан үйлчлэл явагддагаараа өөр молекулын тохирсондавуу талтай.
амьд эсийн нэгэн адилаар өөр энгийн атом молекулаас атомуудын
амьд эсийг үүсгэнэ.
хооронд орон солилцож эхэлдэг.

24. Энгийн атом, молекул нь эсийн хана хэмээх тусгаар ханаар нэг нэгнээсээ
орон тусгаарлаж, тусгаар оронг үүсгэн, хоорондоо мэдээлэл дамжуулснаар
биологийн амь үүсгэдэг.
Мэдрэлийн эс, булчингийн эс, хучуурбүрд орон өөрчлөгдөж,
Атом, молекулын бүтэц өөрчлөгдөх эс, цусны улаан бөөм,
эр бэлгийн эс гэх мэтээр эд болгоны бүхий л эсүүд нь
орон өөрчлөгдөх бүрд тусгаар орон гэжчиглэл, зорилго,
Нэг эс нь нэг үйл ажиллагааны бодоход
Оронгийн хуваарилалт хэдий нарийн түвэгтэй болох тусам,
өөр өөр шинж чанартай, өөр өөр бүтэц, үүрэгтэй байгаа нь
хэдэн сая тусгаар орон болох
үйл ажиллагааны программчлал, өөрчлөгдөнө. нарийвчлал
дэс дараалал үйл хөдлөлийн
эсийг бүрдүүлж байгаа амин хүчил, амин хүчлийг бүрдүүлж байгаа атом,
Эсүүдээс эд үүснэ.
төдий нарийн, түвэгтэй болж ирнэ.
молекулын бүтэц, дараалал нь өөр өөр байгаатай холбоотой юм.

25. Эд нийлж эрхтэн, эрхтэн нийлж систем, систем нийлж бүхэл бүтэн
бие махбодийг үүсгэхэд, тэр хэмжээгээр оронгийн хуваарилалт,
Иймээс биологийннарийвчлал үүсэж, түүний ачаар
оронгийн амийг үүсгэж байгаа эс бүр, эд эрхтэн бүр
нэг нэг тусгай орон бөгөөд, тэр бүү хэл хүн амьтны бие мах бодь нь
амьд бие мах бодь нь энгийн атом, молекулын хөдөлгөөнийг
бас л нэгэн төрлийн орон юм.
нарийн түвэгтэй үйлдэл болгон хувиргадаг.

26. Энгийн атом молекулын хоорондын харилцан үйлчлэлээр
өөр өөр атомуудын, зөвхөн эргэлтийн тодорхой үелзэл таарсан
электронуудын хооронд, оронгийн солилцоо явагдаж, үүсгэсэн орон хооронд
зөвхөн, атом молекулын бүтцээс шалтгаалах шинж чанарын мэдээлэл
дамжиж байдаг бол, ханаар тусгаарлагдсан биологийн эсийн харилцан
Үйлчлэлээр өөр өөр молекулуудын, зөвхөн тохирох сонголт бүхий атомуудын
хооронд, орон солилцоо явагдаж, үүсгэсэн орон хооронд атом молекулын
хөдөлгөөний чиглэл, зорилгын тухай мэдээлэл дамжиж байдаг.

27. Оронгийн хуваарилалтаас шалтгаалан
хөдөлгөөн, харилцан үйлчлэл, хүчний шинж чанар өөрчлөгдөж,
Оронгийн хуваарилалтаас шалтгаалан бүтэц, хэлбэр дүрс үүсэж,
Оронгийн хуваарилалтаас шалтгаалан хөдөлгөөн, үйл ажиллагааны
чиглэл, зорилго, дэс дараалал тодорхойлогдож,
оронгийн хуваарилалтаас шалтгаалан
ертөнцийн бүхий л программчлал бий болж байгаа юм.