Улаанбаатар хотын Нийтийн төв номын сангийн 40 жилийн ойд зориулсан "Онол, практикийн бага хурал"-д танилцуулсан илтгэл.

1. Нийтийн номын сангийн
цахим уншлагын
үйлчилгээний
өнөөгийн байдал
Т.Хайдав
СУИС. Соёлын сургуулийн номын сан судлалын тэнхимийн эрхлэгч

2. Сэдвийн
Агуулга
Цахим уншлагын үйлчилгээ хэрэгжүүлэх нөхцөл, шаардлагууд.
Нөхцөл, шаардлага
02
Цахим уншлагын үйлчилгээ нэвтрүүлсэн туршлага.
Туршлага
03
Судалгааны товч дүгнэлт.
Дүгнэлт
04
Цахим уншлагын үйлчилгээ.
Цахим уншлага
01

3. Цахим Уншлага
Цахим уншлагын үйлчилгээ

4. Номын сангийн тухай
хууль
“цахим уншлагын
үйлчилгээ” гэж уншигч цахим
сүлжээг ашиглан эх
сурвалжийг ашиглах
үйлчилгээг; хэлнэ хэмээн
тодорхойлсон.
Өгүүлбэрт “уншигч”, “цахим
сүлжээ”, “эх сурвалж”,
“ашиглах” гэсэн ойлголтууд
багтсан бөгөөд энэ нь
уншигчийн зүгээс өгсөн
тодорхойлолт гэж үзэж
болохоор байна.
Тэгвэл эх сурвалжийг цахим
сүлжээгээр дамжуулан
уншигчид хүргэх ажлыг номын
сан хийдэг.
ISO 2789
Номын сангийн
мэдээлэл баримтжуулалтын
олон улсын стандарт
(information and documatation
ISO 2789) стандартад цахим
уншлагын үйлчилгээг
(2.2.8.electronic service)
“номын сангийн үйлчилгээг
цахим хэлбэрээр номын
сангийн дотоод сервэр эсвэл
сүлжээгээр дамжуулан
хүргэхийг хэлнэ” гээд дараах
зүйлсийг хамруулан ойлгоно
гэжээ.
Тодорхойлолт
Цахим уншлагын үйлчилгээ
үзүүлэхдээ юуны өмнө
тодорхойлолт, үйлчилгээний
арга, хэлбэрээ сайтар
судалж, ойлгосон байх
хэрэгтэй.

5. Цахим уншлагын үйлчилгээний төрөл
ОНЛАЙН КАТАЛОГ
БАРИМТЫН ЗАРИМ ХЭСГИЙГ ЦАХИМ
БОЛГОЖ ИЛГЭЭХ
НОМЫН САНГИЙН ВЭБ САЙТ
ЦАХИМ САН ХӨМРӨГ
ЦАХИМ ОЛГОЛТ ОНЛАЙН ЛАВЛАГАА
УНШИГЧАА ЦАХИМААР СУРГАХ
ХӨДӨЛГӨӨНТ ТӨХӨӨРӨМЖ ДЭЭРХ
ҮЙЛЧИЛГЭЭ
ИНТЕРАКТИВ ҮЙЛЧИЛГЭЭ
НОМЫН САН ДАХЬ ИНТЕРНЕТ АШИГЛУУЛА
ҮЙЛЧИЛГАА

6. Нөхцөл Шаардлага
Алсын хараа 2050: Монгол Улсын урт хугацааны
хөгжлийн үзэл баримтлалд тусгагдсан зорилтууд
нь цахим уншлагын үйлчилгээнд анхаарал
хандуулж, яаралтай хэрэгжүүлэх нөхцөл,
шаардлагыг бий болгосон.
Дэлхий нийтийг хамарсан цар тахал Ковид-19
дэгдсэнээр цахим шилжилт хийх хугацаа
наашилсан, иргэд зайнаас харилцах, гэрээсээ
онлайнаар ажиллах шинэ соёл эрчтэй нэвтэрч
байна.

7. Эрх зүйн баримтууд
Номын сангийн тухай хууль 2014 Нийтийн номын сангийн үлгэрчилсэн дүрэм 2007
Номын сангийн үйл ажиллагааг
автоматжуулахад баримтлах зөвлөмж 2009
13.1.Цахим уншлагын үйлчилгээ үзүүлэх журмыг
соёлын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн
батална.
3.2.3. Номын сан, ном зүйн мэдээллийг автоматжуулах, үйл
ажиллагаандаа орчин үеийн техник, технологийг нэвтрүүлж,
электрон мэдээллийн санг бий болгоно.
•1.1.1. Програм хангамжийн сонголтыг хийхдээ олон
улсын шаардлага, стандарт, номын сангийн
үйлчилгээний онцлогт нийцэж, номын сангийн өдөр
тутмын бүхий л үйл ажиллагаа, үйлчилгээнд
нийцсэн модулиудтай эсэх;
13.2.Номын сан нь зохиогчийн эрх эзэмшигчтэй гэрээ
байгуулсны үндсэн дээр өөрийн сан хөмрөгт байгаа
ном хэвлэлийг бүрэн болон хэсэгчлэн цахим хэлбэрт
оруулж цахим уншлагын үйлчилгээг үзүүлнэ.
3.2.5. Сан хөмрөгийн ном, хэвлэл, мэдээллийг зохих журмын
дагуу уншигч, хэрэглэгчдэд ашиглуулах, тухайн нутаг дэвсгэрийн
хүн амыг үйлчилгээндээ өргөн хамруулж, каталог, картын сан,
электрон мэдээллийн тусламжтайгаар байгууллага, иргэдэд
төрөл бүрийн лавлагаа, мэдээллээр үйлчилнэ.
1.1.2.Програмыг ашиглахад жил тутам
үйлчилгээний зардал гарах эсэх, ашиглах явцад
илрэх алдааг хэрхэн засварлах, програмыг хэрхэн
шинэчлэн сайжруулахыг судлах;
13.3.Энэ хуулийн 13.2-т заасан шаардлага нь зохиогчи
йн бүтээл ашиглах онцгой эрх хуульд заасан үндэслэлэ
эр төрд шилжсэн ном хэвлэлийг улсын болон орон нутг
ийн номын сан цахим хэлбэрт шилжүүлэн цахим уншла
гын үйлчилгээ үзүүлэхэд хамаарахгүй
3.2.9. Нүүдэлчдийн соёл иргэншил, ёс заншил, уламжлалыг сэрг
ээн хөгжүүлэх, эх хэл бичиг, түүх соёлоо дэлгэрүүлэн сурталчла
х олон нийтийн ажлыг зохион байгуулна.
4. Ажлын байрны тодорхойлолтод компьютер,
мэдээллийн технологийг ашиглаж хийх ажил,
үйлчилгээнүүдийг тодорхойлж өгнө.
21.1.Түүх, соёлын дурсгалт зүйлд хамаарах болон ганц
хувь бүтээл, гар бичмэлийг цахим болон хуулбар хэлбэ
рээр уншуулна
5. Интернэтэд өндөр хурдаар /1MB-аас дээш/
сүлжээгээр холбогдсон байх;
5.1. Нийтийн номын сан нь иргэдийн мэдээлэлд
чөлөөтэй хүрэх орчин нөхцөл нь болж байх ёстой
тул доод хязгаар нь хэрэглэгчдэд зориулсан гурван
компьютертэй байж интернэт үйлчилгээг
төлбөргүйгээр зохион байгуулах;
5.2. Интернэтийн богино, тодорхой зорилгот
сургалтуудыг хэрэглэгчдийн нас, сэтгэхүйн онцлогт
тохируулан төлбөргүй эсвэл маш бага хэмжээний
төлбөртэйгээр явуулах

8. Технологийн боломж
Цахим үйлчилгээ авах уншигчид бэлтгэгдсэн
Нийгэм, технологийн хөгжил, түүнийг дагасан дүрэм, журам,
хэрэглэгчдийн хүсэл, сонирхол, цаг үеийн нөхцөл байдлаас шалтгаалан
уншигчдын мэдээллийн эрэлт хэрэгцээг бүрэн гүйцэд биелүүлэхэд
номын сангийн уламжлалт үйлчилгээ хангалтгүй болж цахим уншлагын
үйлчилгээ, бусад нэмэлт үйлчилгээ үзүүлэх шаардлагатай болжээ.
Номын сангийн зүгээс уншигч, хэрэглэгчдэд зориулсан олон төрлийн
үйлчилгээ санал болгож болох ба эдгээрийн дотор цахим уншлагын
үйлчилгээ нь өнөөгийн нөхцөл, шаардлагад илүү тохирох үйлчилгээ юм.
Бэлтгэлгүй уншигч?
Бэлтгэлтэй уншигч?

9. 550% Ковид-19 дэгдсэний дараа Монголчууд гүүглээс хайлт хийсэн сэдэв.
Сүүлийн 12 сарын байдлаар.
Онлайнаар
ажиллах
Суралцах
Хэрэгцээ

10. Туршлага
Цаг үеийн байдал, эрх зүйн шаардлагад
үндэслэн Монгол улсад үйл ажиллагаа
явуулж буй бие даасан үйл ажиллагаатай 25
нийтийн номын сан ISO 2789:2013
стандартад тусгасан 10 төрлийн
үйлчилгээтэй эсэх талаар 2020 оны 03-04
сард нийтэд нээлттэй баримтад тулгуурлан
судалгаа хийсэн.

11. Цахим уншлагын үйлчилгээ үзүүлдэг эсэх
ОНЛАЙН КАТАЛОГ
БАРИМТЫН ЗАРИМ ХЭСГИЙГ ЦАХИМ
БОЛГОЖ ИЛГЭЭХ
НОМЫН САНГИЙН ВЭБ САЙТ
ЦАХИМ САН ХӨМРӨГ 2
ЦАХИМ ОЛГОЛТ ОНЛАЙН ЛАВЛАГАА
УНШИГЧАА ЦАХИМААР СУРГАХ
ХӨДӨЛГӨӨНТ ТӨХӨӨРӨМЖ ДЭЭРХ
ҮЙЛЧИЛГЭЭ
ИНТЕРАКТИВ ҮЙЛЧИЛГЭЭ
НОМЫН САН ДАХЬ ИНТЕРНЕТ АШИГЛУУЛА
ҮЙЛЧИЛГАА
19 12

12. ННС
Цахим уншлагын
Үйлчилгээ
ДҮГНЭЛТ
Нийтийн номын сан нь үйлчилгээний тодорхой зорилготой, иргэдэд
соёл, боловсрол, мэдээллийн чиглэлээр үйлчилгээ үзүүлэх талаар
хуулиар хүлээсэн үүрэгтэй бөгөөд тэдгээрийн нэг нь цахим уншлагын
үйлчилгээ юм.
Өнөөгийн байдлаар цахим уншлагын үйлчилгээ үзүүлэх тухай
нэгдсэн журам батлагдаагүй байгаа хэдий ч энэ талаар номын сангийн
тухай хууль, нийтийн номын сангийн үлгэрчилсэн дүрэм, номын сангийн
үйл ажиллагаа автоматжуулах журам зэрэгт тодорхой хэмжээгээр
тусгагдсан байдаг. Орчин цагийн технологийн дэвшил, дэд бүтэц сайжирч,
иргэд ухаалаг технологи ашиглах нь нэмэгдэж, интернэтийн хурд,
хүртээмж нэмэгдсээр байгаа байдал, мөн Ковид-19 цар тахал дэгдсэн нь
цахим шилжилтийн хурдыг нэмэгдүүлсэн зэрэг нь номын сангууд цахим
уншлагын үйлчилгээг өргөн хүрээнд, яаралтай, чанартай нэвтрүүлэх
шаардлагатайг харуулж байна.
Цахим уншлагын үйлчилгээ гэхээр зарим хүмүүст алс холын зүйл
мэт сонсогддог ч номын сангууд өдөр тутмын ажилдаа хэрэгжүүлсэн
байгаа “энгийн” зүйл болон хувирчээ.
Судалгаанд дурдсан цахим уншлагын үйлчилгээний 2 төрөл нь
ихэнх номын санд байгаа мэт боловч номын сангийн зорилго, үйл
ажиллагааны чиглэл, төлөвлөгөөт ажил хийгдсэн эсэх зэрэг илүү
нарийвчилж, чанарын талаас нь судалж үзэх, үндсэн ажлаа сайжруулах,
мэргэжлийн түвшинд зохион байгуулах шаардлагатай байна.

13. АМЖИЛТ
Анхаарал хандуулсанд баярлалаа