Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny

Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny
Marek Deja
Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa
Kraków, 09.10.2015 r.
Międzynarodowa Konferencja Naukowa z cyklu: CZŁOWIEK W ŚWIECIE INFORMACJI KULTURA
INFORMACYJNA W UJĘCIU INTERDYSCYPLINARNYM Teoria i praktyka

.
.
.
Plan
1. Kultura informacyjna organizacji w perspektywie ontologii Karla Poppera.
2. Przedstawienie aparatu porównawczego dla koncepcji kultury informacyjnej organizacyjnej (na wybranych
przykładach).
3. Porównanie wybranych koncepcji kultury informacyjnej organizacji.
4. Parametryzacja kultury informacyjnej.

.
.
.
Ontologia Karla Poppera
Trzy światy – uniwersa lub światy rozumiane jako elementy rzeczywistości, kosmosu
Świat 1 - konstytuują fizyczne obiekty lub stany fizyczne, twory ożywione i nieożywione wchodzące w skład
rzeczywistości materialnej.
Świat 2 - zawiera stany świadomości, stany umysłu lub dyspozycje do działania przejawiane w zachowaniach. Jest to
świat myśli, przeżyć, doznań zarówno o charakterze świadomym i nieświadomym, które stanowią domenę ludzi lub
istot innych niż ludzkie.
Świat 3 - przeznaczony jest dla obiektywnej treści myśli ludzkiej, w szczególności naukowej i poetyckiej oraz dzieł
sztuki. Świat 3 to universum obiektywnych wytworów ludzkiego umysłu, które uzyskały autonomię w stosunku do
swoich twórców. Świat 3 zawiera w sobie idee, język, koncepcje, pojęcia, problemy badawcze, systemy etyczne,
teorie, wiedzę, znaczenia zredukowane do istot samych w sobie i oddzielonych od stanów umysłu.
Trzy światy istnieją realnie w pewnym stopniu oddzielnie, ale wzajemnie na siebie oddziałują.
Ontologia ta ma w tym referacie stanowić jedynie inspirację do wytworzenia modelu analitycznego dla pojęcia
kultury informacyjnej.
Rozważania niniejsze toczą się poza sporem o słuszność zastosowania ontologii Poppera w rozważaniach nad
kategorią informacji.
Źródło: Cisek, Sabina (2002)

.
.
.
Kultura informacyjna – element Świata 3?
1. Zastosowanie ontologii Karla Poppera ma olbrzymi potencjał w planowaniu badań nad kulturą informacyjną.
2. Umożliwia separacje obiektów podlegających badaniu już na etapie planowania . Porządkuje podejście do
badania kultury informacyjnej.
3. Kultura informacyjna stanowi odpowiednik świata wiedzy obiektywnej (Świat 3), który nie jest możliwy do
bezpośredniego poznania i obserwacji. Jest natomiast wiadome, że jest on zależny od Świata 1 i 2 oraz że
uniwersa te oddziałują na siebie na wzajem.
4. Przyjmując powyższe założenia zamyka się jednak drogę do porównania różnych koncepcji przedstawionych
przez przedstawicieli bardzo zróżnicowanych środowisk nauki.

.
.
.
Ontologia Poppera jako istota aparatu porównawczego
1. Wytworzenie autonomii kultury informacyjnej w taki sposób aby stanowiła ona osobne zjawisko nie jest
wskazane przy porównaniu koncepcji. Takie podejście sprowadziłoby analizę do wyodrębnienia koncepcji
jedynie słusznych.
2. Część koncepcji uznaje kulturę informacyjną za zależną od elementów organizacji , tj. infrastruktury
technicznej, ludzi i ich zachowań informacyjnych. Część uznaje te elementy za kulturę informacyjną.
3. W celu spójnego i możliwie obiektywnego porównania koncepcji KIO część elementów kultury organizacji
musiało zostać wyjętych ze struktury Świata 3.
4. Przyjęto w badaniu, że kultura informacyjna posiada trzy podstawowe wymiary odpowiadające trzem światom
Karla Poppera. (Wymiar α, Wymiar β, Wymiar γ)
5. Wymiar γ skupia się na takich elementach, jak wiedza obiektywna, inteligencja społeczna, idee, cele
organizacji oraz inne rodzaje kultur (biznesowa, komunikacyjna, jakości).

.
.
.
Kultura informacyjna – Wymiar α
• Systemy informacyjne, w tym systemy informacji zarządczej, wspierające podejmowanie decyzji, systemy
raportowania i sprawozdawczości, egzekwowania wykonawczości,
• Wewnętrzne sieci informatyczne, platforma informacyjna,
• Poziom rozwoju innowacyjności i informatyzacji,
• Wewnętrzna sieć komunikacyjna,
• Zasoby informacyjne: bazy danych, oprogramowanie stanowiskowe – podejście jakościowe i ilościowe,
• Wielkość instytucji, struktura organizacyjna, cechy personalne pracowników.

.
.
.
Kultura informacyjna – Wymiar β
• Postawy, zachowania i wartości menadżerów przejawiane wobec informacji,
• Postawy, zachowania i wartości pracowników niższych szczebli przejawiane wobec informacji,
• Kompetencje i postępowanie pracowników w zakresie:
– Wykorzystania informacji wewnętrznej ,
– Wykorzystania informacji z zewnątrz organizacji ,
– Wykorzystania informacji przekazywanej ustnie ,
– Wykorzystania informacji przekazywanej w postaci produktu,
• Stopień świadomości informacyjnej
– Gotowość na zaradzenie problemom,
– Orientacja w obrębie działań bieżących, zasobach, systemach,
– Orientacja w potrzebach rynku (koncentracja rynkowa),
• Komunikacja i procesy biznesowe
– Komunikacja okolicznościowa,
– Work-flow
• Zarządzanie wiedzą pracowników
• Zarządzanie informacją

.
.
.
Kultura informacyjna – Wymiar γ
• Ekologia informacji, etyka informacyjna,
• System kulturowy, kultura organizacyjna,
• Kultura zarządzania - faza rozwoju instytucji i podejście do zarządzania organizacją, pracownikami, procesami,
• Koncentracja na celach lub produkcie (zbiorowa świadomość),
• Kultura biznesowa w zakresie funkcjonujących pojęć sukcesu, efektywności pracy,
• Kultura komunikacyjna w zakresie języka, obyczajów,
• Kultura jakości,
• Idee przekazywane w pionie struktury, wartości
– Profesjonalizm
– Przywództwo
• Wiedza organizacji,
• Inteligencja społeczna, zasób i potencjał intelektualny
• Koncentracja na czynnikach bezpośrednio nieweryfikowalny, abstrakcyjnych, kategoriach w głównej mierze
wyznaczanych przez elementy wymiarów α i β ale istniejących autonomicznie i kreujących kulturę
informacyjną.

.
.
.
Model parametryczny kultury informacyjnej
• Model ma na celu porównanie trendów w badaniach kultury informacyjnej lub koncepcjach kultury
informacyjnej, w szczególności odnoszących się do obszaru organizacji.
• Do graficznej prezentacji trendów i różnic w rozpatrywaniu KIO służy wykres radarowy oraz pula 18 punktów
rozdzielana według udziału danego wymiaru w teorii, koncepcji, modelu lub badaniu.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Wymiar alfa
Wymiar betaWymiat gamma
Model parametryczny kultury informacyjnej organizacji

.
.
.
Koncepcja Mariam Ginman (Matryca kultury informacjnej organizacji)
• Koncepcja z 1987 roku opracowana przez Mariam Ginman z The Swedish University of Finland
• W 1986 roku na The Swedish University of Finland zainicjowany został projekt, który miał zbadać następujące kwestie:
• Zwrócono uwagę na bardzo ciekawe zróżnicowanie w interpretacji potencjału intelektualnego organizacji.
• W niektórych organizacjach podczas przemian skupiano się głównie na przekształceniach w obszarze środków
technicznych niemal zupełnie pomijając procesy zarządzania wiedzą i informacją w organizacji.
• Wynikało to z prozaicznego problemu, tj. różnicy spojrzenia na zasób intelektualny organizacji.
• W części przedsiębiorstw rozpatrywano zasób informacji i wiedzy jako finalny produkt pewnego procesu, a w części
jako zasób wykorzystywany do realizacji zadań.

.
.
.
Koncepcja Mariam Ginman (Matryca kultury informacjnej organizacji)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Wymiar alfa
Koncepcja Mariam Ginman (1987)
oprac. własne: 2015
Ginman przedstawiła koncepcje kultury
informacyjnej, która w mocnym stopniu
koncentruje się na zachowaniach i
potrzebach informacyjnych menadżerów.
Silnie powiązała kwestię zarządzania
wiedzą i informacją z problemami idei i
wizji sukcesu, koncentracją na produkcie,
fazą rozwoju organizacji oraz panującą w
organizacji kulturą przywództwa. Istotną
kwestią było rozpatrzenie informacji jako
zasób funkcjonalnego.
Najmocniej wyeksponowane są tutaj
wskaźniki wymiaru beta i gamma.
Znacznie mniejsza uwag poświęcona
jest tutaj problemom wymiaru alfa.

.
.
.
Chun Wei Choo (2008)
• W publikacji Management for the Intelligent Organization: the art of scanning the environment określił kulturę
informacyjna jako odzwierciedlenie wartości przejawianych w organizacji, przyjętych norm oraz praktyk w
zakresie zarządzania i użytkowania informacji
• Wartości organizacyjne to głęboko zakorzenione przekonania odnośnie celów i tożsamości organizacji oraz
sposobów ich realizacji.
• Normy organizacyjne wynikają z wyznawanych wartości w organizacji ale mają bardziej bezpośrednie
przełożenie na zachowania informacyjne pracowników. Są to zasady i ogólnoorganizacyjne standardy, które
definiują codzienne aktywności i pozwalają na przewidywanie wykonywanych czynności.
• Praktyka w organizacji obejmuje wzorce postępowania pracowników i ich zachowania, które obejmują
wyznaczone członkom organizacji role, struktury w organizacji oraz przyjęte formy komunikacji.
• Komponenty kultury informacyjnej
• Przepływy komunikacyjne
• Partnerstwo wewnątrzorganizacyjne
• Środowisko wewnętrzne (współpraca, otwartość i zaufanie)
• Zarządzanie systemami informacyjnymi
• Zarządzanie informacją
• Procesy i procedury

.
.
.
Chun Wei Choo (2008)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Wymiar alfa
Koncepcja Chun Wei Choo (2008)
Niski poziom wymiaru alfa wynika z
poświęcenia niewielkiej uwagi
takim aspektom jak systemy
informacyjne lub technologie.
Znacznie większe skupienie analizy
poświęcono wartości om
organizacyjnym w relacji do norm i
standardowych praktyk
obejmujących pracę z informacją.

.
.
.
Adrienne Curry and Caroline Moore (2003)
• W artykule Assessing Information Culture - an Exploratory Model określili kulturę organizacyjną jako
kulturę, w której wartość i użyteczność informacji są istotnymi czynnikami warunkującymi osiągnięcie
operacyjnego i strategicznego sukcesu. Informacja stanowi podstawę do podejmowania decyzji w organizacji a
technologie informacyjne wykorzystywane są do osiągnięcia wysokiej efektywności systemów informacyjnych.
• Synteza kultury informacyjnej i kultury organizacyjnej jest integralną częścią procesu kształtowania organizacji
opartej na wiedzy. W organizacji najpierw rozpoznawana jest potrzeba zaadoptowania pewnej kultury
informacyjnej, a następnie kształtowany jest etos i demonstracja przyjęcia komponentów kultury
informacyjnej. KI jest odzwierciedlana w działaniach i procesach komunikacyjnych.
• Proces ten jest ciągły i trwa do momentu, w którym ukształtowana filozofia i wzorce praktyk charakterystyczne
dla przyjętej kultury informacyjnej staną się normą. Od tego momentu nie można rozłączyć kultury
informacyjnej i kultury organizacyjnej. Organizacja osiąga stan, w którym różne możliwości wykorzystania
informacji stają się częścią codziennych zadań.

.
.
.
Adrienne Curry and Caroline Moore (2003)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Wymiar alfa
Koncepcja Adrienne Curry and Caroline Moore (2003)
Koncepcja zorientowana na poznanie
wielu aspektów kulturowych
organizacji oraz pojęcia sukcesu
zależnych od wiedzy organizacji i
wyznawanych wartości, w
szczególności sposobu rozumienia
przywództwa.
Drugoplanową rolę odgrywają
zachowania i postawy pracownicze
oraz zarządzanie informacją w relacji
do systemów w organizacji.

.
.
.
Gilian Oliver (2003)
• W 2003 roku przeprowadziła badanie kultury organizacyjnej i informacyjnej metodą multi case-study w
instytucjach edukacyjnych w Australii, Hong Kongu i Niemczech. W badaniu uznała wartości przejawiane w
stosunku do informacji oraz postawy informacyjne pracowników za podstawowe wskaźniki kultury
informacyjnej w obrębie organizacji. Wskaźniki te kształtowane są według jej koncepcji przez interakcję na
wielu poziomach kultury organizacyjnej.
• W swojej pracy określiła tzw. strukturę oceny kultury informacyjnej. Składa się ona z trzech poziomów.
• Poziom I – podstawowa warstwa kultury informacyjnej:
– Poszanowanie informacji jako dowodu – uznanie i świadomość potrzeby zarządzania informacją do celów rozrachunku odpowiedzialności.
– Poszanowanie informacji jako potencjalnej wiedzy – uznanie i świadomość potrzeby zarządzania informacją w celu wzbogacenia wiedzy i
świadomości misji organizacji.
– Skłonność do dzielenia się informacją – poziom szczegółowości dzielenia się informacją zgodny z normą przyjętą w organizacji.
– Zaufanie informacji – skupienie się na pewnych ściśle określonych pierwotnych źródeł informacji, np. od ludzkich lub zasobów piśmiennych.
– Wymogi językowe –wszelkie ograniczenia związane z określonym zestawem stosowanych znaków, potrzeba wielojęzycznej informacji.
– Lokalna infrastruktura techniczna – infrastruktura techniczna w miejscu pracy stanowi czynnik oddziałowujący na wymiary kultury informacyjnej.
• Poziom II – umiejętności, wiedza i doświadczenie pracowników związane z zarządzaniem informacją, które
mogą znaleźć pełne zastosowanie i mogą być rozwijane w środowisku pracy. Dotyczy to szczególnie:
– Kompetencji informacyjnych i komputerowych pracowników.
– Świadomość wymogów środowiska społecznego i organizacyjnego w kategoriach informacyjnych.
• Poziom III – Organizacyjna architektura informacji – model zarządzania informacją w organizacji oraz zaufanie
do ustanowionego systemu zarządzania informacją.

.
.
.
Gilian Oliver (2003)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Wymiar alfa
Koncepcja Gilian Oliver (2003)
Koncepcję charakteryzuje
niemal pełna koncentracja na
poznaniu zachowań i postaw
informacyjnych jednostek.
Odniesienia do aspektów
kulturowych, językowych oraz
do rozwiązań technologicznych
jest ograniczona do minimum.

.
.
.
Andrew Browne i Ken Starkeya (1994)
• W badaniu autorzy założyli, że konieczne jest zbadanie jak kultura panująca w organizacji
wpływa na zachodzące w niej procesy informacyjne i komunikacyjne.
• Autorzy nie starali się opracować modelu kultury informacyjnej dokonali oni jednak istotnych
spostrzeżeń, które pozwalają na spojrzenie na kulturę informacyjną z perspektywy kultury
organizacyjnej.
• Przedstawiono liniowy model wpływu, który zakładał, że pewne warunki kultury wpływają
bezpośrednio na nastawienie [pracowników] w stosunku do procesów i systemów
komunikacyjnych. Pośrednio po przez rezultaty interakcji na płaszczyźnie kultura -
komunikacja dochodzi do zmian w jakości informacji strategicznej, co wynika z
ukształtowanych postaw pracowniczych.

.
.
.
Andrew Browne i Ken Starkeya (1994)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Wymiar alfa
Koncepcja Andrew Browne i Kena Starkeya (1994)
Najbardziej zrównoważona
koncepcja, oparta na teorii
ugruntowanej. Silny nacisk na
kwestie technologii wiąże się z
poświęceniem zależności
między informacją, kulturą
organizacji i komunikacją
(silnie związaną z kanałami
przekazu). Informacja jako
zasób.

.
.
.
Marchand et al. (2001) – information orientation i typy kultury
informacyjnej
• W 2001 roku Marchand, Kettinger, i Rollins opisali orientację informacyjną jako istotny element zdolności
organizacji do efektywnego zarządzania informacją. Orientacja informacyjna składa się z trzech kategorii
praktyk:
– Technologii informacyjnych.
– Zarzadzanie informacją
– Zachowania informacyjne i wartości
• Typy kultury informacyjnej
– kultura badawcza – kultura charakteryzująca się poszukiwaniem informacji przez wszystkich członków organizacji w celu przewidywania przyszłych
zdarzeń i dostosowania się do zewnętrznych trendów,
– kultura odkrywcza – kultura ta wyrażona jest przez otwartość pracowników na pozyskiwanie wiedzy i poszukiwanie informacji służącej zwiększeniu
konkurencyjności. Szczególnie istotna jest tutaj gotowość pracowników na zmiany i pozytywne nastawienie w obliczu kryzysu,
– kultura funkcjonalna – informacja jest narzędziem sprawowania władzy i służy do wywierania wpływu na innych członków organizacji,
– kultura dzielenia się – kultura oparta na zaufaniu między pracownikami. Członkowie organizacji swobodnie wymieniają się informacjami w celu
zwiększenia wydajności pracy, adaptacji i poprawy wyników.
Typ I Typ II

.
.
.
Marchand et al. (2001) Typ I
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Wymiar alfa
Koncepcja Andrew Browne i Kena Starkeya (1994)
Aspekty techniczne są mocno
wyeksponowane, co związane jest z
silną koncentracją na wsparciu
rozwiązaniami technologicznymi
wykonywanych przez pracowników
czynności.

.
.
.
Marchand et al. (2001) Typ II – Davenport
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Wymiar alfa
Koncepcja Marchand et al. (2001)
Punktem wyjścia dla ustalenia
kultury informacyjnej jest
określenie spójnej wizji tego w
jaki sposób ludzie użytkują
informację, a nie jak ludzie
korzystają z technologii.
Davenport zaznacza, że może
nastąpić zmiana kultury
informacyjnej ale wymaga ona
ingerencji w podstawowe
zachowania ludzkie, postawy,
wartości, oczekiwania i system
motywacji związane z
informacją. "Zmiany
technologiczne jedynie
wzmacniają zachowania, które
już występują"

.
.
.
Porównanie koncepcji
4
77
2
9
7
3
6
9
3
12
3
6
66
7
8
3
3
10
5
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Wymiar alfa
Model porównawczy kultury informacyjnej
Ginman Choo Curry Oliver Brown Marchand Davenport
• Koncepcje (bez względu na czas
powstania) charakteryzuje silny
trend skupienia na wymiarze
beta.
• Większość koncepcji rozpatruje
aspekty techniczne i ilościowe
wymiaru alfa, jako wartości
wspomagającą poznanie
kultury informacyjnej pod
kątem wymiarów beta lub
gamma.
• Część najbardziej aktualnych
wizji powstałych w ostatnim
dziesięcioleciu stara się ustalić
stan KI z wykorzystaniem
abstrakcyjnych kategorii, które
kategoryzują wskaźniki KI.
Zastosowanie archetypów
kulturowych.

.
.
.
Bibliografia
• Brown, Andrew D.; Stakey, Ken (1994) The effect of organizational culture on communication and information. Journal of Management
Studies Vol. 31, Issue 6, pp. 807-827.
• Choo, Chun Wei (2008) Information culture and information use: An exploratory study of three organizations. Journal of the American
Society for Information Science and Technology, Vol. 59, Issue 5, pp. 792–804.
• Cisek, Sabina (2002). Filozoficzne aspekty informacji naukowej. Kraków: Wydaw. UJ, 2002, 142 s.
• Curry, Adrianne; Moore, Caroline. (2003). Assessing information culture: An exploratory model. International Journal of Information
Management, 23(2), s. 91-110.
• Ginman, Mariam (1988). Information culture and business performance. IATUL Quarterly: A Journal of Library Management and
Technology, 2(2), s. 93-106.
• Marchand, D.; Kettinger, W.; and Rollins, J. ( 2001). Information orientation: The link to business performance. New York. Oxford
University Press.
• Oliver, Gilian (2011) Organisational Culture for Information Managers. Chandos Information Professional Series. Witney: Chandos
Publishing, pp. 178.

Dziękuję za uwagę!
Marek Deja
marek.deja@uj.edu.pl

Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (12)

Similar to Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny

Similar to Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny (20)

Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametryczny