ՄԵսրոպ Օնանյան

2. 1. Բնութագրե՛ք «նյութափոխանակություն»
հասկացությունը։
 Ապրելու համար օրգանիզմները շրջակա միջավայրից պետք է
ստանան անհրաժեշտ սննդանյութեր: Բույսերը շրջակա
միջավայրից ստանում են ջուր, ածխաթթու գազ, հանքային աղեր,
թթվածին: Կենդանիները ստանում են սպիտակուցներ, ճարպեր
ածխաջրեր, ջուր, հանքային նյութեր, թթվածին: Առանց դրանց
հնարավոր չէ ցանկացած օրգանիզմի աճն ու բջիջների
նորոգումը: Օրգանիզմ մուտք գործած նյութերը վերամշակվում և
վերափոխվում են: Բուսական օրգանիզմներում լույսի տակ ջրից
և ածխաթթու գազից ֆոտոսինթեզի արդյունքում առաջանում են
բարդ օրգանական նյութեր` շաքարներ, որոնք հետագայում
վերափոխվում են օսլայի, թաղանթանյութի, ճարպերի,
սպիտակուցների և օրգանիզմի համար անհրաժեշտ այլ նյութերի:
Դրանք ծախսվում են նոր բջիջների առաջացման համար,
օգտագործվում են շնչառության գործընթացում կամ պաշարվում
են պտուղներում և սերմերում:

3. 2. Ի՞նչ մասերից է կազմված նյութերի փոխանակությունը:
 Օրգանիզմ մուտք գործած նյութերը վերամշակվում և
վերափոխվում են:

4. 3. Թվե՛ք այն նյութերը, որոնք բույսերը կլանում են շրջակա
միջավայրից:
 Բուսական օրգանիզմներում լույսի տակ ջրից և ածխաթթու
գազից ֆոտոսինթեզի արդյունքում առաջանում են բարդ
օրգանական նյութեր` շաքարներ, որոնք հետագայում
վերափոխվում են օսլայի, թաղանթանյութի, ճարպերի,
սպիտակուցների և օրգանիզմի համար անհրաժեշտ այլ
նյութերի: Դրանք ծախսվում են նոր բջիջների առաջացման
համար, օգտագործվում են շնչառության գործընթացում
կամ պաշարվում են պտուղներում և սերմերում:

5. 4. Ո՞ր կենդանիներն են համարվում սառնարյուն:
 Նյութափոխանակության ինտենսիվությունը տար բեր
օրգանիզմներում տարբեր է: Օրինակ` ձկների արյունատար
համակարգով հոսում է թթվածնով աղ քատ արյուն, որի
հետևանքով նյութափոխանակության ռեակցիաները
դանդաղ են ընթանում, և քիչ էներգիա է անջատվում: Այն չի
կարողանում ապահովել ձկան մարմնի կայուն
ջերմաստիճանը, որի պատճառով այն կախված է շրջակա
միջավայրի ջերմաստիճանից: Այսպիսի կենդանիներին
անվանում են սառնարյուն կենդանիներ: Սառնարյուն են
նաև երկկենցաղները և սողունները: Իսկ
տաքարյունությունը հնարավորություն է տվել թռչուններին
և կաթնասուններին հեշտությամբ հարմարվելու
բնակության ամենատարբեր պայմաններին:

6.  Հեղինակ` Մեսրոպ Օնանյան
 Խորհրդատու` Անուշ Ասատրյան