2. Վահագնն եղել է հայոց ամենասիրված և ընդհանրական
աստվածը։ Որոշ աղբյուրներում ու
առասպելազրույցներում նաև վկայվում է
որպես արեգակնային աստված։ Ըստ Անանիա
Շիրակացու, ավանդաբար Վահագնի անունը
կապվողՀարդագողի ճանապարհը անվանել են նաև
«Արեգական հին ճանապարհ»: Ըստ
առասպելաբանության, կենսատու լույս անձնավորող
Վահագնը, որպես քաջ որսորդ, մարտնչում է խավարը,
չար ու վնասակար ուժերը մարմնավորող վիշապների
դեմ։ Այդ պատճառով էլ նրան տրվել
է Վիշապաքաղ մականունը։ Հայոց բարձր լեռները
դիտվել են իբրև Վահագնի երկրային սրբազան
կայաններ։ Ըստ Վասպուրականի հայոց մեջ տարածված
ավանդազրույցի, Արեգակը գիշերը ծովում լողանալուց
հետո, առավոտյան երկինք է բարձրանում Վարագի
(Վահագն) գագաթից, իսկ նրան հարատև ուղեկցում են
12 ոսկե գավազանակիրներ։
3.
4. Աստղիկը ջրի, սիրո ու գեղեցկության աստվածուհին է հին
հայկական դիցարանում։
Ավանդության համաձայն՝ Աստղիկ դիցուհին ամեն գիշեր
լողանում էր Մշո դաշտով հոսող Արածանի գետում։
Սիրահարված երիտասարդները հավաքվում էին մոտակա
բարձունքին, որպեսզի տեսնեին աստվածուհուն։ Սակայն
Աստղիկն աննկատ մնալու համար դաշտը պատում էր
մշուշով, որի պատճառով էլ երկիրը կոչվել է Մուշ, դաշտը՝
Մշո դաշտ։ Աստղիկը, ըստ ավանդության, Նոյի դուստրն
է, Վահագն աստծու սիրեցյալը։ Նրան անվանել են նաև
Ոսկեծղի, Ոսկեբազուկ, Վարդամատն։ Աստղիկի գլխավոր
մեհյանը Տարոն գավառի Աշտիշատ ավանում էր։ Այն կոչվել է
նաև «Վահագնի սենյակ», որտեղ Աստղիկը հանդիպել է
Վահագնին։ Հին Հայաստանում Աստղիկի և Վահագնի սերը
սուրբ է համարվել. մարդիկ կարծել են, թե նրանց
հանդիպումից է, որ անձրև է տեղում երկրի վրա, բերք ու
բարիք ստեղծվում։ Ավանդության համաձայն՝ Աստղիկը
բնակվել է Տարոնի Ասղնբերդում, որի տանիքում բույն դրած
ծիծեռնակները՝ որպես սուրհանդակներ, լուր էին տանում
աստվածուհու սիրեցյալ Վահագն աստծուն։
