Υλικο σεμιναρίου 19/3/2016: προτάσεις προσέγγισης πολιτιστικού προγράμματος με θέμα το νερό

1. Η πολιτιστική διάσταση
του νερού
προτάσεις προσέγγισης
πολιτιστικού προγράμματος
Βασιλική Αρβανιταντώνη
Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων
Π.Ε. Πειραιά

2. • Από το παρελθόν έως σήμερα, η
ανθρώπινη δραστηριότητα έχει
αναπτυχθεί όπου βρίσκεται το νερό
• Από την αρχαιότητα σπουδαίοι πολιτισμοί
άνθισαν εκεί που υπήρχε άφθονο νερό

3. Νερό και Πολιτιστική
κληρονομιά
• Αφορά αρχαία και νεότερα μνημεία που
συνδέονται με την ιστορική εξέλιξη της
υδατοπρομήθειας ή αναπαριστούν σκηνές
από τις καθημερινές δραστηριότητες του
ανθρώπου με το νερό.
Η αρχαία κοίτη του
Ηριδανού στο μετρό
του Μοναστηρακίου

4. • Στόχος η γνώση για τη χρήση ανθρώπινων
κατασκευών που σχετίζονται με το νερό,
όπως κρήνες, υδραγωγεία, πηγάδια,
νερόμυλοι και νεροτριβές, δεξαμενές
νερού για την αποθήκευση
του νερού, γέφυρες,
φράγματα, πάρκα,
αρδευτικά έργα,
πέτρινα γεφύρια,
σιντριβάνια κ.λπ.

5. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ
• Στην αρχαία Ελλάδα, οι κρήνες αρχικά ήταν
ένα σκαμμένο κοίλωμα σε πέτρα κοντά στην
πηγή. Αργότερα, απέκτησαν θρησκευτικό
χαρακτήρα και μετατράπηκαν σε πλούσια
διακοσμημένα κτίρια όπως η Κλεψύδρα στην
Αθήνα, η Κασταλία στους Δελφούς κ.ά.
Κρήνη Κλεψύδρα στην βόρεια πλευρά της Ακροπόλεως.

6. • Οι κρήνες, εκτός από τον πρακτικό και
λειτουργικό τους ρόλο, εξήραν τη φαντασία
των Ελλήνων και απέκτησαν υπερφυσικές
ιδιότητες και διάκοσμο με ανάλογο
συμβολισμό. (π.χ γοργόνες για την
απομάκρυνση των κακών πνευμάτων)
Κρήνη Μοροζίνι, ενετικό σιντριβάνι

7. • Υδραγωγεία. Για να εξασφαλίσει πόσιμο
νερό ο άνθρωπος άνοιξε φρεάτια και
κατασκεύασε υδραγωγεία. Στην Ευρώπη,
οι Έλληνες πρώτοι κατασκεύασαν
υδραγωγεία. Στην Αθήνα δεκάδες μικρά
και μεγάλα υδραγωγεία κατασκευάστηκαν
στα αρχαία χρόνια
για να καλύψουν
τις ανάγκες της
πόλης.

8. Το Νερό μέσα από τους
μύθους, τις παραδόσεις και τις
παροιμίες τού τόπου μας
• Αναζήτηση μύθων που είχαν επινοήσει οι
αρχαίοι Έλληνες για ποταμούς, πηγές και
λίμνες αλλά και μύθους διαφόρων λαών για το
νερό.

9. • Συζήτηση για μυθικά πλάσματα και
θεότητες του νερού,τις γοργόνες, τις σειρήνες,
τις νεράιδες, τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, τον
Θεό Ποσειδώνα θεό της θάλασσας , την
Αφροδίτη που αναδύθηκε μέσα από τα κύματα
στην Κύπρο, τις Νύμφες των πηγών και των
ποταμών κ.ά
Η γέννηση της Αφροδίτης του Sandro Botticcelli

10. • Αναζήτηση για ήθη και έθιμα, που
σχετίζονταν με το νερό, όπως το «Αμίλητο
νερό», την «Περπερούνα», το «τάισμα τής
βρύσης» κ.ά.
• Η νεοελληνική παράδοση είναι γεμάτη από
Μύθους, θρύλους, παραδόσεις σχετικά με
νεράιδες, δράκους και στοιχειά.
Οι Σάτυροι καταδιώκουν τις Νύμφες.
Πίνακας του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς (1670).

11. • Αναζήτηση παροιμιών
και φράσεων, τοπωνύμιων
σχετικά με το νερό (το
αίμα νερό δεν γίνεται, μια τρύπα
στο νερό, κρυονέρι)

12. Το νερό στη θρησκεία
• Η λατρεία των νερών διαρκεί από τη νεολιθική
εποχή ως τις μέρες μας. Ένας μεγάλος
αριθμός από λατρείες και τελετουργίες
επικεντρώνονταν σε πηγές, ρυάκια, ποτάμια,
πηγάδια κ.ά. Όπως και στον χριστιανισμό στα
μυστήρια της Εκκλησίας.
•

13. • Κατανόηση της
σημασίας του νερού στη
χριστιανική θρησκεία και
ειδικότερα στα μυστήρια
της Εκκλησίας (βάφτιση,
αγιασμός) και ο
συμβολισμός
που έχει το στοιχείο τού
νερού
• Το νερό στις διάφορες
θρησκείες

14. Επαγγέλματα σχετικά με το
νερό
• Ο ΜΥΛΩΝΑΣ ΣΤΟ
ΝΕΡΟΜΥΛΟ. Ένα από τα
επαγγέλματα που χάνονται
• Ο ΠΑΓΟΠΩΛΗΣ. Τα παλιά
χρόνια υπήρχε ο παγοπώλης
που γυρνούσε στις γειτονιές και
πουλούσε πάγο. Οι νοικοκυρές
αγόραζαν τον πάγο για να τον
βάλουν στην παγωνιέρα.

15. • Ο ΚΑΝΑΤΑΣ. Τεχνίτης που κατασκεύαζε και
πουλούσε πήλινα αντικείμενα.

16. • ΝΕΡΟΥΛΑΣ. Τον πρώτο καιρό
ο νερουλάς μετέφερε το νερό με
τενεκέδες. Αργότερα με βαρελάκια σ’ ένα ζώο
ή ένα μεγάλο βαρέλι σ’ ένα κάρο και
γυρνούσε στις γειτονιές φωνάζοντας ή
χτυπώντας την κουδούνα του. Νερουλάδες
στις πόλεις υπήρχαν μέχρι το 1930. Μετά
αντικαταστάθηκαν από τις
υδροφόρες των Δήμων και από
τα δίκτυα ύδρευσης

17. • Ο ΠΗΓΑΔΑΣ. Ένα χρήσιμο γιατί παλιά το
κάθε σπίτι είχε το πηγάδι του για να έχει το
νερό για πότισμα και για άλλες χρήσεις.
• Ο ΠΑΓΩΤΑΤΖΗΣ • Τα παλιά χρόνια
περνούσε στις γειτονιές ο παγωτατζής, και
πουλούσε παγωτό που τα έφτιαχνε μόνος
του.
• ΥΔΡΑΥΛΙΚΟΣ. Το επάγγελμα του
υδραυλικού άρχισε να
υπάρχει από τα μέσα του
18ου αιώνα.

18. Το νερό στη λογοτεχνία
• Επεξεργασία κειμένων και
λογοτεχνικών βιβλίων σχετικά με το
νερό

19. Το νερό στην τέχνη
• Το νερό αποτελεί πηγή έμπνευσης για
πολλούς καλλιτέχνες στη ζωγραφική και στη
γλυπτική, στη μουσική, στη λογοτεχνία στην
αρχιτεκτονική κ.λ.π
Μονέ- Water Lilies

20. Έλληνες ζωγράφοι εμπνεύστηκαν
από το νερό και κυρίως από το
Αιγαίο πέλαγος
Νικόλαος Φερεκείδης : γυναίκες στη βρύση
Μανώλης Ορφανίδης Νικόλαος Λύτρας

21. • ΘΕΑΤΡΟ Δραματοποίηση παραδοσιακών
επαγγελμάτων που σχετίζονται με το νερό
(π.χ. νερουλάς, παγοπώλης) καθώς και έθιμα
και παραδόσεις του τόπου μας (π.χ. το
αμίλητο νερό, το έθιμο της Περπερούνας).

22. • Κατασκευές: πήλινες σφυρίχτρες που
γεμίζονται με νερό, γνωστές από πολύ
παλιά στην Ελλάδα (λαλίτσες).
• σελιδοδείκτες με θέματα σχετικά με το
νερό.
λαλίτσες

23. • Εικαστικά: Ομαδικές και ατομικές
δημιουργίες σχετιζόμενες με το νερό
• Το νερό στη μουσική Το νερό αποτελεί
αγαπημένο θέμα των ελληνικών
τραγουδιών(παραδοσιακά και
έντεχνα). Μουσικά όργανα του νερού
(π.χ. λαλίτσες, τύμπανα του νερού,
νεροκολοκύθες, ξύλο της βροχής).
Παιχνίδια με τη μουσική του νερού.

24. • Ύδραυλις. Υδραυλικό Μουσικό όργανο
του 1ου π.Χ. αιώνα

25. • τραγούδια στα οποία γίνεται αναφορά στο
νερό π.χ «Γερακίνα», «Ένα νερό κυρά
Βαγγελιώ». «Στου καιρού τη ζυγαριά(τρέχει
τρέχει το νερό)»
• ήχοι από το νερό (βροχή, βρύση, ρυάκι,
καταρράκτες, κ.ά) καταρράκτης στο φαράγγι Βάλτας Μεσσηνίας

26. • Μεγάλοι συνθέτες εμπνευσμένοι από το νερό
(ο Χέντελ (Handel) το 1717 έγραψε τη
«Μουσική των Νερών», Straus: Γαλάζιος
Δούναβης, κ. ά)

27. ΝΕΡΟ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
• Καλλιτεχνικό πατινάζ, Καλλιτεχνική
κολύμβηση

28. Σας ευχαριστώ!