εκπαιδευτικό υλικό με θέμα τις καταστροφικές συνέπειες του γκράφιτι στα μνημεία.

1. Υπουργείο Πολιτισμού Παιδείας και Θρησκευμάτων
Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής Πειραιώς και Νήσων
Γράφω,
γράφεις,

2. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ
ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ ΝΗΣΩΝ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
Κείμενο: Εύη Πίνη
Καλλιτεχνική επιμέλεια: Δημήτρης Καννάς

3.
Αντί προλόγου
Το παραμύθι που έχετε στα χέρια σας γράφτηκε με αφορμή τις
εκδηλώσεις που διοργάνωσε το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά
για τον εορτασμό των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής
Κληρονομιάς 2015. Θέμα του εορτασμού ήταν «Μνημεία, βία και
βανδαλισμοί από την αρχαιότητα έως σήμερα». Στο πλαίσιο αυτό
σχεδιάστηκαν εκπαιδευτικές δράσεις για νεανικό κοινό με θέμα τα
γκράφιτι πάνω σε μνημεία.
Η αφήγηση του παραμυθιού «Γράφω, γράφεις, γκράφιτι» ήταν
η αφορμή για να συζητήσουμε με τους μικρούς επισκέπτες τις
καταστροφικές συνέπειες του γκράφιτι στα έργα τέχνης και στα
μνημεία και να τους ευαισθητοποιήσουμε σε θέματα προστασίας
τόσο της πολιτιστικής κληρονομιάς όσο και του αστικού τοπίου.
Το κείμενο μπορεί να αποτελέσει αφετηρία για τη διοργάνωση
ανάλογων εκπαιδευτικών δράσεων πολιτιστικού, περιβαλλοντικού
χαρακτήρα στο σχολείο, στο μουσείο, στην πόλη.
Εύη Πίνη, αρχαιολόγος
Γραφείο Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων
Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής Πειραιώς και Νήσων

4. Έτσι ξεκίνησαν όλα…
Η ιστορία που θα σας αφηγηθώ συνέβη πέρσι
στην αρχή του φθινοπώρου, λίγο πριν ανοίξουν τα
σχολείακαιξεκίνησεμεμιαασήμαντηαφορμή.Στην
αρχή ακούστηκε ένα «Ουφ!» σαν ψίθυρος. Μετά
ένα δεύτερο «Ουφ!» σαν γκρίνια και αμέσως μετά
ένα πολύ πιο δυνατό «Ουφ!» σαν διαμαρτυρία.
Αυτό το τελευταίο «Ουφ!» ήταν που προκάλεσε
μεγάλη αναστάτωση στους ήρωες της ιστορίας
μας και τους ανάγκασε να βγουν από την
κασετίνα τους. Κασετίνα; Α, ναι! Ξέχασα να
σας πω ότι η ιστορία ξεκίνησε μέσα σε μια
κασετίνα. Μια απλή κασετίνα σαν αυτή
που έχουν όλοι οι μαθητές, σαν αυτή που
έχετε και εσείς, γεμάτη με μαρκαδόρους,
χάρακες, διαβήτη, γόμες, μολύβια και
ξύστρες.
Με μια πρώτη ματιά φαινόταν μια ήσυχη
κασετίνα και κανείς δεν περίμενε να συμβεί
αυτό που συνέβη… Εκείνο το πρωινό λοιπόν οι
ένοικοι της κασετίνας κάθονταν φρόνιμα φρόνιμα στη
θέση τους. Μερικοί κοιμούνταν ακόμα, άλλοι είχαν ξυπνήσει
και σιγοκουβέντιαζαν μεταξύ τους. Τότε ήταν που ακούστηκαν αυτά τα
ουφ και ουφ. Η μικρή κοινωνία της κασετίνας θορυβήθηκε. Ο Διαβήτης, ο πιο ηλικιωμένος και ο πιο σοφός
εκεί μέσα, που ήταν κάτι σαν αρχηγός, σήκωσε το κεφάλι και ρώτησε με τη βαριά φωνή του.
-Τι συμβαίνει παιδί μου Κόκκινε Μαρκαδόρε; Γιατί ξεφυσάς; (όπως θα καταλάβατε αυτός ήταν ο υπεύθυνος
για όλα τα ουφ)
Ο Κόκκινος Μαρκαδόρος ξεφύσηξε ακόμα μια φορά και μετά είπε:
-Βαρέθηκα!
Ο διαβήτης τον κοίταξε απορημένος.
-Τι σημαίνει αυτό; Τι βαρέθηκες;
-Βαρέθηκα να κάθομαι κλεισμένος εδώ
μέσα, χωρίς να κάνω κάτι… ένα
σχέδιο, μια ζωγραφιά… κάτι!
-Έχει δίκιο ο Κόκκινος, πήρε το
λόγο ο Μαύρος Μαρκαδόρος,
βαρεθήκαμε!
Ναι! Ναι! Άρχισαν να
φωνάζουν και οι άλλοι
της ομάδας. Ο Πράσινος,
ο Πορτοκαλί, ο Μπλε, ο
Γκρί, ο Καφέ..
Ο Διαβήτης τα έχασε.
-Μα παιδιά… ησυχάστε!
Ένας ένας! Μη μιλάτε
όλοι μαζί. Όταν ανοίξουν τα
σχολεία…
-Έχουν δίκιο τα παιδιά!
Μια δυνατή φωνή, που ερχόταν απ΄εξω,
τους έκανε να σωπάσουν.
Ο Διαβήτης μισάνοιξε την κασετίνα και έβγαλε
διστακτικά το κεφάλι του έξω.

5. -Έχουν δίκιο τα παιδιά, επανέλαβε ο απρόσκλητος συνομιλητής.
Ο Διαβήτης τον κοίταξε με ύφος αυστηρό.
-Δεν θυμάμαι να σε καλέσαμε στη συζήτησή μας νεαρέ! Και πρώτα πρώτα ποιος είσαι; Ή μάλλον τι είσαι;
-Α, ναι δεν συστήθηκα. Είμαι το Σπρέι, είπε το Σπρέι. Όσο για το τι είμαι; Είμαι καλλιτέχνης!
-Καλλιτέχνης; Και εμείς είμαστε καλλιτέχνες, φώναξαν οι Μαρκαδόροι όλοι μαζί.
-Εμείς γράφουμε και σχεδιάζουμε, είπαν τα Μολύβια κάνοντας μια μικρή υπόκλιση.
-Και εμείς φροντίζουμε να είναι ίσιες οι γραμμές τους, συμπλήρωσαν με υπερηφάνεια οι Χάρακες.
Όλοι οι ένοικοι της κασετίνας ήθελαν να μιλήσουν με τον ξένο και μόνο ο Διαβήτης παρέμενε σιωπηλός. Όταν
πια είχαν τελειώσει όλοι, το Σπρέι στράφηκε προς το μέρος του.
-Και εσύ παππού; Δεν μας είπες, τι κάνεις εδώ μέσα; τον ρώτησε και το ύφος του δεν ήταν καθόλου ευγενικό.
Ο Διαβήτης τον κοίταξε εκνευρισμένος.
-Εγώ νεαρέ είμαι επιστήμονας, ασχολούμαι με την γεωμετρία! Κατάλαβες;
Ναι... βέβαια… γεωμετρία… κάτι με γωνίες, τρίγωνα και τετράγωνα δεν είναι; Κάτι θυμάμαι…. Παππού είσαι
σούπερ!
-Τι ανάγωγος τύπος! Αχ αυτή η νεολαία! μουρμούρισε ο Διαβήτης και του γύρισε την πλάτη. Αλλά και το Σπρέι
δεν του έδωσε άλλη σημασία και στράφηκε να μιλήσει με τους Μαρκαδόρους.
-Λοιπόν παιδιά, για πείτε μου τι καλλιτεχνικές δουλειές αναλαμβάνετε;
-Έχουμε ένα μεγάλο μπλοκ … άρχισε να λέει ο Ροζ Μαρκαδόρος
-…και εκεί ζωγραφίζουμε, συμπλήρωσε ο Κίτρινος. Θέλεις να το δεις;
-Το μπλοκ; Μπαααα… άσε καλύτερα. Και εκτός από το μπλοκ δεν ζωγραφίζετε πουθενά αλλού;
-Και βέβαια! απάντησαν όλοι μαζί.
-Ζωγραφίζουμε σε χαρτιά Α4.
-Βαρετό! σχολίασε το Σπρέι.

6. -Και σε χαρτόνια!
-Βαρετό! επανέλαβε.
-Και σε τετράδια!
-Μμμ… σιγά την τέχνη!
-Εγώ μια φορά, είπε ο Πράσινος, ζωγράφισα και πάνω στο θρανίο! Χι,χι,χι!
-Ααα! Αυτό ακούγεται πιο ενδιαφέρον.
-Ναι, αλλά ο Διαβήτης με μάλωσε, είπε ότι δεν είναι σωστό.
-Και εσείς δηλαδή ακούτε τι λέει ο ένας και ο άλλος;
Οι Μαρκαδόροι κοιτάχτηκαν μεταξύ τους.
-Μα… ο Διαβήτης είναι μεγάλος και σοφός, είπε διστακτικά ο Μωβ.
-Και επιστήμονας, συμπλήρωσε ο Πορτοκαλί.
-Και πάντα μας δίνει σωστές συμβουλές, είπε ο Γκρί.
-Ανοησίες! Τους διέκοψε το Σπρέι. Εμείς, δηλαδή εσείς και εγώ, είμαστε καλλιτέχνες! Και δεν έχουμε ανάγκη
ούτε από Διαβήτες ούτε από Χάρακες να μας λένε τι να κάνουμε. Εμείς πρέπει να εκφραζόμαστε ελεύθερα!
-Ναι! Ναι! Ελεύθερα! Φώναξαν όλοι οι Μαρκαδόροι και βγήκαν τρέχοντας από την κασετίνα.
-Έτσι μπράβο! είπε το Σπρέι
Ως πότε μαρκαδόροι θα ζείτε στα κουτιά;
Βάλτε φωνή μεγάλη να βρείτε λευτεριά!
-Λευτεριά! Λευτεριά! Ζήτωωωω! Οι Μαρκαδόροι φώναζαν και τραγουδούσαν και χοροπηδούσαν γύρω από
το Σπρέι, ενώ οι άλλοι ένοικοι της κασετίνας τους κοίταζαν και δεν πίστευαν στα μάτια τους. Ο Διαβήτης
προσπάθησε κάτι να πει αλλά η φωνή του πνίγηκε μέσα στην φασαρία.

7. Η επανάσταση των Μαρκαδόρων
Αφού χόρτασαν φωνές και χοροπηδητά, ο Κόκκινος Μαρκαδόρος ρώτησε:
-Ωραία! Και τώρα τι κάνουμε;
-Θα έρθετε μαζί μου, είπε το Σπρέι. Θα βγούμε στους δρόμους, θα δημιουργήσουμε…
-Στους δρόμους;
-Ε, βέβαια! Εκεί είναι η ζωή, όχι μέσα στις κασετίνες! Θα ζωγραφίσουμε παντού! Σε τοίχους, σε στάσεις
λεωφορείων, σε πινακίδες… παντού!
Και το Σπρέι άρχισε να τους μιλάει για το γκράφιτι, την τέχνη του δρόμου. Για τα συνθήματα που έγραφαν,
για τα σχέδια και τις ζωγραφιές που έκαναν, γρήγορα, βιαστικά, μυστικά και μετά περίμεναν να δουν τις
εντυπώσεις που είχαν προκαλέσει και καμάρωναν και κρυφογελούσαν. Έβγαλε από την τσέπη του ένα
βιβλιαράκι με φωτογραφίες.
-Να, δείτε εδώ, τους είπε. Μέχρι και ο Μπάιρον είχε κάνει γκράφιτι, στο ναό του Ποσειδώνα, στο Σούνιο.
-Ο λόρδος Μπάιρον; ρώτησε ο Ροζ. Αυτός που μαθαίνουμε στην Ιστορία;
-Μάλιστα αυτός! Έγραψε το όνομά του πάνω σε μια αρχαία κολώνα. Ήταν και αυτός επαναστάτης σαν και
εμάς, τόνισε με υπερηφάνεια το Σπρέι. Λοιπόν, τι λέτε; Θα έρθετε μαζί μου να βγούμε στους δρόμους; Θα
κάνετε και εσείς την επανάστασή σας;
-Ναι! απάντησαν με μια φωνή ο Μαύρος, ο Κόκκινος και ο Πράσινος.
-Δεν ξέρω… δίστασε ο Καφέ.
-Μα είναι σωστό; αναρωτήθηκε ο Κίτρινος.
-Δεν έχουμε βγει ποτέ μόνοι μας στο δρόμο, είπαν οι άλλοι.
Το Σπρέι εκνευρίστηκε.
-Α, για να σας πω! Ή κάνετε την επανάστασή σας και με ακολουθείτε, ή μένετε εδώ να μουχλιάζετε και να
ακούτε τις σοφές συμβουλές του Διαβήτη! είπε με απότομο ύφος. Εγώ φεύγω!
Και τους γύρισε την πλάτη.
-Και εμείς! Και εμείς μαζί σου. Ζήτω η επανάσταση! φώναξαν ο Κόκκινος, ο Μαύρος και ο Πράσινος τρέχοντας
ξωπίσω του.
- Εεε… ίσως την επόμενη φορά… είπε ο Μπλε.
-Να το σκεφτούμε λίγο, μουρμούρισε ο Γκρίζος.
-Να ρωτήσουμε τον Διαβήτη, είπαν οι άλλοι, αλλά όταν πήγαν κοντά του να του μιλήσουν και να ζητήσουν τη
συμβουλή του για το θέμα του γκράφιτι, αυτός τους είπε με απότομο ύφος.
-Μετά από αυτή την ανταρσία δεν θέλω να έχω καμιά σχέση μαζί σας!

8. Καλλιτέχνες στο δρόμο
Στο μεταξύ οι τρεις Μαρκαδόροι και το Σπρέι
είχαν βγει ήδη έξω και διέσχιζαν τους δρόμους της
πόλης. Το Σπρέι προχωρούσε βιαστικά κοιτώντας
γύρω γύρω, οι άλλοι έτρεχαν να το προλάβουν και
προσπαθούσαν να καταλάβουν τι έλεγε.
-Εδώ; Μμμ… μάλλον όχι. Μήπως εδώ; Έχουν
γράψει άλλοι. Ούτε εδώ… Ας δούμε παρακάτω…
Νάτο! Αυτό είναι!
Σταμάτησε τόσο απότομα που οι άλλοι παραλίγο να
πέσουν πάνω του. Στράφηκε και τους κοίταξε.
-Ορίστε, ξεκινήστε, είπε δείχνοντας έναν τοίχο.
-Δηλαδή, τι πρέπει να κάνουμε;
-Μα τιι λέγαμε τόση ώρα; Επανάσταση, γκράφιτι!
Ο Κόκκινος Μαρκαδόρος έβγαλε με
αποφασιστικότητα το καπάκι του και στάθηκε
απέναντι στον τοίχο. Το σκέφτηκε για μια στιγμή και
έπειτα γρήγορα γρήγορα ζωγράφισε μια καρδούλα.
Το Σπρέι κούνησε το κεφάλι του επιδοκιμαστικά.
Ξεθαρρεμένοι και οι άλλοι δύο πλησίασαν και άρχισαν να ζωγραφίζουν πάνω στον τοίχο. Ύστερα από λίγο ο
τοίχος ήταν γεμάτος ζωγραφιές: πολλές καρδούλες, φατσούλες, λουλουδάκια, μα και συνθήματα: Λευτεριά
στους Μαρκαδόρους, Κάτω οι Διαβήτες, Εμπρός να σπάσουμε τους Χάρακες… και άλλα τέτοια.
Οι Μαρκαδόροι ιδρωμένοι σταμάτησαν και έκαναν μερικά βήματα πίσω να καμαρώσουν το έργο τους.
Κοίταξαν το Σπρέι.
-Για αρχή καλό είναι, χαμογέλασε το Σπρέι.
Και τώρα πάμε να δούμε τι σημαίνει
αληθινό, επαναστατικό γκράφιτι.
Ακολουθήστε με. Θα πάμε στην
πλατεία με τα αγάλματα.
-Α, ωραία. Μας αρέσουν
τα αγάλματα, είπαν οι
Μαρκαδόροι.
-Είναι τέλεια, συμφώνησε το
Σπρέυ. Τα καλύτερα!
-Είχαμε πάει μια φορά στο μουσείο,
άρχισε να λέει ο Πράσινος, είδαμε πολλά
αγάλματα.
-Και τα ζωγραφίσαμε, συμπλήρωσε ο
Μαύρος.
Το Σπρέι τους κοίταξε με
γουρλωμένα μάτια
-Αλήθεια;
Οι Μαρκαδόροι κούνησαν το
κεφάλι τους.
-Καλά, είσαστε και οι πρώτοι! Ε, λοιπόν,
όταν δείτε αυτά τα αγάλματα θα ενθουσιαστείτε. Εμπρός πάμε!

9. Αυτό δεν είναι τέχνη!
Φλυαρώντας χαρούμενα οι Μαρκαδόροι με το Σπρέι έφθασαν
στην πλατεία.
-Πού είναι τα αγάλματα; ρώτησαν οι Μαρκαδόροι κοιτάζοντας
απορημένοι τριγύρω. Μέσα στην πλατεία δεν έβλεπαν κανένα
άγαλμα. Μόνο μεγάλες σκαλωσιές, τυλιγμένες με πράσινα
υφάσματα.
-Χα, χα! γέλασε το Σπρέυ. Έκπληξη! Ελάτε μαζί μου, αλλά
προσεκτικά, να μην μας πάρουν είδηση.
-Ποιοι;
-Σςςς, θα δείτε.
Πλησίασαν την πρώτη σκαλωσιά και γλίστρησαν κάτω
από το πράσινο ύφασμα. Και τότε είδαν τι έκρυβε
η σκαλωσιά. Ήταν ένα άγαλμα από λευκό μάρμαρο
ζωγραφισμένο με διάφορα χρώματα. Γύρω του στέκονταν
κάποιοι άνθρωποι ντυμένοι με λευκές ρόμπες, σαν
γιατροί. Φορούσαν γάντια και κρατούσαν εργαλεία.
-Δύσκολο,πολύδύσκολο,μουρμούρισεοέναςαπόαυτούς.
Σε αυτό το σημείο υπάρχει μεγάλη φθορά, είπε δείχνοντας
το πρόσωπο του αγάλματος. Αν το καθαρίσουμε μπορεί
να προκαλέσουμε μεγαλύτερο πρόβλημα.
Οι Μαρκαδόροι κοιτούσαν απορημένοι, μια το Σπρέι
που κρυφογελούσε, μια τους ανθρώπους με τις λευκές
μπλούζες. Κάτι πήγε να ρωτήσει ο Κόκκινος, αλλά το
Σπρέι τους έκανε νόημα να βγουν έξω.
-Λοιπόν παιδιά; Πώς σας φάνηκε;
-Ποιο;
-Το άγαλμα βέβαια! Εμείς το φτιάξαμε, η δική μου ομάδα. Χα, χα!
Οι Μαρκαδόροι δεν πίστευαν στα αυτιά τους.
-Θέλεις να πεις ότι εσείς βάψατε το
άγαλμα;
-Μα ναι! Και όχι μόνο αυτό. Όλα τα
αγάλματα που βλέπετε κουκουλωμένα
και όλα τα γκράφιτι που βλέπετε
τριγύρω, εμείς τα φτιάξαμε. Καλό ε;
-Και αυτοί οι άνθρωποι με τις άσπρες
μπλούζες;
-Α, αυτοί; Είναι συντηρητές. Χα, χα!
Ήρθαν να καθαρίσουν τα αγάλματα.
Πάντα έτσι κάνουν και εμείς τους βλέπουμε και
γελάμε. Θα παιδεύονται για μέρες και ούτε πρόκειται να καταφέρουν πολλά πολλά.
Οι Μαρκαδόροι κοίταζαν μουδιασμένοι το Σπρέι που υπερηφανευόταν για τα
κατορθώματά του και γελούσε ειρωνικά με τους συντηρητές.
-Κοίτα φίλε, τον σταμάτησε ο Μαύρος Μαρκαδόρος. Εμένα όλο αυτό δεν μου αρέσει!
-Ούτε σε μας! είπαν οι άλλοι δύο.
-Εντάξει ο τοίχος. Ωραία ήταν που κάναμε αυτά τα γκράφιτι, όχι όμως να βάψουμε
τα αγάλματα! Αυτό είναι καταστροφή, δεν είναι τέχνη!

10. -Ρεπαιδιάεσείςδενείπατεότιπήγατεστομουσείοκαιζωγραφίσατε
τα αγάλματα;
-Μα είσαι χαζός; Στο χαρτί τα ζωγραφίσαμε, κάναμε τα σχέδιά
τους, δεν ζωγραφίσαμε πάνω στα αγάλματα.
-Έπειτα εσύ στο βιβλίο σου μας έδειξες ωραίες ζωγραφιές, γκράφιτι
σε τοίχους μισογκρεμισμένων σπιτιών και παλιών εργοστασίων,
γκράφιτι πάνω σε γκρίζες μεταλλικές πόρτες καταστημάτων, ή
στον τοίχο ενός πάρκου, γκράφιτι που δίνουν χρώμα στην πόλη.
Αυτό είναι τέχνη. Αυτά είδαμε και ήρθαμε μαζί σου. Αλλά τώρα
δεν μας αρέσουν αυτά που κάνεις! είπε ο Μαύρος και στράφηκε να
φύγει. Οι άλλοι τον ακολούθησαν.
-Χα! Είστε φοβητσιάρηδες! τους φώναξε το Σπρέι θυμωμένο. Εγώ είμαι επαναστάτης! Γράφω όπου γουστάρω.
Και σε τοίχους και σε αγάλματα και σε αρχαίες κολώνες και πάνω σε αρχαία κτήρια!
-Σιγά τον επαναστάτη! Ο Κόκκινος είχε γίνει κατακόκκινος από τα νεύρα του. Η τέχνη μπορεί να είναι
επανάσταση, αλλά αυτό που κάνεις εσύ δεν είναι τέχνη. Είναι βανδαλισμός! Και εμείς είμαστε καλλιτέχνες και
επαναστάτες, αλλά όχι βάνδαλοι. Πάμε παιδιά.
Και γυρίζοντας την πλάτη στο έκπληκτο Σπρέι έφυγαν.
ΤΕΛΟΣ