Με αφορμή την Γκουέρνικα: η σχέση τέχνης και πολιτικής. Διαθεματική προσέγγιση: Ιστορία και Γλώσσα Γ' Λυκείου. Στηριγμένο σε παρουσιάσεις των Β. Δεμερτζή και Β. Σακκά.

2. Σημασία / ρόλος / αναγκαιότητα τέχνης
•αποτελεί ατομική έκφραση δημιουργού
•εκπληρώνει ανάγκη επικοινωνίας
μεταξύ δημιουργού – αποδεκτών (μόνο;)
•προσφέρει γνήσια ψυχαγωγία σε αποδέκτες
•ασκεί κοινωνική κριτική, παίρνει θέση σε κρίσιμα ζητήματα
•συνιστά συστατικό στοιχείο παράδοσης
και άρα συνεκτικό στοιχείο έθνους
•συγχρόνως προωθεί την αλληλεπίδραση των πολιτισμών
•σφραγίζει μια εποχή = ιστορικό τεκμήριο / πηγή

3. η θέση της τέχνης στο σχολείο
Ο μαθητής σε ρόλο
και αποδέκτη και δημιουργού
→ δημιουργικό σχολείο
→ παράλληλα: κριτική στάση

4. Γιατί πρέπει να στεκόμαστε κριτικά
απέναντι στην τέχνη;
Γιατί συχνά βρίσκεται στην υπηρεσία
εξουσιαστικών μηχανισμών/ προπαγάνδας
πώς;
Καλλιεργεί σε μεγάλο βαθμό την ενσυναίσθηση
(ταύτιση με τους ήρωες, βίωση συναισθημάτων),
που μπορεί να «μπλοκάρει» τη λειτουργία της
κριτικής σκέψης

5. Τέχνη
γνήσια ≠ νόθα, κίβδηλη
λαϊκή εμπορευματοποιημένη
προσωπική τέχνη για την τέχνη
κοινωνική στρατευμένη

6. Τέχνη για την τέχνη
Κάθε έργο τέχνης συνιστά προσωπική έκφραση και
χαρακτηρίζεται από αυτάρκεια κι αυτονομία.
Όμως όπως τονίζει κι ο Σεφέρης:
« η τέχνη για την τέχνη κατάντησε να σημαίνει τη
δουλειά ενός ανάπηρου ανθρώπου που φτιάχνει
κομψοτεχνήματα κλεισμένος μέσα σε ένα
αποστειρωμένο δωμάτιο».

7. Στρατευμένη τέχνη
προδίδει την αυτονομία του δημιουργού,
υπηρετεί/ προπαγανδίζει ιδεολογίες / κόμματα,
παραμελώντας έτσι το αισθητικό αποτέλεσμα
Όμως:
μπορεί ο καλλιτέχνης να αφήσει έξω από το εργαστήρι
του τις πολιτικές του ιδέες και τα συναισθήματα που
του γεννά η γενικότερη πολιτική κατάσταση;
→ Αποδεκτή ή σωστότερα αναγκαία η «στράτευση»
υπό όρους: να μην επιβάλλεται στον καλλιτέχνη
αλλά να αποτελεί εσωτερική του ανάγκη
και να καταξιώνεται αισθητικά

8. Παράδειγμα θετικής στράτευσης

9. 19371937
ΜάιοςΜάιος
ΠαρίσιΠαρίσι
Διεθνής Έκθεση ΤέχνηςΔιεθνής Έκθεση Τέχνης
και Τεχνολογίαςκαι Τεχνολογίας
Ο Πικάσο παρουσιάζειΟ Πικάσο παρουσιάζει
την Γκουέρνικα στοτην Γκουέρνικα στο
οργανωμένο από τηοργανωμένο από τη
δημοκρατικήδημοκρατική
κυβέρνηση της Ισπανίαςκυβέρνηση της Ισπανίας
περίπτεροπερίπτερο

10. ΙούλιοςΙούλιος 19371937
ΜόναχοΜόναχο
(στο Αρχαιολογικό Ινστιτούτο)(στο Αρχαιολογικό Ινστιτούτο)
Έκθεση Εκφυλισμένης ΤέχνηςΈκθεση Εκφυλισμένης Τέχνης

11. Georg Grosz
Οι στυλοβάτες της κοινωνίας
1926

12. Georg Grosz. Η ανεργία 1926

13. Otto Dix Συνέπειες, 1926

14. ΙούλιοςΙούλιος 19371937
ΜόναχοΜόναχο
(απέναντι από το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο)(απέναντι από το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο)
Έκθεση Μεγάλης Γερμανικής ΤέχνηςΈκθεση Μεγάλης Γερμανικής Τέχνης

15. Ο Προμηθέας (1937) Arno Βreker Ετοιμότητα (1939)

16. Josef Thorak
Συντροφικότητα
1937

17. «επικίνδυνη» λογοτεχνία«επικίνδυνη» λογοτεχνία
9 Μαΐου 19339 Μαΐου 1933
μπροστά από το Πανεπιστήμιομπροστά από το Πανεπιστήμιο
HHumboldt του Βερολίνου και σεumboldt του Βερολίνου και σε
κεντρικά σημεία ολόκληρης της Γερμανίαςκεντρικά σημεία ολόκληρης της Γερμανίας
καίγονται 20.000 «επικίνδυνα» βιβλίακαίγονται 20.000 «επικίνδυνα» βιβλία

19. Το μνημείο στην πλατεία Μπέμπελ. Μέσα από μια γυάλινηΤο μνημείο στην πλατεία Μπέμπελ. Μέσα από μια γυάλινη
πλάκα, ο διαβάτης βλέπει σειρές από άδεια ράφια βιβλιοθηκώνπλάκα, ο διαβάτης βλέπει σειρές από άδεια ράφια βιβλιοθηκών

20. κινηματογράφος
5/12/1930
Ο J. Goebbels διακόπτει
την πρεμιέρα του φιλμ
«Ουδέν νεώτερον από
το Δυτικό Μέτωπο»
βασισμένο στο βιβλίο
του Έριχ Μαρία Ρεμάρκ

21. «Ο Θρίαμβος της Θέλησης» (1934). Το φιλμ της Λένι Ρίφενσταλ
απεικονίζει το χρονικό των μεγάλων ναζιστικών
συγκεντρώσεων. Πάνω από 1000 προπαγανδιστικά φιλμ
παράχτηκαν στο διάστημα 1933-1942. Πριν την προβολή τους
παρουσιάζονταν επίκαιρα νέα.

22. 1. Ναι! O Ηγέτης θα σας ακολουθεί!
2. «Ένας λαός, μια αυτοκρατορία,
ένας ηγέτης»
ΑΛΛΑ ΜΕΣΑ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ: ΑΦΙΣΕΣ

23. Αντίστοιχα το καθεστώς του Μεταξά

26. Η «φυλετική ιατρική» και το
πρόγραμμα ευγονικής των Ναζί
εξόντωσε περίπου 200.000
ανθρώπους στη Γερμανία

27. Ο «αιώνιος Εβραίος»
και τα
αξεπέραστα στερεότυπα

28. «Oι νέοι υπηρετούν τον Ηγέτη»
«Όλοι οι 10χρονοι στη Χιτλερική Νεολαία»

30. Αντίστοιχα το καθεστώς Μεταξά

31. O αρχιτέκτονας Albert Speer σχεδίαζε τις συγκεντρώσεις
της Νυρεμβέργης. Τίποτα τυχαίο...
Συγκεντρώσεις - παρελάσεις

32. Παρέλαση της 4ης
Αυγούστου

34. «Καλώς ήρθατε στο Ράδιο
Άντολφ: Ο Φύρερ μας είναι
πραγματικά υπέροχος. Οι
εχθροί του έθνους όμως...»
Το 1939 το 80% των Γερμανών είχε ραδιόφωνο.
«Το ραδιόφωνο είναι το πνευματικό όπλο του
ολοκληρωτικού καθεστώτος» J. Goebbels
Οι Ναζί κατασκεύασαν ραδιόφωνα φθηνά, για
να φτάνει η προπαγάνδα τους σε κάθε
γερμανικό σπίτι. Επιπλέον, τοποθέτησαν
μεγάφωνα σε όλες τις πλατείες των πόλεων. Οι
λόγοι του Φύρερ ακούγονταν παντού.

35. Juden rauss!
«Πέταξε τους Εβραίους έξω»:
γερμανικό παιδικό παιχνίδι.
Το 1938 πουλήθηκαν ένα
εκατομμύριο τέτοια παιχνίδια.

36. Γελοιογραφία σε σχολικό βιβλίο

37. Προβλήματα μαθηματικών
• «Ένα βομβαδιστικό αεροπλάνο κατά την απογείωση μεταφέρει
12 ντουζίνες βόμβες, η καθεμία από τις οποίες ζυγίζει 10 κιλά.
Το αεροσκάφος απογειώνεται για τη Βαρσοβία το διεθνές
κέντρο του Ιουδαϊσμού. Βομβαρδίζει την πόλη. Κατά την
απογείωση, με όλες τις βόμβες και γεμάτη τη δεξαμενή με 100
κιλά καυσίμων, το αεροσκάφος ζύγιζε 8 τόνους περίπου. Όταν
επιστρέφει από τη σταυροφορία υπάρχουν ακόμη 230 κιλά
υλικού. Ποιο είναι το βάρος του αεροσκάφους όταν είναι
άδειο;»
• Το να συντηρηθεί ένα νοητικά ανάπηρο άτομο κοστίζει περίπου
4 μάρκα την ημέρα. Υπάρχουν 300.000 νοητικά καθυστερημένα
άτομα για φροντίδα. Πόσο κοστίζουν συνολικά αυτά τα άτομα;
Πόσα επιδόματα γάμου των 1000 μάρκων θα μπορούσαν να
δοθούν με τα ίδια χρήματα;»

39. Σχεδιάστε ένα ωρολόγιο πρόγραμμα ανθρωπιστικό,
που θα καλλιεργούσε την τέχνη, την κριτική σκέψη,
την αποδοχή της διαφορετικότητας και την αλληλεγγύη