1. Сэдэв
бие хүн ба би
ГҮЙЦЭТГЭСЭН: 2-Р БАГ

2. Бие хүн нь нийгэм, түүхийн бүтээгдэхүүн бөгөөд бие хүний тухай өгүүлэхэд түүний биологийн болон
төрөлхийн шинжүүд хийсвэрлэгдэн ойлгогддог юм. Бие хүн бол нийгмийн доторх хүн, түүхт
процессын обьект, субъект нь юм.
Зөвлөлтийн нэрт сэтгэл зүйч А.Н.Леонтьв бие хүн бол нийгэм түүхийн хожмын бүтээгдэхүүн, хүний
нийгэм залгамжлалын бүтээгдэхүүн юм гэж бичсэн байна. Товчоор хэлбэл, бие хүн нь нийгэм-түүхийн
ба нийгэм залгамжлалын харьцангуй хожмын бүтээгдэхүүн юм. Нийгэм, түүхээс гадуур орших бие хүн
байдаггүй. Бие хүний төлөвшил, хөгжилт нь тухайн нийгмийн нийгэм-эдийн засгын нөхцөлөөр
тодорхойлогдоно. Тухайн нийгэмд амьдарч нийгмийн харилцаа болон материаллаг үйлдвэрлэлд
идэвхтэй оролцогч тодорхой түүхт хүний бие хүн гэж нэрлэнэ.

3. Хүн гэдэг хувь хүн болон төрөөд бие хүн болон төлөвшдөг билээ. Хувь хүний бие хүн болон
төлөвших үйл явц тухайн хүнийг эхийн хэвлийд бүрэлдэх цагаас эхэлдэг. Нэг ёсондоо эр
бэлгийн эс өндгөн эстэй нэгдэн үр хөврөл бий болсон тэр цагаас тухайн хүний амьдралын хувь
тавилан, заяа төөрөг бичигдэж эхэлдэг гэж яридаг.Энэ үеэс л эцэг, эх хоёр хүүхдийнхээ эрүүл
мэнд, хүмүүжилд анхаарч хоорондоо болоод хүүхэдтэйгээ хайраар дүүрэн халуун дулаан
харьцаж эхлэх хэрэгтэй. Хайраас л хөөрхөн хүүхэд төрдөг шүүдээ.

4. Бие хүний төлөвшлийн 70 хувь нь хүүхдийг 6 нас хүрэхэд бүрэлдсэн байдаг гэж үздэг. Тэгвэл 6
наснаас хойш хүүхэд үндсэндээ нийгмийн нөлөөнд орж бусад төлөвшил нь тавигддаг. Нийгмийн
институын нөлөөн дор хүмүүжихийг төлөвшил гэдэг. Тийм учраас нийгмийн зүгээс тухайн хүнийг
бие хүн болон төлөвшихөд нөлөөлж буй нөлөөллийг аль болох эерэг байхаар бүрдүүлж өгөх
хэрэгтэй. Бие хүн гэдэг нь өөрийгөө болон бусдын хүмүүжлээс төлөвшин хэрэгцээ, сонирхол, хүсэл
тэмүүлэл, мэдлэг дадал, авьяас билэгтэй үйл ажилагааны субьектыг хэлнэ гэсэн нэг тодорхойлолт
байна.Тэгвэл дээрх чадвар бүхий бие хүнийг хэрхэн төлөвшүүлэх вэ?
Ямар хүнийг хэлээд байна? Хөдөлмөрч чанар, Нийтэч чанар, Хүмүүнлэг чанар, Өөдрөг үзэл
зэргээр илэрдэг.

5. Хөдөлмөрч чанар бүхий хүний төлөвшилд темпрамент, зан ааш буюу характер нөлөөлж дээрх чанарын илрэл үр дүнг
нөхцөлдүүлж байдаг. Энэ нь тухайн хүний темпрамент нь характер буюу зан аашийг нөхцөлдүүлж хувь хүний дээрх онцлог
нь хүний хөдөлмөрч чанарт шууд нөлөөлж байдаг. Хөдөлмөрч хүн үнэнч тууштай байдаг.
Нийтэч чанарын төлөвшилд тухайн хүний харилцаа хандлага, чиг зорилго зэрэг нөлөөлж уялдуулж байдаг.
Харин хүмүүнлэг чанар бүхий бие хүний төлөвшилд тухайн хүний мэдлэг дадал чадвар, бие даах чадвар зэрэг чадварууд
нөхцөлдүүлж байдаг.
Өөдрөг үзэл бүхий бие хүн төлөвшихөд тухайн хүний оюун ухаан, авьяас билэг нөхцөлдүүлж байдаг. Энэ нь тухайн хүний
оюун ухааны чадвар өндөр үүний зэрэгцээ аливаа зүйлийг бусдаас давуутай хийж чадах авьяас билэг байгаа цагт тухайн
хувь хүн өөртөө итгэлтэй бие хүн болж бусдын дунд биеэ авч явдаг. Бие хүний чадварууд нь хоорондоо шууд холбоотой
байдаг. Тийм учраас төгс цогц бие хүнийг төлөвшүүлнэ гэдэг эдгээр цогц чадваруудыг бүр суурьнаас нь эхлэн тавина гэсэн
үг юм. Бие хүний төлөвшилд бусад хүн бүрийн нөлөө чухал. Тийм ч учраас дотор сэтгэлээсээ ч, гаднах үйлдлээрээ ч нар
шиг гэрэлтэж, алт шижгэнэсэн төлөвшил бүхий бие хүний төлөө.
Дээрх чадвар төлөвшсөн бие хүнийг бусад хүмүүс ухаантай хүн шүү гэх нь харагдана. Гэтэл эсрэгээрээ төлөвшөөгүй хүмүүс
ч мэр сэр бий. Бие хүн ухаан муутай буюу эсрэгээр төлөвшөөгүй байх тусмаа эрээ цээргүй байдаг.

6. Өөрийгөө таних арга
Хүмүүс бид цаг үргэлж бусдын алдааг олж харахыг оролддог. Тэгвэл бид бусдыг таньж
мэдэхэд зарцуулдаг зүтгэлийнхээ хэдэн хувийг өөрийнхөө төлөө зарцуулдаг билээ.
Өөрийгөө таньж мэдэх тусам таны амьдрал илүү утга учиртай болж мөн таны давж
чадахгүй байгаа асуудлын чинь шийдвэр нь таны мэддэг зүйл байсан болохыг та харах
болно.

7. Өөрийгөө сонс: Та толины өмнө зогсоод өөрийнхөө нүд рүү эгцлэн хардаг уу?
Хүний нүдний харц зүрх сэтгэлийнх нь толь байдаг. Өөрийн дотоод ертөнц рүүгээ
хийх аяллаа харцнаасаа эхлээд аажим аажмаар нүдээ анин ухаан санааныхаа дууг
чагнаж үргэлжлүүлээрэй. Тэгээд мэдэрч буй бүх дотоод мэдрэмжээ, санаа бодлоо
тэмдэглэж аваарай.

8. Зорилгоо тодорхойл: Тодорхой бай онилоогүй сум мэргэн байх боломжгүй. Зорилго
нь тодорхойгүй хүний хүрэх газар нь мөн л бэрх бөгөөд боломжгүй байдаг. Зорилгоо
тодорхойл, амьдралд чинь зөв чиг болох зүйлсээ жагсаан бич. Оройтолгүй өөрийн
амьдралынхаа төлөвлөгөөг зохио

9. Зүрх алддаг зүйл бүхнээ тодорхойл. Бүрэг зан нь хүн бүрт янз бүрээр мөн өөр өөр
орчинд илэрдэг дотоод мэдрэмжийн нэг илрэл юм. Та өөрийнхөө “Хурал дээр байсан
хүмүүс миний тухай юу гэж бодсон бол?”,”Ярьж байхдаа буруу зүйл хэлчихээгүй
байгаа?” гэх мэтчилэн айдас, эмээлт бүрээ шалтгааных нь хамт олж тэмдэглээрэй.

10. - Миний давуу чанар юу вэ?
- Хэнд ч байхгүй зөвхөн надад байдаг тэр давуу чанар юу вэ?
- Чи юуг бусдаас илүү хийж чаддаг вэ?
- Чи яагаад бусдаас ондоо бөгөөд онцгой вэ?
- Хэрвээ чи өөрийнхөө давуу чанарыг 25 буюу түүнээс доош үгээр тодорхойл гэвэл чи юу
гэж тодорхойлох вэ?
Бид хэзээ ч иймэрхүү асуултуудыг өөрсдөөсөө асуудаггүй учраас шууд хариулахад тийм
амаргүй. Хичнээн хялбар сонсогдож байгаа ч гэсэн хариулахад нэлээн бодуулна. Хариултыг
олсноор амжилтанд хүрэх нэг хөшүүргээ оллоо л гэсэн үг.
Тиймээс яг одоо дээрх асуултуудыг өөрөөсөө дахин дахин асуугаад үзээрэй!!!………..
Бараа борлуулагч зарж байгаа барааныхаа онцгой давуу талыг
мэдээгүй тохиолдолд бараагаа хэзээ ч сайн зарж чаддаггүйн адил чи өөрийнхөө онцгой
давуу талыг мэдэхгүй, тэр онцгой давуу талаа ашиглаж чадахгүй бол хэзээ ч амжилтанд
хүрэхгүй.

11. Том байгууллага корпорацуудын нэг гол зорилго бол хөрөнгө оруулалтын өгөөжийг нэмэгдүүлэх явдал байдаг. Тиймээс
байгууллага корпорацууд бүгд хэтийн буюу ойрын төлөвлөгөө боловсруулж зах зээл дээр ямар байр суурь эзэлдэг?
Байгууллагын давуу тал юу вэ? гэх мэтийг эрхэм зорилгондоо оруулж бичдэг. Яг үүний адил юу ч хийсэн түүнд зарцуулсан
хүчин зүтгэлийнхээ үр дүнг нэмэгдүүлэх нь бидний гол зорилго байдаг. Тиймээс хувь хүн өөрсдөө
мөн ялгаагүй зарцуулсан хүчин зүтгэлийнхээ үр өгөөжийг нэмэгдүүлэхийн тулд өөрөөр хэлбэл зарцуулсан
хүч хөдөлмөрийнхөө хариуд авах сэтгэл ханамжийг нэмэгдүүлэхийн тулд өөрсдийнхөө давуу тал, онцгой чанаруудыг сайн
тодорхойлж 5-10 жилийн буюу холын, 1 сарын эсвэл 1 жилийн буюу ойрын төлөвлөгөөг гаргах нь зүйтэй. Амжилтанд
хүрэхийн тулд өөртөө тусгай цаг зав гаргаж, чиний амьдрал өнөөдөр ямар байна? 1 жилийн дараа ямар байх вэ? 5 жилийн
дараа ямар байх вэ? 10 жилийн дараа ямар байх вэ? гэж сайн бодон төсөөлж, зорилгоо гаргаж, өөрийнхөө ямар онцгой
чанаруудыг улам цааш нь хөгжүүлж, ямар сул талуудыг засаж сайжруулах вэ? гэдгийг сайн тунгаан бодоорой. Өөрийгөө
сайн судалж янз бүрийн юмнууд оролдон үзэж өөрийнхөө нуугдмал авьяасыг илрүүлэх нь тийм амаргүй боловч илрүүлж
чадвал буруу ажил дээр буруу юм хийж өнгөрөөх тэр сайхан он жилүүд хүч хөдөлмөрийг хэмнэх болно гэдгийг хатуу
анхаараарай.

12.  та өөрийгөө хэр аз жаргалтай хүн бэ ? гэдгээ мэдэхийн тулд дараахи асуултуудад өөрийн сонгосон
хариултыг өгөөрэй. Хариулт бүрийн ард харгалзах оноог өгөв.
1. Та өөрийнхөө амьдралын тухай дурсахдаа
а. Ашиглаж чадаагүй байгаа боломжуудын тухай бодно - 1
б. Амьдралд минь тохиолдсон олон сайн сайхан явдлын тухай бодно - 2
в. Өнгөрснөө бодох тусам гуниг, харуусал л төрдөг - 0
2. Зөвхөн гэр бүлийнхээ хүрээнд өнгөрүүлэх баяр боллоо. Энэ үед танд юу гэж бодогддог вэ?
а. Энэ ч миний хувьд дэндүү уйтгартай хэрэг байна аа - 0
б. За яах вэ, хааяа ингэж амарсан ч болохгүй нь юу байх вэ? - 1
в. Хамгийн ойр дотны хүмүүстэй хамтдаа байх сайхан боломж гарч байгаа юм биш үү? - 2
3. Таны хань / найз /бол
а. Хамгийн сайн хүн – 2 б. За даа, сэтгэлд минь хүртэл ч хол байна даа - 0
в. Жирийн л нэгэн - 1
4. Та ажил, сургуульдаа дуртай юу?
а. Яаж дуртай байх юм бэ?, энэ чинь ердөө л ажил шүү дээ - 0
б. Зүгээр, болоод л байдаг юм – 1 в. Тэгэлгүй яах вэ! - 2

13.  5. Өөртөө тохиолдсон нэгэн нөхөрлөл, хайр дурлалын тухай бодохдоо та
а. Тийм сайхан гэгээн дурсамжийг зүрх сэтгэлдээ хадгалж явах хэрэгтэй - 2
б. Тэр бол миний амьдралд тохиолдсон хамгийн чухал хүн биш байсан юм аа - 1
в. Би энэ тухай санах ч дургүй - 0
6. Та толинд хараад юу боддог вэ?
а. Өөрийгөө толинд харах л юм бол өдөржингөө сэтгэл гундуу байдаг - 0
б. Өнөөдөр би ямаршуухан байдалтай харагдаж байна даа гэж боддог - 1
в. Өөрөө өөртөө аятайхан инээмсэглээд нүдээ ирмэдэг дээ - 2
7. Найз чинь амралтаараа Кипр арал руу явлаа. Харин та бөглүү жижигхэн суурин дахь
эмээгийнхээ байшинг засах болжээ.
а. хөдөө, нам гүм газар амрах би дуртай шүү – 2 б. надад дахиад л аз таарсангүй - 0
в. за яахав дээ, Кипр лүү дараа л явна биз - 1
8. Хүүхэд /дүү/ тань тэмцээнд маш амжилттай оролцлоо
а. Мэдээж хэрэг, тэгэх гэж л бэлдэж цаг зарсан юм чинь - 1
б. Ээ дээ, өрсөлдөгчид нь сулхан хүүхдүүд байсан байлгүй дээ - 0
в. Миний хүү/дүү/ олон юманд авъяастай гэдгийг би мэдэлгүй яах вэ? - 2
9. Хэрвээ танд амьдралаа цоо шинээр дахин эхлэх боломж гарвал
а. Яг одоогийнх шигээ амьдрах болно - 2
б. Өмнөх алдаагаа аль болох багахан шиг давтахыг хичээнэ дээ - 1
в. Тэгж болдогсон бол ч бүгдийг нь л өөрчилмөөр байна - 0

14.  13-18 оноо. Та аз жаргалтай байж чаддаг, амьдралд бүтээлчээр ханддаг хүн юм. Гэхдээ
хувь заяа таныг бусдын адил хааяа хааяахан хатуухан шалгадаг ч та өөртөө итгэх итгэлээ
алддаггүй юм байна. Үргэлжийн өөдрөг сэтгэл, амьдралд дуртай зангаараа та бусдын
хувьд ихээхэн том нөмөр нөөлөг болдог, тэднийг өөртөө татах их хүчийг агуулдаг ажээ.

15. 7-12 оноо. Аз жаргал гэдэг таны хувьд сэтгэл санааны тогтвортой байдал биш, түр
зуурын л мөч юм. Та өөрийгөө бүрэн дүүрэн аз жаргалтай гэж боддоггүй. Танд аз
жаргалтай байхад чинь юу саад болоод байгааг нэг тунгааж үзээрэй. Магадгүй амжилтын
хойноос хэт улайран хөөцөлдөж байгаа чинь юм уу, өөртөө хэтэрхий шүүмжлэлтэй
ханддаг болохоор тэр үү, эсвэл ердөө сэтгэл санаа чинь их залхуу байна уу гэдгээ
мэдээрэй.

16. 0-6 оноо. Та өөрөө өөрийнхөө бодож байгаа шиг тийм аз жаргалгүй хүн биш юм
биш үү? Хэрвээ та амьдралыг харж буй “хар шилээ” авчихаж чадвал амьдрал тань
хамаагүй хөнгөн болно доо. Та өөртөө болон ойр дотныхондоо итгэж бай. Хувь заяа
гэдэг чинь өөрийг нь зоригтойгоор тосон ирж яваа хүнд л инээмсэглэдэг гэдэг шүү
дээ…!