1. СЭДЭВ : Үнэт цаасны индексийг таамаглах, техникийн
шинжилгээ хийх, мэдээллийг зөв унших.
ШУТИС, Механик Инженерийн Сургууль,Олон улсын тээврийн удирдлагын
мэргэжлийн 4-р курсын оюутан С.Батсайхан
E-mail : saihnaa_101@yahoo.com
Удирдагч багш: МИС-ийн ахлах багш Ц.Гантөмөр
Хураангуй :
Монгол улс зах 1990-ээд оны эхээр зах зээлийн эдийн
засгийн системд шилжсэн тэр цаг м ө ч өө с олон т ө рлийн бизнес үү д
ч ө л өө тэй х ө гжих боломжийг нээсэн юм . Энэ ч утгаараа 1991 онд
Монголын х ө р ө нгийн бирж байгуулагдсанаар
х ө р ө нг ө оруулагчид
компанийн хувьцааг худалдах , худалдан авах , зэргээр ү нэт цаасны
зах зээлийн ү йл ажиллагааг явуулж х ө гжих эх суурь нь тавигдсан .
Үү сэн байгуулагдсан 20-оод жилийн хугацаанд манай улсын х ө р ө нгийн
бирж өө рийн гэсэн х ө гжлийн байр суурьтай болоод байгаа ч цаашид
энэ байр сууриа хадгалан олон улсын ү нэт цаасны байгууллагуудтай
харилцаа холбоо тогтоон ажиллах нь нэлээд чухал болоод байгаа юм .
Ийнх үү олон улсын ү нэт цаасны зах зээлийн х ү рээнд ү нэт
цаасны
индексийн т ө л өө лл үү д , болон тэдгээрийн б ү тцийн талаар , санал
бодлоо хуваалцах үү днээс дараах санаа т ө р ө н , м ө н индексийн ү нийн
ө с ө лт ө д техникийн шинжилгээ хийж график болон математик аргаар
боловсруулалт
хийн ,
ирээд ү йд
хэрхэн
өө рчл ө гд ө х
таамаглалын
талаар дараах илтгэлийг боловсрууллаа .
Түлхүү р ү г : Индекс , хандлага , шинжилгээ , өсө лт , шугам
1

2. Оршил : /Орчин үед гадаад валютын зах зээл дэлхийд хүчээ аван, хөгжиж
байгаа төдийгүй олон улсын хэмжээнд үнэт цаас худалдан авах, түүгээр өөрийн
эд хөрөнгөө аривжуулах таатай боломж хэн бүхний өмнө ойрхон байгаа билээ.
Ийм учраас үнэт цаасны индексийн төрөл болон тэдгээрийн өсөлт бууралттай
танилцах, шинжлэх, таамаглалыг унших мэдлэгийн хүрээнд дараах илтгэлийг
толилуулж байна. Олон улсын үнэт цаасны зах зээлд хамгийн чухал байр
суурийг эзэлдэг багц үнэт цаасны томоохон төлөөлөгч бол үнэт цаасны индекс
байдаг. Ийм ч учраас үнэт цаасны индексийн өсөлтийг тооцох, хэзээ худалдаж
авах нь шуудхан шийдэх асуудал биш харин бүр олон жилийн прогноз судалгаа
шинжилгээний дүнд шийдэгддэг хэцүүхэн асуудлын нэг нь зүй ёсоор ордог.
Харин үүний тулд дараах шинжилгээ болон аргачлалтай танилцах нь бизнесмен
болон бусад үнэт цаасны зах зээл сонирхогчдод илүү үр дүнтэй байх болов уу
гэсэн үүднээс дараах илтгэлийг бичсэн юм.
Ү нэт цаасны индексүү д :
1. Dow Jones index Average
Доу -Жонсын 4 индекс байна.
1.1 Ү йлдвэрлэлийн /DJIA-The Dow Jones Industrial Average / индекс нь 30 том
үйлдвэрлэлийн, корпорацийн үнэт цаасны ханшны, хөдөлгөөний хамгийн энгийн
дундаж үзүүлэлт юм. Доу-Жонсын үйлдвэрлэлийн индекс нь санхүүгийн зах
зээлийн бүх үзүүлэлтийн дунд хамгийн олон жил болсон хамгийн их тархсан
индекс юм. Түүний бүтэц байнга өөрчлөгдөж байдаг. Түүний бүтэц нь АНУ-ын
эдийн засгийн томоохон үйлдвэр корпорацийн байр сууринаас хамааран
өөрчлөгддөг боловч орчин үед нэн ховор тохиолддог. Зарчмын хувьд түүний
бүрэлдэхүүнд ордог Ньюркийн санхүүгийн бирж дээр: үнэлэгдсэн үнэт цаасны
зах зээлийн үнийн 15-20% ноогддог. Энэ үзүүлэлтийг түүний үнэт цаасанд
багтсан
түүний
үнэт
цаасны
үнийг
нэмж
гарсан
нийлбэрээс
тодорхой
деноминаторт хуваагддаг. Доу Жонсын индекс нь тодорхой пунктээр үнэлэгддэг.
Саяхнаас Чикагогийн фьечерсийн гэрээнд бий болж эхэлсэн.
2

3. 1.2 Доу
Жонсын
тээвэрлэлтийн
индекс
/ DJTA - The Dow Jones
Transportation average/ гэдэг нь тээврийн 20 корпорацийн үнэт цаасны үнийн
хөдөлгөөнийг тодорхойлсон дундаж үзүүлэлт: агаарын тээврийн компани, төмөр
замын, авто замын корпорациуд орно./
1.3 Доу -Жонсын эрчим х ү чний индекс /DJUA-The Dow Jones Utility Average /
энэ нь хий болон цахилгаан хангадаг
15 том корпорацийн үнэт цаасны
бодлогын хөдөлгөөний дундаж үзүүлэлт юм.
1.4 Доу -Жонсын бү тцийн индекс /DJCA-The Dow Jones Composite Average/
Энэ
үзүүлэлт
нь
Доу-Жонсын
үйлдвэрлэлийн,
тээврийн,
эрчим
хүчний
үзүүлэлтүүд дээр үндэслэгдэн тооцоологдсон үзүүлэлт юм.
2. Стандарт энд Пурс индекс /S&P/
Энэ индекс нь “Стандарт энд Пурс ”хэмээх бие даасан компаниар гүйцэтгэгддэг.
Энэхүү индекс нь 500 корпораци, 100 корпорацийн үнэт цаас гэсэн 2
хувилбараар тогтдог.
2.1 S&P-500 индекс нь дараах харьцаанд тусгагдсан 500 корпорацийн үнэт
цаасны үзүүлэлтийг зах зээлийн өртгөөр харьцуулсан харьцуулалт юм. Үүнд:
400 аж үйлдвэрийн корпораци, 20 тээврийн, 40 санхүүгийн, 40 нийтийн
компаниудын үнэт цаасны харьцаа юм. Эдгээрт үндсэндээ Ньюркийн хөрөнгийн
биржид бүртгүүлсэн компанийн үнэт цааснууд ордог. Мөн америкийн хөрөнгийн
бирж дээр үнэлэгдсэн биржийн эргэлтэнд байгаа хэд хэдэн компаниудын үнэт
цаас ордог. Уг индекс нь Ньюркийн хөрөнгийн бирж дээр үнэлэгдсэн бүх хэсгийн
зах зээлийн 80%-ийн эзэлдэг. Энэхүү индекс нь Доу-Жонсын индекстэй
харьцуулахад нэлээд нарийн төвөгтэй боловч хувь нийлүүлэгчдийн гаргаж
байгаа бүх үнэт цаасны өртгийн хэмжээнд харьцуулсан корпораци бүрийн үнэт
цаасны харьцаа, нэлээд нарийн нягт үзүүлэлт гэж тооцогддог. Харин энэ индекс
нь фьючерсийн болон опционууд Чикагогийн худалдааны бирж дээр борлогддог.
2.2 S&P-100 индекс нь 500 корпорацийн үнэт цаасны үзүүлэлтийн үндсэн дээр
тооцогддог, гэвч Чикагогийн опционуудын бирж дээр бүртгүүлсэн опционуудыг
3

4. бий болгосон 100 корпорациудын үнэт цааснаас тогтдог. эдгээр нь үндсэндээ
үйлдвэрийн корпорациуд юм.
3.Ньюркийн х ө р ө нгийн биржийн индекс /NYSE Index/
Тухайн индекс бол Ньюркийн хөрөнгийн хөрөнгийн бирж дээр өөрсдийн үнэт
цаасаа бүртгүүлсэн бүх корпорациудын үнэт цаасны ханшны хөдөлгөөний зах
зээлийн өртгөөр үнэлэгдсэн индекс юм. Өөрөөр хэлбэл үнэн чанартаа энэхүү
индекс нь зах зээлийн өртгөөр үнэлэгдсэн корпораци бүрийн үнэт цаасны
Ньюркийн хөрөнгийн биржийн компани бүрийн дундаж үнэ юм.
Доу-Жонсын
үнийн индексээс Ньюркийн хөрөнгийн биржийн үнийн индекс нь доллараар
илэрхийлэгддэг. Энэ үнийн индексээр опционуудтай хийх үйл ажиллагаа нь
Ньюркийн өөрийнх нь хөрөнгийн бирж дээр явагддаг. Фьючерсийн гэрээ
хэлэлцээртэй хийх ажиллагаа нь Ньюркийн хөрөнгийн биржийн салбар болох
Ньюркийн фьючерсүүдийн хөрөнгийн бирж дээр явагдана.
4.Америкийн хөрө нгийн биржийн индекс /AMEX/
Америкийн хөрөнгийн бирж нь огт өөр үндэслэлтэй тооцогдох 2 үнийн индекс
юм. Америкийн хөрөнгийн биржийн үндсэн зах зээлийн үнийн дүнгийн индексийн
цэс нь 20 голлох аж үйлдвэрийн корпорацийн үнийн хөдөлгөөний энгийн дундаж
үзүүлэлт юм. Үүнийг америкийн хөрөнгийн бирж Доу-Жонсын аж үйлдвэрийн
үнийн цэсийн өөрийн гэсэн орлох индекс болгон болгон бодож олсон юм. Энэхүү
индексийг Америкийн хөрөнгийн бирж тооцоолон гаргах боловч түүний
бүрэлдэхүүнд Ньюркийн хөрөнгийн бирж дээр бүртгэгдсэн корпорациудын үнэт
цааснууд ордог. Сонирхуулахад тэдгээрийн 15 нь Доу-Жонсын аж үйлдвэрийн
цэсний индекс бүрэлдэхүүн хэсэг нь байдаг. Энэхүү индексээр Фьючерсүүдтэй
Чикагогийн бирж дээр үйл ажиллагаа явагддаг. Америкийн хөрөнгийн биржийн
зах зээлийн өртгийн үнийн индекс зарчмын өөр үндсэн дээр тооцоологддог
бөгөөд
энэ
нь
Америкийн
хөрөнгийн
биржийн
бүрэлдэхүүнд
орсон
корпорацуудийн гаргасан бүх үнэт зах зээлийн өртгөөр үнэлэгдсэн индекс юм.
Анх 1973 оны 9 сард хэвлэгдсэн ба өөртөө бүрэлдэхүүн болгон Америкийн
4

5. хөрөнгийн биржид бүртгэгдсэн бүх томоохон салбарын, бүлгийн корпорацийн
үнэт цаас гаргадаг 800 гаруй үнэт цаасыг багтаадаг. Үүнээс гадна энгийн үнэт
цаас, Америкийн хөнгөлөлтийн баталгаа, гэрээний зөвшөөрлийн баталгаа,
зэргийг багтаадаг. Техникийн талаасаа бол энэ нь тооцооны үед хувьцаа нь
түүний бүрэлдэхүүнд багтсан үнэт цаасаар бэлэн мөнгөөр хийгдэж, дахин
хөрөнгө оруулагдаж байдаг цорын ганц индекс юм. Опционууд нь энэхүү
индексээр Америкийн хөрөнгийн бирж дээр үнэлэгдэж байдаг.
5.Биржийн гадуурх ү нийн индекс /NASDAQ/
Үндэсний хөрөнгийн дилерүүдийн нийгэмлэг нь биржийн гадуурхи эргэлтийг
бүхэлд нь мөн тусгай салбарын корпорацуудын үнэт цаасыг санал болгож буй
бүхэл бүтэн индексийг тооцдог. Энэ нь үндсэндээ бирж үнэлэгдсэнээс бусад
ойролцоогоор 3500 корпорацийн үнэт цаасны бүрэлдэхүүн орсон биржийн
гадуурх эргэлтийн NASDAQ индекс юм. Энэхүү үнийн индекс нь түүнийг
бүрдүүлж байгаа зэх зээлийн өртгөөр тооцогдсон (үнэлэгдсэн) индекс юм. Анх
1971 оны 2-р сард гарсан. Опционуудын болон Фьючерсүүдтэй Чикагогийн
арилжааны бирж дээр энэхүү индексээр үйл ажиллагаа явуулдаг. Үнэт цаасны
үнийн индексийн уналт нь үндэсний валютын уналтанд хүргэдэг.
2.Индексийн техникийн шинжилгээ
Үнийн индекс бүгдийг тооцоолдог. Доугийн онолоор бол ямар ч хүчин зүйл,
санал эрэлт хэрэгцээнд нөлөөлөх чадвартай үнийн индекс хүчин чадалд
зайлшгүй нөлөөлдөг юм. Үүнд дурын хүчин зүйл байж ч байж болно. Жишээ нь:
газар хөдлөлт, мөргөлдөөн зэрэг урьдчилан таашгүй гэнэтийн үйл явдал байдаг
учраас зах зээлд үүнийг тооцож үзэх бөгөөд үнийн индекст нөлөөлдөг.
Зах зээлд индексийн үнийн өөрчлөлттэй холбоотой 3 төрлийн хандлага бий.
Доугийн тодорхойлж байгаагаар дараах байдалтай байна. Үүсэн бий болж буй
хандлагын үед дараагийн орчил үе, уналт бүр нь өмнөхөөсөө өндөр байдаг.
Уруудаж буй хандлагын үед дараагийн орчил үе болон уналт нь өмнөхөөсөө
доогуур байдаг. чиг хандлагын энэхүү тодорхойлолт нь чиг хандлагын
5

6. шинжилгээнд үндсэн болон эхлэлийн цэгийн үүргийг гүйцэтгэдэг. Доу-гийн
хандлага нь 3 төрлийн категорыг тодорхойлсон.
1. Анхдагч
2. Хоёрдогч
3. Бага багаар
Доугийн анхдагч хандлага нь жил гаруй, заримдаа хэд хэдэн жил үргэлжилдэг.
үндсэн хандлагад нилээд их ач холбогдлыг өгсөн.
Хоёрдогч болон завсрын хандлага нь үндсэн хандлагыг залруулагч болдог
бөгөөд ихэвчлэн 3 долоо хоногоос 3 сар үргэлжилдэг. Энэхүү завсрын хандлага
нь өмнөх чиглэлийн хандлагын үеийн өнгөрсөн үеийн үнийн зайн
1/3-ээс 2/3 хүртэл байдаг.
Бага буюу богино хугацааны хандлага нь 3 долоо хоногоос доош үргэлжлэх
бөгөөд завсрын хандлагын хүрээнд богино хугацааны хэлбэлзлийг бий болгодог.
Үндсэн хандлага нь 3 үечлэлтэй байдаг.
Үндсэн хандлагын хөгжилд голдуу 3 үечлэлийг нь ялгадаг.
Анхны буюу хуримтлалын үечлэлд нэлээд алсыг харсан, мэдээллээр
хангагдсан хөрөнгө оруулагчид худалдаа хийснээр бүх тааламжгүй эдийн
засгийн зах зээлд хөл тавьдаг.
Хоёрдугаар ү ечлэл буюу тоглоомын үед хандлагыг техникийн аргаар
тандан судалдаг тэр хүмүүс оролцох үед эхэлдэг. үнэ аль хэдийн оновчтойгоор
өсөж, эдийн засгийн мэдээлэл нэлээд оновчтой болдог.
Хандлагын гуравдагч ү ечлэл буюу эцсийн үечлэлд үйл ажиллагаанд
хэвлэл мэдээлэл нөлөөлж, зэх зээл дээр олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр
тэтгэгдсэн ханш хувирсан завших үйлдэл эхэлсэн тэр үед ордог байна.
Сонинууд дээр “бухнууд” буюу өсөлтийн оргил үеийн зах зээлийг эдийн засгийн
хэтийн төлөв сайхан харагдаж байна, арилжаа наймаа тэлж байна гэж бичдэг.
Үнэт цаасны үнийн индекс нь бие биенээ дэмжих ёстой. Доу зах зээл дээр
мөнгөний ханшны өсөх , буурах тухай чухал мэдээлэл дохио хэд хэдэн үнийн
индексийн утганд нөлөөлдөг байх ёстой гэж үздэг. Арилжааны цар хүрээ мөн
6

7. чанарыг батлах ёстой. Доу арилжааны цар хүрээ нь үнийн графикаас
харагддагийг баталсан.
Доу арилжааны цар хүрээ нь үнийн графикаас авсан баталгаатай дохио
мэдээллийн хувьд маш чухал хүчин зүйл гэж үзсэн. Өөрөөр хэлбэл эзэлхүүн
цар хүрээ нь үндсэн хандлагын чиглэлд өсөн нэмэгдэх ёстой. Хандлага нь
өөрийг нь өөрчлөгдсөн гэсэн тодорхой мэдээ өгөөгүй байгаа тэр үе хүртэл хүчин
төгөлдөр байна. Энэ нь хөдөлгөөнийг эхэлсэн (эхлүүлсэн) хандлага нь түүнийг
үргэлжлүүлэхийг эрмэлзэх болно гэсэн үг. Хандлагын өөрчлөлтийг дохиог
тодорхойлох нь тийм ч хялбар биш.
Доугийн онолыг ажиглагчид болон өөр
бусад дурын арга хэрэглэж ажиглагчдын хувьд нарийн хэцүү зорилт нь оршин
байгаа хандлагын ердийн завсрын засварыг эсрэг чиглэл дахь шинэ хандлагын
анхны үеэс ялган чадах явдал юм. Бүх зах зээлийн хувьд аргачлал нь
ерөнхийдөө адил. үнийн хөдөлгөөний зүй тогтол болон шинж чанар нь
судлагдаж байгаа.
Техник шинжилгээг 2 аргаар хийж шинждэг.
•
Графикийн арга
•
Математикийн арга
2.1 Техникийн шинжилгээний графикийн аргачлал.
Үнийн индексийн өөрчлөлтийг тодорхой цаг үед график дээр авч үзэх арга юм.
Ерөнхий нэр нь Charts түр зуурын завсар нь: Цаг хугацааны интервалиуд
1. Мэдээллийн сарын бүлэглэл – Mountly –M
2. Долоо хоногийн- Weekly-W
3. Өдрийн /өдрийн тутмын/ -Daily-D
4. Цаг тутмын /Hourly-H
5. Хагас цаг тутмын /Semihourly/
6. 15 минут тутмын /Quarterly/
7. 5 минут тутмын
Chart буюу графикийн төрлүүд
Line –шугаман бүрэн бус мэдээг харуулах
7

8. Bar –бүлэглэлийн үе бүрийн 4 үнэ тодорхойлогдоно.
High-дээд ү нэ
Last /Close-хаалтын үнэ
Open-Нээлтийн ү еийн ү нэ
Low-доод үнэ
Candle stich- /Япон лаа /- Хэрвээ нэгжийн үеийн үнийн үнэ хаалтын үеийнхээс
бага байвал, лаа улаан өнгөтэй, хэрвээ нээлтийн үеийн үнэ, хаалтынхаас өндөр
байвал лаа ногоон өнгөтэй байна.
Шугаман:-Үнийн үзүүлэлт нь дээшээ хүрээгүй шугамыг эсэргүүцлийн шугам
/Resistance-res/, үнийн үзүүлэлт доошоо хүрээгүй шугамыг тулгуур шугам
/Support-sup/ гэж нэрлэдэг. Эдгээр шугамууд нь Bar-ын төгсгөлд тэмдэглэн
зурагдах бөгөөд худалдаж авах, худалдах боломжийг олгож буй үйл явцыг
урьдчилан сануулж, зах зээл дээрх нөхцөл байдлыг таньж мэдэх таатай
боломжийг тус тус олгодог.
8

9. Суваг
Суваг нь эсэргүүцлийн, тулгуур 2 шугам параллель зурагдсаны үр дүнд үүссэн
бөгөөд худалдааны өөрчлөлтийн оновчтой цар хүрээ болдог. Сувгийн чиглэл
дээр доор байх нь зэх зээлийн хандлагыг /Trend/, тодорхойлж байдаг. чиг
хандлага нь дээшээ өгссөн байвал зэх зээлийн хандлага нэмэгдсэн, доош
буурсан байдалтай байвал зээлийн ханш буурсан байна. Хандлага байхгүй үед
суваг хэвтээ байдалтай байна.
Үзүү лэлтийн өсө лт /Reversal Pattern/
Double Top- Хоёр хос оргил /ёроол /
1- анхны оргил , 2-хоёрдох оргил , 3-х үзүү ний шугам
/Head&Shoulders/ /Толгой - Мө р /
9

10. 1-зүүн мөрний оргил, 2-толгойн оргил, 3-баруун мөрний орой, 4-хүзүүний шугам
Үнэ хүзүүний шугам дээр хүрч очвол өмнөх хандлагын эсрэг зах зээлийн хүчтэй
хөдөлгөөн эхлэх дохио болдог.
Үнэ
ихэвчлэн толгойн оройноос хүзүүний шугам хүртэл багагүй зайг хүрэх
цэгээс эхлэн туулдаг.
Ү ргэлжлэх дү рсэн үзүүлэлт
Туг
Бамбар
Хууль ёсоор бол эдгээр д үрсүү д нь оройноос эхлэх P зайд өөрийнхөө
үү сэл гарлыг төгсгөдө г .
1 2
x =  ÷ × P
3 3
10

11. Гурвалжин
Гурвалжны зах зээлд гурвалжнаас айх нь зүйтэй.
P-Үнийн бааз
1
3
Т-Цагийн бааз дүрсийн шүргэлт хүрэлт нь x ≥ T зайд явагдана. Үнэ хамгийн
бага үед
үнийн бааз P дээр шүргэнэ. Гурвалжинд 5-аас доошгүй давалгаа
байдаг ба тэдгээрийн тоо тэгш бус.
3. Техникийн шинжилгээний математик аргачлал.
Техникийн тандагч
Moving average- шилжих дундаж
Oscillator-Ү нийн араас хэлбэлзэнэ .
Энгийн шилжилт
P1, Р2, Р3, Р4, Р5.......Р10
MA5 i =
1 i =k +n −1
∑Pi
n i =k
Анхны тоо унаж, харин 6-р тоо ордог. Эцэст нь хуучир тоо баримт өгөгдөл
мартагдаж, сүүлийн мэдээллүүд хамрагддаг. Сүүлчийн үнэ хаалтын үнэ болж,
энэхүү үнээр бүх тандалтууд тооцогддог.энэхүү үнэ ханш шилжин /огцом
буурсан/ дунджийг энгийн гэж нэрлэдэг бөгөөд нэлээд хэрэглэгддэг. Шилжих
дундаж тогтонги хөдлөшгүй байдаг ба голдуу 2 шилжих дунджийг хэрэглэдэг.
Үүнд: MA1=9
MA2=14
9 ба 14 байвал тэр нөхцөлд түр зуурын үе гэж байдаг. Хоёр шилжиж буй MA9 ба
MA14 дунджийн огтлолцлын цэг нь хандлагын солилцооны дохио болдог. Үүний
11

12. муу тал нь дохиолол тогтмол оройноос хоцрох явдал. Сайн тал зах зээлийн
хандлагын чиглэлийг амархан тодорхойлж, мөн тэдгээрийг (дунджуудыг)
эсэргүүцлийн болон тулгуур шугам болгон хэрэглэж болдог. Хэрвээ бид бүх
гурван хандлагыг судалбал гурвалжны шилжсэн дүрмийг сонгоно.
Үүнд: 5-13-21
Үнэлэгдсэн шилжилтүүд (дунджууд) P1, Р2, Р3
WMA3 =
3 P3 + 2 P2 + 1P
3+2+1
Таамаглалт шилжилтүүд P1, Р2, Р3
EMAk =
2
1
P3 + EMAk −1 бүгдээс хамгийн ойр нь үнийг харуулах боловч бэхжилт
3
3
батжилтын хувьд муу.
Хэлбэлзэгч зах зээлийн давуулан хэтрүүлэн худалдаж авах болон худалдах
чадварыг тодорхойлохын тулд үнийн үндэслэл дээр тооцоологдсон зарим
хэмжигдэхүүнийг нарийн мөрдөх ёстой.
RSI-харьцангуй хүчний үзүүлэлт
RS=
CU
CD
∆- хаалтын үнийн өөрчлөлт
CU= ∆1+ ∆2


RSI= 1 −
Хэлбэлзлийн муруй
нь
CD= ∆3+ ∆4
1 
 1 + RS − 1 
0
0
 × 100 0 =  1 + RS  × 100 0
1 + RS 


үнийн муруйтай
ойр
байх ёстой. Хэлбэлзлийн
өөрчлөлтийн цар хүрээ нь 0-100 байна. Зарах оновчтой утга нь -75
12

13. Худалдаж авах нь -25, эдгээр зон буюу бүс нь доорх байдлаар нэрлэгддэг. Үүнд:
Давуулан худалдаж авах чадварын б ү с -Overbought-o/b
Давуулан худалдах чадварын б ү с - Oversold-o/s
Зах зээлийн хандлагын хүчтэй хөдөлгөөний үед o/b ба o/s нь 80 ба 20-той
тохирдог бол харин зэрэгцээ зах зээл дээр энэ харьцаа 70 ба 30 байна. RSI
график дээр бүр үзүүлэлтүүдийг хайж болохоос гадна мөн уншиж график дээр
хайж болно.
Стохастик -stochastik
Лейнийн Стохастик хэлбэлзэл
K=
L5-сүүлийн 5 үеийн доод үнэ
Ct − L5
× 100% H5-сүүлийн 5 үеийн дээд үнэ
H 5 − L5
Сt-урсгал үнэ
13

14. Лейн үнийн тоонд 5-21 тоог хэрэглэхийг санал болгосноос гадна К-г 3 үеийн
хугацаатай энгийн хальтирагч дунджаар арилгахыг зөвлөсөн: Процент К нь
хурдан стохастик бөгөөд энэ нь К-с авахуулаад 3 үеийн энгийн хальтирагч
дундаж юм. Харин процент d нь удаан стохастик бөгөөд энэ нь процент К-с
авахуулаад 3 үеийн энгийн хальтирагч дундаж юм.
Стохастик нь RSI буюу
харьцангуй хүчний үзүүлэлтүүдийн бодвол муу ажилладаг бөгөөд давуулан
худалдаа хийх, болон давуулан худалдан авах (O/B, O/S), бүсийн шугаманд
байрладаг учраас хүчтэй хөдөлгөөний үед стохастик ашиггүй байдаг. Энэ нь
Range дээр сайн ажилладаг.
Гулсах дунджийн уулзах ба салах /MACD/
14

15. MACD = EMA12 - EMA26- шугам-/1/
MACDA=EMA9(EMA12 -EMA26)- шугам-/3/
Гистограмм- /2/
MACD буюу гулсах дунджийн уулзах ба салах үе нь 2 шугам бүхий таамаглалт
арилсан гулссан 3 таамаглалт дунджийн нийлэмж юм. 1-р шугам нь 12-р үеийн
таамаглалт хальтирсан дунджийн болон 26 үеийн таамаглалт хальтирсан
дунджийн хоорондох ялгааг харуулдаг. Дохионы шугам хэмээн нэрлэгддэг 2-р
шугам нь , 1-р шугамын 9 үеийн хальтирагч дундажтай ойролцоо таамаглалаат
тэнцүү байдаг. MACD нь ихэвчлэн хэлбэлзлийн ба гистограммын шугам маягаар
дүрслэгддэг. Огтлолцол нь худалдан авах ба худалдах дохио болдог. Мөн салах
үеийн байдлыг ч сайн дүрсэлдэг. Хальтрагч дунджийн стандарт үе нь 12 ба 26-г
ашиглаж, дохионы шугам нь 9 дэх үетэй байна.
Хөдөлгөө ний чиглэлийн тандагч буюу DMI
Хөдөлгөөний чиглэл гэдэг нь ADX буюу шулуун шилжигчийн тандагчийн
дунджийг мэдэхэд зориулагдсан хөдөлгөөний чиглэлийн тандагч юм.
тооцоолоход хэзээ өсөж
DMI-н
буй хандлагатай байгааг мэдэхэд үндэслэгддэг.
өнөөдрийн үнийн дээд цэг нь өчигдрийнхөөсөө өндөр байх ёстой ба хэрвээ чиг
хандлага буурч байгаа бол өнөөдрийн доод үнэ өчигдрийнхөөсөө доор байх
ёстой. өнөөдөр ба өчигдрийн дээд цэгийн хоорондох ялгаа гэдэг бол хөдөлгөөн
дээшээ чиглэлтэй байна гэсэн үг юм. /+DM/-өчигдөр ба өнөөдрийн уналтын
хоорондох ялгаа гэдэг нь хөдөлгөөн доошоо байна гэсэн үг юм. /-DM/
15

16. Тооцоог цааш гүйцэтгэхийн тулд доор дурьдсан хэмжигдэхүүнүүдээс хамгийн их
хэмээн тодорхойлогддог хэлбэлзлийн жинхэнэ цар хүрээг хэмждэг.
Үүнд:
•
Өнөөдрийн дээд цэг ба өчигдрийн уналтын хоорондох зай өчигдрийн
хаалтын хоорондох зай
•
өнөөдрийн уналт ба өчигдрийн хаалтын тандагчийн чиглэлийг мэдэж
авна.
DI DIFF = [ (+DI ) − ( −DI )]
DI SUM = [ (+DI ) + (−DI )]
DX =
DI DIFF
×100
DI SUM
DX гэдэг нь хөдөлгөөний чиглэлийн үзүүлэлт бөгөөд энэхүү үзүүлэлтээр өдрийн
тухайн тоогоор цэвэрлэгээ хийгддэг. Үүний үр
дүнд
ADX
тандалтын
буюу
дундаж
шулуун
гарч
шилжилтийн
ирдэг
бөгөөд
заримдаа түрүүлэгч тандагч болж дохиог
хөдөлгөөн эхлэхээс өмнө өгдөг. ADX- нь
хэдийн чинээ доошоо явна, зах зээл нь дараа
нь
том
хөдөлгөөнөө
хийхийн
тулд
хир
хэмжээний эрч хүч хуримтлуулдаг.
Эдгээр
муруйнуудын
огтлолцлын
цэг
нь
хандлагын солигдох цэг болдог. Огтлолцол нь зах зээлд орох дохио болдог.
Хэрвээ муруй шугам болох -DI нь муруй +DI-с дээгүүр байрласан байвал зах
зээл дээр буурах хандлага ажиглагдана. Хэрвээ дээрх үйлдэл нь эсрэгээрээ
байвал зэх зээл дээр өсөх хандлага ажиглагдана.
Divergence гэдэг нь үнийн хөдөлгөөний чиглэл ба техникийн тандагчууд таарч
тохирохгүй байгаа нөхцөлийг хэлдэг бөгөөд давуулан худалдан авах, болон
давуулан худалдаа хийх үйл ажиллагааны бүсэд тандагчаар хүрэх үед ихэвчлэн
илэрдэг. (20, 80) divergence нь зах зээлийн хандлагын өсөлтийн хамгийн хүчтэй
шинж чанар хэмээн тооцогддог.
Divergence-ийг бухын ба баавгайн гэж 2 хуваадаг.
16

17. 4.Элиотын хэлбэлзлийн / давалгаан / онол
/1/, /3/, /5/, /А//С/ -түлхэлцэх хэлбэлзэл /давалгаа /
/2/, /4/, /В/- засварлах долгион
5 давалгаанаас тогтсон өсөлт нь хяналттай 3 давалгаа /А, В, С/ эхэлдэг.
Түвшнээс үл хамааран хандлага нь үргэлж үндсэн 8 давалгаагаар өсөж байдаг.
Давалгаа нь 3 буюу 5-г салгаж болно. Энэхүү салалт нь том давалгааны
чиглэлээс хамаарна. Ийнхүү 1, 3, 5-р давалгаа тус бүр нь 5 давалгаанд
хуваагддаг. Давалгаа 1 өсөх, давалгаа 2, 4, нь 3 давалгаанд хуваагдах бөгөөд
энэхүү давалгаанууд нь нь хандлагад сөрдөг.
Давалгаа А, В, С нь засварын (хяналтын) долгион II-ийг бүрдүүлнэ. А, С долгион
нь 5 долгионд хуваагдаж хуучны хандлагын II чиглэлтэй тохирдог. Давалгаа В нь
3 давалгаанаас бүтэх бөгөөд II хандлагын эсрэг байдаг.
17

18. 1-р дү рэм : хяналт нь 5 долгионоос бүтэхгүй байж болно. Хэрвээ өсөлтийн
ерөнхий хандлагын үед 5 долгионы уналт ажиглагдах юм бол 3 давалгаат
1-р давалгаанд уналт байна гэдэг нь ойлгомжтой бөгөөд өөрөөр хэлбэл уналт
үргэлжилж байна гэсэн үг юм. Өсөлтийн 3 долгионы дараа баавгайн зах зээл
дээр уналтын хандлага сэргэх ёстой. 5 долгионоос бүтсэн сэргэлт нь харин
үнийн хөдөлгөөн дээшээ өсөхийг харуулж байгаа юм. Энэхүү долгион нь бухын
хандлагын 1-р долгион байж болно.
Давалгаануудын шатлалын ү еэс ү л хамаарах содон зү йл .
Давалгаа-1: анхны бүх давалгааны бараг тал хувь нь зэх зээлийн үүслийн эхний
үед бий болдог. Давалгаа-1 нь 5 долгионы хамгийн богино нь байдаг бөгөөд
заримдаа хэрвээ энэ зах зээлийн үүслийн эхний үе байх юм бол маш эрчимтэй
байдаг. Долгион-2 нэг давалгааг бараг бүтнээр нь туулдаг боловч долгион-1-ийн
эхлэлийн цэг дээр тогтдог. Долгион-3 нь бүх 5 түлхэлттэй долгион дотроос
хамгийн урт хамгийн эрчтэй байдаг. Долгион-4 нь нарийн бүтэцтэй бөгөөд
долгион-2 шиг хяналтын давтамж буюу нягтрал болдог. Өөрийнхөө нарийн
бүтцээр ялгарснаар заримдаа гурвалжин үүсгэдэг.
2-р дү рэм : Долгион-4-ийн үндэс нь хэзээ ч долгион-1-ийн орой /оргил/-г
хаадаггүй юм. Долгион-5 нь долгион-3-г бодвол нилээд бага эрчимтэй. Энэ
долгионы үеэр олон тандагчид үнийн хөдөлгөөнөөс хоцорч, сөрөг divervence бий
болж зах зээлийн орчил ойртож байгааг сануулдаг.
Долгион А нь энэхүү долгионы бий болох нилээд үнэмшилтэй дохио нь хамгийн
бага долгион дээр савлалт бий болох явдал юм. Энэ үед эзэлхүүний өсөлт нь
үнийн бууралттай тохирдог.
Долгион В нь шинэ буурч буй хандлагын үед үнэ дээшээ огцом харуулдаг. Энэ
үед эзэлхүүн бага байдаг бөгөөд хос орчил бий болдог. Тэр ч байтугай долгион
5-ийн оройг шүргэдэг.
Долгион С нь заримдаа долгион А-ийн сууринаас бага зэрэг доош буурдаг
бөгөөд тухайлбал долгион-4 ба А-гийн үндсэн дээр хандлагын шугамыг гаргах
үед график дээр толгой мөр үүсдэг.
18

19. Долгионы суналт
Bull- бух
Bear –баавгай
Бухын анхны суналт –first wave extention BULL
BEAR
19

20. Гурав дахь долгионы зай
BULL-Бух
BEAR-Баавгай
5 дахь долгионы зай
Нэгдүгээрт импульсын долгионы зөвхөн нэг нь сунаж уртсах ёстой. Үлдсэн хоёр
нь хугацаа болоод зайгаараа яг адилхан параметртэй байх болно.
5 дахь суналтын долгионы хоёрлосон коррекци /т ү вшин /
20

21. Диагональ гурвалжнууд
Тийм конфигур нь төгсгөлийн 5 дахь долгион дээр илэрч харагдах бөгөөд тэр нь
“үүсэн гарах ташааны” загвар байх ба тэр үргэлж баавгай болно. 5 долгион
байгаа загвар тус бүр нь 3 долгионд хуваагдана. Хандлагын шугамууд нь ямагт
уулзан нийлнэ. Илүү эгц огцом сэтэрхий нь 2 дахь төгсгөлийн зах зээлийн тухай
дохио өгөлт болж байх болно.
Үү сэн гарч байгаа ташаа
21

22. “Үүсэн гарч байгаа ташаа” нь эсрэг байрлаж болно. “уруудах ташаа руу ”ямагт
таатай биш байна.
BULL-бух
Сүүлчийн 5 дахь долгион илрэн гарч байна. 5 дахь долгион 5 дахь долгиондоо
цацарч байгаа зам. Мөн тэр нь 3 долгионы баавгай оргилд хүрэхгүй байгаа зам.
BEAR-баавгай
Засварлагдаж байгаа долгионууд
Дү рэм
Засварлагч
долгион
нь
хэзээ
ч
(гурвалжны
т өгсгө лийн
хуваагдахгү й .
Засварлагчдын байгаа долгион нь 3 долгионоос бүрэлдэн байдаг.
Тахир шугам
Хангах явцын эсрэг чиглэгдсэн 3 долгионы конфигур гэж нэрлэдэг.
/5-3-5/
BULL- бух
22
гадна )

23. BEAR- Баавгай
Долгион В нь долгион А-ын эхний цэгт хүрэхгүй долгион С нь долгионы
төгсгөлийн үлэмж давж гарна.
Хоёрлосон тахир шугам
Том загвар М, W дээр хааяа /байн байна/ уулзаж байдаг.
Хазгай долгион
23

24. Энэ долгионууд нь конфигур /3-5-3/-ыг бүрдүүлж байна. Долгион А нь 3
долгионоос бүрэлдэн тогтож байдаг. Хазгай долгион нь коррекцийг давахад илүү
түргэнээр тарах буюу хугацаа сунгадаг.
BULL-бух
BEAR- баавгай
Долгион В нь долгион А-ын зах зээлийн илүү өндөр чадамжийг илтгэж
харуулдаг. Төгсгөлийн долгион С нь долгион А –д үндэслэн гарч ирэх ба баавгай
урвуугаар буюу доогуур байх болно.
Сүүлийн 2 хазгай коррекц нь “зөв биш ”коррекц болно./3-5-3/
Долгион В-ийн орой /оргил/ нь долгион А-ийн дээгүүр давж гарахад, долгион С
нь тухайн бухын зах зээлийн гол үндсэн долгион А-аас доогуур гарч байгаа
бөгөөд баавгайн эсрэг байдалтай байна.
24

25. Дахин буцаж эргэлдэх , з ө в биш коррекц
BULL-бух
BEAR- баавгай
Долгион В нь долгион А-ын оройд хүрэх тэр мөчид долгион С нь үндсэн долгион
А-ы түвшинд хүрээгүй байгаа энэ тохиолдолд бухын зах зээл нь баавгайн зах
зээлийн эсрэг илүү их чадамжийг олж байдаг.
Гү йх коррекц –Running correction
Хамгийн ховорхон уулзалдах боловч түүний график нь зах зээлийн маш хүчирхэг
чадамжийн тухай илтгэн үзүүлж байдаг.
Гурвалжнууд
25

26. 4 дэх давалгаан дээр гол төлөв илэрч явагддаг. Тэгэхдээ тэдгээр нь коррекжсон
конфигур А, В, С-д орж байгаа долгион В-д илэрч явагдах болно. Энэ дүрс нь
гол төлөв үүний орчил бусаар үргэлжилж байх болно.ийм дүрэм нь өсөлтийн өөр
нэгэн долгионы дараагаар явагдаж байгаа хандлага нь үргэлжлэл болж байдаг.
Хэрэв тэнд байгаа цэгт хандлагын бүх шугам эхлэж байгаа бол гурвалжны орой
байн байн сүүлчийн долгион төгсгөл /5/-ын агшинд тохирон зохицно.
Хосолмол гурвууд
26

27. Нэгэн хэвийн сэлгээний д үрэм
Зураг 2 анхны суналт. Хэрвээ долгион 2 нь засварын a, b, c энгийн загвар
байвал долгион -4 нь гурвалжин үүсгэдэг.
Фибоначийн тоонууд –Долгионы онолын математик үндэс
“Элиот байгалийн хууль
” бүтээлдээ тусгаснаар бол онолын математик
үндэслэл нь Фибоначийн 13-р зуунд нээсэн математик дараалал юм. энэхүү
27

28. бүтээл нь математик, физик, одон орон судлал болон техникийн цаашдын
хөгжилд агуу их хувь нэмэр оруулсан.
5.Фибоначийн коэффициент ба
хяналтын уртын процентийн харьцаа
3 импульст долгионоос зөвхөн 1 нь сунадаг үлдсэн 2 нь төгсгөлийн зай болон
хугацаатай тэнцүү байдаг. Хэрвээ 5 дахь долгион нь тэлж сунах юм бол 1 буюу 3
дахь долгион нь бараг тэнцүү байх ёстой. Сунах үед 3 долгион нь 1 ба 5-р
долгионтой их бага хэмжээгээр тэнцүү байдаг. Долгион-3-ийн оройн чиглэл
баримжаа нь цэг болж, түүний координат нь долгион-1-ийн уртыг 1. 618-аар
үржүүлж үржвэрээ 2-р долгионы суурийн үзүүлэлтэнд нэмж гаргаж авдаг.
(Өөрөөр хэлбэл түүний хамгийн доод цэгэнд хамаарч буй утганд )нэмнэ. 5-р
долгионы дээд цэг нь 1-р долгионы уртыг 3.236-р үржүүлснээр тогтооно. Гаргаж
авсан үржвэрээ оройны утга болон долгион-1-ийн суурь дээр нэмэх хэрэгтэй.
Ийнхүү хамгийн доод , хамгийн дээд чиглүүрийг бодож олдог. Долгион-1, 3
хоорндоо тэнцүү байхад 5-р долгион нь сунаж үнийн чиглүүр дараах байдалтай
болно.
Долгион-1-ийн дээд цэгээс авахуулаад түүнийгээ 1.618-р үржүүлэх ёстой. Гарсан
үржвэрээ долгион-4-ийн хамгийн доод цэгийн утга дээр нэмж өгнө. Засварын үед
долгион С заримдаа долгион А-ын урттай болдог.
С долгионы боломжит уртыг тэрчлэн 0.618-г А долгионы уртаар үржүүлж гарсан
үржвэрээ долгион А-н суурины утганаас хасах замаар хэмжиж болно.
28

29. Дүгнэлт
Бухын зах зээлийн бүхэл бүтэн мөчлөг нь 8 долгионоос тогтдог.Үүнд: Өсөлтийн
5
долгион.
Эдгээр
5
өсөлтийн
долгионы
араас
уналтын
3
долгион
дагалддаг.Чиглэл нь 5 долгионоос тогтдог бөгөөд хяналт нь үргэлж 3 долгионоос
тогтдог. Энгийн долгион нь 2 төрөл байдаг. Муруй /зиг заг/ (3-5-3) ба хавтгай
долгион /3-5-3/ юм. Гурвалжин нь 4 дэх долгион дээр үүсдэг. Энэхүү засвар нь
үргэлж сүүлийн долгионы өмнө байдаг. Гурвалжин бас засварлах В долгион
байж болно. Дурын долгион нэлээд урт долгион хэсэг болохоос гадна, нэлээд
богино долгионуудад хуваагддаг. Заримдаа түлхэлтэнд долгион сунадаг. Бусад
үлдсэн 2 нь хоорондоо цаг хугацаа болон уртаараа тэнцүү хэвээрээ үлдэх ёстой.
Элиотын долгионы онолын математик үндэс нь Фибоначийн дараалал болдог.
Хандлагыг үүсгэж буй нь долгионы Фибоначийн тоотой тохирдог. Фибоначийн
коэффициент болон түүн дээр үндэслэгдсэн хяналтын уртын харьцаа нь үнийн
чиг баримжааг тодорхойлоход хэрэглэгддэг. Зах зээлийн өмнөх хөдөлгөөний
засварын уртын харьцаа 62%, 50%, 38% -тай тэнцүү байдаг. Хуулийн сэлгэлт нь
үнийн эрчмийн адилхан илрэлийг угсраагаар нэг дор 2 удаа тохиолдоно хэмээн
хүлээх хэрэггүй болохыг сануулдаг. Зах зээлийн бухнууд өмнөх 4-р долгионы
үндэслэлийг түүнээс доош бууруулах ёсгүй.долгион-1 нь долгион-4-ийг хэт
шавдуулан яаруулах ёсгүй.(мэдээж энэхүү дүрэм нь заримдаа Фьючерсийн зах
зээл дээр зөрчигдөх тал бий)
29

30. Элиотын долгионы онолын үндсэн үзэл баримтлал нь долгионы хэлбэр долгион
болон цаг хугацааны харьцаа юм. Долгионы анализийн хамгийн шилдэг үр дүнг
олон нийтийн зах зээл дээр болон алтны зах зээл, FOREX дээр харуулдаг.
Ү нийн хэлбэлзлийн ө дрийн цар хү рээний урьдчилсан мэдээ
Нөхцөл:
1. өнөөдрийн хаалтын үнэ < өнөөдрийн нээлтийн үнэ
2. өнөөдрийн хаалтын үнэ > өнөөдрийн нээлтийн үнэ
3. өнөөдрийн хаалтын үнэ = өнөөдрийн нээлтийн үнэ
Маргаашийн урьдчилсан таамаглал
1.
Maxсегодня + 2 Minсегодня + Ц закрытия
2
Прогноз на завтра
Max завтра = X − Minсегодня
=Х
Minзавтра = X − Maxсегодня
2.
2 Maxсегодня + Minсегодня + Ц закрытия
2
=X
Прогноз на завтра
Max завтра = X − Minсегодня
Minзавтра = X − Maxсегодня
3.
Maxсегодня + Minсегодня + 2 Ц закрытия
2
Прогноз на завтра
=X
Max завтра = X − Minсегодня
Minзавтра = X − Maxсегодня
Хэрвээ хаалтын үнэ ханшийн цар хүрээний зааг хязгаар дотор байвал тэр
өдрийн наймаачид эсэргүүцлийн түвшин Max дээр харин тулгуур /дэмжигч/
түвшин Min дээр байрлах болно гэдгийг мэддэг байх хэрэгтэй. Хэрвээ нээлтийн
үнэ урьдчилан мэдээний хязгаараас хэтэрвэл үнэ тасалдах тал руугаа орох
магадлалтай. Энэхүү илтгэлийг бичсэнээрээ үнийн индексэнд хийх техникийн
шинжилгээтэй танилцсан төдийгүй үнийн долгионы зах зээлийн таамаглал
30

31. болон олон хандлагын шинжилгээ хийх арга барилыг эзэмшсэн төдийгүй үнэт
цаасны ханшийн өөрчлөлтөнд хийх шинжилгээний аргазүйг судалсан. Мөн ямар
зах зээлийн үед, үнийн өсөлтийн ямар шинжилгээ хийх талаар бодит шийдлийг
эзэмшсэн. Энэхүү чадварыг цаашид манай улсын санхүүгийн мэргэжилтнүүд
болон оюутнууд өргөжүүлэн хөгжүүлснээр олон улсын хөрөнгийн биржид
худалдаа хийх эх суурийн тэрчлэн Монголын хөрөнгийн биржийн үйл ажиллагааг
өргөжүүлэн олон улстай холбох томоохон гарц байх болов уу гэж миний зүгээс
дүгнэж байна.
Зохиогчийн тухай :
Миний бие Санжмятавын Батсайхан 1986 онд Дундговь аймгийн Эрдэнэдалай
суманд төрсөн. 2004 оноос Механик Инженерийн Сургуулийн “Олон Улсын
Тээврийн Менежмент ” мэргэжлээр суралцаж байгаа 4-р курсын оюутан.
Ашигласан материал:
•
•
•
•
•
Джон Дж.Мэрфи “Технический анализ фьючерсных рынков: теория и
практика” “Издательство” Сокол, 1996
Д.Ю.Пискулов "Теория и практика валютного дилинга”. Фирма
“Финансист”, 1996.
“Настольная книга валютного дилера”. СП”Крокус Интернэшнл”, 1992.
В.Николаев “словарь-справочник брокера”. OXIR Financial Services Ltd,
1997.
"Валютный рынок и валютное регулирование”. Учебное пособие/Под ред.
И.Н.Платоновой. – Издательство “БЕК”, 1996.
31