SlideShare a Scribd company logo
МОНГОЛ УЛСЫН ЧӨЛӨӨТ БҮСИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ
ЭРЧИМЖҮҮЛЭХ
Б.Гэрэлжаргал
ШУТИС, ҮТДС, Хөнгөн үйлдвэрлэлийн менежментийн 4-р курсын оюутан

Gerelee_456@yahoo.com
Хураангуй
Монгол Улсад чөлөөт бүс яригдаад 7 жил болж байна. Гэсэн хэдий ч гадаад
худалдааны өнөөгийн байдал, бүсчилсэн хөгжлийг эрчимжүүлэхэд дорвитой хувь
нэмэр үзүүлж чадахгүй байна. Монгол Улс ОХУ-ын Сибирийн байгалийн их баялагтай
бүс болон эдийн засаг эрчимтэй хөгжиж байгаа БНХАУ-тай хил залгаа оршдог нь
хоѐр хөрш болон гуравдагч зах зээлд чөлөөтэй нэвтрэх чухал гарц болдог. Иймд хөрш
орнуудын эдийн засгийн болон дэд бүтцийн тааламжтай нөхцөл нь Монгол Улсад
чөлөөт бүсийг байгуулж, хөгжүүлэх боломжийг олгож байна. Тус илтгэлийн хүрээнд
өнөөдөр чөлөөт бүсийг хөгжүүлэхэд учирч байгаа саад бэрхшээл, цаашид авч
хэрэгжүүлэх арга хэмжээний товч дурьдлаа.
Түлхүүр үг
Бүсчилсэн хөгжил, хөрш орон, эдийн засгийн чадавхи, экспортын чиглэлийн үйлдвэр,
гаалийн хил, татварын хөнгөлөлт
Оршил
Чөлөөт бүс байгуулах нь тухайн улс орны нутаг дэвсгэрийн тодорхой хэсгийн
байгаль орчин, хүн ам, түүхий эдийн нөөц, газар зүйн байрлал, зам харилцааны
боломжийг зохистой ашиглан, гаалийн болон татварын хөнгөлөлт үзүүлэх замаар
гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг татах, дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэх, улс орны
хөгжилд тус дөхөм үзүүлж эдийн засгийн чадавхийг дээшлүүлэх зорилготой.
Нэг. Чөлөөт бүсийн тухай ойлголт
Чөлөөт бүс гэж юу вэ?
Чөлөөт бүс гэдэг нь, нэгэн улсын хил дотор орших боловч гаалийн хилд
ордоггүй нутаг дэвсгэр юм. Өөрөөр тайлбарлавал, чөлөөт бүс нь тус улсын үндсэн
хуулиар заасан нутаг дэвсгэрт хамаарах боловч, тухайн улсын нутаг дэвсгэрт үйлчилж
буй худалдаа, эдийн засаг болон санхүүгийн хууль тогтоолууд нь чөлөөт бүсэд
хамааралгүй болно.
Чөлөөт бүсийг байгуулахын зорилго юу вэ?
1.

Чөлөөт бүсийг байгуулахын хамгийн гол зорилго нь экспортын чиглэлийн
үйлдвэрүүдийг дэмжих юм. Чөлөөт бүсэд байрлалтай үйлдвэр, аж ахуй нэгжүүдийг
татвараас чөлөөлөх арга хэмжээ авдаг. Үүнд гаалийн татвар, нэмүү өртөгийн албан
татвар, орлогын татвар гэх мэт татвараас чөлөөлөгдөх эсвэл хөнгөлөлт эдлэх
боломжууд орно. Түүнчлэн чөлөөт бүсэд олсон орлогоо шууд улсын бусад нутаг
дэвсгэр болон гадаад руу шилжүүлэх боломжтой. Харин чөлөөт бүсээс
харъяалагдах улсын нутаг дэвсгэр руу бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ нэвтрүүлэх
болон эсрэгээр нь тус улсын нутаг дэвсгэрээс чөлөөт бүс рүү татах үйлдлүүд нь
гадаад руу бараа бүтээгдэхүүн үйлчилгээ экспортлох, гадаадаас импортлохтой
ижил бөгөөд гаалийн бүрдүүлэлт хийх, татвар хураамж авах шаардлага гарна.

2.

Тухайн улсад шинээр нэвтрүүлэх үйлдвэрийн болон эдийн засгийн бодлогыг
хэрэгжүүлэх. Чөлөөт бүсийн нутаг дэвсгэрт үйлдвэр худалдааны маш олон
хөнгөлөлт үзүүлдэг болохоор, шинээр үйлдвэр нэвтрүүлэн хөгжүүлэхэд хамгийн
тохиромжтой газар байх болно.

3.

Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах Дээр дурьдсаны нэгэн адил чөлөөт бүсэд
үйлдвэр шинээр нээн хөгжүүлэх нь саад бэрхшээл, хүндрэл багатай байх тул
гадаадын хөрөнгө оруулагч нар тус бүс нутагт илүү их хөрөнгө оруулалт хийх
болно. Үүнтэй уялдан улс оронд шинэ технологи нэвтрэх явдал нь түргэснэ.

Чөлөөт бүсийн хэлбэр
 Худалдааны чөлөөт бүс нь бараа, бүтээгдэхүүнийг хадгалах, савлах,
агуулах, тээвэрлэх чиглэлээр эцсийн бүтээгдэхүүн боловсруулан гааль
болон худалдааны татварын хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр үйл ажиллагаа эрхлэх;
 Эдийн засгийн чөлөөт бүс нь гаалийн болон татварын хөнгөлөлт үзүүлэх
замаар гадаад дотоодын хөрөнгө оруулалтыг татаж дэвшилтэт техник
технологитой үйлдвэр байгуулж, эдийн засгийн өсөлт болон ажлын байрыг
нэмэгдүүлэх;
 Санхүү банкны чөлөөт бүс нь гадаадын банк, санхүүгийн үйл ажиллагааг
татах зорилгоор тухайн бүс нутагт банк, санхүү, даатгалын байгууллагуудад
хөнгөлттэй нөхцөлөөр үйл ажилллагаа эрхлүүлэх;.
 Аялал жуулчлалын чөлөөт бүс нь байгалийн болон түүхийн дурсгалт газрыг
түшиглэн хөрөнгө оруулалтын таатай нөхцлийг бүрдүүлэн, зочид буудал,
үйлчилгээ, амралт цэнгээний газрын нөхцөлийг бүрдүүлэн ашиг олдог
газрыг хэлнэ. Энэ чөлөөт бүсэд үл хөдлөх хөрөнгийн худалдаа, даатгалын
бизнес түлхүү хөгждөг байна.
Хоёр. Чөлөөт бүсийн үйл ажиллагаа, үр дүн
Эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах үзэл баримтлалыг мөрдөөгүй байна
Монгол Улсын УИХ-ын 1995 оны 87 дугаар тогтоолоор баталсан эдийн засгийн
чөлөөт бүс байгуулах үзэл баримтлалд чөлөөт бүс байгуулж хөгжүүлэх үйл ажиллагааг
бодит хүчин зүйл, угтвар нөхцөл, шалгуурыг үндэслэн сонгож авсан тодорхой
бүсүүдийн статусыг тухай бүрт нь хуулиар тогтоон мөрдүүлэх замаар хэрэгжүүлнэ гэж
заасан байна.
Дээрх үзэл баримтлалын тулгуур зарчим нь:
 Чөлөөт бүс байгуулах зохих шалгуурыг хангасан, харьцангүй бага зардал
шаардах, илүү тохиромжтой нутаг дэвсгэрийг сонгон авах;
 Эхний ээлжинд Буянт-Ухаагийн нисэх онгоцны буудал болон улсын хил
орчмын нутагт "Худалдааны чөлөөт бүс"-ийг энгийн хэлбэрээр бий болгож,
зохих туршлага хуримтлуулсны үндсэн дээр эдийн засгийн чөлөөт бүсийг
нутгийн гүнд үйлдвэрлэл, худалдаа хосолсон хэлбэрээр үе шаттай
хөгжүүлэх;
 Чөлөөт бүсэд гадаадын хөрөнгө оруулагчдад тааламжтай нөхцөл бүрдүүлж,
дотоодын аж ахуйн нэгжүүдийг тэдгээртэй эдийн засгийн ижил орчинд
өрсөлдөх нөхцөлөөр хангахад чиглэгдсэн байна.
Гэвч чөлөөт бүсийг дээрх үзэл баримтлалд тусгагдсан зарчмын дагуу
харьцангуй бага зардал шаардах энгийн хэлбэрээр бий болгож, зохих туршлага
хуримтлуулсны үндсэн дээр хөгжүүлэх ѐстой атал Засгийн газар 4 газарт эдийн
засгийн болон худалдааны чөлөөт бүс байгуулахаар шийдвэрлэжээ.Тухайлбал:
1. УИХ-ын 2002 оны 38 дугаар тогтоолоор Сэлэнгэ аймгийн Алтанбулаг

суманд худалдааны чөлөөт бүсийг 500 га газарт;
2. УИХ-ын 2003 оны 34, 2004 оны 17 дугаар тогтоолоор Дорноговь

аймгийн Замын-Үүд суманд эдийн засгийг чөлөөт бүсийг 900 га;
3. УИХ-ын

2005 оны 74 дүгээр тогтоолоор Баян-Өлгий аймгийн

Цагааннуур тосгонд худалдааны чөлөөт бүсийг 708 га;
4. Мөн 2006 оны 13 дугаар тушаалаар Говьсүмбэр аймгийн Баянтал сумын

1300 га газарт Чойр эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулахаар тус тус
шийдвэрлэжээ.

Зураг 1. Монгол Улсын чөлөөт бүсүүд
Чөлөөт бүсүүдэд 2003 оноос хойш хөрөнгө оруулалтын болон урсгал зардалд
нийт 19.8 тэрбум төгрөг зарцуулсан боловч чөлөөт бүс байгуулах урьдчилсан нөхцөл
алинд нь ч бүрдээгүй байна.
Хүснэгт 1.
Бүсүүдийн хөрөнгө оруулалтын болон урсгал зардал
№

Чөлөөт бүсийн нэр

1

Алтанбулаг ХЧБ

2

Замын-Үүд ЭЗЧБ

3

Цагааннуур ХЧБ

4

Чойр ЭЗЧБ

Хугацаа
2003-2011
оны эхний
хагас жил

Урсгал
төсөв
(сая төг )

Хөрөнгө
оруулалт
(сая төг)

Нийт
дүн
(сая төг)

1 821,8

11 205,4

13 027.2

2004-2011
оны эхний
хагас жил

905,5

3 184,6

4 091,1

2005-2011
оны эхний
хагас жил

594,4

1 482,6

2 077,0

2007-2011
оны эхний
хагас жил

189,6

249,9

439,5
5

Чөлөөт бүсийн
зөвлөлийн ажлын алба

2009-2011
оны эхний
хагас жил

Нийт дүн

188,9

3 700,2

188,9

16 122.5

19 822.7

Түүнчлэн чөлөөт бүсүүдийн урсгал зардал нийт хөрөнгө оруулалтын 1/3-тэй
тэнцэж байгаа нь үзэл баримтлалд тусгагдсан харьцангуй бага зардлаар чөлөөт бүс
байгуулах зарчим хэрэгжээгүйг харуулж байна.
УИХ-аас баталсан үзэл баримтлалд заасанчлан аль нэг чөлөөт бүсийг түлхүү
хөгжүүлж, тодорхой туршлага хуримтлуулсны дараа бусад бүсүүдийг үе шаттай
байгуулах ажил хэрэгжээгүй байна.
Эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах угтвар нөхцөл бүрдээгүй байна
Эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах зорилтыг хангахын тулд эдийн засаг,
зохион байгуулалтын дараах угтвар нөхцөлийг бүрдүүлсэн байх ѐстой.Үүнд:
 Олон улсын стандартад нийцсэн орчин үеийн холбоо, эрчим хүч, зам
тээвэр зэрэг үйлдвэрлэлийн болон нийгмийн дэд бүтэц шинээр
бүрдүүлэх буюу сайжруулах;
 Чөлөөт бүс байгуулах эрх зүйн үндсийг бүрдүүлж, чөлөөт бүсийн
хүрээнд гадаадын хөрөнгө оруулагчид, аж ахуйн нэгж, байгууллага
чөлөөтэй ажиллах таатай орчин бий болгох;
 Гадаадын хөрөнгө оруулагчидтай харилцаа тогтоосон, чөлөөт бүсэд
хөрөнгө оруулах баталгаатай, бизнесийн үйл ажиллагааг үр ашигтай
явуулах чадварлаг компанийг бий болгох;
 Худалдаа, бизнесийн үйл ажиллагаанд мэргэшсэн, мэргэжлийн ур
чадвар сайтай, үйлчилгээний өндөр соѐл эзэмшсэн ажиллах хүчин бий
болгох;
 Чөлөөт бүсэд худалдааны төв, гаалийн баталгаат агуулах, хил гаалийн
шалган нэвтрүүлэх цогцолбор, үйлдвэрлэлийн барилга байгууламж,
банк, зочид буудал, үйлчилгээний бусад цэг салбар байгуулах талаар
дотоод, гадаадын хөрөнгө оруулагчидтай гэрээ хэлцэл хийсэн байх.
Гэтэл чөлөөт бүс байгуулахаар тогтсон бүс нутгуудад дэд бүтцийн асуудал
шийдэгдээгүй, хууль эрх зүйн болон үйл ажиллагаа явуулах таатай орчин бүрдээгүй,
гадаадын хөрөнгө оруулагчидтай гэрээ хэлцэл хийгдээгүй байхад дөрвөн бүс нутагт
эдийн засгийн болон худалдааны чөлөөт бүс байгуулахаар шийдвэрлэжээ.
Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсад эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулж хөгжүүлэх
үзэл баримтлалд дурдсан зарчим, онцлог, бодит хүчин зүйл, угтвар нөхцөлийг
харгалзалгүйгээр бүсүүд байгуулж, төсвийн хөрөнгийг зарцуулсан боловч үйл
ажиллагаа нь зогсонги байдалд орсон байна.
Чөлөөт бүсийг хөгжүүлэх хууль эрх зүйн актыг бусад хууль тогтоомжтой
уялдуулах шаардлагатай байна
УИХ-ын 1995 оны 87 дугаар тогтоолоор Монгол Улсад эдийн засгийн чөлөөт
бүс байгуулах үзэл баримтлал, 2002 онд Чөлөөт бүс болон Алтанбулаг худалдааны
чөлөөт бүс, 2003 онд Замын- Үүд эдийн засгийн чөлөөт бүс, Цагааннуур худалдааны
чөлөөт бүсийн эрх зүйн байдлын тухай хуулиуд тус тус батлагдсан байна. Харин
Чойрын эдийн засгийн чөлөөт бүсийн хувьд УИХ-аас ямар нэгэн шийдвэр гаргаагүй
байна.
Чөлөөт бүсэд үйлчлэх гаалийн хяналтыг зохицуулсан харилцааг Чөлөөт бүсийн
тухай болон Гаалийн тухай хуулинд тодорхой тусгаагүйгээс гаалийн байгууллага
өөрсдийн салбарын хууль, "Чөлөөт бүсийн горим хэрэгжүүлэх журам"-ыг баримталж
байгаа нь хөрөнгө оруулагчдад чөлөөт бүсэд төрөөс үзүүлэх үйлчилгээг хүндрэлгүй,
чирэгдэлгүй, хүнд сурталгүй, хөнгөн шуурхай байлгах зарчмыг алдагдуулж байна.
Чөлөөт бүсийн тухай хуульд зааснаар чөлөөт бүс нь гаалийн болон бусад
татварын хувьд гаалийн нутаг дэвсгэрийн гадна байгаад тооцогдож, хөрөнгө оруулалт,
аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай дэглэм бүхий нутаг дэвсгэрийг хэлдэг. Гэтэл энэ
заалт хэрэгжих нөхцөл бүрдээгүй байна.
Төрийн албаны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд төрийн захиргааны албан
тушаалын ангилалд Чөлөөт бүсийн захирагчийн ажлын албаны удирдах албан
тушаалтныг оруулаагүйгээс төрийн захиргааны удирдлагыг хэрэгжүүлэх чиг үүрэг
бүхий албан тушаалтан мөн эсэх нь тодорхойгүй, төрийн албан хаагчийн зэрэг дэвийн
нэмэгдэлд чөлөөт бүсийн захирагч хамрагддаггүй байна.
Түүнчлэн чөлөөт бүсийн тухай хуулийн 14.1.21, Газрын тухай хуулийн 40.1.1,
40.1.5, 40.1.62-дахь заалтууд хугацааны хувьд зөрчилтэй, Чөлөөт бүсийн тухай болон
эрх зүйн байдлын тухай хуульд газрын төлбөрийн төлөлт, хариуцлагын талаар
тодорхой тусгаагүй, гэрээг цуцалсан үед үүссэн өмчийн маргааныг хэрхэн шийдвэрлэх
талаар дурдаагүй байна.
Чөлөөт бүсийн тухай хуулийн 93 дүгээр зүйл болон Төрийн хяналт шалгалтын
тухай хуулийн 10.54-дахь заалт мэргэжлийн хяналтыг хэрэгжүүлэх байгууллагын орон
тоо, зохион байгуулалтын асуудлын хувьд зөрчилтэй байна.
Иймд чөлөөт бүсийн эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох, төрийн удирдлагын
болон хяналтын чиг үүргийн уялдаа холбоо, хамтын ажиллагааг сайжруулах, эдийн
засгийн болон бүс нутгийн хөгжилд чөлөөт бүсийн гүйцэтгэх чиг үүрэг өргөжих
боломжийг нэмэгдүүлэхийн тулд дээрх хуулиудын зөрчилтэй заалтуудыг нэг мөр
болгох шаардлагатай байна.
Ерөнхий дүгнэлт
Судалгааны үр дүнгээс үзэхэд дараахи арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг зөвлөж
байна.Үүнд:
 Эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах угтвар нөхцөл бүрдээгүй байна. Иймд
Чөлөөт бүсүүдийг байгуулах нэгдсэн стратегийг боловсруулж, тэдгээрийг үе
шаттайгаар бий болгох арга хэмжээг холбогдох журмын дагуу авч хэрэгжүүлэх
 Чөлөөт бүсийг хөгжүүлэх хууль эрх зүйн актыг бусад хууль тогтоомжтой
уялдуулах шаардлагатай байна. Чөлөөт бүсийн хууль эрх зүйн орчинг
холбогдох бусад хууль тогтоомжтой уялдуулах асуудлыг судлан боловсруулж,
зохих журмын дагуу шийдвэрлүүлэх
 Чөлөөт бүсийг хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөөг эрх бүхий байгууллагаар
баталгаажуулах асуудлыг шийдвэрлүүлэх
 Боловсон хүчний асуудлыг оновчтой зохион байгуулж, төсвийн хөрөнгийг
арвилан хэмнэлттэй, үр ашигтай зарцуулж байх.
1

Чөлөөт бүсийн тухай хуулийн 14.1.2-т чөлөөт бүсэд газар эзэмшигч бүртгүүлсэн өдрөөс нэг жилийн
хугацаанд гэрээнд заасан үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл ажиллагааг эхэлсэн боловч дараалсан 12 сараас
дээш хугацаагаар ажиллагаа нь тасалдсан бол улсын бүртгэлээс хасах
2
Газрын тухай хуулийн 40.1.1, 40.1.5, 40.1.6-д газар эзэмших гэрээний нөхцөл, болзлыг зөрчсөн,
гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй бол эрхийг нь хасна
Чөлөөт бүсийн тухай хуулийн 9-д чөлөөт бүсэд мэргэжлийн хяналтын бие даасан алба ажиллах ба
Мэргэжлийн хяналтын албаны орон тооны хязгаар зохион байгуулалтыг Засгийн газраас тогтооно
4
ТХШТ- хуулийн 10.5-д Мэргэжлийн хяналтыг хэрэгжүүлэх орон нутгийн байгууллагын даргыг аймаг,
нийслэлийн Засаг даргатай зөвшилцөн мэргэжлийн хяналтын төв байгууллагын дарга томилохоор
заасан байна
3

Ашигласан материал:
1. Монгол Улсын Чөлөөт бүсийн тухай хууль - 2002 оны 6 дугаар сарын 28-ны өдөр
Улаанбаатар хот
2. Монгол Улсын “Алтанбулаг” ХЧБ-ын эрх зүйн байдлын тухай хууль - 2002 оны 6
дугаар сарын 28-ны өдөр Улаанбаатар хот
3. Монгол Улсын “Цагааннуур”-ын ХЧБ-ын эрх зүйн байдлын тухай хууль - 2003
оны 12 дугаар сарын 18-ны өдөр Улаанбаатар хот
4. Монгол Улсын “Замын-үүд” ЭЗЧБ-ийн эрх зүйн байдлын тухай хууль - 2003 оны
06 дугаар сарын 20-ны өдөр Улаанбаатар хот
5. www.mnao.mn
6. http://freezone.gov.mn

More Related Content

What's hot

оуб лекц №12
оуб   лекц №12оуб   лекц №12
оуб лекц №12
Khaliuna Khina
 
Протфелийн онол ба бүрдүүлэлт, Үнэт цаасны багц бүрдүүлэлт
Протфелийн онол ба бүрдүүлэлт, Үнэт цаасны багц бүрдүүлэлтПротфелийн онол ба бүрдүүлэлт, Үнэт цаасны багц бүрдүүлэлт
Протфелийн онол ба бүрдүүлэлт, Үнэт цаасны багц бүрдүүлэлт
Adilbishiin Gelegjamts
 
Даяаршлын үеийн монголын нийгэм ба хөгжлийн асуудал
Даяаршлын үеийн монголын нийгэм ба хөгжлийн асуудалДаяаршлын үеийн монголын нийгэм ба хөгжлийн асуудал
Даяаршлын үеийн монголын нийгэм ба хөгжлийн асуудал
Jargal Jambal
 
их засаг хууль
их засаг хуульих засаг хууль
их засаг хууль
Nyamka Nmk
 
Интерактив гэж юу вэ?
Интерактив гэж юу вэ? Интерактив гэж юу вэ?
Интерактив гэж юу вэ?
Khulan Jugder
 
Геополитик
ГеополитикГеополитик
Геополитик
Anuk0811
 
Lecture 4
Lecture 4Lecture 4
Lecture 4
Uka Shuree
 
Olon ulsin hariltsaani tuuh lekts
Olon ulsin hariltsaani tuuh lektsOlon ulsin hariltsaani tuuh lekts
Olon ulsin hariltsaani tuuh lekts
E-Gazarchin Online University
 
1921 оны үндэсний ардчилсан хувьсал
1921 оны үндэсний ардчилсан хувьсал1921 оны үндэсний ардчилсан хувьсал
1921 оны үндэсний ардчилсан хувьсалErdenezul Bazarragchaa
 
Macro l 15
Macro l 15Macro l 15
Macro l 15
ediinzasagonol
 
эдийн засгийн өсөлт
эдийн засгийн өсөлтэдийн засгийн өсөлт
эдийн засгийн өсөлт
Б. Нямгэрэл
 
эрчим хүчний эх үүсвэр, тэдгээрийн төрлүүд
эрчим хүчний эх үүсвэр, тэдгээрийн төрлүүдэрчим хүчний эх үүсвэр, тэдгээрийн төрлүүд
эрчим хүчний эх үүсвэр, тэдгээрийн төрлүүд
saikhanaa.o
 
Сангийн бодлого
Сангийн бодлогоСангийн бодлого
Сангийн бодлого
Adilbishiin Gelegjamts
 
манжийн үеийн монгол
манжийн үеийн монголманжийн үеийн монгол
манжийн үеийн монголKun Martice
 
хөгжлийг хэмжих үзүүлэлтүүд ба өрсөлдөх чадвар
хөгжлийг хэмжих үзүүлэлтүүд ба өрсөлдөх чадвархөгжлийг хэмжих үзүүлэлтүүд ба өрсөлдөх чадвар
хөгжлийг хэмжих үзүүлэлтүүд ба өрсөлдөх чадвар
Ю. Янжинлхам
 
L 2 gazarzuin ih neelt
L 2 gazarzuin ih neeltL 2 gazarzuin ih neelt
L 2 gazarzuin ih neeltBMunguntuul
 
1990 оны Ардчилсан хувьсгал
1990 оны Ардчилсан хувьсгал1990 оны Ардчилсан хувьсгал
1990 оны Ардчилсан хувьсгал
П. Эрдэнэсайхан
 

What's hot (20)

Mongoliin ertnii ulsuud
Mongoliin ertnii ulsuudMongoliin ertnii ulsuud
Mongoliin ertnii ulsuud
 
оуб лекц №12
оуб   лекц №12оуб   лекц №12
оуб лекц №12
 
Протфелийн онол ба бүрдүүлэлт, Үнэт цаасны багц бүрдүүлэлт
Протфелийн онол ба бүрдүүлэлт, Үнэт цаасны багц бүрдүүлэлтПротфелийн онол ба бүрдүүлэлт, Үнэт цаасны багц бүрдүүлэлт
Протфелийн онол ба бүрдүүлэлт, Үнэт цаасны багц бүрдүүлэлт
 
Даяаршлын үеийн монголын нийгэм ба хөгжлийн асуудал
Даяаршлын үеийн монголын нийгэм ба хөгжлийн асуудалДаяаршлын үеийн монголын нийгэм ба хөгжлийн асуудал
Даяаршлын үеийн монголын нийгэм ба хөгжлийн асуудал
 
их засаг хууль
их засаг хуульих засаг хууль
их засаг хууль
 
Интерактив гэж юу вэ?
Интерактив гэж юу вэ? Интерактив гэж юу вэ?
Интерактив гэж юу вэ?
 
Геополитик
ГеополитикГеополитик
Геополитик
 
Lecture 4
Lecture 4Lecture 4
Lecture 4
 
Olon ulsin hariltsaani tuuh lekts
Olon ulsin hariltsaani tuuh lektsOlon ulsin hariltsaani tuuh lekts
Olon ulsin hariltsaani tuuh lekts
 
1921 оны үндэсний ардчилсан хувьсал
1921 оны үндэсний ардчилсан хувьсал1921 оны үндэсний ардчилсан хувьсал
1921 оны үндэсний ардчилсан хувьсал
 
нууц бүлгэм
нууц бүлгэмнууц бүлгэм
нууц бүлгэм
 
Macro l 15
Macro l 15Macro l 15
Macro l 15
 
эдийн засгийн өсөлт
эдийн засгийн өсөлтэдийн засгийн өсөлт
эдийн засгийн өсөлт
 
эрчим хүчний эх үүсвэр, тэдгээрийн төрлүүд
эрчим хүчний эх үүсвэр, тэдгээрийн төрлүүдэрчим хүчний эх үүсвэр, тэдгээрийн төрлүүд
эрчим хүчний эх үүсвэр, тэдгээрийн төрлүүд
 
төрт улсууд [Autosaved]
төрт улсууд [Autosaved]төрт улсууд [Autosaved]
төрт улсууд [Autosaved]
 
Сангийн бодлого
Сангийн бодлогоСангийн бодлого
Сангийн бодлого
 
манжийн үеийн монгол
манжийн үеийн монголманжийн үеийн монгол
манжийн үеийн монгол
 
хөгжлийг хэмжих үзүүлэлтүүд ба өрсөлдөх чадвар
хөгжлийг хэмжих үзүүлэлтүүд ба өрсөлдөх чадвархөгжлийг хэмжих үзүүлэлтүүд ба өрсөлдөх чадвар
хөгжлийг хэмжих үзүүлэлтүүд ба өрсөлдөх чадвар
 
L 2 gazarzuin ih neelt
L 2 gazarzuin ih neeltL 2 gazarzuin ih neelt
L 2 gazarzuin ih neelt
 
1990 оны Ардчилсан хувьсгал
1990 оны Ардчилсан хувьсгал1990 оны Ардчилсан хувьсгал
1990 оны Ардчилсан хувьсгал
 

Viewers also liked

Manufacturer of piercing connector, feeder clamp at ofweek
Manufacturer of piercing connector, feeder clamp at ofweekManufacturer of piercing connector, feeder clamp at ofweek
Manufacturer of piercing connector, feeder clamp at ofweek
en.ofweek.com
 
Л.ГАНЦООЖ - МАЛ АЖ АХУЙН ГАРАЛТАЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮНД САНХҮҮГИЙН ДЕРИВАТИВ НЭВТРҮҮЛ...
Л.ГАНЦООЖ - МАЛ АЖ АХУЙН ГАРАЛТАЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮНД САНХҮҮГИЙН ДЕРИВАТИВ НЭВТРҮҮЛ...Л.ГАНЦООЖ - МАЛ АЖ АХУЙН ГАРАЛТАЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮНД САНХҮҮГИЙН ДЕРИВАТИВ НЭВТРҮҮЛ...
Л.ГАНЦООЖ - МАЛ АЖ АХУЙН ГАРАЛТАЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮНД САНХҮҮГИЙН ДЕРИВАТИВ НЭВТРҮҮЛ...batnasanb
 
Everything
EverythingEverything
Everything
bweaver8
 
Баяртулгын Ундрал - ОНЛАЙН ЗАХИАЛГА ХҮЛЭЭН АВАХ СИСТЕМ
Баяртулгын Ундрал - ОНЛАЙН ЗАХИАЛГА ХҮЛЭЭН АВАХ СИСТЕМБаяртулгын Ундрал - ОНЛАЙН ЗАХИАЛГА ХҮЛЭЭН АВАХ СИСТЕМ
Баяртулгын Ундрал - ОНЛАЙН ЗАХИАЛГА ХҮЛЭЭН АВАХ СИСТЕМbatnasanb
 
Handout simulasi computer
Handout simulasi computerHandout simulasi computer
Handout simulasi computer
Syafie ALin
 
Final copy front cover - page 1
Final copy   front cover - page 1Final copy   front cover - page 1
Final copy front cover - page 1
Anna Jordan
 
Coral Active HTML5 Agent Desktop
Coral Active HTML5 Agent DesktopCoral Active HTML5 Agent Desktop
Coral Active HTML5 Agent Desktop
PSS Help
 
Цогтсайхан - БАРУУН БҮСИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН МАКРО ТҮВШНИЙ ШИНЖИЛГЭЭ
Цогтсайхан - БАРУУН БҮСИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН МАКРО ТҮВШНИЙ ШИНЖИЛГЭЭЦогтсайхан - БАРУУН БҮСИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН МАКРО ТҮВШНИЙ ШИНЖИЛГЭЭ
Цогтсайхан - БАРУУН БҮСИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН МАКРО ТҮВШНИЙ ШИНЖИЛГЭЭbatnasanb
 
Ashton Allison's Copywriting Portfolio
Ashton Allison's Copywriting PortfolioAshton Allison's Copywriting Portfolio
Ashton Allison's Copywriting Portfolio
Ashton Allison
 
Final copy front cover - page 1
Final copy   front cover - page 1Final copy   front cover - page 1
Final copy front cover - page 1
Anna Jordan
 
Д.Бямбацэцэг - Монголын эрсдэлтэй бизнесийг цааш хөгжүүлэх нь
Д.Бямбацэцэг - Монголын эрсдэлтэй бизнесийг цааш хөгжүүлэх ньД.Бямбацэцэг - Монголын эрсдэлтэй бизнесийг цааш хөгжүүлэх нь
Д.Бямбацэцэг - Монголын эрсдэлтэй бизнесийг цааш хөгжүүлэх ньbatnasanb
 
O fweek led awards 2013 annual cutting edge character
O fweek led awards 2013 annual cutting edge characterO fweek led awards 2013 annual cutting edge character
O fweek led awards 2013 annual cutting edge character
en.ofweek.com
 
Open Signals Idea Book from Optimal
Open Signals Idea Book from OptimalOpen Signals Idea Book from Optimal
Open Signals Idea Book from Optimal
optimalinc
 
Assignment 2.3
Assignment 2.3Assignment 2.3
Assignment 2.3
berndsls
 
PSS Capabilities Overview 2015
PSS Capabilities Overview 2015PSS Capabilities Overview 2015
PSS Capabilities Overview 2015
PSS Help
 

Viewers also liked (16)

Manufacturer of piercing connector, feeder clamp at ofweek
Manufacturer of piercing connector, feeder clamp at ofweekManufacturer of piercing connector, feeder clamp at ofweek
Manufacturer of piercing connector, feeder clamp at ofweek
 
Л.ГАНЦООЖ - МАЛ АЖ АХУЙН ГАРАЛТАЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮНД САНХҮҮГИЙН ДЕРИВАТИВ НЭВТРҮҮЛ...
Л.ГАНЦООЖ - МАЛ АЖ АХУЙН ГАРАЛТАЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮНД САНХҮҮГИЙН ДЕРИВАТИВ НЭВТРҮҮЛ...Л.ГАНЦООЖ - МАЛ АЖ АХУЙН ГАРАЛТАЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮНД САНХҮҮГИЙН ДЕРИВАТИВ НЭВТРҮҮЛ...
Л.ГАНЦООЖ - МАЛ АЖ АХУЙН ГАРАЛТАЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮНД САНХҮҮГИЙН ДЕРИВАТИВ НЭВТРҮҮЛ...
 
Everything
EverythingEverything
Everything
 
Баяртулгын Ундрал - ОНЛАЙН ЗАХИАЛГА ХҮЛЭЭН АВАХ СИСТЕМ
Баяртулгын Ундрал - ОНЛАЙН ЗАХИАЛГА ХҮЛЭЭН АВАХ СИСТЕМБаяртулгын Ундрал - ОНЛАЙН ЗАХИАЛГА ХҮЛЭЭН АВАХ СИСТЕМ
Баяртулгын Ундрал - ОНЛАЙН ЗАХИАЛГА ХҮЛЭЭН АВАХ СИСТЕМ
 
Handout simulasi computer
Handout simulasi computerHandout simulasi computer
Handout simulasi computer
 
Final copy front cover - page 1
Final copy   front cover - page 1Final copy   front cover - page 1
Final copy front cover - page 1
 
Coral Active HTML5 Agent Desktop
Coral Active HTML5 Agent DesktopCoral Active HTML5 Agent Desktop
Coral Active HTML5 Agent Desktop
 
Цогтсайхан - БАРУУН БҮСИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН МАКРО ТҮВШНИЙ ШИНЖИЛГЭЭ
Цогтсайхан - БАРУУН БҮСИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН МАКРО ТҮВШНИЙ ШИНЖИЛГЭЭЦогтсайхан - БАРУУН БҮСИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН МАКРО ТҮВШНИЙ ШИНЖИЛГЭЭ
Цогтсайхан - БАРУУН БҮСИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН МАКРО ТҮВШНИЙ ШИНЖИЛГЭЭ
 
Ashton Allison's Copywriting Portfolio
Ashton Allison's Copywriting PortfolioAshton Allison's Copywriting Portfolio
Ashton Allison's Copywriting Portfolio
 
Final copy front cover - page 1
Final copy   front cover - page 1Final copy   front cover - page 1
Final copy front cover - page 1
 
Д.Бямбацэцэг - Монголын эрсдэлтэй бизнесийг цааш хөгжүүлэх нь
Д.Бямбацэцэг - Монголын эрсдэлтэй бизнесийг цааш хөгжүүлэх ньД.Бямбацэцэг - Монголын эрсдэлтэй бизнесийг цааш хөгжүүлэх нь
Д.Бямбацэцэг - Монголын эрсдэлтэй бизнесийг цааш хөгжүүлэх нь
 
O fweek led awards 2013 annual cutting edge character
O fweek led awards 2013 annual cutting edge characterO fweek led awards 2013 annual cutting edge character
O fweek led awards 2013 annual cutting edge character
 
Open Signals Idea Book from Optimal
Open Signals Idea Book from OptimalOpen Signals Idea Book from Optimal
Open Signals Idea Book from Optimal
 
Thainara fotos
Thainara fotosThainara fotos
Thainara fotos
 
Assignment 2.3
Assignment 2.3Assignment 2.3
Assignment 2.3
 
PSS Capabilities Overview 2015
PSS Capabilities Overview 2015PSS Capabilities Overview 2015
PSS Capabilities Overview 2015
 

Similar to Б.Гэрэлжаргал - МОНГОЛ УЛСЫН ЧӨЛӨӨТ БҮСИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ ЭРЧИМЖҮҮЛЭХ

2013.02.21 Эдийн засгийн шинэчлэлийн зорилтууд, О.Чулуунбат
2013.02.21 Эдийн засгийн шинэчлэлийн зорилтууд, О.Чулуунбат2013.02.21 Эдийн засгийн шинэчлэлийн зорилтууд, О.Чулуунбат
2013.02.21 Эдийн засгийн шинэчлэлийн зорилтууд, О.Чулуунбат
The Business Council of Mongolia
 
МБЗ Мэдэгдэл
МБЗ МэдэгдэлМБЗ Мэдэгдэл
МБЗ Мэдэгдэл
The Business Council of Mongolia
 
2013.04.19 Шууд хөрөнгө оруулалтын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудал, шийдв...
2013.04.19 Шууд хөрөнгө оруулалтын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудал, шийдв...2013.04.19 Шууд хөрөнгө оруулалтын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудал, шийдв...
2013.04.19 Шууд хөрөнгө оруулалтын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудал, шийдв...
The Business Council of Mongolia
 
Хөрөнгө оруулалтын орчин
Хөрөнгө оруулалтын орчинХөрөнгө оруулалтын орчин
Хөрөнгө оруулалтын орчин
Adilbishiin Gelegjamts
 
Inv fin mkt_2
Inv fin mkt_2Inv fin mkt_2
Inv fin mkt_2
Adilbishiin Gelegjamts
 
Татвар бидний амьдралд
Татвар бидний амьдралдТатвар бидний амьдралд
Татвар бидний амьдралд
Shunkhlai Group LLC
 
Tatvariin mun chanar ba togtoltsoo
Tatvariin mun chanar ba togtoltsooTatvariin mun chanar ba togtoltsoo
Tatvariin mun chanar ba togtoltsoo
E-Gazarchin Online University
 
М. Оюунжаргал, А.Хэрлэн, Ж. Батцэцэг - ТАТВАРЫН ЗАРЧМЫН ХЭРЭГЖИЛТ
М. Оюунжаргал, А.Хэрлэн, Ж. Батцэцэг - ТАТВАРЫН ЗАРЧМЫН ХЭРЭГЖИЛТМ. Оюунжаргал, А.Хэрлэн, Ж. Батцэцэг - ТАТВАРЫН ЗАРЧМЫН ХЭРЭГЖИЛТ
М. Оюунжаргал, А.Хэрлэн, Ж. Батцэцэг - ТАТВАРЫН ЗАРЧМЫН ХЭРЭГЖИЛТbatnasanb
 
шинэ иргэншил дээд сургу уль
шинэ иргэншил дээд сургу ульшинэ иргэншил дээд сургу уль
шинэ иргэншил дээд сургу уль
OsKe Itely
 
Chap007 ch
Chap007 chChap007 ch
С.Баяржаргал - Монгол улс ба гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
С.Баяржаргал - Монгол улс ба гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтС.Баяржаргал - Монгол улс ба гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
С.Баяржаргал - Монгол улс ба гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтbatnasanb
 
Үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хууль
Үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хуульҮйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хууль
Үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хууль
Umguullin Mongol Umguulugch
 
Э.Хонгорзул - МУ-д жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломжийн судалгаа
Э.Хонгорзул - МУ-д жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломжийн судалгааЭ.Хонгорзул - МУ-д жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломжийн судалгаа
Э.Хонгорзул - МУ-д жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломжийн судалгааbatnasanb
 
П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...
П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...
П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...batnasanb
 
2013.06.19 Лондонгийн хөрөнгийн биржтэй хэрэгжүүлж буй хамтын ажиллагаа - ши...
2013.06.19 Лондонгийн хөрөнгийн биржтэй хэрэгжүүлж буй хамтын ажиллагаа  - ши...2013.06.19 Лондонгийн хөрөнгийн биржтэй хэрэгжүүлж буй хамтын ажиллагаа  - ши...
2013.06.19 Лондонгийн хөрөнгийн биржтэй хэрэгжүүлж буй хамтын ажиллагаа - ши...
The Business Council of Mongolia
 
шилэн дансны хууль журмын танилцуулга
шилэн дансны хууль журмын танилцуулгашилэн дансны хууль журмын танилцуулга
шилэн дансны хууль журмын танилцуулга
Munkh Orgil
 
бодит сектор буюу үтс лекц 2
бодит сектор буюу үтс лекц 2бодит сектор буюу үтс лекц 2
бодит сектор буюу үтс лекц 2Uka Shuree
 
5 olon ulsiin turshlaga, huuliin taniltsuulga
5 olon ulsiin turshlaga, huuliin taniltsuulga5 olon ulsiin turshlaga, huuliin taniltsuulga
5 olon ulsiin turshlaga, huuliin taniltsuulga
Baterdene Batchuluun
 

Similar to Б.Гэрэлжаргал - МОНГОЛ УЛСЫН ЧӨЛӨӨТ БҮСИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ ЭРЧИМЖҮҮЛЭХ (20)

2013.02.21 Эдийн засгийн шинэчлэлийн зорилтууд, О.Чулуунбат
2013.02.21 Эдийн засгийн шинэчлэлийн зорилтууд, О.Чулуунбат2013.02.21 Эдийн засгийн шинэчлэлийн зорилтууд, О.Чулуунбат
2013.02.21 Эдийн засгийн шинэчлэлийн зорилтууд, О.Чулуунбат
 
МБЗ Мэдэгдэл
МБЗ МэдэгдэлМБЗ Мэдэгдэл
МБЗ Мэдэгдэл
 
2013.04.19 Шууд хөрөнгө оруулалтын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудал, шийдв...
2013.04.19 Шууд хөрөнгө оруулалтын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудал, шийдв...2013.04.19 Шууд хөрөнгө оруулалтын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудал, шийдв...
2013.04.19 Шууд хөрөнгө оруулалтын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудал, шийдв...
 
Хөрөнгө оруулалтын орчин
Хөрөнгө оруулалтын орчинХөрөнгө оруулалтын орчин
Хөрөнгө оруулалтын орчин
 
Inv fin mkt_2
Inv fin mkt_2Inv fin mkt_2
Inv fin mkt_2
 
дхб
дхбдхб
дхб
 
Татвар бидний амьдралд
Татвар бидний амьдралдТатвар бидний амьдралд
Татвар бидний амьдралд
 
Tatvariin mun chanar ba togtoltsoo
Tatvariin mun chanar ba togtoltsooTatvariin mun chanar ba togtoltsoo
Tatvariin mun chanar ba togtoltsoo
 
М. Оюунжаргал, А.Хэрлэн, Ж. Батцэцэг - ТАТВАРЫН ЗАРЧМЫН ХЭРЭГЖИЛТ
М. Оюунжаргал, А.Хэрлэн, Ж. Батцэцэг - ТАТВАРЫН ЗАРЧМЫН ХЭРЭГЖИЛТМ. Оюунжаргал, А.Хэрлэн, Ж. Батцэцэг - ТАТВАРЫН ЗАРЧМЫН ХЭРЭГЖИЛТ
М. Оюунжаргал, А.Хэрлэн, Ж. Батцэцэг - ТАТВАРЫН ЗАРЧМЫН ХЭРЭГЖИЛТ
 
шинэ иргэншил дээд сургу уль
шинэ иргэншил дээд сургу ульшинэ иргэншил дээд сургу уль
шинэ иргэншил дээд сургу уль
 
Chap007 ch
Chap007 chChap007 ch
Chap007 ch
 
International trade 14
International trade 14International trade 14
International trade 14
 
С.Баяржаргал - Монгол улс ба гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
С.Баяржаргал - Монгол улс ба гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтС.Баяржаргал - Монгол улс ба гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
С.Баяржаргал - Монгол улс ба гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
 
Үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хууль
Үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хуульҮйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хууль
Үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хууль
 
Э.Хонгорзул - МУ-д жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломжийн судалгаа
Э.Хонгорзул - МУ-д жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломжийн судалгааЭ.Хонгорзул - МУ-д жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломжийн судалгаа
Э.Хонгорзул - МУ-д жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломжийн судалгаа
 
П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...
П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...
П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...
 
2013.06.19 Лондонгийн хөрөнгийн биржтэй хэрэгжүүлж буй хамтын ажиллагаа - ши...
2013.06.19 Лондонгийн хөрөнгийн биржтэй хэрэгжүүлж буй хамтын ажиллагаа  - ши...2013.06.19 Лондонгийн хөрөнгийн биржтэй хэрэгжүүлж буй хамтын ажиллагаа  - ши...
2013.06.19 Лондонгийн хөрөнгийн биржтэй хэрэгжүүлж буй хамтын ажиллагаа - ши...
 
шилэн дансны хууль журмын танилцуулга
шилэн дансны хууль журмын танилцуулгашилэн дансны хууль журмын танилцуулга
шилэн дансны хууль журмын танилцуулга
 
бодит сектор буюу үтс лекц 2
бодит сектор буюу үтс лекц 2бодит сектор буюу үтс лекц 2
бодит сектор буюу үтс лекц 2
 
5 olon ulsiin turshlaga, huuliin taniltsuulga
5 olon ulsiin turshlaga, huuliin taniltsuulga5 olon ulsiin turshlaga, huuliin taniltsuulga
5 olon ulsiin turshlaga, huuliin taniltsuulga
 

More from batnasanb

Red arrow international company presentation
Red arrow international company presentationRed arrow international company presentation
Red arrow international company presentation
batnasanb
 
Mtvf panel on piracy and copyright mr final
Mtvf panel on piracy and copyright mr finalMtvf panel on piracy and copyright mr final
Mtvf panel on piracy and copyright mr final
batnasanb
 
Bei Bei Fan - Warner Bros
Bei Bei Fan - Warner BrosBei Bei Fan - Warner Bros
Bei Bei Fan - Warner Bros
batnasanb
 
Saskia van Lier - Endemol Asia
Saskia van Lier - Endemol AsiaSaskia van Lier - Endemol Asia
Saskia van Lier - Endemol Asia
batnasanb
 
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian MarketJargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
batnasanb
 
Final overview img mongolia v2
Final overview img mongolia v2Final overview img mongolia v2
Final overview img mongolia v2
batnasanb
 
Dai Huang - Sony Pictures Television
Dai Huang - Sony Pictures TelevisionDai Huang - Sony Pictures Television
Dai Huang - Sony Pictures Television
batnasanb
 
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property RightsDelgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rightsbatnasanb
 
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television IndustryKhishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industrybatnasanb
 
David Kao - Television Industry Technologies
David Kao - Television Industry TechnologiesDavid Kao - Television Industry Technologies
David Kao - Television Industry Technologies
batnasanb
 
Peter Markey - Building success in the digital era
Peter Markey - Building success in the digital eraPeter Markey - Building success in the digital era
Peter Markey - Building success in the digital era
batnasanb
 
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалтБ.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалтbatnasanb
 
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилдЦ.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилдbatnasanb
 
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлагаА.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлагаbatnasanb
 
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...batnasanb
 
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭБ.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭbatnasanb
 
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...batnasanb
 
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...batnasanb
 
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...batnasanb
 
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛГ.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛbatnasanb
 

More from batnasanb (20)

Red arrow international company presentation
Red arrow international company presentationRed arrow international company presentation
Red arrow international company presentation
 
Mtvf panel on piracy and copyright mr final
Mtvf panel on piracy and copyright mr finalMtvf panel on piracy and copyright mr final
Mtvf panel on piracy and copyright mr final
 
Bei Bei Fan - Warner Bros
Bei Bei Fan - Warner BrosBei Bei Fan - Warner Bros
Bei Bei Fan - Warner Bros
 
Saskia van Lier - Endemol Asia
Saskia van Lier - Endemol AsiaSaskia van Lier - Endemol Asia
Saskia van Lier - Endemol Asia
 
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian MarketJargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
 
Final overview img mongolia v2
Final overview img mongolia v2Final overview img mongolia v2
Final overview img mongolia v2
 
Dai Huang - Sony Pictures Television
Dai Huang - Sony Pictures TelevisionDai Huang - Sony Pictures Television
Dai Huang - Sony Pictures Television
 
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property RightsDelgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
 
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television IndustryKhishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
 
David Kao - Television Industry Technologies
David Kao - Television Industry TechnologiesDavid Kao - Television Industry Technologies
David Kao - Television Industry Technologies
 
Peter Markey - Building success in the digital era
Peter Markey - Building success in the digital eraPeter Markey - Building success in the digital era
Peter Markey - Building success in the digital era
 
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалтБ.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
 
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилдЦ.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
 
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлагаА.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
 
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
 
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭБ.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
 
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
 
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
 
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...
 
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛГ.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
 

Б.Гэрэлжаргал - МОНГОЛ УЛСЫН ЧӨЛӨӨТ БҮСИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ ЭРЧИМЖҮҮЛЭХ

  • 1. МОНГОЛ УЛСЫН ЧӨЛӨӨТ БҮСИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ ЭРЧИМЖҮҮЛЭХ Б.Гэрэлжаргал ШУТИС, ҮТДС, Хөнгөн үйлдвэрлэлийн менежментийн 4-р курсын оюутан Gerelee_456@yahoo.com Хураангуй Монгол Улсад чөлөөт бүс яригдаад 7 жил болж байна. Гэсэн хэдий ч гадаад худалдааны өнөөгийн байдал, бүсчилсэн хөгжлийг эрчимжүүлэхэд дорвитой хувь нэмэр үзүүлж чадахгүй байна. Монгол Улс ОХУ-ын Сибирийн байгалийн их баялагтай бүс болон эдийн засаг эрчимтэй хөгжиж байгаа БНХАУ-тай хил залгаа оршдог нь хоѐр хөрш болон гуравдагч зах зээлд чөлөөтэй нэвтрэх чухал гарц болдог. Иймд хөрш орнуудын эдийн засгийн болон дэд бүтцийн тааламжтай нөхцөл нь Монгол Улсад чөлөөт бүсийг байгуулж, хөгжүүлэх боломжийг олгож байна. Тус илтгэлийн хүрээнд өнөөдөр чөлөөт бүсийг хөгжүүлэхэд учирч байгаа саад бэрхшээл, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний товч дурьдлаа. Түлхүүр үг Бүсчилсэн хөгжил, хөрш орон, эдийн засгийн чадавхи, экспортын чиглэлийн үйлдвэр, гаалийн хил, татварын хөнгөлөлт Оршил Чөлөөт бүс байгуулах нь тухайн улс орны нутаг дэвсгэрийн тодорхой хэсгийн байгаль орчин, хүн ам, түүхий эдийн нөөц, газар зүйн байрлал, зам харилцааны боломжийг зохистой ашиглан, гаалийн болон татварын хөнгөлөлт үзүүлэх замаар гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг татах, дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэх, улс орны хөгжилд тус дөхөм үзүүлж эдийн засгийн чадавхийг дээшлүүлэх зорилготой. Нэг. Чөлөөт бүсийн тухай ойлголт Чөлөөт бүс гэж юу вэ? Чөлөөт бүс гэдэг нь, нэгэн улсын хил дотор орших боловч гаалийн хилд ордоггүй нутаг дэвсгэр юм. Өөрөөр тайлбарлавал, чөлөөт бүс нь тус улсын үндсэн
  • 2. хуулиар заасан нутаг дэвсгэрт хамаарах боловч, тухайн улсын нутаг дэвсгэрт үйлчилж буй худалдаа, эдийн засаг болон санхүүгийн хууль тогтоолууд нь чөлөөт бүсэд хамааралгүй болно. Чөлөөт бүсийг байгуулахын зорилго юу вэ? 1. Чөлөөт бүсийг байгуулахын хамгийн гол зорилго нь экспортын чиглэлийн үйлдвэрүүдийг дэмжих юм. Чөлөөт бүсэд байрлалтай үйлдвэр, аж ахуй нэгжүүдийг татвараас чөлөөлөх арга хэмжээ авдаг. Үүнд гаалийн татвар, нэмүү өртөгийн албан татвар, орлогын татвар гэх мэт татвараас чөлөөлөгдөх эсвэл хөнгөлөлт эдлэх боломжууд орно. Түүнчлэн чөлөөт бүсэд олсон орлогоо шууд улсын бусад нутаг дэвсгэр болон гадаад руу шилжүүлэх боломжтой. Харин чөлөөт бүсээс харъяалагдах улсын нутаг дэвсгэр руу бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ нэвтрүүлэх болон эсрэгээр нь тус улсын нутаг дэвсгэрээс чөлөөт бүс рүү татах үйлдлүүд нь гадаад руу бараа бүтээгдэхүүн үйлчилгээ экспортлох, гадаадаас импортлохтой ижил бөгөөд гаалийн бүрдүүлэлт хийх, татвар хураамж авах шаардлага гарна. 2. Тухайн улсад шинээр нэвтрүүлэх үйлдвэрийн болон эдийн засгийн бодлогыг хэрэгжүүлэх. Чөлөөт бүсийн нутаг дэвсгэрт үйлдвэр худалдааны маш олон хөнгөлөлт үзүүлдэг болохоор, шинээр үйлдвэр нэвтрүүлэн хөгжүүлэхэд хамгийн тохиромжтой газар байх болно. 3. Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах Дээр дурьдсаны нэгэн адил чөлөөт бүсэд үйлдвэр шинээр нээн хөгжүүлэх нь саад бэрхшээл, хүндрэл багатай байх тул гадаадын хөрөнгө оруулагч нар тус бүс нутагт илүү их хөрөнгө оруулалт хийх болно. Үүнтэй уялдан улс оронд шинэ технологи нэвтрэх явдал нь түргэснэ. Чөлөөт бүсийн хэлбэр  Худалдааны чөлөөт бүс нь бараа, бүтээгдэхүүнийг хадгалах, савлах, агуулах, тээвэрлэх чиглэлээр эцсийн бүтээгдэхүүн боловсруулан гааль болон худалдааны татварын хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр үйл ажиллагаа эрхлэх;  Эдийн засгийн чөлөөт бүс нь гаалийн болон татварын хөнгөлөлт үзүүлэх замаар гадаад дотоодын хөрөнгө оруулалтыг татаж дэвшилтэт техник технологитой үйлдвэр байгуулж, эдийн засгийн өсөлт болон ажлын байрыг нэмэгдүүлэх;
  • 3.  Санхүү банкны чөлөөт бүс нь гадаадын банк, санхүүгийн үйл ажиллагааг татах зорилгоор тухайн бүс нутагт банк, санхүү, даатгалын байгууллагуудад хөнгөлттэй нөхцөлөөр үйл ажилллагаа эрхлүүлэх;.  Аялал жуулчлалын чөлөөт бүс нь байгалийн болон түүхийн дурсгалт газрыг түшиглэн хөрөнгө оруулалтын таатай нөхцлийг бүрдүүлэн, зочид буудал, үйлчилгээ, амралт цэнгээний газрын нөхцөлийг бүрдүүлэн ашиг олдог газрыг хэлнэ. Энэ чөлөөт бүсэд үл хөдлөх хөрөнгийн худалдаа, даатгалын бизнес түлхүү хөгждөг байна. Хоёр. Чөлөөт бүсийн үйл ажиллагаа, үр дүн Эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах үзэл баримтлалыг мөрдөөгүй байна Монгол Улсын УИХ-ын 1995 оны 87 дугаар тогтоолоор баталсан эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах үзэл баримтлалд чөлөөт бүс байгуулж хөгжүүлэх үйл ажиллагааг бодит хүчин зүйл, угтвар нөхцөл, шалгуурыг үндэслэн сонгож авсан тодорхой бүсүүдийн статусыг тухай бүрт нь хуулиар тогтоон мөрдүүлэх замаар хэрэгжүүлнэ гэж заасан байна. Дээрх үзэл баримтлалын тулгуур зарчим нь:  Чөлөөт бүс байгуулах зохих шалгуурыг хангасан, харьцангүй бага зардал шаардах, илүү тохиромжтой нутаг дэвсгэрийг сонгон авах;  Эхний ээлжинд Буянт-Ухаагийн нисэх онгоцны буудал болон улсын хил орчмын нутагт "Худалдааны чөлөөт бүс"-ийг энгийн хэлбэрээр бий болгож, зохих туршлага хуримтлуулсны үндсэн дээр эдийн засгийн чөлөөт бүсийг нутгийн гүнд үйлдвэрлэл, худалдаа хосолсон хэлбэрээр үе шаттай хөгжүүлэх;  Чөлөөт бүсэд гадаадын хөрөнгө оруулагчдад тааламжтай нөхцөл бүрдүүлж, дотоодын аж ахуйн нэгжүүдийг тэдгээртэй эдийн засгийн ижил орчинд өрсөлдөх нөхцөлөөр хангахад чиглэгдсэн байна. Гэвч чөлөөт бүсийг дээрх үзэл баримтлалд тусгагдсан зарчмын дагуу харьцангуй бага зардал шаардах энгийн хэлбэрээр бий болгож, зохих туршлага хуримтлуулсны үндсэн дээр хөгжүүлэх ѐстой атал Засгийн газар 4 газарт эдийн засгийн болон худалдааны чөлөөт бүс байгуулахаар шийдвэрлэжээ.Тухайлбал: 1. УИХ-ын 2002 оны 38 дугаар тогтоолоор Сэлэнгэ аймгийн Алтанбулаг суманд худалдааны чөлөөт бүсийг 500 га газарт; 2. УИХ-ын 2003 оны 34, 2004 оны 17 дугаар тогтоолоор Дорноговь аймгийн Замын-Үүд суманд эдийн засгийг чөлөөт бүсийг 900 га;
  • 4. 3. УИХ-ын 2005 оны 74 дүгээр тогтоолоор Баян-Өлгий аймгийн Цагааннуур тосгонд худалдааны чөлөөт бүсийг 708 га; 4. Мөн 2006 оны 13 дугаар тушаалаар Говьсүмбэр аймгийн Баянтал сумын 1300 га газарт Чойр эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулахаар тус тус шийдвэрлэжээ. Зураг 1. Монгол Улсын чөлөөт бүсүүд Чөлөөт бүсүүдэд 2003 оноос хойш хөрөнгө оруулалтын болон урсгал зардалд нийт 19.8 тэрбум төгрөг зарцуулсан боловч чөлөөт бүс байгуулах урьдчилсан нөхцөл алинд нь ч бүрдээгүй байна. Хүснэгт 1. Бүсүүдийн хөрөнгө оруулалтын болон урсгал зардал № Чөлөөт бүсийн нэр 1 Алтанбулаг ХЧБ 2 Замын-Үүд ЭЗЧБ 3 Цагааннуур ХЧБ 4 Чойр ЭЗЧБ Хугацаа 2003-2011 оны эхний хагас жил Урсгал төсөв (сая төг ) Хөрөнгө оруулалт (сая төг) Нийт дүн (сая төг) 1 821,8 11 205,4 13 027.2 2004-2011 оны эхний хагас жил 905,5 3 184,6 4 091,1 2005-2011 оны эхний хагас жил 594,4 1 482,6 2 077,0 2007-2011 оны эхний хагас жил 189,6 249,9 439,5
  • 5. 5 Чөлөөт бүсийн зөвлөлийн ажлын алба 2009-2011 оны эхний хагас жил Нийт дүн 188,9 3 700,2 188,9 16 122.5 19 822.7 Түүнчлэн чөлөөт бүсүүдийн урсгал зардал нийт хөрөнгө оруулалтын 1/3-тэй тэнцэж байгаа нь үзэл баримтлалд тусгагдсан харьцангуй бага зардлаар чөлөөт бүс байгуулах зарчим хэрэгжээгүйг харуулж байна. УИХ-аас баталсан үзэл баримтлалд заасанчлан аль нэг чөлөөт бүсийг түлхүү хөгжүүлж, тодорхой туршлага хуримтлуулсны дараа бусад бүсүүдийг үе шаттай байгуулах ажил хэрэгжээгүй байна. Эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах угтвар нөхцөл бүрдээгүй байна Эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах зорилтыг хангахын тулд эдийн засаг, зохион байгуулалтын дараах угтвар нөхцөлийг бүрдүүлсэн байх ѐстой.Үүнд:  Олон улсын стандартад нийцсэн орчин үеийн холбоо, эрчим хүч, зам тээвэр зэрэг үйлдвэрлэлийн болон нийгмийн дэд бүтэц шинээр бүрдүүлэх буюу сайжруулах;  Чөлөөт бүс байгуулах эрх зүйн үндсийг бүрдүүлж, чөлөөт бүсийн хүрээнд гадаадын хөрөнгө оруулагчид, аж ахуйн нэгж, байгууллага чөлөөтэй ажиллах таатай орчин бий болгох;  Гадаадын хөрөнгө оруулагчидтай харилцаа тогтоосон, чөлөөт бүсэд хөрөнгө оруулах баталгаатай, бизнесийн үйл ажиллагааг үр ашигтай явуулах чадварлаг компанийг бий болгох;  Худалдаа, бизнесийн үйл ажиллагаанд мэргэшсэн, мэргэжлийн ур чадвар сайтай, үйлчилгээний өндөр соѐл эзэмшсэн ажиллах хүчин бий болгох;  Чөлөөт бүсэд худалдааны төв, гаалийн баталгаат агуулах, хил гаалийн шалган нэвтрүүлэх цогцолбор, үйлдвэрлэлийн барилга байгууламж, банк, зочид буудал, үйлчилгээний бусад цэг салбар байгуулах талаар дотоод, гадаадын хөрөнгө оруулагчидтай гэрээ хэлцэл хийсэн байх. Гэтэл чөлөөт бүс байгуулахаар тогтсон бүс нутгуудад дэд бүтцийн асуудал шийдэгдээгүй, хууль эрх зүйн болон үйл ажиллагаа явуулах таатай орчин бүрдээгүй,
  • 6. гадаадын хөрөнгө оруулагчидтай гэрээ хэлцэл хийгдээгүй байхад дөрвөн бүс нутагт эдийн засгийн болон худалдааны чөлөөт бүс байгуулахаар шийдвэрлэжээ. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсад эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулж хөгжүүлэх үзэл баримтлалд дурдсан зарчим, онцлог, бодит хүчин зүйл, угтвар нөхцөлийг харгалзалгүйгээр бүсүүд байгуулж, төсвийн хөрөнгийг зарцуулсан боловч үйл ажиллагаа нь зогсонги байдалд орсон байна. Чөлөөт бүсийг хөгжүүлэх хууль эрх зүйн актыг бусад хууль тогтоомжтой уялдуулах шаардлагатай байна УИХ-ын 1995 оны 87 дугаар тогтоолоор Монгол Улсад эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах үзэл баримтлал, 2002 онд Чөлөөт бүс болон Алтанбулаг худалдааны чөлөөт бүс, 2003 онд Замын- Үүд эдийн засгийн чөлөөт бүс, Цагааннуур худалдааны чөлөөт бүсийн эрх зүйн байдлын тухай хуулиуд тус тус батлагдсан байна. Харин Чойрын эдийн засгийн чөлөөт бүсийн хувьд УИХ-аас ямар нэгэн шийдвэр гаргаагүй байна. Чөлөөт бүсэд үйлчлэх гаалийн хяналтыг зохицуулсан харилцааг Чөлөөт бүсийн тухай болон Гаалийн тухай хуулинд тодорхой тусгаагүйгээс гаалийн байгууллага өөрсдийн салбарын хууль, "Чөлөөт бүсийн горим хэрэгжүүлэх журам"-ыг баримталж байгаа нь хөрөнгө оруулагчдад чөлөөт бүсэд төрөөс үзүүлэх үйлчилгээг хүндрэлгүй, чирэгдэлгүй, хүнд сурталгүй, хөнгөн шуурхай байлгах зарчмыг алдагдуулж байна. Чөлөөт бүсийн тухай хуульд зааснаар чөлөөт бүс нь гаалийн болон бусад татварын хувьд гаалийн нутаг дэвсгэрийн гадна байгаад тооцогдож, хөрөнгө оруулалт, аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай дэглэм бүхий нутаг дэвсгэрийг хэлдэг. Гэтэл энэ заалт хэрэгжих нөхцөл бүрдээгүй байна. Төрийн албаны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд төрийн захиргааны албан тушаалын ангилалд Чөлөөт бүсийн захирагчийн ажлын албаны удирдах албан тушаалтныг оруулаагүйгээс төрийн захиргааны удирдлагыг хэрэгжүүлэх чиг үүрэг бүхий албан тушаалтан мөн эсэх нь тодорхойгүй, төрийн албан хаагчийн зэрэг дэвийн нэмэгдэлд чөлөөт бүсийн захирагч хамрагддаггүй байна. Түүнчлэн чөлөөт бүсийн тухай хуулийн 14.1.21, Газрын тухай хуулийн 40.1.1, 40.1.5, 40.1.62-дахь заалтууд хугацааны хувьд зөрчилтэй, Чөлөөт бүсийн тухай болон
  • 7. эрх зүйн байдлын тухай хуульд газрын төлбөрийн төлөлт, хариуцлагын талаар тодорхой тусгаагүй, гэрээг цуцалсан үед үүссэн өмчийн маргааныг хэрхэн шийдвэрлэх талаар дурдаагүй байна. Чөлөөт бүсийн тухай хуулийн 93 дүгээр зүйл болон Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 10.54-дахь заалт мэргэжлийн хяналтыг хэрэгжүүлэх байгууллагын орон тоо, зохион байгуулалтын асуудлын хувьд зөрчилтэй байна. Иймд чөлөөт бүсийн эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох, төрийн удирдлагын болон хяналтын чиг үүргийн уялдаа холбоо, хамтын ажиллагааг сайжруулах, эдийн засгийн болон бүс нутгийн хөгжилд чөлөөт бүсийн гүйцэтгэх чиг үүрэг өргөжих боломжийг нэмэгдүүлэхийн тулд дээрх хуулиудын зөрчилтэй заалтуудыг нэг мөр болгох шаардлагатай байна. Ерөнхий дүгнэлт Судалгааны үр дүнгээс үзэхэд дараахи арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг зөвлөж байна.Үүнд:  Эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах угтвар нөхцөл бүрдээгүй байна. Иймд Чөлөөт бүсүүдийг байгуулах нэгдсэн стратегийг боловсруулж, тэдгээрийг үе шаттайгаар бий болгох арга хэмжээг холбогдох журмын дагуу авч хэрэгжүүлэх  Чөлөөт бүсийг хөгжүүлэх хууль эрх зүйн актыг бусад хууль тогтоомжтой уялдуулах шаардлагатай байна. Чөлөөт бүсийн хууль эрх зүйн орчинг холбогдох бусад хууль тогтоомжтой уялдуулах асуудлыг судлан боловсруулж, зохих журмын дагуу шийдвэрлүүлэх  Чөлөөт бүсийг хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөөг эрх бүхий байгууллагаар баталгаажуулах асуудлыг шийдвэрлүүлэх  Боловсон хүчний асуудлыг оновчтой зохион байгуулж, төсвийн хөрөнгийг арвилан хэмнэлттэй, үр ашигтай зарцуулж байх. 1 Чөлөөт бүсийн тухай хуулийн 14.1.2-т чөлөөт бүсэд газар эзэмшигч бүртгүүлсэн өдрөөс нэг жилийн хугацаанд гэрээнд заасан үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл ажиллагааг эхэлсэн боловч дараалсан 12 сараас дээш хугацаагаар ажиллагаа нь тасалдсан бол улсын бүртгэлээс хасах 2 Газрын тухай хуулийн 40.1.1, 40.1.5, 40.1.6-д газар эзэмших гэрээний нөхцөл, болзлыг зөрчсөн, гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа 2 жил дараалан ашиглаагүй бол эрхийг нь хасна
  • 8. Чөлөөт бүсийн тухай хуулийн 9-д чөлөөт бүсэд мэргэжлийн хяналтын бие даасан алба ажиллах ба Мэргэжлийн хяналтын албаны орон тооны хязгаар зохион байгуулалтыг Засгийн газраас тогтооно 4 ТХШТ- хуулийн 10.5-д Мэргэжлийн хяналтыг хэрэгжүүлэх орон нутгийн байгууллагын даргыг аймаг, нийслэлийн Засаг даргатай зөвшилцөн мэргэжлийн хяналтын төв байгууллагын дарга томилохоор заасан байна 3 Ашигласан материал: 1. Монгол Улсын Чөлөөт бүсийн тухай хууль - 2002 оны 6 дугаар сарын 28-ны өдөр Улаанбаатар хот 2. Монгол Улсын “Алтанбулаг” ХЧБ-ын эрх зүйн байдлын тухай хууль - 2002 оны 6 дугаар сарын 28-ны өдөр Улаанбаатар хот 3. Монгол Улсын “Цагааннуур”-ын ХЧБ-ын эрх зүйн байдлын тухай хууль - 2003 оны 12 дугаар сарын 18-ны өдөр Улаанбаатар хот 4. Монгол Улсын “Замын-үүд” ЭЗЧБ-ийн эрх зүйн байдлын тухай хууль - 2003 оны 06 дугаар сарын 20-ны өдөр Улаанбаатар хот 5. www.mnao.mn 6. http://freezone.gov.mn