.

1. •Батням
•Энхсайхан
•Бадрал
•Билгүүн
•Баярбат
•Хатансайхан
•Намжилдорж

3. Түлшний эрчим хүч Нарны эрчим хүч
Эрчим хүчний эх
Усны эрчим хүч Салхины эрчим хүч
үүсвэрүүд
Атомын эх үүсвэр Хоол хүнсний эх үүсвэр

4. Түлшний эрчим хүч
Эрчим хүчний эх үүсвэрийн дэлхийн
үйлдвэрлэл /1950-2050 жил/
• Аливаа улс орны хөгжлийн гол
тулгуурын нэг нь түлш, эрчим хүч юм.
Дэлхийн хэмжээнд үйлдвэрлэж
байгаа цахилгаан эрчим хүчний 37%-
ийг нүүрснээс үйлдвэрлэж байна.
Дэлхийн нүүрсний геологийн
нөөцийг 10,1 трлн.тонн, олборлох
техник эдийн засгийн боломжтой
нөөцийг 986 тэрбум тонн /2001/
гэсэн үнэлгээ бий бөгөөд үүний 90
гаруй хувь нь хуучин ЗХУ, АНУ, БНХАУ-
ын нутагт оршдог гэсэн баримжаа
байдаг. Мөн дэлхийн нүүрсний
нөөцийн 36% нь Ази Номхон далайн
бүс /АНДБ/ нутаг буюу Австрали,
БНХАУ, Индонез, Энэтхэг, Монгол
зэрэг улсууд багтаж байгаа тухай
судлаачид дурьдсан байдаг.

5. • Хүний хэрэглээний
90 гаруй хувь нь
байгалийн нөөц
байдгийн нэлээд нь
эрчим хүчний
анхдагч эх үүсвэр
байдаг. Эрчим
хүчний эх үүсвэрт
нүүрс, нефть хоёр
зонхилох байр
суурийг эзэлж байна.

6. Манай улсын хувьд нүүрсний нөөцөөрөө баян 15 орны тоонд багттаг. Эх сурвалжаас үзэхэд
Монгол улс нь одоогоор 12 сав газар , 3 талбайд хамаарагдах 200 гаруй орд илрэл
нээгдсэнээс Одоогоор манай улсын хэмжээнд үйл ажилгаагаа явуулж байгаа 31 уурхай
байна. Эдгээр уурхай нь дотоодын нүүрсний хэрэгцээг 100% хангаж байна.

7. Нарны эрчим хүч
“Дэлхийд нэгэнт өргөн хэрэглэж байгаа, сүүлийн арваад жилд
улам эрчимтэй ашиглах болсон нарны эрчим хүч бол хамгийн
ширгэшгүй эх нөөцтэйд тооцогддог. Сэргээгдэх эрчим хүчний
тоонд нарнаас гадна ус, салхи ордог ч сүүлчийн хоёр нь
өнөөдөр нөөцийн болон үр нөлөөний хувьд эргэлзээтэй
болж байгаа. Ус ховордож байна. Салхи орчин, хөрсөнд муу
нөлөөтэй юм. Ногоон эдийн засаг, технологи ярьж буй
өнөөгийн шаардлагад нарны эрчим хүч хамгийн зохистой нь.
Тиймээс зөвхөн цахилгаан эрчим хүч гаргах бус дулаан
халаалтын чиглэлээр өргөн ашиглах хэрэгтэй байна.
Малчдын жижиг хэрэглээний эх үүсвэрийн
хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, бага, дунд оврын
нарны цахилгаан дулааны станц байгуулах
ажилд орох цаг болсон” гэж байлаа.

8. Салхины эрчим хүч
• Сүүлийн жилүүдэд хүн төрөлхтний
сөрөг нөлөөтэй үйл ажиллагаанаас
шалтгаалан байгаль орчны тэнцвэрт
байдал эрс алдагдаж байна. Үүнд
өнөөгийн бидний голлон ашиглаж буй
чулуун нүүрсний эх үүсвэр бүхий дулааны
цахилгаан станцууд, бензин, дизель,
түлшээр ажилладаг авто машинууд зэрэг
нь ихээр нөлөөлж байна. Тиймээс
дэлхийн улс орнууд сэргээгдэх эрчим
хүчний эх үүсвэрийн ашиглалтыг
нэмэгдүүлж, байгаль орчинд хор
нөлөөтэй цахилгаан, дулааны эх
үүсвэрүүдийн ажиллагааг хязгаарлах,
цаашилбал бүр мөсөн татгалзах зорилтыг
тавьж байна.

9. Усны эрчим хүч
Монгол орны усны эрчим хүч
ашиглалтын өнөөгийн байдал

10. • Тухайлбал Алтай, Хангай, Хэнтий, Хөвсгөлийн уулархаг нутагт гол мөрний усны
эрчим хүчийг, говь, хээрийн бүсэд нар, салхины эрчим хүчийг ашиглах нь
ашигтай байна.
• Иймд манай оронд сэргээгдэх эрчим хүчийг өргөнөөр ашиглах, түүний дотор
хамгийн хямд, томоохон чадал гарган ашиглах боломжтой усны эрчим хүчийг
ашиглахявдал гэж үздэг.
• Монгол орон усны эрчим хүчний нөөцтэй боловч хангалтгүй судалж ашиглаж
ирсэн байна. Усны эрчим хүчийг шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр ашиглах
асуудлыг 1950 оноос хойш эхэлж, усны эрчим хүчний нөөцийн хамгийн анхны
үнэлгээг 1960 онд хийж Монгол орны усны эрчим хүчний нийт чадлыг
3800МВт гэж тооцсон байдаг.

11. Атомын цахилгаан станц (АЦС) буюу Цөмийн Цахилгаан Станц (ЦЦС)
гэдэг нь нэг буюу хэд хэдэн цөмийн реактороос дулааны энерги гарган
авч, түүнийгээ ашиглан цахилгаан энерги гаргадаг цахилгаан станцыг хэлнэ.
Атомын ЦЦС-нь цөмийн түлш болох уран-235-ыг эсвэл уран болон плутонийн
оксидын холимог түлшийг ашиглаж цахилгаан энерги үйлдвэрлэж
цахилгаан хэрэглэгчдийг хангадаг. уран-235 изотопын цөм нь дулааны энергитэй
станц нейтроныг шингээн авч уран-236 изотоп болно.
Энэхүү уран-236 изотопын цөм нь агшин зуурын хугацааны дараа
хоёр хэсэг болж хуваагдах ба энэ үедээ 200 МэВ орчим энерги ялгаруулдаг.
Цөмийн ийм хуваагдах урвалаас 200 МэВ орчим энерги ялгардаг бол ердийн
химийн урвалаас 200 эВ орчим энерги ялгардаг (1000 000 дахин бага) байна.
Хуваагдлын үед үүссэн энергийг дулаан зөөгч бодисоор зөөж уурын
генераторт аваачдаг бөгөөд уурын генератор нь уг дулааны энергийг
ашиглаж усыг буцалгаж маш их хэмжээний уур үүсгэнэ. энэ уур нь
хоолойгоор дамжин турбин-генераторын систем дээр ирж, турбины голыг
эргүүлэх механик ажил хийдэг. эргэлдэж буй голтой холбоотой байх
цахилгаан генератороос цахилгаан гардаг.
ЦЦС-ыг ангилахдаа дулаан зөөгчөөр нь болон ажиллах зарчмаар нь
гээд олон байдлаар ангилж болдог. жишээ нь: хөнгөн устай, усан болон
буцалсан устай реактор устай реактор,
Атомын цахилгаан станцуудын үйлдвэрлэх цахилгааны хэмжээ тогтмол
байвал тохиромжтой байдаг бөгөөд ийнхүү үндсэн хэрэглээнд зарцуулагдах
цахилгааныг гарган авахад ашиглагддаг.

12. НАРНЫ ЗАЙН ТҮҮХЭН ХӨГЖИЛ
• 2010-09-19 16:53:28
• Нарны зайн түүх 19 настай франц хүү Эдмонд Бэквэрил 1839
онд электролитийн уусмал доторх металл электрод дээр гэрэл
тусгахад хүчдэл үүсч байгааг мэдснээр эхэлсэн юм.
Бараг 40 жилийн дараа 1876 Адамс болон Дэй нар хатуу бие дээр
фотовольтийн эффектийн анхны судалгааг хийсэн. Тэд 1- 2% АҮК –
тэй Se нарны элемент хийсэн. Энэ нь төд удалгүй фотометр гэрэл
хэмжигч багажийн үйлдвэрлэлд нэвтрэн одоог хүртэл
ашиглагдсааар байна.