Геополитик гэж юу вэ? Түүний тухай жишээ татан ярих

1. Геополитик
гэж юу вэ?
Бэлтгэсэн: Н.Анударь
Г. Санжидмаа

2. Шведийн эрдэмтэд Рудольф Челлен
(1864-1922) шинжлэх ухаанд анх
“геополитик” гэсэн ойлголтыг
оруулж ирсэн.
"Улс орныг газарзүйн биет буюу орон зайн
үзэгдэл гэж тодорхойлсон"

3. Геополитик улс төрийн үзэгдлүүдийн орон
зайн харилцааг, дэлхий, соёлын хүчин
зүйлс дэх түүний нөлөөг, газарзүйн
байршил, олон улсын харилцаанд үзүүлэх
нөлөөг судалдаг шинжлэх ухааны салбар
юм.

4. Геополитик гэдэг ойлголтонд:
• хил эдийн засаг
• улс төр
• цэрэг-стратеги
• байгалийн нөөц
• экологи
• олон улсын харилцаа
• гадаад бодлого зэрэг салбаруудын судлах
зүйлтэй холбогддог.

5. • Улс төрийн институтын зүгээс геополитик нь орон зайг
хянах хэлбэр, механизм, боломж үндсийг нэн түрүүн улс
ба улсуудын холбооны талаас судалдаг.
• Улсын хянаж буй буюу хянахыг эрмэлзэж буй нутаг
дэвсгэр нь бүхнээс илүү хөгжлийн түвшин, бусад зүйстэй
холбоотой эзэмшлийн төвийн шинжтэй.
• Улс буюу улсуудын холбооны хянаж буй орон зайг ямагт
геополитикийн талбар гэж нэрлэдэг. Геополитикч
К.В.Плешаков төсөөтэй талбаруудад ийм ангилал санал
болгосон.
• Үүнд:

6. v Эндемик(грекээр endemos-орон нутгийн) талбар-улс удаан хугацаагаар хянадаг орон зай.
Энэ нутаг дэвсгэрт тухайн үндэстний нийтлэг байдлыг хөршүүд нь мэддэг (Оросын түүхэн
газрыг үг үсэггүй (а,б-гүй) мэддэг нь бүх хөршүүд биш)
v Хил орчмын талбар – тухайн улсын хяналтанд оршдог боловч хүн ам, эдийн засаг, улс
төрийн эзэмшилт дутмаг нутаг юм. Хил залгаа улс заримдаа эдгээр нутаг дэвсгэрт
хамаарагдахыг эрмэлздэг боловч бүгд түүнийг өөрийнх шигээ үздэггүй. Яг ийм талбарын тоонд
Оросын зүүн хойд муж Алс дорнодын бүсүүд , бас Кавказ, Калининград муж, Карель, ижил
мөрөн дахь лалын анклав зэрэг Азийн уудам хэсэг хамрагддаг.
v Солбицон салаавчилсан талбар - хил залгаа хэд хэдэн улсууд өрсөлддөг орон зай юм. Тийм
орон зайд орос ба орос хэлтэн ард түмнүүд голлосон.ТУХН-д сайн дураар ороогүй хуучин
ЗХУ-ын ихэнх нутаг дэвсгэр хамрагддаг.
v Нэлэнхүй талбар –Үндэстний нийтлэгийн хяналтанд орших тасралтгүй орон зай.
Үүнд өнөөгийн Оросын ихэнх нутаг дэвсгэр ордог. Жишээ нь: Белорусс ирээдүйд
ухаалаг хандлагаар холбоонд орвол орон зайгаа өргөтгөх түүхэн боломжтой гэж
үздэг.
v Геополитикийн тулгуур цэг – нутаг нь аль нэг улсыг хянадаг нэлэнхүй талбарын
гадна орших боловч энэ нутаг дэвсгэрийн харилцаа холбоог өөр улсууд хянадаг.
Жишээлбэл: Оросын тулгуур цэг нь одоо Калининград муж.
v Метаполе – Нэгэн зэрэг хэд хэдэн улс орон эзэмшиж буй орон зай. Энэ эзэмшилт
нь ямагт гадны геополитикийн шахалтан доор болж байдаг. Одоо Оросыг ингэж
“эзэмших”эдийн засаг, үзэл санаа, шашны үйл явц болж байна.

7. ГЕОПОЛИТИКИЙН
ХАРИЛЦАА
• Энэ нь дэлхийн янз бүрийн хүчнүүдийн тэмцэл ба
харьцангуй нийлмэл байдал юм. Энэ тэмцэл ямагт хуурай
газар ба тэнгис,төв ба зах хязгаар зэрэг эсрэг тулсан
байдаг.Дэлхийн түүхэн үйл явцуудад нэгдмэл байдал нь цаг
хугацааны үзэгдэл юм
Их Британийн нэрт улстөрч Уинстон
Черчилл (1874-1965) Англид мөнхийн
нөхөр, холбоотон байхгүй, харин
түүнд мөнхийн улстөрийн
(геополитик) сонирхол бий гэсэн
санааг гаргасан.

8. Иймд эсрэг тулсан тэмцэл нь үнэмлэхүй төдий юм.Эндээс
геополитикийн чухал ойлголт болох хүчний тэнцвэр
гарна.ЗХУ-ын Беловежийн бутралын дараа дэлхий дэх хүчний
тэнцвэр өөрчлөглсөн.
- Дэлхий нэг туйлтай болсон.Өрнөдийнхөн энэ нөхцөл
байдлыг ашиглан дэлхийн тавцан дээр тоглоомын дүрмээ орос
тулган,Оросыг багтаасан дэлхийн шинэ дэг журам тогтоохыг
оролдож байна.
- Энэ нь бүх дэлхийг урьдчилан харах боломжгүй аюулд
хүргэж байна. Геополитикийн чухал ойлгобол хилүүдийг лт
тоймлон өгүүлсэн улс төрийн орон зай юм.Улстөрийн орон зай
бол төр улсын нэг гол шинж.
-Түүүний аюулгүй байдлын хүчин зүйл илрэн гарснаар
тодорхой хил тогтоодог. Геополитикт улсуудын хооронд орон
зайн харилцаа чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.Тийм чанараар хил
хязгаар илрэн гардаг.

9. ГЕОПОЛИТИКИЙН ҮНДСЭН УХАГДАХУУН НЬ СОНИРХОЛ
ГЭСЭН ОЙЛГОЛТ ЮМ
• Улс үндэстний сонирхол юунд байгааг мэдсэнээр улсын
стратегийн сонирхолыг юунд байгааг тодорхойлоход хялбар.
• Сонирхлууд нь ангийн,үндэстний,төрийн байж болно.
• Хэрвээ үндэстний улс бол байвал эдгээр сонирхлууд
давхцаг.
• Дэлхий дээрх олон улсын амтдрал хүчтэй глобальчлалд орж
байна.
• Тэр хэмжээгээр хүмүүс бие даасан ёс журмаа гээж, тэд бүгд
өөрсдийн сонирхлоо хамгаадахыг илүү их
эрмэлзэж,өөрсдийн хамаарагдах (угсаатан шашин анги
бүлэг) нэгдмэл чанарт татагдаж, сэтгэлзүйн тааламжтай
байдалд хүрдэг.
• Глобальчлагдах үйл явц бага угсаатныг
нягтрууулан,шашны фундаментализмыг өргөжүүлдэг.

10. Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа