Νεοελληνική Γλώσσα Α Γυμνασίου Ενότητα 1 : Είδη προτάσεων

1. Νεοελληνική Γλώσσα Α Γυμνασίου Είδη προτάσεων
Νεοελληνική Γλώσσα Α Γυμνασίου
Ενότητα 1 : Είδη προτάσεων
Φύλλα εργασίας 1ης ενότητας:
https://filologosab.blogspot.com/2017/09/1.html
https://filologosab.blogspot.com/2019/09/1.html
Πρόταση: είναι το σύντομο τμήμα του λόγου που αποτελείται από μια ομάδα λέξεων γραμματικά οργανωμένη
που εκφράζει ένα νόημα σαφές και ολοκληρωμένο.
Οι προτάσεις ανάλογα με τη δομή τους-συστατικά τους χωρίζονται:
Προτάσεις
απλές
Προτάσεις
σύνθετες:
Προτάσεις
επαυξημένες:
Προτάσεις
ελλειπτικές:
είναι οι
προτάσεις που
έχουν μόνο τους
κύριους όρους
της πρότασης,
π.χ. Το σπίτι
είναι μεγάλο..
είναι οι προτάσεις
που έχουν
περισσότερα από ένα
υποκείμενα ,
αντικείμενα ή
κατηγορούμενα,
π.χ. Ο Γιώργος και ο
Δημήτρης είναι
άρρωστοι.
είναι οι προτάσεις
πουέχουν, εκτός από
τους κύριους όρους,
και άλλους
προσδιορισμούς, οι
οποίοι λειτουργούν
ως συμπληρώματα
της έννοιας που
δίνουν οι κύριοι
όροι,
π.χ. Το σπίτι της
οικογένειάς μου είναι
μεγάλο.
είναι οι προτάσεις από
τις οποίες λείπει
κάποιος κύριος όρος,
γιατί εννοείται από τα
συμφραζόμενα,
π.χ. [εσύ] Τι κάνεις;

2. Απλή πρόταση: αυτή που έχει τους κύριου όρους της πρότασης δηλ. το υποκείμενο και το κατηγόρημα.
Υποκείμενο είναι η λέξη ή οι λέξεις που φανερώνουν για ποιον γίνεται λόγος στην πρόταση
(απαντά στην ερώτηση ποιος –α –ο ποιοι –ες –α και βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική)
Κατηγόρημα είναι η λέξη ή οι λέξεις οι οποίες φανερώνουν εκείνο που λέγεται μέσα στην πρόταση για το
υποκείμενο. Μπορεί να εκφράζεται με τις εξής μορφές:
Ρήμαà
πχ: Τα σχολεία άνοιξαν.
Ρήμα + Αντικείμενοà
πχ: Οι Φοίνικες δημιούργησαν το αλφάβητο.
Ρήμα + Αντικείμενο + Αντικείμενο (διαφορετικού είδους)à
πχ: Ο καθηγητής μαθαίνει στους μαθητές ιστορία.
Ρήμα + Κατηγορούμενοà
πχ: Ο μαθητής είναι συνεπής.
Άρα η απλή πρόταση μπορεί να έχει μόνο τις ακόλουθες μορφές:
Υ+Ρ
Υ+Ρ+Α
Υ+Ρ+Α+Α
Υ+Ρ+Κ
Οι προτάσεις ανάλογα με το περιεχόμενό τους Χωρίζονται:
Προτάσεις
αποφαντικές (ή κρίσ
ης)
Προτάσεις
προστακτικές (ή επιθυμί
ας):
Προτάσεις
επιφωνηματικές:
Προτάσεις
ερωτηματικές:
είναι οι προτάσεις με
τις οποίες δίνεται μια
πληροφορία,
διατυπώνεται μια
γνώμη/κρίση.
Εκφέρονται σε
οριστική
π.χ.
Τα σχολεία θα
ανοίξουν νωρίτερα
φέτος.
είναι οι προτάσεις με τις
οποίες εκφράζεται
επιθυμία, προτροπή ή
υπόσχεση, προτροπή,
απαγόρευση. Εκφέρονται
σε προστακτική και
υποτακτική,.
π.χ.
Έλα εδώ αμέσως.
είναι οι προτάσεις
με τις οποίες
εκφράζονται έντονα
συναισθήματα
(λύπη, χαρά,
έκπληξη,
θαυμασμός κτλ.).
Στον γραπτό λόγο
συνοδεύονται με
θαυμαστικό (!),ενώ
στον προφορικό
χαρακτηρίζονται
από το ανέβασμα
της φωνής,
π.χ. Είναι τόσο
ωραία εδώ!
είναι οι προτάσεις
με τις οποίες
εκφράζεται
ερώτηση.
π.χ.
Πότε θα ανοίξουν τα
σχολεία;
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικά είδη προτάσεων για να πετύχουμε το σκοπό μας στην
επικοινωνία. Η επιλογή μας εξαρτάται κυρίως από τον ακροατή μας (ποιος είναι, τι σχέση έχουμε μαζί του), από
τον τρόπο που μεταδίδεται το μήνυμα και τις συνθήκες επικοινωνίας (αν μιλάμε από το τηλέφωνο ή πρόσωπο
με πρόσωπο, αν είμαστε μπροστά σε άλλους ή μόνοι με το συνομιλητή μας). Έτσι, μια παράκληση μπορούμε
να την εκφράσουμε όχι μόνο με προστακτική πρόταση αλλά και ερωτηματική.
Π.χ
Μπορείς να με βοηθήσεις;

3. Βοήθησέ με!
Οι προτάσεις ανάλογα με την ποιότητά τους χωρίζονται:
Προτάσεις καταφατικές:
είναι οι προτάσεις που δεν περιέχουν
άρνηση, π.χ.
Τα μαθηματικά είναι δύσκολα.
Προτάσεις αρνητικές (ή αποφατικές):
είναι οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση,
π.χ.
Τα μαθηματικά δεν είναι δύσκολα.
Οι προτάσεις σε σχέση με τις άλλες χωρίζονται:
Προτάσεις κύριες (ή ανεξάρτητες): είναι
οι προτάσεις που κατά κανόνα μπορούν να
σταθούν στον λόγο χωρίς να χρειάζεται να
συνδυαστούν με μια άλλη πρόταση,
π.χ. Χθες τελείωσαν τα μαθήματα.
Προτάσεις
δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες): είναι οι
προτάσεις που, για να σταθούν στον λόγο,
χρειάζεται να συνδυαστούν με μια άλλη
πρόταση,
π.χ. Μου είπε πως θα είναι για πάντα
δίπλα μου.
Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως προς τα συστατικά, το περιεχόμενο και την ποιότητα:
Προτάσεις Ως προς τα
συστατικά
(δομή)
Ως προς το
περιεχόμεν
ο
Ως προς
την
ποιότητα
Μην το κάνεις αυτό.
Ο μη λογικός άνθρωπος φανερώνεται πάντα
σε τέτοιες περιπτώσεις.
Εσύ έλα εδώ αμέσως!
Ούτε ο Νίκος ούτε ο Αλέξης πήραν το
βιβλίο.
Μήπως τον φοβάται το παιδί;
Εσύ να κοιτάς τον δρόμο μπροστά σου.
Παιδιά δεν έδωσε ο θεός σε αυτόν.
Ας περάσουν και τα υπόλοιπα παιδιά στην
αίθουσα.
Και οι μεν και οι δε ήταν υπέροχοι.
.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ

4. 1. Να βρείτε το είδος των παρακάτω προτάσεων ανάλογα με την ποιότητά τους (καταφατική,
αποφατική).
· Δε συμφωνώ με τη γνώμη σου.
· Πόσο ωραία περάσαμε στην εκδρομή!
· Μη φωνάζετε.
· Ο Παύλος είναι καλό παιδί.
· Να μην τους γνώριζα ποτέ!
· Δεν ήρθε ακόμα ο Γιάννης;
· Ανοίξτε τα βιβλία σας.
· Έχετε καμία ερώτηση;
2. Να βρείτε το είδος των παρακάτω προτάσεων ως προς το περιεχόμενο. (αποφαντικές, προστακτικές,
ερωτηματικές, επιφωνηματικές).
· Τα παιδιά παίζουν.
· Η Ελένη είναι έξυπνη και σοβαρή.
· Όχι, δε θα σας κάνω το χατίρι!
· Πότε θα σε ξαναδούμε;
· Φεύγετε;
· Κλείσε την πόρτα.
· Ο ξένος έφυγε.
· Πόσο ωραία περνάμε!
· Ξύπνησες κιόλας;
· Αύριο θα δώσουμε εξετάσεις στη Βιολογία.
· Περιμένετε μια στιγμή.
3. Να βρείτε το είδος των παρακάτω προτάσεων ως προς τη δομή τους (απλή, σύνθετη, ελλειπτική,
επαυξημένη).
· Ο ήλιος λάμπει.
· Ο Σωκράτης ήταν σοφός.
· Ο πατέρας, η μητέρα και τα παιδιά τραγουδούσαν.
· Έλα μέσα.
· Δεν πεινώ.
· Ο Πυλάδης ήταν ο καλύτερος φίλος του Ορέστη.
· Διάβασες καλά τα μαθήματά σου;
· Η Εύα έγινε δασκάλα.
· Ο αδελφός μου άνοιξε την πόρτα και το παράθυρο.
Ασκήσεις από το:

5. https://laventer.blogspot.com