Παρουσίαση για τη διδασκαλία της πρότασης, των ειδών της και της σύνδεσης ανάμεσα στις προτάσεις στην Στ΄ δημοτικού. Το μεγαλύτερο κομμάτι της θεωρίας, των παραδειγμάτων και οι εικόνες είναι από το σχολικό βιβλίο της Γραμματικής Ε΄ και Στ΄ δημοτικού.

1. Οι προτάσεις,
τα είδη των προτάσεων
και η σύνδεσή τους

3. Ο λόγος χωρίζεται σε περιόδους, ημιπεριόδους και προτάσεις.
Ο ολοκληρωμένος λόγος που καταλήγει σε τελεία λέγεται .
Το μέρος της περιόδου που έχει δικό του νόημα και βρίσκεται ανάμεσα σε
τελεία και άνω τελεία ή ανάμεσα σε δύο άνω τελείες λέγεται
.
Η ημιπερίοδος αποτελείται από μία ή περισσότερες προτάσεις.
λέγεται ένα σύνολο λέξεων που εκφράζει ένα πλήρες νόημα.

4. Π.χ.
Αυτός δεν ήταν χειμώνας˙ ήταν παγωνιά που όμοιά της χρόνια
είχαμε να δούμε.
1 περίοδος:
Αυτός δεν ήταν …… να δούμε.
2 ημιπερίοδοι:
α) Αυτός δεν ήταν χειμώνας˙
β) ήταν παγωνιά που όμοιά της χρόνια είχαμε να δούμε.
3 προτάσεις:
α) Αυτός δεν ήταν χειμώνας˙
β) ήταν παγωνιά
γ) που όμοιά της χρόνια είχαμε να δούμε.

5. λέγεται μια σειρά από λέξεις
η οποία περιλαμβάνει οπωσδήποτε ένα ρήμα
και έχει δικό της ξεχωριστό νόημα.
Η κάθε πρόταση φτιάχνεται
από δύο μικρότερες ομάδες λέξεων,
που τις λέμε φράσεις.

6. Την πρώτη θα τη λέμε ,
γιατί σχηματίζεται γύρω από το Ουσιαστικό
και τη δεύτερη ,
γιατί σχηματίζεται γύρω από το Ρήμα.
Π.χ.
Ο αδερφός του Πέτρου διάβαζε τα μαθήματά του μετά το μεσημέρι.
Ονοματική Φράση Ρηματική Φράση

8. Ξεχωρίζουμε τις προτάσεις ανάλογα με:
 το περιεχόμενό τους
 την ποιότητά τους
 τη δομή τους
 τη σχέση τους με τις άλλες προτάσεις

9. Ως προς το περιεχόμενό τους
(εκφράζουν κρίση, δίνουν πληροφορία)
(εκφράζουν επιθυμία, προτροπή, ευχή, προσταγή)
(διατυπώνουν ερώτηση)
(εκφράζουν συναίσθημα, θαυμασμό, έκπληξη)

10. Ως προς την ποιότητά τους

11. Ως προς τη δομή τους
(αποτελείται από υποκείμενο και κατηγόρημα)
(αποτελείται από δύο ή περισσότερα υποκείμενα ή
κατηγορούμενα ή αντικείμενα)
(εκτός από τους κύριους όρους, έχει δευτερεύοντες
όρους ή προσδιορισμούς)
(λείπουν ένας ή περισσότεροι όροι)

12. απλή πρόταση

13. Ως προς τη σχέση τους με τις άλλες προτάσεις
(έχουν πλήρες νόημα και μπορούν να
σταθούν μόνες τους στο λόγο)
(δεν έχουν πλήρες νόημα, δε
μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο και γι’ αυτό χρειάζονται μια
κύρια πρόταση.)

15.  Ασύνδετο σχήμα
 Παρατακτική σύνδεση ή παράταξη
 Υποτακτική σύνδεση ή υπόταξη

16. Τοποθετούνται η μία πρόταση δίπλα στην άλλη
χωρίς σύνδεσμο ανάμεσά τους.

17. Συνδέονται με συνδέσμους παρατακτικούς
– συμπλεκτικούς, αντιθετικούς, διαχωριστικούς.
(π.χ.: και, ή, είτε, ούτε, αλλά, μα, όμως)

18. Συνδέονται με συνδέσμους υποτακτικούς
– ειδικούς, αιτιολογικούς, τελικούς, αποτελεσματικούς, ενδοιαστικούς,
υποθετικούς, χρονικούς
(π.χ.: ότι, πως, που, γιατί, διότι, επειδή, αφού, μια και, μια που, να, για να, ώστε, μήπως,
μη(ν), αν, εάν, άμα, εφόσον, όταν, όποτε, μόλις, πριν, αφότου, ώσπου, ενώ, καθώς)