Παρουσίαση του σχετικού κεφαλαίου της Α' Λυκείου

1. ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ
Τα πολιτεύματα

2. το πολιτικό σύστημα οργάνωσης και άσκησης της εξουσίας
σε μια χώρα με βάση το σύνταγμά της:
 Tο ~ της Ελλάδας είναι η κοινοβουλευτική δημοκρατία.
|| το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν την άσκηση της
πολιτικής εξουσίας σε μια χώρα: (νομ.)
 Δημοκρατικό / κοινοβουλευτικό / μοναρχικό ~.
[λόγ. < αρχ. πολίτευμα «τρόπος διακυβέρνησης» ]

3. ΛΕΞΕΙΣ -ΚΛΕΙΔΙΑ πόλη-κράτος
άσκηση
εξουσίας
κοινωνικοί
ανταγωνισμοί
ισχυρές κοινωνικές
τάξεις
κοινωνικές
συγκρούσεις
πολιτειακές
μεταβολές

4. ΠΟΡΕΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΩΝ
βασιλεία αριστοκρατία τυραννίδαολιγαρχία δημοκρατία

5. βασιλεία
 Κυριαρχεί στον ελλαδικό χώρο πριν τη δημιουργία των
πόλεων – κρατών (ομηρική εποχή)
 Η παρακμή και η πτώση της συνδέεται με τη
δημιουργία των πόλεων-κρατών.
 Το πολίτευμα της βασιλείας παρέμεινε μόνο σε περιοχές
που διατήρησαν το φυλετικό τρόπο οργάνωσης και δε
δημιούργησαν πόλεις-κράτη, όπως π.χ. η Ήπειρος, η
Μακεδονία κ.ά.

6. αριστοκρατία
 Η εγκαθίδρυση αριστοκρατικών πολιτευμάτων
ξεκινάει με τη διαμόρφωση του θεσμού της πόλης-
κράτους (αρχαϊκή εποχή)
 Η εξουσία βρίσκεται στα χέρια των «αρίστων»,
εκείνων δηλαδή που αντλούσαν τη δύναμη από την
καταγωγή τους και την κατοχή γης.

7. Παράγοντες κρίσης της αριστοκρατίας
1. οικονομικές εξελίξεις
2. η οπλιτική φάλαγγα

8. Παράγοντες κρίσης της αριστοκρατίας
 β’ αποικισμός 
 ανάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίας) 
 δημιουργία νέων κοινωνικές ομάδες
(βιοτέχνες, έμποροι, ναυτικοί, τεχνίτες) 
 όξυνση κοινωνικού ανταγωνισμού
(διεκδίκηση εξουσίας) 
 κοινωνικές συγκρούσεις
1. οικονομικές εξελίξεις

9. Παράγοντες κρίσης της αριστοκρατίας
Νέο στρατιωτικό σώμα,
 αποτελούμενο από πολίτες βαριά οπλισμένους με
ασπίδα και δόρυ («ὁπλίτες»)
 εκπαιδευμένους να πολεμούν σε σχηματισμούς
(«φάλαγγα»),
 εξοπλισμένους με δικά τους έξοδα.
2. η οπλιτική φάλαγγα

10. Οπλιτική φάλαγγα
Στις αρχές του 7ου αιώνα π. Χ. οι Έλληνες αλλάζουν την πολεμική τους τακτική.
Χρησιμοποιούν πια μαζικούς σχηματισμούς από βαριά οπλισμένο πεζικό, τους
λεγόμενους οπλίτες. Οι οπλίτες πολεμούν σε σχηματισμούς (κατά φάλαγγες) –
οπλιτική φάλαγγα. Βασικά στοιχεία της νέας τακτικής είναι ο τύπος της ασπίδας,
η χρήση του δόρατος, η εκπαίδευση και η άσκηση ολόκληρου του σχηματισμού. Η
ασφάλεια του οπλίτη εξαρτάται από το πόσο θα παραμείνει αδιάσπαστη η
γραμμή του σχηματισμού. Αυτό είναι που δημιουργεί την χαρακτηριστική
ελληνική ιδέα του θάρρους, της γενναιότητας του οπλίτη – όχι του ήρωα, πια –
που φυλάει τη θέση του και δεν υποχωρεί.

11. Οπλιτική φάλαγγα (συνέχεια)
Η κοινωνική και πολιτική βάση της νέας τακτικής διαφοροποιείται από την προηγούμενη
μέθοδο της στρατιωτικής αριστοκρατίας. Η οπλιτική φάλαγγα χρειάζεται πιο πλατιά
κοινωνική βάση, μεγάλο αριθμό εκπαιδευμένων πολεμιστών, που κινούνται ως ομάδα.
Το γεγονός ότι οι πολεμιστές στην αρχαϊκή εποχή οφείλουν να αποκτούν οι ίδιοι τη στολή και
τα όπλα του οπλίτη, σημαίνει ότι αυτή η μεσαία τάξη θα αρχίζει να απαιτεί μερίδιο στην
πολιτική εξουσία, σπάζοντας το μονοπώλιο των αριστοκρατών. Στο βαθμό που τα
τυραννικά καθεστώτα που εμφανίζονται σε πολλές ελληνικές πόλεις τον 7ο και 6ο αιώνα π.Χ.,
αλλά και τα καθεστώτα που τα διαδέχτηκαν, επιχειρούν να αφαιρέσουν εξουσία από την
κλειστή τάξη των αριστοκρατών, είναι σίγουρο ότι οι στρατιωτικές μεταβολές συμβάλουν
στη μετατόπιση του κέντρου βάρους της πολιτικής εξουσίας.
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

12. ΟΠΛΙΤΙΚΗ ΦΑΛΑΓΓΑ
Αγγείο Chigi:
Λεπτομέρεια από
την παράσταση
(β' μισό 7ου αι.
π.Χ.)
Απεικονίζει
σκηνή της
νέας
πολεμικής
τακτικής που
καθιέρωσε η
οπλιτική
φάλαγγα.
(Ρώμη, Μουσείο
Βίλλα Τζούλια)

13. αρύβαλλος McMillan
 Αγγείο μικρών διαστάσεων, μόλις 7 εκ.,
κορινθιακού εργαστηρίου
 Το αρχαιότερο μελανόμορφο αγγείο
(μέσα 7ου αι. π.Χ. )
 Πρόκειται για ταφικό αγγείο που περιείχε
βάλσαμο, άρωμα ή αιθέριο έλαιο.
 Διακρίνεται για την κεραμική και ζωγραφική
του αξία.
 Στο επάνω μέρος καταλήγει σε κεφάλι
λιονταριού - στοιχείο ανατολικό.
 Ο λαιμός είναι διακοσμημένος με φοίνικες.
 Στο σώμα εικονίζονται τρεις σκηνές.
(Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο)

14. αρύβαλλος McMillan
 Η πρώτη σκηνή, ύψους 2 εκ.,
εικονίζει μάχη στην οποία
παίρνουν μέρος 17
οπλισμένοι πολεμιστές.
 Η σκηνή είναι
ζωγραφισμένη εν είδει
κυκλικής ζωφόρου χωρίς
αρχή και τέλος.

15. αρύβαλλος McMillan

16. Αντιμετώπιση κρίσης της αριστοκρατίας
Ανάθεση της καταγραφή των νόμων
σε πρόσωπα κοινής αποδοχής, κυρίως ευγενείς
(«νομοθέτες» ή «αισυμνήτες*» )
κωδικοποίηση
άγραφου/ εθιμικού δικαίου
*άρχοντες με απόλυτη εξουσία, εκλεγμένοι από το λαό (αιρετοί
τύραννοι) με σκοπό τη διενέργεια μετριοπαθούς μεταρρύθμισης)

17. «νομοθέτες» ή «αισυμνήτες»
Πιττακός ο Μυτιληναίος
Σόλων ο Αθηναίος
Δράκων (Αθήνα)
Λυκούργος (Σπάρτη)

18. Συνέπειες νομοθετικού έργου
Η συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας έγινε ανάλογα με
την οικονομική κατάσταση των πολιτών (Αθήνα, νομοθεσία
του Σόλωνα)  διεύρυνση πολιτικής βάσης.
Μεταβολή του πολιτεύματος σε ολιγαρχικό ή
«τιμοκρατικό» («τίμημα» = εισόδημα)

19. Παράγοντες κρίσης της ολιγαρχίας
1. η αδυναμία επίλυσης
των προβλημάτων
2. οι προσωπικές
φιλοδοξίες

20. τυραννίδα
Η προσωπική εξουσία που επέβαλλαν
φιλόδοξοι συνήθως ευγενείς
που είχαν αναδειχθεί
ηγέτες των κατώτερων κοινωνικών ομάδων,
με την υποστήριξη των οποίων
κατόρθωναν να καταλάβουν την εξουσία.

21. ΕΞΕΛΙΞΗ  ανάδειξη ορισμένων τυράννων σε
καλούς ηγέτες  ανάπτυξη της πόλης
τους και τη βελτίωση των συνθηκών
ζωής των πολιτών
ΠΤΩΣΗ  συχνά βίαιη (δολοφονίες)
τυραννίδα

22. Όσο αύξανε η δύναμη της Ελλάδας, αύξανε ταυτόχρονα ο πλούτος της,
πολύ περισσότερο από πριν, εγκαταστάθηκαν τυραννίδες στις
περισσότερες πολιτείες (ενώ πριν υπήρχαν κληρονομικές βασιλείες με
καθορισμένα προνόμια) και η Ελλάδα άρχισε ν' αναπτύσσει το ναυτικό
της και να στρέφεται περισσότερο προς τη θάλασσα.
Θουκυδίδης, Α, 13 μετ. Αγγ. Βλάχου.
Η αύξηση του πλούτου
και η εγκαθίδρυση τυραννικών καθεστώτων

23. Πολυκράτης
(Σάμος)
Περίανδρος
(Κόρινθος)
Πεισίστρατος
(Αθήνα)
Θεαγένης
(Μέγαρα)
ΤΥΡΑΝΝΟΙ

24. Αρμόδιος και Αριστογείτων:
οι δολοφόνοι του Ίππαρχου, γιου του
Πεισίστρατου, τυράννου της Αθήνας,
γνωστοί ως «τυραννοκτόνοι».
Έμειναν στην ιστορία ως σύμβολα της
Δημοκρατίας , που διαδέχτηκε την
τυραννίδα.

25. ΠΤΩΣΗ
ΤΥΡΑΝΝΩΝ
επιστροφή
στην
ολιγαρχία
μεταρρυθμίσεις
δημοκρατία

26. δημοκρατία
 Κυρίαρχο πολιτειακό όργανο αναδεικνύεται η εκκλησία του
δήμου, δηλαδή η συνέλευση όλων των ενήλικων κατοίκων
που είχαν πολιτικά δικαιώματα.
 Σε κάθε πολίτη δινόταν η δυνατότητα να παίρνει το λόγο, να
διατυπώνει ελεύθερα την άποψή του (ισηγορία),
 και να συμμετέχει στη διαμόρφωση και στην ψήφιση των
νόμων (ισονομία).

27. ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ:
παγίωση πολιτευμάτων στις πόλεις-κράτη
ΣΠΑΡΤΗ : ολιγαρχία (7ος-2ος αι π.Χ.)
ΑΘΗΝΑ : αριστοκρατία  ολιγαρχία 
τυραννίδα  (τέλη 6ου αι π.Χ.)
δημοκρατία