СОЁЛЫН ӨВИЙГ
ХЭРХЭН
СУДАЛДАГ ВЭ?
ЭХ СУРВАЛЖТАЙ УНШИЖ ТАНИЛЦААРАЙ
Соёлын өв
Соёлын биет бус өвСоёлын биет өв
СОЁЛЫН БИЕТ ӨВ
Түүхэн тодорхой орон зай, цаг үеийг
төлөөлөх биетээр оршин байгаа
дурсгалт зүйлсийг соёлын биет өв
гэдэг.
СОЁЛЫН БИЕТ ӨВ ГЭДЭГТ ХЭДЭН САЯ ЖИЛИЙН ӨМНӨ
АМЬДАРЧ БАЙСАН ҮЛЭГ ГҮРВЭЛИЙН ЯС, ӨНДӨГ, ХАДНЫ
БИЧЭЭС, БУЛШ ХИРГИСҮҮР, ХӨШӨӨ ДУРСГАЛ ЗЭРЭГ БИЕТ
ОЛДВОР, МӨН ОНГО ТАНСАГ БАЙГАЛЬ, АРИУН ДАГШИН УС
МӨРӨН БАГТАНА.
СОЁЛЫН БИЕТ БУС ӨВ
Харин хамт олон, бүлэг хүмүүс, зарим
тохиолдолд хувь хүмүүс соёлын өвийнхөө
бүрэлдэхүүн гэж хүлээн зөвшөөрсөн заншил, зан
үйлүүд, дүрслэх болон илэрхийлэх урлаг , арга
үйлдлүүд, уламжлалт мэдлэг, арга барил,
тэдгээртэй холбоотой зэмсэг, урлагийн бүтээл
зэргийг соёлын биет бус өв гэж нэрлэдэг.
БИЕТ БУС СОЁЛЫН ӨВД БҮЖИГ НААДАМ,ХӨГЖИМ ТЕАТР, ГАР
УРЛАЛ, ЁС ЗАНШИЛ ЗЭРЭГ БАЙГАЛЬ, ТҮҮХТЭЙГЭЭ ЗОХИЦОН
АЛИВАА ҮНДЭСТЭН, УГСААТАНД БАЙНГА ҮЙЛДЭГДЭЖ БАЙДАГ
ӨВҮҮД БАГТАНА.
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХЭРХЭН
СУДАЛДАГ ВЭ?
АМАН ТҮҮХ
Соёлын тухай мэдээллийг тухайн орон
нутгийн уугуул иргэдийн хууч ярианаас
мэдэж болно. “Домог бол байгаль нийгмийн
аливаа үзлийг тайлбарлах гэсэн хүн
төрөлхтний анхны оролдлого аж.” Хамаг
юмны эх үүсвэр, онцлогийг уран сэтгэмжээр
илэрхийлэх нь домгын гол онцлог юм.
Тухайн орон нутгийн иргэдтэй уулзаж,
өөрийн нутаг ус , түүх соёл, удам угсаа,
шашин шүтлэг, зан заншлынх нь талаар
ярилцах замаар цуглуулсан баримтыг аман
түүх гэдэг. Түүхэн хүмүүс, үйл явдал, газар
нутгийн тухай үеэс үед яригдан
уламжлагдаж ирсэн аман зохиолын төрлийг
домог гэнэ.
АРХЕОЛОГИЙН СУДАЛГАА
Соёлыг дан ганц бичгийн болон аман зохиолын
сурвалжаар судлах боломжгүй юм. “Бичиг үсэг
үүсэхээс өмнөх нэн эртний түүх, соёлыг
археологийн шинжлэх ухаан судалдаг.”
Археологийн судалгааны үр дүнд олон арван
олдворыг эрдэмтэд судлаачид тайлан уншиж, үр
дүнд нь манай үед өвлөгдөж үлдээгүй аж
байдал, соёл, боловсролын тухай мэдлэгийг ил
тод болгодог байна.
Соёлын тухай хууль болон соёлын өвийг
хамгаалах тухай хуульд “Соёлын өв,
дурсгалт зүйлс, археологийн дурсгалыг
арчлах, хадгалах, хамгаалах, өвлүүлэх,
санамсаргүй байдлаар илэрсэн
тохиолдолд хувь хүн болон нийслэл, орон
нутгийн бүх хүн, байгууллагууд хяналт
тавих, хамгаалах үүрэгтэйг” заасан
байдаг.
ЭХ СУРВАЛЖТАЙ
АЖИЛЛААРАЙ
Сурах бичиг 28-р хуудас
1. Ярилцлагад Молом гуайн тухай өгүүлснээрээ
соёлын өвийн ямар шинжийг харуулсан бэ?
2. Германы эрдэмтэн Амель “Монголд нэг настай хүн
нас барах нэг номын сан устаж байгаатай адил”
гэж хэлсэн нь ямар утгатай вэ?
3. Соёлын биет болон биет бус өвийн судалгааг
хийдэг ямар арга замуудын тухай ярилцлагад
өгүүлсэн бэ?
4. Энэхүү ярилцлагыг “Түүх, соёл бол үндэсний
аюулгүй байдлын дархлаа мөн” гэж нэрлэсний
учир юу вэ?

Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?

  • 1.
  • 2.
  • 3.
    Соёлын өв Соёлын биетбус өвСоёлын биет өв
  • 4.
    СОЁЛЫН БИЕТ ӨВ Түүхэнтодорхой орон зай, цаг үеийг төлөөлөх биетээр оршин байгаа дурсгалт зүйлсийг соёлын биет өв гэдэг.
  • 5.
    СОЁЛЫН БИЕТ ӨВГЭДЭГТ ХЭДЭН САЯ ЖИЛИЙН ӨМНӨ АМЬДАРЧ БАЙСАН ҮЛЭГ ГҮРВЭЛИЙН ЯС, ӨНДӨГ, ХАДНЫ БИЧЭЭС, БУЛШ ХИРГИСҮҮР, ХӨШӨӨ ДУРСГАЛ ЗЭРЭГ БИЕТ ОЛДВОР, МӨН ОНГО ТАНСАГ БАЙГАЛЬ, АРИУН ДАГШИН УС МӨРӨН БАГТАНА.
  • 6.
    СОЁЛЫН БИЕТ БУСӨВ Харин хамт олон, бүлэг хүмүүс, зарим тохиолдолд хувь хүмүүс соёлын өвийнхөө бүрэлдэхүүн гэж хүлээн зөвшөөрсөн заншил, зан үйлүүд, дүрслэх болон илэрхийлэх урлаг , арга үйлдлүүд, уламжлалт мэдлэг, арга барил, тэдгээртэй холбоотой зэмсэг, урлагийн бүтээл зэргийг соёлын биет бус өв гэж нэрлэдэг.
  • 7.
    БИЕТ БУС СОЁЛЫНӨВД БҮЖИГ НААДАМ,ХӨГЖИМ ТЕАТР, ГАР УРЛАЛ, ЁС ЗАНШИЛ ЗЭРЭГ БАЙГАЛЬ, ТҮҮХТЭЙГЭЭ ЗОХИЦОН АЛИВАА ҮНДЭСТЭН, УГСААТАНД БАЙНГА ҮЙЛДЭГДЭЖ БАЙДАГ ӨВҮҮД БАГТАНА.
  • 8.
  • 9.
    АМАН ТҮҮХ Соёлын тухаймэдээллийг тухайн орон нутгийн уугуул иргэдийн хууч ярианаас мэдэж болно. “Домог бол байгаль нийгмийн аливаа үзлийг тайлбарлах гэсэн хүн төрөлхтний анхны оролдлого аж.” Хамаг юмны эх үүсвэр, онцлогийг уран сэтгэмжээр илэрхийлэх нь домгын гол онцлог юм.
  • 11.
    Тухайн орон нутгийниргэдтэй уулзаж, өөрийн нутаг ус , түүх соёл, удам угсаа, шашин шүтлэг, зан заншлынх нь талаар ярилцах замаар цуглуулсан баримтыг аман түүх гэдэг. Түүхэн хүмүүс, үйл явдал, газар нутгийн тухай үеэс үед яригдан уламжлагдаж ирсэн аман зохиолын төрлийг домог гэнэ.
  • 12.
    АРХЕОЛОГИЙН СУДАЛГАА Соёлыг данганц бичгийн болон аман зохиолын сурвалжаар судлах боломжгүй юм. “Бичиг үсэг үүсэхээс өмнөх нэн эртний түүх, соёлыг археологийн шинжлэх ухаан судалдаг.” Археологийн судалгааны үр дүнд олон арван олдворыг эрдэмтэд судлаачид тайлан уншиж, үр дүнд нь манай үед өвлөгдөж үлдээгүй аж байдал, соёл, боловсролын тухай мэдлэгийг ил тод болгодог байна.
  • 13.
    Соёлын тухай хуульболон соёлын өвийг хамгаалах тухай хуульд “Соёлын өв, дурсгалт зүйлс, археологийн дурсгалыг арчлах, хадгалах, хамгаалах, өвлүүлэх, санамсаргүй байдлаар илэрсэн тохиолдолд хувь хүн болон нийслэл, орон нутгийн бүх хүн, байгууллагууд хяналт тавих, хамгаалах үүрэгтэйг” заасан байдаг.
  • 14.
  • 15.
    Сурах бичиг 28-рхуудас 1. Ярилцлагад Молом гуайн тухай өгүүлснээрээ соёлын өвийн ямар шинжийг харуулсан бэ? 2. Германы эрдэмтэн Амель “Монголд нэг настай хүн нас барах нэг номын сан устаж байгаатай адил” гэж хэлсэн нь ямар утгатай вэ? 3. Соёлын биет болон биет бус өвийн судалгааг хийдэг ямар арга замуудын тухай ярилцлагад өгүүлсэн бэ? 4. Энэхүү ярилцлагыг “Түүх, соёл бол үндэсний аюулгүй байдлын дархлаа мөн” гэж нэрлэсний учир юу вэ?