More Related Content
Similar to халимаг, буриад монголыг орос улс эзэрхсэн нь
Similar to халимаг, буриад монголыг орос улс эзэрхсэн нь (20)
More from П. Эрдэнэсайхан
More from П. Эрдэнэсайхан (20)
халимаг, буриад монголыг орос улс эзэрхсэн нь
- 3. XVII зууны эхэн үед баруун Сибирийн газар
нутгийн ихэнхийг эзлэн авсан Оросын хаант
улс Сибирь, Байгаль нуур хавийн нутагт
түрэмгийллийн бодлогоо үргэлжлүүлэв.
Үүнд: Түшээт хан, Сэцэн ханд захирагдаж
байсан Буриад Монголчууд өртсөн юм.
Буриадын нутагт хүч түрэн орж ирсэн
Оросууд алба гувчуур авах, эзлэн захирахыг
эрмэлзэв. Түүгээр ч үл барам цэргийн
бэхлэлт шивээ барин суурьших болсныг
Халхын Түшээт хан эсэргүүцэн 1681-1687
оны хооронд хэдэнтээ цэрэглэж байсан.
- 4. Мөн дипломат аргаар өөртөө татах
бодлогыг хэрэгжүүлэв. 1648 онд Байгаль
нуурын зүүн талд Баргужин шивээ, 1651
онд нуурын баруун талд Эрхүү өвөлжөө,
Үд шивээг байгуулж, байр сууриа
бэхжүүлсэн. Үүнийг Халхын ноёд
эсэргүүцэн 1658 онд Балаганск болон
Братскийн шивээ орчим байсан
буриадуудыг Халх руу нүүлгэсэн. 1685 онд
Далай сэцэн ноён, Шибтуй хатан баатар
нарын цэрэг Түнхэний шивээг бүслэн
байлджээ.
- 5. 1689 оны Манж-Оросын Нэрчүгийн
гэрээгээр Орос улс Эрхүү, Түнхэний
шивээ орчмын нутгийг, хүн амын
хамт харьяандаа оруулжээ. 1727
оны Буурын гэрээгээр Оросын
хаант улс ба Манж Чин улсын
хилийн заагийг тогтоосноор Буриад
Монголчууд Оросын эзэнт улсын
мэдэлд бүрэн оржээ.
- 7. Ойрадууд 1607-1771 он болтол 8
удаагийн их, бага нүүдэл хийжээ.
Халимаг-Оросын цэргийн холбооны
гэрээ 1657 онд байгуулагдав. 1697 онд
Оросын өмнө зүгийн хилийг
Халимагууд хамгаалах үүрэг хүлээв.
Халимагаас Зүүнгар руу буцах нүүдэл 4
удаа болсон байна. Жишээ нь,
1700-аад оны үед Санжжав тайжийн
тэргүүлсэн нүүдлээр 30 мянган хүн
Зүүнгар улсад буцан ирсэн.
- 8. 1607 онд Торгуудын Хо өрлөг, Дөрвөдийн
Далай тайш нар харьяатаа авч баруун
хойш Тоболь голын эхэнд нүүн очиж
суурьшжээ. Тэд 1630-аад оны дундуур
Ижил мөрний доод хэсэгт нутаглах
болсон нь хожим Халимаг хэмээгдэв.
Хо өрлөгийн шууд угсааны Аюук хан
(1670-1724) I Петр хаантай гэрээ
байгуулан Оросын Өмнөд хилийг
Кавказынхан, Туркуудаас хамгаалах
болсноор тэд оросын цэргийн гол
холбоотон болжээ.
- 9. Аюук ханы үед Халимагийн хаант улс
ихээхэн хүчирхэгжиж, хүн ам нь 250 мянгад
хүрсэн. XVIII зууны үед Оросын зүгээс
Халимагийн дотоод хэрэгт шууд оролцож,
язгууртнууд багтсан шүүх, хаанд зөвлөх
эрх бүхий хуралдай болох “Зарга”-ын
зайсангуудыг дураараа сонгох болжээ.
Мөн гадаад улсуудтай харилцахыг
хориглон, Халимагуудыг христийн шашинд
хүчлэн оруулж эхэлсэн. Олон удаагийн
дайнд Халимагуудыг дайчилж байсан нь
ихээхэн хүнд дарамт болж байв.
- 10. Иймд Аюук ханы ач Увш хан
(1742-1775) 1771 оны их нүүдлийг
удирдсан юм. 1771 онд Халимагаас
Зүүнгарын нутаг руу 170 мянган хүн
нүүн гарч, 70-аад мянга нь л эх
нутагтаа ирж, аргагүйн эрхэнд Манж
Чин улсад дагаар оров. Харин Орос
улс Ижил мөрний баруун эрэгт
хоцорсон Халимагуудын улс байх
эрхийг хасаж, Астрахань мужид
захируулжээ.