Орчин үеийн гутлын үйлдвэрлэлд химийн уллагаа зонхилох хувийг эзлэх бөгөөд ийм уллагаатай гутал дээд зэргийн уян нугарамхай, хөнгөн буюу жин багатай, материал, хөдөлмөр зарцуулалтаараа харьцангуй бага юм.

1. Наалтан бэхэлгээний
онолын асуудал

2. Химийн уллагаа
• Орчин үеийн гутлын үйлдвэрлэлд химийн уллагаа зонхилох хувийг
эзлэх бөгөөд ийм уллагаатай гутал дээд зэргийн уян нугарам-
хай,хөнгөн буюу жин багатай,материал, хө-дөлмөр
зарцуулалтаараа харьцангуй бага юм.

3. • Манай улсын үйлдвэрлэж буй нийт гутлын 80%-ийг химийн
уллагааны аргаар үйлдвэр-
лэж байна.
• Химийн уллагааны аргыг өргөн хэрэгцээний төрөл бүрийн
гутал,ботинк үйлдвэрлэхэд хэрэглэнэ.

4. • Химийн уллагаа нь наалтын онол,наалтан ул- лагааны техник-
технологийн арга ажиллагаа-ны зарчимд тулгуурлан гадуур улыг
гутлын тү-рийтэй наагч давхаргын тусламжтайгаар нэгт-гэж бэхлэх
арга юм.
• Гадуур улыг түрийтэй бэхлэхэд төрөл бүрийн цавуу болон хиймэл
нийлэг материалын хай-лах,вулканжих буюу полимержих үеийн
шинж чанарыг өргөн ашиглана.

5. • Наалтын онолын үндэс нь олон асуудлуудтай хол-боотой.
• Одоог хүртэл нарийн тогтож нэгдсэн боловсронгуй дүнгэлтэнд
хүрч амжаагүй байна.
• Гэхдээ наалтан бэхэлгээний технологи нэвтэрсэн нь тодорхой
туршилт шинжилгээний дүнд маш их ажил судалгааны ачаар
дэвшилтэд аргууд нэвтэрч хүний нийгмийн бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэлийн тувшинд и-хээхэн ач холбогдол өгч буй онолын
хэд хэдэн анхны ойлголтуудыг тавьж байна.

6. Адгезийн онол
• Адгезия гэдэг ойлголт нь хоёр гадаргуугийн хоорондын харилцан
үйлчлэл гэсэн ойлголт юм.
• Наалтан технологийн хувьд адгезийн онол нь цавуу,материал
хоёрын харилцан үйлч-лэл болно.
• Тухайн онолд цавууг адгез,наах материалыг субстрат гэж нэрлэдэг.

7. • Мөн эдгээрээс гадна аутогез(автогез),когез гэсэн ойлголтууд
байдаг.
• Автогез нь ямар материалын үе давхаргын хоорондын
тогтолцоо,холбоог хэлдэг.
• Когез нь ямар нэгэн материалын дотоод тогтолцоо холбоог хэлдэг.

8. • Адгезийн тухайд хоёр чиглэлийн онол гарч байна.Үүнд:
1.Адгез нь цавуу болон материалын гадаргуу хоёрын хоорнод
явагдаж буй термодина-мик үзэгдэл(термо-дулаан,динамик-хүч)
2.Хоёр гадаргуугийн адгезийн ажил(таталца-лын дүнд энгерги
ажил)ба цавуун буюу наалтан бэхэлгээг салгахад зарцуулагдах а-
жил-энергитэй холбон тайлбарладаг.

9. • Цавууны адгез буюу материалд цавуу нэв-чих диффузийн
үзэгдэл,түүний химийн шин-жийг ихээхэн илэрхийлдэг зүйл бол
субсрат (материал,гадаргуу) түүний гадаргуугийн байдал,ямар
механик үйлчлэл хийгдсэн зэр- гээс хамаардаг.

10. • Наалтан бэхэлгээг салгах ажил 3 механиз-маас бүрддэг.
1.Адгезийн механизм
2.Когезийн адгез эсвэл субстрат
3.Адгез,когез хоёулангаар салах

11. Адгезийн механизм
• а-наалт салаагүй байдал
• б-адгез байдлаар са-лалт
үүссэн
• Адгез,субстрат 2-ын га-даргуу
заагаар салах
1-адгезив(цавуун хальс)
2-субстрат(наалтын га-даргуу)

12. Когез салалт
• Энд адгез эсвэл субст-рат нь
ханзарч урагдах өөрөөр хэлбэл
цавуу эсвэл материал 2-ын аль
нэгний үе давхарга сална гэсэн
үг

13. Адгез,когез хоёулангийн салалт
• Цавуу ,материал хоё-рын
гадаргуугийн са-лалт буюу
холимог са-лалт болно.

14. • Наалтан бэхэлгээг маш нарийн судалж үзсэн бөгөөд,наалтаараа
буюу цэвэр адгезийн ме ханизм,адгезийн системээр салалт үүсэх
нөхцөл тохиолдол байхгүй юм.
• Ямарч байлаа гэсэн адгезив буюу цавууны нимгэн хальс субстрат
дээр үлдэх эсвэл жи- жиг цэгүүд хэмжээтэй үлдэх байдал үргэлж
байдаг.

15. • Наалтан бэхэлгээний бөх бат адгезийн чана-рыг маш олон аргаар
шалгадаг.
• Хамгийн дэлгэрсэн арга нь хуулах арга юм.
• Наалтан бэхэлгээний бөх батыг адгезометр гэдэг хэмжих багажаар
шалгадаг.

16. Адгезометр
1-шилэн савх
2-хальс үүсгэгч
3-хальс хуулах ачаа
4-өнцгийн хуваарь

17. • Адгезометрээр адгезийн чанарыг шалгахын тулд шилэн савх 1-
ийн гадаргууд цавуу түр-хээд цавуу нь хатаж 2-гэсэн хальс
үүсгэдэг.
• Энэ үүссэн хальснаас түүнийг шилнээс хуу-лах хэмжээний ачааг
зүүнэ.
• Шилэн савхыг тодорхой альпа өнцөг үүсгэн хазайхад өнцгийн
хуваарь дээр(4) хэмждэг

18. • Ямар хэмжээний хүчээр хэдэн градусын өн-цөг үүсгэж цавууны
салалт болж буйг заа-даг.
• Наалт салгахад тодорхой ажил гүйцэтгэж байна гэж ойлговол энэ
ажлыг томъёогоор тодорхойлдог

19. А- наалт салгахад зарцуу-лагдах
ажил(дж)
Р-ачаа наалт салгахад зарцуулах
жин-хүч(кг)
в-цавууны хальсны өр-гөн(см)

20. • Анхандаа наалтын онолыг механик нэгдэл мэт тайлбарлаж байв.
• Жишээ нь:Цавууг сийрэг материалын нүх-жилтэнд орж
барьцалдаж наалт үүсгэдэг гэж үзэж байв.

21. • Мод,цаас зэрэг сийрэг
материалын хувьд ме-ханик
адгезийн онол гаргаж байжээ.

22. • Гэтэл модыг амархан хайлдаг металлтай на-ах зэрэгт энэ онол
буруу болох нь нотлогд-сон.
• Өөрөөр хэлбэл адгезийн үзэгдэл нь ямар нэг механик нэгдэл биш
өөрийн онцлогтой, тухайн материал химийн бүтэцтэй холбоо-той
нь батлагдсан.

23. • Нитроцеллюлоз цавуу мод,арьсыг онцгой сайн наадаг.
• Харин резинийг наалдуулахгүй байх жишээ-тэй.
• Иймд адгезийн онолыг 3 онцлог хэсэгт хувааж үздэг.Үүнд:
1.Адсорбцийн
2.Диффузийн
3.Цахилгаанжилтийн