Topic covers introduction, meaning & concept of psychology, educational psychology, co-relation between psychology and educational psychology, usefulness of educational psychology & scope of educational psychology (in Gujarati language). very useful for student teachers or who are beginners in educational field. Teacher educators also can use for their lecture.

1. મનોવિજ્ઞાન
અને શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન
- ડૉ. કેિલ અંધારિયા
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

2. મનોવિજ્ઞાન : અર્થ
• લગભગ ૧૨૫ િર્થ પહેલા શરૂઆત પામેલો વિર્ય
• અંગ્રેજીમાાં સાયકોલોજી શબ્દ : સાઇક (આત્મા) +
લોગોસ (વિજ્ઞાન)
• શરૂઆતે આત્માનાં વિજ્ઞાન તિીકે ઓળખાતાં
• ત્યાિ બાદ મનનાં વિજ્ઞાન સ્િીકાિિામાાં આવ્ાં
• ઓગિીસમી સદીના અંતમાાં ચેતનાનાં વિજ્ઞાન તિીકે
ઓળખાતાં ર્્ાં
• આજે માનિી અને માનિેત્તિ પ્રાિીઓના િતથનનો
અભ્યાસ કિતાં શાસ્ત્ર ગિાય છે
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

3. આમ મનોવિજ્ઞાને સૌ પ્રર્મ
આત્મા ગમાવયો, ત્યાિબાદ મન
અને ચેતના ગમાિી હિે તેની
પાસે િધ્ાં છે એક માત્ર િતથન
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

4. વયાખ્યાઓ
• પયાથિિિના સમ્પકથમાાં ર્તી વયક્તતની પ્રવૃવત્તઓનાં િૈજ્ઞાવનક
અધયયન - વૂડિર્થ
• સજીિ પ્રાિીઓના હેતલક્ષી િતથનનાં શાસ્ત્ર
- મેતડૂગલ
• મનોવિજ્ઞાનને મનષ્ય અને પ્રાિીઓના િતથનનાં વિજ્ઞાન કહે
છે - જ્યોર્જ જે મૌલી
• માનિીય િતથન અને માનિીય સાંબાંધોનો અભ્યાસ
- ક્રો અને ક્રો
• મનોવિજ્ઞાન એ િતથનનાં હકિાત્મક વિજ્ઞાન છે
- ઇ. િોટ્સન
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

5. • ટૂાંકમાાં,
મનોવિજ્ઞાન એ પયાથિિિના સમ્પકથમાાં ર્તા
સજીિ પ્રાિીઓના િતથનનો અભ્યાસ કિતાં શાસ્ત્ર
• િતથન : વયક્તતની એિી રક્રયા કે જેને વનિપેક્ષ
િીતે જોઇ અને અિલોકી શકાય
• િતથનના પ્રકાિ (સ્કીનિ મજબ) : વનષ્કવર્િત
િતથન અને આપન્ન િતથન
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

6. મનોવિજ્ઞાન : સ્િરૂપ
• મનોવિજ્ઞાન મનષ્ય અને પ્રાિીઓના િતથનનો અભ્યાસ કિે છે.
• િતથનમાાં જ્ઞાનાત્મક, ભાિાત્મક અને રક્રયાત્મક એમ ત્રિ પ્રકાિની
પ્રવૃવત્તઓનો સમાિેશ ર્ાય.
• િતથનનો િૈજ્ઞાવનક પધધવતએ અભ્યાસ કિે છે.
• તે ‘િતથન કેવાં છે?’ નો ઉત્તિ આપે છે. ‘િતથન કેવાં હોવાં જોઇએ?’
નો ઉત્તિ આપતાં નર્ી. એટલે કે અણભપ્રાયાત્મક છે ધોિિાત્મક
નર્ી.
• િતથનનાં િિથન, સમજૂતી, વનયાંત્રિ અને આગાહી એ મનોવિજ્ઞાનનાં
કાયથક્ષેત્ર છે.
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

7. Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia
સા
મા
ન્ય
મ
નો
વિ
જ્ઞા
ન
સમાજલક્ષી મનોવિજ્ઞાન
પ્રાયોણગક મનોવિજ્ઞાન
મ
નો
વિ
જ્ઞા
ન
ની
શા
ખા
ઓ

8. મનોવિજ્ઞાન અને વશક્ષિ િચ્ચેનો સાંબાંધ
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia
• મનોવિજ્ઞાન વયક્તતના િતથનોનો અભ્યાસ કિે છે.
• વશક્ષિ વયક્તતના િતથનોમાાં ઈચ્ચ્છત પરિિતથન લાિિાની
પ્રરક્રયા છે.
• મનોવિજ્ઞાન અને વશક્ષિ િચ્ચે વયક્તતનાં િતથન સામાન્ય છે.

9. શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન
વશક્ષિ + મનોવિજ્ઞાન
શૈક્ષણિક પરિક્સ્ર્વતમાાં મનોવિજ્ઞાનનો ઉપયોગ
અધયયન-અધયાપન પરિક્સ્ર્વતમાાં મનોવિજ્ઞાનનો ઉપયોગ
અધયયન અને અધયાપન દિવમયાન વશક્ષકો અને વિદ્યાર્ીઓના
િતથનોનો અભ્યાસ
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

10. શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન
“શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન , મનોવિજ્ઞાનના એ તથ્યો અને વસધધાાંતોનો
અભ્યાસ કિે છે કે જે વશક્ષિની પ્રરક્રયાને સમજિામાાં અને
સધાિિામાાં મદદરૂપ ર્ાય છે.”
- કોલેસ્નીક
“શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન મનોવિજ્ઞાનની એક શાખા તિીકે વશક્ષિના
સાંદભથમાાં િતથનનાં અનમાન કિિા, વનયાંવત્રત કિિા અને સમજિામાાં
મદદરૂપ બને એિા ચલોનો અભ્યાસ કિે છે.”
- હબોઇસ અને અલ્િસન
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

11. શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન : સ્િરૂપ
• શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન એક વિજ્ઞાન છે.
• શૈક્ષણિક પરિક્સ્ર્વતમાાં ર્તાાં િતથનનો અભ્યાસ કિે છે.
• તે સામાન્ય મનોવિજ્ઞાનની એક શાખા છે.
• િતથનના અભ્યાસ માટે વનિીક્ષિ, પ્રયોગ, વયક્તત-અભ્યાસ,
મલાકાત, સામાજીકતાવમવત જેિી પદ્ધવતઓનો ઉપયોગ કિે છે.
• પ્રયોગોના અભ્યાસને આધાિે તેમની ચકાસિી કિી વસદ્ધાાંતોનાં
પ્રસ્ર્ાપન કિે છે.
• મનોિૈજ્ઞાવનક વસદ્ધાાંતોનો શૈક્ષણિક પ્રરક્રયામાાં વિવનયોગ કિે છે.
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

12. શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન : ઉપયોણગતા
• િયકક્ષા અનસાિ વશક્ષિ
• િગથવશક્ષિની સમસ્યાઓની સમજ
• વયક્તતગત તફાિતો અનસાિ વશક્ષિ
• વિદ્યાર્ીઓના વયક્તતગત િતથનદોર્ોની સમજ
• તાંદિસ્ત િગથ પયાથિિિનાં વનમાથિ
• વિદ્યાર્ીઓના સામૂરહક િતથનદોર્ોનાં વનિાિિ
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

13. શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાન : ઉપયોણગતા
• વશક્ષકના માનવસક સ્િાસ્થ્યની જાળિિી
• સ્િિતથનની સમજ
• વશક્ષકના બહમખી વયક્તતત્િનો વિકાસ
• વશક્ષિનાાં વિવિધ પાસાાં અને સમસ્યાઓની સમજ
• સિથગ્રાહી મૂલ્યાાંકનની સમજ
• ન ૂતન પદ્ધવતઓનો વિવનયોગ
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia

14. શૈક્ષણિક મનોવિજ્ઞાનનાંકાયથક્ષેત્ર
અધયેતા- અનિાંશ અને
િાતાિિિની અસિો
અધયયન પ્રરક્રયા- અર્થ- વસદ્ધાાંતો-
પ્રકાિો-અધયયન સાંક્રમિ
અધયયન પરિક્સ્ર્વત- અસિકતાથ
પરિબળો- માગથદશથન
Created & Presented By : Dr. KeVaL Andharia