2. Propaganda Nedir?
Propaganda özünde bir iletişim ve halkla
ilişkiler sürecidir. Bu süreçlerin de özünde bir
ikna çabası olmasını, amaçlarını ve metotlarını
göz önünde bulundurduğumuzda, bizi
propagandanın bir gizli ikna süreci olması
sonucuna çıkarabilir.
3. Propagandanın pek çok tanımı olabilir. Ancak
hepsinin birleştiği ortak nokta, propagandanın
bir grubun çıkarlarını destekleyen, bilerek
çarpıtılmış ya da saptırılmış bilgi anlamına
gelmesidir.
4. Propaganda;
“bir topluluğun düşüncelerini, duygularını
davranışlarını, tavır ve hareketlerini etki
altında tutmak ve onları değiştirmek
amacıyla yayınlanan bilgi, belge, doktrin ve
görüşlerdir.”
5. • Halkın bir konu veya olayla ilgili görüşlerini
değiştirmeyi amaçlarlar.
• Zaten inanan insanlara onlara inançlarını
destekleyecek yanlış bilgi vermeyi de içerir.
(Asıl hedef zaten inanmaya meyilli olanlardır.
Çünkü tutum değiştirmek, tutumu
güçlendirmekten çok daha zordur. )
6. Propagandayı diğer iletişim ve ikna
çabalarından ayıran en temel özellikleri ise tek
yönlü bir iletişim süreci olması ve kandırma
ve kafa karıştırmanın araç olarak
kullanılmasıdır.
7. Nasıl Doğmuştur?
Latincede propagare kökünden (bir filizin toprağa
dikilerek yeni bitkiler elde edilmesi) doğan
“propagand” kelimesinin (yayılması gereken)
doğmasından oluşmuştur.
1622 de 30 yıl savaşlarının başlamasıyla Papa XV.
Gregory Hristiyan olmayan ülkelere gönderilen
misyonerler vasıtasıyla Hristiyanlığın yayılmasını
gözeten Congregatio de Propaganda Fıde (İnancı
Yayma Meclisi)'ni kurar. İlk sistemli propaganda
kullanılan dönem bu dönemdir.
8. Kaynağına Göre Propaganda Çeşitleri
1- Beyaz Propaganda
Beyaz propaganda açık bir şekilde yapılır ve
kaynağı bellidir. Propaganda yapan kişi kendini
tanıtmaya ve kabul ettirmeye çalışır. Beyaz
propagandada ilk amaç; hedef seçilen taraf
hakkında şüphe uyandırmak ve sonucunda
hedefi zayıf düşürüp kendi tarafına güven
duyulmasını sağlamak ve tek güvenilecek ve
dayanılacak gücün kendisi olduğu düşüncesini
oluşturmaktır.
9. Beyaz propagandanın aracı haberdir.
Propagandacı hedefin hayatındaki hataları
olumsuzlukları, inançları ve yaşam biçimi
hakkında olumsuz haber yayar. Bu şekilde halk
arasında hedef hakkında olumsuz düşünceler
oluşmaya başlar. Ancak bu saldırılar devamlı,
tutarlı ve yeteri miktarda olmalıdır ki hedef
aşama aşama devrilsin.
10. Beyaz propaganda etkisi yüksek ve geniş
kapsamlı değildir. Yani yayılma alanı dardır.
Karşı taraf kendini korumak adına karşı
propagandaya başlarsa propagandacının
çabaları başarısızlıkla sonuçlanabilir.
11. *Hitler beyaz propaganda kullanarak kendi
halkının diğer halklardan üstün olduğu
düşüncesini Almanlara inandırmayı ve
Almanya’yı savaşa götürmeyi başarmıştı.
12. 2. Gri Propaganda
Gri propaganda da kaynak belirsizdir ve
birden fazladır. Propagandacı kendini çok fazla
öne çıkarmaz. Bu tip propagandanın temel
malzemesi rivayetlerdir ve oldukça sinsi ve
görünmeden yapılmaya çalışılır.
13. Bu yüzden gri propaganda yapan tarafla
mücadele etmek zordur. Bu tip propagandanın
belli bir kaynağı olmadığı ve temelinde
rivayetlere dayandığı için, karşı taraf tehlikeyi
sezinleyemeyip yapılan propagandaya karşı bir
çalışma yapma gereği görmeyebilir..
14. Gri propagandada genellikle doğru bir olay
abartı ve yalanlarla şişirilerek karşı taraf
küçük düşürülmeye, güvensiz olduğu kanısı
oluşturulmaya ve gülünç duruma
düşürülmeye çalışılır. Beyaz propaganda gibi
kaynağının belirli olma durumu olmadığı için
çalışma alanı daha geniştir. Genellikle beyaz
propagandanın etkisini arttırmak için yapılır.
15. *Kapitalist sistemin Sovyet Rusya ile ilgili
yarattığı fıkraların ve hikayelerin, Sovyet
sisteminin çökmesinde önemli rolü olduğu
bilinir.
16. 3- Siyah Propaganda
Adından da anlaşılacağı gibi, diğer propaganda
türlerinden farklı olarak siyah propagandada
hile, entrika, yalan, iftira, fitne, sinsilik ve
sahte delil kullanılabilir. Gerçekleri çarpıtmak,
karşı taraf etrafında güvensizlik oluşturmak
ve taraf aleyhine halkı kışkırtmak amaçlanır.
17. Bu tip propagandada bilgi başka bir kaynaktan
geliyormuş gibi gösterilir. Yani kaynak
kendisini göstermez. Kaynak gizli olduğu için
de karşı propaganda yapılması güçtür.
18. Gri propagandadan çok daha sert stratejiler ve
ahlak dışı yöntemler kullanılır. Amaca giden
her yol mubahtır düşüncesiyle her türlü ahlak
ve yasa dışı yöntem uygulanabilir. Karşı tarafla
ilgili olumsuz ve zayıf bir yan bulunmaya
çalışılır ancak bulunamaması halinde yalandan
ve iftiradan kesinlikle kaçınılmaz. Amaç, karşı
tarafı psikolojik çöküntüye uğratmak ve halk
arasında tarafa karşı nefret uyandırmaktır.
19. Propaganda Yöntemleri
- Korkuya başvurma: Korkuya başvurma genel
nüfusta korku yaratarak bir konuya destek
saylamayı amaçlar.
- Bir otoriteye referans: Bir fikri, görüşü veya
hareket planını desteklemek için bir otorite
veya makam sahibini referans vermek.
20. - Tren etkisi: Hedef kitleye "herkes bunu yapıyor"
diyerek bir hareket tarzını kabul ettirmek.
Kalabalığa katıl: Bu teknik insanların kazanan
tarafta olma dürtüsünü kullanır. Bu teknik hedef
gruba bunun bir kitle hareketine döndüğü ve
onların da katılmasının kendi çıkarlarına olduğunu
söylemeyi içerir.
Kaçınılmaz zafer: Trene henüz katılmamış olanlar,
kesin zafere giden yolda gidenlere katılmaya
çağrılır. Hali hazırda trende olan veya kısmen
trende olanlara da kalmalarının en iyi hareket
olduğu fikri verilmiş olur.
21. Direkt emir: Bu teknik karar verme sürecini
basitleştirmeyi amaçlar. Propagandacı
resimler ve kelimeler kullanarak dinleyicilere
tam olarak ne yapmaları gerektiğini söyler.
Diğer olası seçenekleri ortadan kaldırır. Emri
vermek için otorite figürleri kullanılabilir.
Amerikan propagandasında Sam amcanın
"seni istiyorum" resmi bu tekniğe örnektir.
22. Parıltılı genellemeler: Parıltılı genellemeler bilgi
veya akıl yürütme gerektirmeden kabul
edilmesini sağlamak için yüksek değer taşıyan
olgular ve inançlarla alakalandırılmış, yoğun,
duygusal olarak çekici sözlerdir. Yurt sevgisi,
memleket; barış, özgürlük, onur, v.s. gibi
duygulara alakalandırılır. Sözler muğlak ve
herkes için başka bir manaya gelebilecek olsa
da anlamları hep olumludur:
"Propagandacının olguları ve programları her
zaman iyidir, tercih edilir, erdemlidir."
23. Rasyonalizasyon: Bireyler veya gruplar tartışılır
davranış veya inançları bazı genellemelerle
akılcı yapmaya çalışabilirler. Muğlak ve hoş
sözler genellikle böyle hareket ve inançları
haklı göstermek için kullanılır.
24. Kasıtlı muğlaklık: Genellemeler kasıtlı olarak
muğlaktır ki, hedef kitle kendi yorumlarını
katabilsin. Amaç kitleyi gerçekliğini analiz
etmeden veya uygulanabilirliğini veya
mantıklılığını incelemeden bazı belirsiz sözlerle
harekete geçirmektir.
25. Nedeni aşırı basitleştirmek: Karmaşık sosyal,
politik, ekonomik veya askerî sorunlara
popüler genellemelerle cevap vermek. Neden
sonuç ilişkisi oluşturmak.
26. Sokaktaki adam: Sokaktaki adam yaklaşımı
propagandacının görüşünün sokaktaki adamın
sağ duyusu tarafından da desteklendiğini
göstermektir. Hedef kitlenin güvenini
kazanmak için gayri resmi bir havada ve tarzda
sunulur. Propagandacılar sokak dili ve
davranışı kullanarak kendi görüşlerinin
ortalama bir kişinin de görüşü olduğu izlenimi
verir.
27. Tanıklık: Tanıklıklar alakalı veya alakasız alıntılardır.
Özellikle bir kişiyi, politikayı, hareketi veya
programı desteklemek veya yermek için
söylenmiş sözlerden yapılan alıntılardır. Alıntı
yapılan kişinin (uzman, halk tarafından saygı
duyulan bir kişi v.b.) şöhreti sömürülür. Tanıklık
saygı duyulan bir kişinin propaganda mesajına
resmi desteğini içerir. Bu hedef kitlenin kendini
bu saygı duyulan kişi ile özdeşleştirmesi ve onun
fikirlerini kabullenmesi amacıyla yapılır.
28. Damgalama: Bu teknik propagandanın hedefini
nefret edilen veya istenmeyen bir şeyle
damgalayarak onun hakkında bir önyargı
oluşmasını sağlamayı içerir.
Bu adam vatan hainidir! gibi.
Günah keçisi: Suçu aslında suçlu olmayan bir kişiye
veya gruba atmak. Böylece gerçekten suçlu
olanlar korunur veya sorunun çözümüne
harcanacak çabalardan dikkat başka yere çekilir.
29. Erdem sözleri: Bunlar bir kişi veya konuya
başlandığı zaman hedef kitlede olumlu bir imaj
sağlayacak sözlerdir. Barış, mutluluk, güvenlik,
akıllı liderlik, özgürlük v.b.
Sloganlar: Slogan kısa, çarpıcı bir söz veya
cümledir. Damgalama içerebilir. Slogan haline
getirilmiş fikirler ikna edicidirler. Açın önünü,
Türkiye geliyor.
30. Propagandada Araçlar
1- Gazete: Gazetelerin en önemli özelliğin kalıcı
olmalarıdır.
2- Afişler: Afişler mesajı resimlerle sunduğu için
okur yazar olmayanlar dahil olmak üzere çok
geniş bir kitleye hitap eder.
31. 3- Radyo: Yaygın bir Kitle iletişim aracı olarak
radyo,20.yy’da okuma yazma bilmeyen,az
eğitim görmüş kişilerin de yararlanabileceği
yeni bir araç olarak kitlelere süratle ve yaygın
olarak ulaşma özelliğine sahiptir. Özellikle 2.
dünya savaşının bir numaralı propaganda
aracıdır. Hitler döneminde, her eve bir radyo
alıcısı yerleştirebilmek ve radyo dinleyicisinin
sayısını arttırmak için Avrupa’daki en ucuz
radyo alıcısı üretilerek piyasaya sürülmüş ve
radyo alıcısının alınması için hükümet halka
yoğun bir para yardımı yapmıştır
32. 4- Televizyon: Televizyon hazırlanan mesajların
hedef kitleye iletilmesinde kullanılan en önemli
kitle iletişim aracı haline gelmiştir. Özellikle
televizyonun bazı olayları anında görüntüleyerek
iletmesi bu önemini oldukça arttırmıştır.
Televizyon sorunlar ve bunların nedenlerinden
çok seyirciyi etkileyecek “gösteriler” üzerine
yoğunlaşmaktadır. Hatta gerçek olayları bile bir
gösteri şeklinde yansıtmaktadır. Amaç ilgiyi
toplamaktır.
33. 5- Sinema: Görsel iletinin gerçeklik etkisi
sinemayı daha çekici kılmıştır. Film genellikle
duygu ve bilinçaltına seslenmek suretiyle
etkisini gösterir. Böylece kişilerin tutumlarını,
kanılarını etkilemekle yetinmeyip değerlerin
kökleşmesine de yardım eder.
34. Sovyetler ilk olarak sinemayı bir propaganda
silahı olarak 1920lerde kullanmaya başlıyor.
Sovyet hükümeti ilk sinema okulunu kuruyor.
1930larda da Almanya kullanmaya başlıyor. Zaten
sinema ve propaganda birleşiminin ilk örnekleri
Sovyet Rusya ve Nazi Almanyasın’da görülüyor.
Sinema ve propagandanın kesişiminde ise
günümüzde en çabuk akla gelebilecek örnek
Hollywood sinemasıdır. Amerikan yaşam tarzını
benimsetme ve potansiyel ya da mevcut, tehlike
arz eden ülkeler hakkında tüm dünyada olumsuz
yargılar üretme konusunda büyük başarı
sağlamışlardır.
35. Propaganda Tarihinden Örnekler
Çin’de Propaganda
Çin’de propagandanın en büyük örneği Mao’nun feodal ve
kapital sisteme karşı yürüttüğü ve halkı birliğe çağırdığı
propaganda sürecidir. Mao Çin’de 1962 yılında, yeniden
oluşmakta olan feodal ve kapital sisteme karşı köylü halkı
örgütlemek için Sosyalist Eğitim Hareketi’ni yönetmeye
başladı. 1950’lerde zaten propaganda posterlerinde boy
gösteren Mao, bu dönemde grafik ve edebi sanatları
kullanarak propaganda yapmıştır. Mao, orduyu
cesaretlendirme ve halkın gözünde kendi gücünü sürdürüp
kuvvetlendirme amaçlı propaganda posterleri kullanmıştır.
36. Almanya’da Propaganda
Nazi Propaganda çalışmaları, en önemli ve en çok ses
getiren propaganda çabalarından biridir. Almanya savaştan
çıkmış ve çok zayıf düşmüştü. Hitler iktidara geçmek için
hem sosyalist hem de milliyetçi kesimin desteğini kazanmak
amacıyla propagandayı kullandı. Alman ırkının üstün ırk
olduğunu ve bu yüzden de dünyayı yönetmesi gerektiğini
halka anlattı ve bunun için de savaştan çıkmış halkın
öfkesini kullandı. Hitler’in Propaganda faaliyetlerini Joseph
Göbbels yönetiyordu ve yaptığı propaganda çalışmaları
sayesinde Almanya’yı savaşa sokmayı başardı. Hitler, hem
sinema hem de grafik yöntemlerini yoğun olarak
kullanmıştır. Özellikle kullandıkları amblem ve şahin figürü
Nazi propagandasının önemli unsurlarıdır.
37. Sovyet Propagandası
Özellikle soğuk savaş döneminde Stalin,
Amerika’ya karşı sinema, radyo, televizyon ve
grafik alanlarda önemli propaganda faaliyetleri
yürütmüştür. Stalin, propaganda afişlerinde,
diğer devletlerin başkanlarıyla el sıkışırken
resmedilmiş ancak resimlerde hep diğer devlet
başkanlarından çok daha uzun ve iri
resmedilmiştir.
38. Amerikan Propagandası
Amerika, Birinci Dünya Savaşı sırasında, propagandayı ilk
kez bilimsel bir şekilde tanımlamış olan Walter Lippman ve
Edward Bernays’ı, İngiltere’nin yanında savaşa girme
konusunda halkın fikrini etkilemesi için görevlendirmiştir.
Amerikanın bilinen önemli propaganda çabaları, Almanlara,
Japonlara ve Sovyetler birliğine karşıdır. Radyoyu
kullanarak Amerika ve Avrupa’ya gri propaganda yayınları
yapmıştır.
Halkın savaş bonosu satın almasını amaçlayan,
ispiyonculuğu kınayan ve orduya katılım sağlamayı
amaçlayan posterleri ünlüdür. En önemli ve en ünlü
propaganda posteri de Sam Amca’nın “I Want You”
posteridir. Direk çağırma stiline de en önemli örneklerden
biridir.
