1. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
PENGENALAN
Beberapa kaedah pengukuran untuk mendapatkan markah/skor pencapaian/konstruk telah
dibincangkan. Kaedah-kaedah tersebut termasuklah ujian bertulis, ujian lisan, pemerhatian,
soal selidik dan inventori. Selain itu, kita juga telah didedahkan dengan beberapa kaedah
yang boleh diguna untuk menentukan kesesuaian soalan/item sepert indeks kesukaran,
diskriminasi, kebolehpercayaan dan kesahan.
Kaedah-kaedah pengukuran ini diharap dapat menghasilkan ukuran pencapaian/konstruk yang
kita kehendaki. Perkara-perkara lain yang turut dibincangkan ialah pemeriksaan jawapan untuk
menentukan markah/skor yang diperoleh pelajar, termasuk kaedah penyelarasan pemeriksaan
dan markah ujian. Kaedah penilaian markah/skor yang diperoleh pelajar juga turut dibincangkan.
Tajuk ini pula mendedahkan dua langkah terakhir dalam pengukuran dan penilaian, iaitu
pelaporan penilaian dan penyimpanan rekod penilaian. Selain itu, beberapa masalah/isu
berkaitan penilaian turut dibincangkan.
OBJEKTIF
Diakhir tajuk ini, anda seharusnya dapat:
1. menyenaraikan mereka yang patut menerima laporan penilaian;
2. menjelaskan kepentingan laporan penilaian kepada penerimanya;
3. menjelaskan bentuk laporan penilaian bersama contohnya;
4. menjelaskan penilaian kendiri, guru dan piawai; serta
5. membincangkan beberapa isu berkaitan pengukuran dan penilaian.
PETA MINDA
154 OUM

2. TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
8.1 PELAPORAN PENILAIAN
Sekiranya setiap perkara yang kita lakukan direkodkan secara bertulis dan
didokumentasikan, pada pandangan anda apakah signifikasinya kepada
generasi anda di masa akan datang. Bagaimanakah anda hendak memberi
laporan atas pencapaian, kejayaan dan kegagalan anda untuk iktibar generasi
seterusnya?
Pelaporan penilaian bermaksud bagaimana markah/skor ujian/inventori dan penilaian
terhadapnya dilaporkan supaya ia bermakna kepada orang-orang yang berkepentingan. Mereka
yang berkepentingan, iaitu kepada siapa laporan penilaian akan diberikan, bergantung pula
kepada tujuan penilaian dibuat dibuat. Sebagaimana yang kita sedia maklum, tujuan penilaian
antara lain ialah untuk menentukan kemajuan akademik pelajar, pencapaian pelajar, masalah
pengajaran guru, masalah pembelajaran pelajar, pengelompokan pelajar, bidang yang sesuai
dengan pelajar, sahsiah pelajar, sikap pelajar, motivasi pelajar dan gaya pembelajaran pelajar.
Justeru, mereka yang berkepentingan termasuklah guru, pelajar, ibu bapa dan guru kaunselor,
guru besar, pegawai pendidikan daerah dan bakal majikan.
8.1.1 Penerima Laporan Penilaian
Seperti mana yang dijelaskan, orang-orang yang berkepentingan untuk menerima laporan
penilaian bergantung kepada tujuan penilaian itu dibuat. Bahagian ini akan membincangkan
siapakah yang sepatutnya menerima laporan penilaian dan bahagian seterusnya akan
menjelaskan format-format laporan yang sesuai untuk tujuan-tujuan penilaian tertentu.
Penerima laporan yang akan dibincangkan hanyalah meliputi guru, pelajar, ibu bapa, guru
kaunselor, guru besar sekolah, pegawai pendidikan daerah dan bakal majikan pelajar.
(a) Guru
Guru memerlukan beberapa maklumat tentang pelajar-pelajar mereka untuk
membantu mereka dalam pengajaran. Maklumat ini termasuklah pencapaian
lepas, pengetahuan dan kemahiran asas, gaya dan masalah pembelajaran,
minat, motivasi, sikap, kemajuan akademik dan pencapaian akhir pelajar.
Maklumat tentang pencapaian lepas, pengetahuan dan kemahiran asas serta
gaya dan masalah pembelajaran pelajar dapat membantu guru untuk membuat
keputusan tentang sukatan pelajaran dan kaedah pengajaran yang sesuai untuk
pelajar-pelajarnya.
Maklumat ini juga dapat membantu guru untuk merancang dan melaksanakan ulang kaji
tajuk-tajuk tertentu yang menjadi asas kepada pelajaran baru. Selain itu, maklumat tentang
minat, motivasi dan sikap pelajar boleh membantu guru untuk meningkatkan motivasi
pembelajaran mereka. Seterusnya, di sepanjang proses pengajaran, guru perlu
mengetahui kemajuan akademik pelajar-pelajarnya untuk menentukan kaedah
pengajaran/pembelajaran yang lebih sesuai dengan pelajar-pelajarnya. Ujian diagnostik
boleh digunakan untuk mengenal pasti masalah pembelajaran pelajar.
OUM 155

3. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
Rajah 8.1 : Maklumat pelajar dapat membantu guru untuk meningkatkan motivasi
setiap pelajarnya
Akhirnya, guru perlu mengetahui pencapaian akhir pelajar yang boleh digunakan untuk
membuat keputusan tentang gred pencapaian akhir mereka dan untuk memilih pelajar
untuk menerima hadiah atas kejayaan mereka. Justeru, laporan berkaitan pencapaian
lepas, pengetahuan dan kemahiran asas, gaya dan masalah pembelajaran, minat,
motivasi, sikap, kemajuan formatif dan pencapaian akhir pelajar perlu diteliti dan disimpan
oleh guru.
(b) Pelajar
Pelajar juga memerlukan beberapa maklumat tentang diri mereka sendiri untuk
membantu mereka dalam pembelajaran. Maklumat ini termasuklah
pengetahuan dan kemahiran asas, gaya dan masalah pembelajaran serta
kemajuan dan pencapaian akademik mereka.
Maklumat tentang pengetahuan dan kemahiran asas ini diperlukan untuk mereka
membuat ulang kaji tajuk-tajuk yang belum mereka kuasai. Pelajar-pelajar juga perlu
mengetahui gaya pembelajaran mereka dan gaya pembelajaran yang sesuai serta
masalah-masalah pembelajaran mereka untuk mereka mengubah gaya pembelajaran
mereka.
Seterusnya, di sepanjang proses pengajaran/pembelajaran, pelajar perlu mengetahui
kemajuan akademik mereka untuk mereka mengubah kaedah pembelajaran mereka
kepada yang lebih sesuai. Akhirnya, pelajar perlu mengetahui pencapaian mereka yang
menunjukkan kejayaan/kelemahan mereka dalam sesuatu mata pelajaran pada akhir
penggal/tahun persekolahan.
Maklumat ini juga akan menjadi motivasi kepada mereka supaya perancangan strategik
dapat dibuat ke arah pencapaian yang lebih baik. Justeru, laporan berkaitan pengetahuan
dan kemahiran asas, gaya dan masalah pembelajaran serta penilaian formatif dan sumatif
perlu diberikan kepada para pelajar. Maklum balas ini diharapkan dapat menjadi motivasi
dan seterusnya memperbaiki pencapaian akan datang pelajar.
156 OUM

4. TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
Rajah 8.2 : Laporan penilian pelajar perlu untuk mengetahui kemajuan mereka
(c) Ibu Bapa
Ibu bapa turut memerlukan beberapa maklumat tentang anak-anak mereka
untuk membantu mereka mengadakan beberapa aktiviti yang dapat
meningkatkan kemajuan akademik dan sahsiah anak-anak mereka. Maklumat
ini termasuklah dari segi masalah pembelajaran, kemajuan akademik,
pencapaian akhir dan perkembangan sahsiah anak-anak mereka.
Maklumat tentang masalah pembelajaran dan kemajuan akademik dapat membantu ibu
bapa untuk memberi bantuan pembelajaran kepada anak-anak mereka, sama ada di
rumah atau melalui kelas-kelas tusyen. Ibu bapa juga perlu mengetahui tentang
pencapaian akhir anak-anak mereka untuk membantu mereka membuat keputusan
tentang bentuk bantuan pembelajaran yang diperlukan, bidang pengajian dan kerjaya
yang sesuai untuk anak-anak mereka. Selain itu, maklumat tentang perkembangan
sahsiah pelajar diperlukan oleh ibu bapa untuk membantu anak-anak mereka mengubah
perlakuan di rumah atau di kelas tusyen kepada sahsiah yang lebih baik.
Dalam keadaan yang meruncing, maklumat tentang kemajuan akademik dan
perkembangan sahsiah pelajar akan membantu ibu bapa membuat keputusan untuk
memindahkan anak-anak mereka ke sekolah lain yang lebih sesuai. Justeru, laporan
berkaitan masalah pembelajaran, kemajuan akademik, pencapaian akhir dan
perkembangan sahsiah pelajar perlu diberikan kepada ibu bapa. Komunikasi laporan ini
juga diharapkan dapat mengeratkan hubungan antara sekolah dengan ibu bapa.
Latihan 8.1
Apakah maklumat yang diperlukan pelajar untuk membantu mereka dalam
pembelajaran?
OUM 157

5. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
(d) Guru Kaunselor
Guru kaunselor memerlukan beberapa maklumat tentang pelajar-pelajar untuk
membantunya memberikan bimbingan dan kaunseling kepada para pelajar. Maklumat
ini termasuklah pencapaian lepas, gaya pembelajaran, minat, motivasi, sikap,
perkembangan sahsiah dan pencapaian akhir pelajar. Maklumat tentang pencapaian
lepas dan gaya pembelajaran dapat membantu guru kaunselor untuk menasihat pelajar
tentang gaya pembelajaran yang sesuai untuk mata-mata pelajaran tertentu.
Selain itu, maklumat tentang minat, motivasi dan sikap pelajar boleh membantu guru
kaunselor meningkatkan motivasi pembelajaran pelajar, sementara maklumat tentang
perkembangan sahsiah pelajar boleh membantu guru kaunselor meningkatkan
perkembangan sahsiah pelajar. Seterusnya, minat dan pencapaian akhir pelajar boleh
digunakan oleh guru kaunselor untuk menentukan keberkesanan program kaunseling
dan juga menasihat pelajar tentang bidang pengajian dan kerjaya yang sesuai untuk
setiap pelajar seperti dalam rajah 8.3. Justeru, ringkasan laporan berkaitan pencapaian
lepas, gaya pembelajaran, minat, motivasi, sikap, perkembangan sahsiah dan
pencapaian akhir pelajar bagi setiap kelas perlu diberikan kepada guru kaunselor.
Rajah 8.3 : Maklumat laporan
pelajar kepada guru
kaunselor
(e) Guru Besar Sekolah
Guru besar sekolah memerlukan beberapa maklumat tentang pelajar-pelajar
untuk membantunya merancang program yang boleh meningkatkan motivasi
pembelajaran, pencapaian akademik dan pembangunan sahsiah pelajar.
Maklumat ini termasuklah pencapaian lepas, minat, motivasi, sikap,
perkembangan sahsiah dan pencapaian akhir pelajar. Maklumat tentang
pencapaian lepas, minat, motivasi dan sikap pelajar boleh membantu guru
besar merancang program untuk meningkatkan motivasi dan kaedah
pembelajaran pelajar.
158 OUM

6. TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
Maklumat tentang perkembangan sahsiah pelajar boleh membantu guru besar
merancang program untuk mencemerlangkan sahsiah pelajar. Seterusnya, pencapaian
akhir pelajar boleh digunakan oleh guru besar untuk menentukan keberkesanan program
peningkatan motivasi dan kaedah pembelajaran yang dilaksanakan serta, mungkin juga,
digunakan untuk menyesuaikan kurikulum dengan keadaan/suasana di sekolah dan
kawasan di sekelilingnya. Justeru, ringkasan laporan berkaitan pencapaian lepas, minat,
motivasi, sikap, perkembangan sahsiah dan pencapaian akhir pelajar bagi keseluruhan
kelas perlu disampaikan kepada guru besar.
Rajah 8.4 : Guru besar memerlukan laporan untuk menentukan keberkesanan porogram yang
telah dirancang
(f) Pegawai Pendidikan Daerah
Pegawai pendidikan daerah (PPD) memerlukan beberapa maklumat tentang
pelajar-pelajar untuk membantunya merancang program yang boleh
menyelaraskan peningkatkan motivasi pembelajaran, pencapaian akademik
dan pembangunan sahsiah pelajar di semua sekolah dalam daerah di bawah
penyeliaannya. Maklumat ini termasuklah pencapaian lepas, minat, motivasi,
sikap, perkembangan sahsiah dan pencapaian akhir pelajar.
Maklumat tentang pencapaian lepas, minat, motivasi, sikap dan perkembangan sahsiah
pelajar boleh membantu PPD merancang program untuk meningkatkan motivasi dan
kaedah pembelajaran serta kecemerlangan sahsiah pelajar-pelajar dalam daerahnya.
Seterusnya, pencapaian akhir pelajar boleh digunakan oleh PPD untuk menentukan
keberkesanan program peningkatan motivasi dan kaedah pembelajaran serta
kecemerlangan sahsiah dan juga membandingkan pencapaian antara sekolah-sekolah
dalam daerahnya. Justeru, ringkasan laporan berkaitan pencapaian lepas, minat, motivasi,
sikap, perkembangan sahsiah dan pencapaian akhir pelajar bagi keseluruhan sekolah
perlu disampaikan kepada PPD.
OUM 159

7. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
(g) Bakal Majikan
Bakal majikan memerlukan beberapa maklumat tentang pelajar-pelajar untuk
membantu pihaknya membuat keputusan untuk menerima pelajar lepasan
sesebuah sekolah sebagai pekerjanya. Maklumat ini termasuklah pencapaian
akademik, penguasaan kemahiran, minat, motivasi, sikap dan sahsiah pelajar.
Maklumat tentang pencapaian akademik dan penguasaan kemahiran tertentu
oleh pelajar boleh membantu bakal majikan menentukan kesesuaian pelajar
untuk melaksanakan sesuatu tugas.
Seterusnya, minat, motivasi, sikap dan sahsiah pelajar boleh membantu bakal majikan
menentukan sama ada pelajar ini akan menjadi seorang pekerja yang baik kepada
syarikat dan berjaya dalam kerjayanya. Justeru, laporan berkaitan pencapaian akademik,
penguasaan kemahiran, minat, motivasi, sikap dan sahsiah pelajar perlu disampaikan
kepada bakal majikan, dengan kebenaran daripada pelajar dan ibu bapa mereka.
Sebagai kesimpulannya keseluruhan pelaporan penilaian ini boleh dilihat dalam rajah
8.5 di bawah.
Rajah 8.5 : Pelaporan penilaian
160 OUM

8. TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
8.1.2 Bentuk Laporan Penilaian
Beberapa jenis pengukuran dan penilain telah dikenal pasti, yang perlu dibuat untuk mencapai
pelbagai tujuan penilaian. Penilaian-penilaian ini meliputi penilaian pencapaian lepas,
pengetahuan dan kemahiran asas, gaya dan masalah pembelajaran, minat, motivasi, sikap,
kemajuan akademik, pencapaian akhir dan perkembangan sahsiah pelajar. Penilaian-penilaian
ini perlu disusuli dengan pelaporannya kepada orang-orang yang berkepentingan seperti yang
telah dibincangkan. Ia boleh dibuat dalam pelbagai bentuk, seperti gred peratus (percentage
grade), gred abjad (letter grade), gred lulus-gagal (pass-fail grade), senarai semak (checklist),
penjelasan bertulis (written description) dan perjumpaan ibu bapa (parent conference).
Bahagian berikut akan menjelaskan bentuk-bentuk laporan ini bersama kebaikan dan
kelemahan masing-masing.
(a) Gred Peratus
Gred peratus menjelaskan pencapaian pelajar dalam bentuk nombor antara 0
hingga 100 (iaitu nombor per seratus). Istilah peratus ini menunjukkan berapa
peratus seseorang pelajar dapat menguasai kandungan pelajaran tertentu
(Oosterhof, 2003: 216). Nombor yang kecil menunjukkan pencapaian yang
rendah, sementara nombor yang besar menunjukkan pencapaian yang tinggi.
Gred peratus ini biasanya digunakan oleh guru untuk menunjukkan pencapaian
pelajar dalam penilaian formatif seperti kuiz mingguan, ujian bulanan atau
tugasan.
Kebaikan gred peratus ialah ia dilaporkan dalam bentuk nombor, yang mudah ditafsirkan
dan mudah dibuat analisis lanjutan disebabkan oleh nilainya masih dalam bentuk nombor.
Kelemahan gred peratus ialah sebenarnya gred peratus tidak menggambar secara tepat
peratus kandungan yang dikuasai pelajar, tetapi ia lebih bergantung kepada aras
kesukaran soalan. Sekiranya pelajar yang sama diberi ujian yang lebih sukar, gred
peratusnya akan menurun.
(b) Gred Abjad
Gred abjad menjelaskan pencapaian pelajar dalam bentuk abjad yang biasanya
terdiri daripada lima (5) kategori, misalnya A, B, C, D dan F, yang mana abjad
A menunjukkan pencapaian cemerlang, B baik, C sederhana, D rendah dan F
gagal. Kebanyakan sekolah dan institusi pengajian tinggi menggunakan
penggredan ini. Gred abjad ini biasanya digunakan oleh guru untuk menunjukkan
pencapaian pelajar dalam penilaian sumatif seperti ujian akhir penggal/akhir
tahun persekolahan.
Terdapat pelbagai pengkelasan markah pelajar semasa menentukan gred abjad ini.
Contohnya, markah antara 90% hingga 100% akan diberi gred A. Kebaikan gred abjad
ialah, seperti juga gred peratus, ia mudah ditafsirkan sebagai pencapaian pelajar mengikut
kategori pencapaian. Ia juga menggunakan bilangan kategori gred yang kecil dan lebih
bermakna, berbanding dengan gred peratus yang terdiri daripada terlalu banyak kategori.
Kelemahan gred abjad ialah, sama seperti gred peratus, ia tidak menggambar secara
tepat banyak mana kandungan yang dikuasai pelajar, tetapi ia lebih bergantung kepada
aras kesukaran soalan. Selain itu, apabila kita mengubah markah asal kepada gred
OUM 161

9. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
abjad, kita telah mengkelaskan markah ini kepada kategori tertentu dan mengubah
kategori ini kepada gred abjad. Ini menyebabkan kita kehilangan maklumat tentang markah
asal pelajar.
(c) Gred Lulus-Gagal
Gred lulus-gagal menjelaskan pencapaian pelajar hanya dalam dua kategori,
iaitu sama ada lulus/gagal atau memuaskan/tidak memuaskan. Penilai perlu
menetapkan markah lulus dan markah gagal, misalnya markah 50% dan ke
atas diberi gred lulus dan bawah daripada 50% diberikan gred gagal. Kita juga
mengubah gred abjad kepada gred lulus-gagal, iaitu dengan mengubah gred
A, B, C dan D kepada gred lulus, sementara F diubah kepada gred gagal.
Bagaimanapun, bagi pelajar pasca siswazah, hanya gred A dan B yang boleh diubah
kepada gred lulus, sementara gred C, D dan F diubah kepada gred gagal. Gred lulus-
gagal ini diguna untuk meningkatkan motivasi pelajar supaya cuba menjawab soalan
yang susah. Biasanya, pelajar tidak berminat untuk menjawab soalan begini disebabkan
rasa malu apabila mendapat markah yang rendah. Gred lulus-gagal ini juga biasanya
digunakan untuk menilai penguasaan pelajar terhadap sesuatu kemahiran, misalnya
melakukan eksperimen sains dalam makmal.
Kebaikan lulus-gagal ialah ia menggalakan pelajar menjawab soalan yang susah atau
mengambil kursus yang susah. Kelemahan gred lulus-gagal ialah, sama seperti gred
peratus/abjad, ia tidak menggambar secara tepat banyak mana kandungan yang dikuasai
pelajar, tetapi ia lebih bergantung kepada aras kesukaran soalan. Selain itu, apabila kita
mengubah markah asal kepada gred lulus-gagal, kita telah mengkelaskan markah ini
kepada dua kategori sahaja. Ini menyebabkan kita kehilangan maklumat tentang markah
asal pelajar.
Gred lulus-gagal juga tidak boleh digunakan untuk membuat keputusan berasaskan gred
markah atau gred abjad. Gred lulus-gagal juga mempunyai kebolehpercayaan yang
rendah, iaitu kebolehpercayaan gred yang menggunakan lima kategori ialah 0.85,
sementara kebolehpercayaan gred yang menggunakan dua kategori ialah 0.63 (Ebel,
1995).
Latihan 8.2
Berikan kebaikan jika guru melaporkan pencapaian pelajar menggunakan ketiga-
tiga gred peratus, gred abjad dan penjelasan gred (seperti baik, cemerlang).
(d) Senarai Semak
Senarai semak menjelaskan pencapaian pelajar dalam bentuk borang yang mengandungi
objektif pengajaran/hasil pembelajaran yang sepatutnya dicapai pelajar, yang meliputi
domain kognitif, psikomotor dan afektif. Untuk memberikan maklumat yang lebih terperinci
dan bermakna, kita boleh masukkan juga aras pencapaian hasil pembelajaran (misalnya,
gred abjad), seperti sangat lemah (F), lemah (D), sederhana (C), baik (B), cemerlang
(A). Penggredan/penilaian bentuk ini biasanya digunakan di sekolah rendah dan
menengah rendah.
162 OUM

10. TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
Bagaimanapun, senarai semak agak sukar dilaksanakan disebabkan guru perlu
menyediakan hasil pembelajaran bagi setiap tajuk pelajaran, yang melibatkan
ketiga-tiga domain pendidikan dan juga perkembangan sahsiah pelajar.
Kebaikan senarai semak ialah ia mudah ditafsir dan lebih bermakna kepada kita
disebabkan ia mengandungi maklumat yang terperinci tentang pencapaian pelajar.
Maklumat ini dapat membantu guru, pelajar, ibu bapa dan guru kaunselor untuk memberi
nasihat kepada pelajar atau merancang aktiviti untuk mereka, supaya pencapaian mereka
meningkatkan. Senarai semak juga amat sesuai diguna untuk melaporkan keputusan
ujian diagnostik dan tindakan susulannya seperti pemulihan/pengayaan.
Rajah 8. 6 : Penyediaan senarai semak dapat memperincikan maklumat pelajar
Kelemahan senarai semak, seperti yang disebutkan lebih awal, ialah guru perlu bekerja
keras untuk menyediakan senarai semak yang lengkap. Bagaimanapun, senarai semak
ini perlu disediakan sekali sahaja dan ia boleh digunakan untuk pelajar-pelajar kelas lain
dan juga yang akan datang. Kelemahan kedua ialah laporan penilaian yang menggunakan
bentuk ini akan menjadi terlalu panjang, justeru, pencapaian keseluruhan bagi sesuatu
mata pelajaran susah diperoleh.
(e) Penjelasan Bertulis
Penjelasan bertulis menjelaskan pencapaian pelajar dalam bentuk penulisan tentang
kekuatan dan kelemahan pelajar yang meliputi domain kognitif, psikomotor dan afektif
serta perkembangan sahsiah pelajar. Seperti juga, senarai semak, penjelasan bertulis
ini akan menjadi terlalu panjang sekiranya guru ingin menjelaskan kekuatan dan juga
kelemahan pelajar. Biasanya, untuk tujuan pemulihan, kita hanya memerlukan maklumat
tentang kelemahan pelajar.
Justeru, penjelasan bertulis boleh dimudahkan dengan melaporkan gred markah/
abjad bagi sesuatu mata pelajaran dengan disusuli oleh penjelasan bertlis
tentang kelemahan pelajar sahaja. Bagaimanapun, penjelasan bertulis agak
sukar disediakan sekiranya sesuatu kelas itu mempunyai ramai pelajar yang
lemah dan bermasalah disiplin.
OUM 163

11. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
Kebaikan penjelasan bertulis ialah ia mudah lentur (flexible) disebabkan pelapor boleh
memilih untuk melapor perkara-perkara yang dirasakan penting sahaja, sama ada oleh
guru, ibu bapa, guru kaunselor atau guru disiplin. Ia juga mudah ditafsir dan lebih bermakna
kepada kita disebabkan ia mengandungi maklumat yang terperinci tentang pelajar. Seperti
juga senarai semak, maklumat ini dapat membantu guru, pelajar, ibu bapa dan guru
kaunselor/disiplin untuk memberi nasihat atau merancang aktiviti untuk memperbaiki
pencapaian/sahsiah mereka.
Kelemahan penjelasan bertulis, seperti yang disebutkan lebih awal, ialah guru perlu
bekerja keras untuk menyediakan penjelasan bertulis yang lengkap. Bagaimanapun,
dengan bantuan komputer, pernyataan-pernyataan yang akan digunakan boleh disimpan
dan diambil semula daripada komputer apabila kita menyediakan penjelasan bertulis.
(e) Perjumpaan Ibu Bapa
Perjumpaan ibu bapa menjelaskan lebih lanjut pencapaian pelajar selepas pihak
sekolah menghantar laporan penilaian kepada mereka, yang mana penjelasan
ini dibuat melalui perbincangan antara guru-guru, pelajar dan ibu bapa, terutama
bagi pelajar-pelajar yang bermasalah pembelajaran, sahsiah atau disiplin.
Perjumpaan ini bertujuan untuk memberi tahu ibu bapa dan pelajar tentang
masalah yang dihadapi oleh anak mereka, supaya ketiga-tiga pihak mencapai
persetujuan tentang tindakan yang perlu diambil untuk mengatasi masalah
pelajar.
Dalam perjumpaan ini, ibu bapa dapat meneliti kerja sekolah anak mereka dengan melihat
contoh kerja, jawapan ujian dan profil pelajar. Dalam perbincangan ini, pihak ibu bapa
biasanya ingin mengetahui kekuatan dan juga kelemahan anak mereka. Justeru,
perjumpaan ini kadang kala mengambil masa yang panjang dan melibatkan beberapa
orang guru yang mengajar pelajar tersebut.
Kebaikan perjumpaan ibu bapa ialah pihak guru dapat menjelaskan secara mendalam
tentang kekuatan dan kelemahan pelajar kepada ibu bapa di hadapan pelajar itu sendiri.
Dengan demikian, pihak ibu bapa memahami pencapaian dan masalah sebenar anak
mereka dan juga memahami tindakan yang akan diambil oleh pihak sekolah. Ini akan
menjadikan mereka lebih bertanggungjawab dan seterusnya memainkan peranan aktif
untuk membantu anak mereka mencapai kejayaan. Selain itu, maklumat daripada
perjumpaan ibu bapa dapat membantu guru/guru kaunselor/disiplin memberi nasihat
atau merancang aktiviti untuk pelajar tersebut.
Kelemahan perjumpaan ibu bapa, seperti yang disebutkan lebih awal, ialah perjumpaan
ini mengambil masa yang panjang. Ia juga melibatkan ramai guru, sekiranya semua
guru yang mengajar dan guru kaunselor/disiplin turut terlibat dalam perjumpaan.
Kelemahan lain ialah agar sukar untuk menjadualkan perjumpaan disebabkan masa
yang semua pihak boleh berjumpa adalah amat terbatas memandangkan kebanyakan
ibu bapa bekerja, guru-guru mengajar dan pelajar belajar di sepanjang waktu
persekolahan.
164 OUM

12. TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
Sebagai kesimpulanya bentuk-bentuk laporan penilaian ini adalah berdasarkan kepada rajah
8.7 di bawah.
Rajah 8.7 : Bentuk-bentuk laporan penilaian
8.1.3 Contoh Pelaporan dan Rekod Penilaian
Jadual 8.1 menunjukkan satu contoh pelaporan penilaian, yang dinamakan Pelaporan Penilaian
Berasaskan Sekolah (PKBS), iaitu pelaporan penilaian berasaskan penaksiran yang dibuat
oleh pihak sekolah. Pelaporan penilaian ini ialah untuk pelajar sekolah rendah yang dimasukkan
dalam sebuah buku rekod penilaian yang bermula daripada Tahun 1 hingga Tahun 6. Gred
yang dimasukkan pada setiap semester ialah gred abjad, iaitu A (Cemerlang, 80 -100%), B
(Baik, 60-79%), C (Memuaskan, 40-59%), D (Perlu Pembaikan, 20-39) dan E (Perlu Perhatian
Khusus, 0-19%). Ada juga guru yang mencatatkan gred peratus (markah) bersebelahan gred
abjad [misalnya, A (88)].
Bagaimanapun, guru hanya mengisi gred bagi pecahan pencapaian utama sahaja (seperti
Pengetahuan, Latihan Amal, Kebolehan), sementara pecahan lain tidak diisi (seperti Teori,
Minat dan Sikap, Sikap). Seterusnya, Guru Mata Pelajaran memberi komen tentang pencapaian
dan tindakan lanjutan bagi mata pelajarannya. Guru Kelas pula memberi komen tentang
pencapaian keseluruhan mata pelajaran dan tindakan lanjutan keseluruhan. Akhirnya, rekod
penilaian pelajar menunjukkan kemajuan akademik dan sahsiah pelajar serta pertumbuhan
fizikal pelajar, iaitu berat dan tinggi pelajar, bermula daripada Tahun 1 hingga tahun semasa.
OUM 165

13. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
Jadual 8.1: Pelaporan Penilaian Berasaskan Sekolah
Mata Pelajaran Semester 1 Semester 2
Gred Komen Gred Komen
Bahasa Melayu
Lisan
Bacaan/Pemahaman
Karangan/Bertulis
Keseluruhan Nama Guru _____ Nama Guru
_____
Bahasa Inggeris
Lisan
Bacaan
Keterangan
Kefahaman
Keseluruhan Nama Guru _____ Nama Guru
_____
Matematik
Kertas 1 (Objektif)
Kertas 2 (Subjektif)
Keseluruhan Nama Guru _____ Nama Guru
_____
Sains
Pengetahuan
Kemahiran Belajar
Kemahiran Sosial dan Nama Guru _____ Nama Guru
Sikap _____
Pendidikan Muzik
Latihan Amal
Teori
Minat dan Sikap Nama Guru _____ Nama Guru
_____
Pendidikan Agama Islam
Pengetahuan
Bacaan Al-Quran
Hafalan Al-Quran
Sikap
Amalan Nama Guru _____ Nama Guru
_____
Pendidikan Moral
Pengetahuan
Sikap
Amalan Nama Guru _____ Nama Guru
_____
Kajian Tempatan
Pengetahuan
Kemahiran Belajar
Kemahiran Sosial dan Nama Guru _____ Nama Guru
Sikap _____
Pendidikan Seni
Kebolehan
Kemahiran Menggunakan
Media
Sikap Nama Guru _____ Nama Guru
_____
166 OUM

14. TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
Kemahiran Hidup
Kebolehan
Sikap Nama Guru _____ Nama Guru
_____
Pend. Jasmani & Kesihatan
Kebolehan
Sikap Nama Guru _____ Nama Guru
_____
Jawatan Yang Dipegang
1.
2
3.
4.
5.
Kedatangan
Kelakuan
Berat
Jumlah Markah
Peratus
Gred
Kedudukan
Komen Guru Kelas
Nama Guru Kelas __________ Nama Guru Kelas _________
Tandatangan Guru Kelas
Tandatangan Guru Besar
& Cop
Tandatangan Penjaga
Latihan 8.3
Beri satu kekangan pelaporan penilaian menggunakan kaedah “perjumpaan
ibu bapa”.
8.2 PENILAIAN KENDIRI, GURU DAN PIAWAI
Penilaian boleh dibahagikan kepada tiga kelompok, iaitu penilaian kendiri, penilaian guru
dan penilaian piawai seperti dalam rajah 8.8. Setiap kelompok penilaian ini mempunyai
tujuan tertentu, misalnya penilaian kendiri bertujuan menentukan sama ada dirinya sendiri
benar-benar memahami apa yang dipelajari atau sudah bersedia untuk menduduki ujian/
peperiksaan. Penilaian guru pula bertujuan menentukan sama ada setiap pelajar memahami
apa yang diajarnya dan juga menilai keberkesanan pengajarannya.
OUM 167

15. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
Rajah 8.8 : Kelompok penilaian
Seterusnya, penilaian piawai bertujuan menentukan pencapain seseorang pelajar berbanding
dengan pencapaian pelajar-pelajar lain di seluruh negara, dan seterusnya menentukan sama
ada pelajar tersebut dapat melanjutkan pelajaran dalam bidang-bidang tertentu. Hasil penilaian
piawai juga diguna untuk menentukan sijil/pangkat sijil yang wajar diberikan kepada seseorang
pelajar. Penjelasan lanjut tentang penilaian-penilaian ini diberikan dalam bahagian berikut.
8.2.1 Penilaian Kendiri
Penilaian kendiri ialah proses seseorang indidvidu mentadbir alat pengukuran tertentu,
menyemak jawapannya dan menilai ukuran yang diperoleh secara sendiri. Contoh alat
pengukuran tersebut ialah soalan latihan, contoh kertas ujian/peperiksaan, soal selidik/ inventori.
Seperti yang dijelaskan lebih awal, terdapat pelbagai penilaian yang boleh membantu pelajar
dalam pembelajaran mereka, termasuk penilaian pengetahuan/ kemahiran asas, diagnostik,
formatif, sumatif, minat, motivasi, sikap, aptitut, kecerdasan, sahsiah dan kecenderungan
kerjaya. Soalan latihan, misalnya, boleh diguna oleh pelajar untuk menentukan pengetahuan/
kemahiran asas, masalah pembelajaran, kefahaman formatif atau pencapaian akhir pelajar.
Soal selidik/inventori pula boleh menentukan minat, motivasi, sikap, aptitut, kecerdasan,
sahsiah, bidang pengajian dan kerjaya masa depan pelajar.
Rajah 8.9 : Penilaian kendiri pelajar boleh membantu bidang kerjaya yang sesuai
168 OUM

16. TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
Penilaian-penilaian ini boleh ditadbir, disemak dan dinilai sendiri oleh pelajar dengan bantuan
daripada guru pakar bidang berkenaan, memandangkan pelajar sendiri mungkin tidak
berkeupayaan untuk menyemak jawapan atau menilai ukuan yang diperolehi. Bantuan ini
diperlukan terutama apabila pelajar menggunakan alat yang mengukur ciri-ciri dalaman pelajar
seperti minat, motivasi, sikap, kecerdasan, aptitut dan kecenderungan kerjaya. Kesilapan
semasa menyemak dan menilai akan menyebabkan pelajar tersalah membuat interpretasi,
yang akan memberi kesan buruk kepada pelajar. Contohnya, kesilapan menginterpretasi
bidang pengajian/kerjaya menyebabkan pelajar memilih bidang pengajian/kerjaya yang tidak
sesuai dengannya. Justeru, penilaian kendiri memerlukan jawapan terutama bagi alat-alat
yang mengukur pencapaian akademik, seperti soalan latihan dan contoh kertas ujian/
peperiksaan. Jawapan ini akan membantu pelajar menyemak jawapan yang diberikan oleh
pelajar.
Seterusnya, alat-alat yang mengukur ciri-ciri dalaman pelajar memerlukan panduan tentang
cara memberi skor kepada item-itemnya dan juga panduan tentang cara menginterpretasi
ukuran yang diperoleh. Kini penilaian ciri-ciri dalaman seseorang boleh didapati secara atas
talian. Contohnya, University of Waterloo Career Development Manual boleh membantu
seseorang mengenal pasti kerjayanya berasaskan minat, nilai dan kemahiran seseorang itu.
Manual Waterloo ini memberi gambaran lengkap tentang siapa diri seseorang itu dan
bagaimana seseorang itu boleh mengubah dirinya supaya sesuai dengan peluang kerjaya
yang sedia ada.
Anda boleh mendapat maklumat lanjut berhubung dengan proses Manual
Waterloo ini melalui laman web berikut, http://www.cdm.uwaterloo.ca/
index2.asp. Ciri-ciri penilaian yang dilakukan secara atas talian ini banyak
membantu pelajar untuk mengukur pencapaian dan sahsiah pelajar itu sendiri.
8.2.2 Penilain Guru
Penilaian guru ialah proses seseorang guru merancang, menggubal dan mentadbir alat
pengukuran tertentu serta menyemak jawapan, menilai ukuran yang diperoleh dan melaporkan
penilaian tersebut. Semua proses ini perlu dilakukan dengan betul, iaitu dibuat secara
profesional. Justeru, guru yang melaksanakannya perlu mengetahui prinsip-prinsip pengukuran
dan penilaian, selain pakar bidang mata pelajaran tertentu. Contohnya, guru yang ingin menilai
pengetahuan/kemahiran asas, kekuatan/kelemahan, kemajuan formatif dan pencapaian akhir
pelajar dalam matematik hendaklah guru matematik yang mempunyai pengetahuan/kemahiran
mengukur dan menilai masalah pembelajaran/ pencapaian matematik. Seterusnya, guru yang
ingin menilai minat, motivasi, sikap, aptitut, kecerdasan, sahsiah dan kecenderungan kerjaya
pelajar hendaklah guru yang mempunyai pengetahuan/kemahiran mengukur dan menilai ciri-
ciri dalaman pelajar, misalnya, guru kaunselor.
OUM 169

17. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
Rajah 8.10 : Guru perlu dibekalkan dengan kemahiran pengukuran dan penilaian secara
menyeluruh
Prinsip-prinsip am pengukuran dan penilain, yang banyak dibincangkan sebelum ini, boleh
digunakan oleh guru untuk menggubal dan mentadbir kertas ujian/peperiksaan serta
menyemak jawapan dan menilai ukuran yang diperoleh. Ujian/peperiksaan ini meliputi ujian/
kuiz untuk peringkat kelas atau peperiksaan untuk peringkat sekolah/daerah yang digubal
sendiri oleh seorang guru atau beberapa orang guru. Ciri utama sesuatu ujian/ peperiksaan
ialah kesahan ujian/peperiksaan tersebut, iatu sejauh mana sesuatu ujian/ peperiksaan dapat
mengukur apa yang hendak diukur. Justeru, sebelum seseorang guru itu menyediakan kertas
ujian, dia perlu tahu/menentukan tujuan ujian itu diadakan, misalnya, menentukan pengetahuan/
kemahiran asas pelajar untuk tajuk baru tertentu. Langkah seterusnya ialah menyediakan
Jadual Penentuan Ujian (JPU) yang mengandungi bilangan soalan untuk setiap tajuk dan
objektif pengajaran.
Seterusnya, berpandukan kepada JPU ini, guru akan menyediakan soalan-soalan ujian.
Selepas itu, guru perlu meminta pandangan guru lain dalam bidang yang sama tentang
kesahan soalan-soalan yang disediakan. Langkah seterusnya ialah membuat ujian/kajian
rintis terhadap soalan-soalan yang disediakan dan membuat pembetulan yang diperlukan.
Indeks kesukaran dan diskriminasi perlu dikira (jika diperlukan) supaya indeks ini sesuai dengan
tujuan ujian itu diadakan. Seterusnya, guru mentadbir ujian ini mengikut panduan pengujian
tertentu, menyemak jawapan, menilai markah/jawapan yang diberikan pelajar dan akhirnya
membuat laporan penilain.
Setiap langkah ini perlu dibuat dengan betul supaya keputusan ujian yang diperoleh dapat
digunakan supaya tujuan ujian itu diadakan dapat dicapai. Sekiranya tujuan ujian ialah untuk
menentukan pengetahuan/kemahiran asas, maka keputusan ujian akan dapat menentukan
sama ada seseorang pelajar itu mempunyai pengetahuan/kemahiran asas tersebut atau tidak.
Sekiranya tidak, guru perlu mengulang/mengajar semula pengetahuan/kemahiran asas
tersebut, sebelum mula mengajar tajuk baru.
170 OUM

18. TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
8.2.3 Penilaian Piawai
Penilaian piawai ialah proses merancang, menggubal dan mentadbir alat
pengukuran tertentu serta menyemak jawapan, menilai ukuran yang diperoleh
dan melaporkannya yang diuruskan oleh badan-badan tertentu, misalnya,
Lembaga Peperiksaan Malaysia. Seperti yang dijelaskan lebih awal, tujuan
utama penilaian piawai ialah menyelaraskan pencapain seseorang pelajar
dengan menggunakan satu peperiksaan sahaja untuk seluruh negara.
Sebagai mana yang kita ketahui, penilaian guru adalah berasaskan kertas peperiksaan yang
digubal oleh guru, yang sememangnya amat berbeza. Ini menyebabkan gred yang diperoleh
seseorang pelajar tidak boleh dibandingkan dengan gred yang diperoleh pelajar lain yang
mengambil kertas peperiksaan lain. Justeru, kita memerlukan peperiksaan dan penilaian piawai
untuk membandingkan pencapaian pelajar. Contohnya, gred A yang diperoleh pelajar sebuah
sekolah di negeri Selangor adalah setara dengan gred A yang diperoleh pelajar di sebuah
sekolah di negeri Sabah. Selain tujuan akademik, penilaian piawai juga boleh digunakan untuk
menilai ciri-ciri dalaman pelajar. Oleh sebab alat-alat untuk mengukur ciri-ciri ini sukar digubal,
maka kehadiran alat-alat piawai dapat membantu pihak sekolah untuk menilai ciri-ciri tersebut.
Untuk menjamin kesahan keputusan peperiksaan piawai, setiap prosedur peperiksaan perlu
dibuat dengan baik, misalnya, langkah menyediakan JPU dan soalan peperiksaan perlu dibuat
dengan teliti dan berhati-hati. Ujian/kajian rintis juga perlu dibuat supaya kertas soalan dapat
difahami pelajar dengan jelas, masa menjawab soalan mencukupi dan soalan tidak terkeluar
daripada sukatan pelajaran. Seterusnya, kerahsiaan kertas peperiksaan perlu dikawal dengan
baik supaya kertas peperiksaan tidak bocor.
Pentadbiran peperiksaan perlu dibuat dengan menggunakan prosedur yang sama di semua
pusat peperiksaan, terutama dari segi masa menjawab soalan, tindakan untuk menjelaskan
maksud soalan kepada pelajar, pembetulan kepada soalan yang didapati salah, jarak antara
meja, pengawasan peniruan dan sebagainya. Perkara-perkara ini perlu diberi perhatian
sewajarnya untuk menjamin kesetaraan keputusan peperiksaan bagi pelajar-pelajar di semua
pusat peperiksaan.
Selain itu, untuk menjamin kesetaraan keputusan peperiksaan, kawalan perlu
dibuat terhadap prosedur memberi markah (PMM) kepada jawapan pelajar.
Kawalan ini perlu dibuat memandangkan bilangan pemeriksa yang terlibat
dalam pemeriksaan skrip jawapan adalah ramai dan cara mereka memberi
markah akan berbeza. Ini boleh menimbulkan ketidakadilan dalam pemberian
markah kepada pelajar.
Langkah pertama untuk menyelaras pemberian markah ialah menyediakan skema
permarkahan, iaitu menyediakan pelbagai jawapan yang munkin bersama markahnya sekali
bagi soalan-soalan yang memerlukan jawapan berbentuk esei. Selain itu, mesyuarat
penyelarasan pemeriksaan juga perlu diadakan dengan dihadiri oleh semua pemeriksa. Latihan
memeriksa beberapa sampel jawapan peperiksaan perlu dibuat untuk menyelaraskan
pemberian markah bagi jawapan-jawapan yang berbeza. Selain itu, mesyuarat ini juga dapat
menentukan kewajaran jawapan lain yang diberikan pelajar, selain daripada jawapan yang
OUM 171

19. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
terdapat dalam skema jawapan. Akhirnya, kemasukkan markah ke dalam komputer perlu
disemak supaya markah yang dimasukkan adalah sama dengan markah yang diperoleh pelajar
seperti yang tercatat dalam kertas jawapan.
Latihan 8.4
Berikan satu contoh penilaian piawai dalam sistem pendidikan di Malaysia.
8.3 ISU-ISU BERKAITAN PENGUKURAN DAN PENILAIAN
Bahagian ini akan membincangkan beberapa isu berkaitan pengukuran dan penilaian, yang
meliputi pentadbiran ujian melalui komputer, pengukuran dan penilaian bagi mata pelajaran
tertentu serta pengukuran dan penilaian bagi pelajar-pelajar khas.
8.3.1 Pentadbiran Ujian Melalui Komputer
Bagi ujian berbentuk objektif (seperti betul-salah, beraneka pilihan, mengisi tempat kosong);
komputer boleh diguna untuk melaksanakan hampir semua proses peperiksaan. Ini termasuk
menjana soalan, memilih soalan daripada bank soalan, meyediakan kertas ujian selepas
soalan dijana/dipilih, mengeluarkan kertas soalan yang disimpan di dalamnya, mengawal
masa ujian, memeriksa jawapan, memberi markah, menjumlah dan menilai markah, menjana
laporan penilaian, menyimpan rekod penilaian dan menjana laporan kemajuan pelajar.
Semua proses ini dapat dilaksanakan oleh komputer dengan cepat dan tepat bagi ujian
berbentuk objektif. Bagi ujian ini, komputer boleh digunakan dengan mudah untuk memeriksa
jawapan, disebabkan jawapan kepada ujian ini adalah tepat atau terdiri daripada dua/tiga
jawapan tertentu. Jawapan-jawapan ini boleh dimasukkan dalam ingatan komputer untuk
menyemak jawapan.
Penggunaan komputer untuk ujian berbentuk objektif tidak menimbulkan apa-apa isu, malah
penggunaannya bertambah pesat disebabkan komputer dapat menjimatkan masa dan
memberi keputusan yang tepat. Sebaliknya, penggunaan komputer untuk memeriksa jawapan
berbentuk esei masih lagi terhad disebabkan ketepatan pemeriksaan jawapan masih
dipersoalkan. Di sini, komputer hanya diberi beberapa kata kunci sebagai panduan untuk
memeriksa jawapan. Permarkahan menggunakan kata kunci ini tidak menjamin ketepatan
ukuran pencapaian.
Bagaimanapun, penggunaan komputer dalam pengujian bahasa (ujian ejaan, tatabahasa,
kemahiran lisan) sedang berkembang. Komputer dapat menyemak ejaan dan tatabahasa
semasa kita menaip sesuatu esei. Selain itu, komputer berupaya mengesan ketepatan suara
apabila kita menyebut sesuatu perkataan serta berupaya menilai sebutan ini dan memberi
maklum balas tentang peratus ketepatan sebutan.
172 OUM

20. TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
Penggunaan komputer untuk mentadbir ujian dapat membantu guru, terutama
jika bilangan pelajar adalah agak ramai. Ia juga membenarkan pelajar mengambil
ujian secara individu atau berkumpulan dan pelajar boleh mengulangnya
sebanyak kali yang diperlukan. Selain itu, ujian juga boleh diambil secara jarak
jauh melalui internet, tanpa perlu menjadualkan masa ujian dan menghadkan
bilangan calon.
Bagaimanapun, kita berhadapan dengan isu pengesahan identiti calon yang mengambil
peperiksaan. Persoalannya ialah adakah orang yang menjawab soalan peperiksaan itu adalah
calon sebenar atau orang lain yang menjawab untuknya. Isu ini masih belum berjaya ditangani
dengan baik. Sebaliknya, jika para pelajar menggunakan komputer untuk melaksanakan
penilaian kendiri, isu pengesahan identiti tidak timbul. Justeru, peranan komputer bagi tujuan
penilaian kendiri adalah amat penting dalam proses pengajaran-pembelajaran.
8.3.2 Pengukuran dan Penilaian bagi Mata Pelajaran Tertentu
Beberapa perkara perlu diberi perhatian apabila kita membuat pengukuran dan penilaian bagi
mata-mata pelajaran tertentu, seperti seni visual/muzik, kemanusiaan, bahasa, matematik
atau sains. Sebahagian daripada masalah pengukuran dan penilaian boleh diselesaikan
sekiranya objektif pengajaran/hasil pembelajaran dinyatakan secara jelas dan tepat.
Bagi mata pelajaran seni visual, misalnya, penilaian meliputi domain kognitif (pengetahuan
tentang seni visual, seperti definisi, contoh, sejarah), psikomotor (proses membina sesuatu
objek visual), affektif (aprisiasi seni visual) dan juga objek visual yang dihasilkan. Isu pengukuran
dan penilaian bidang seni visual ini ialah pengukuran dan penilaiannya menjadi terlalu subjektif/
peribadi sehinggakan pakar-pakar bidang tidak mempunyai kriteria permarkahan/penilaian
yang dipersetujui bersama. Ini menyusahkan pemeriksa menyediakan skema permarkahan
dan memeriksa jawapan/proses/hasil/ aprisiasi.
Penilaian pencapaian bagi mata-mata pelajaran bidang kemanusiaan; seperti geografi, sejarah,
pendidikan agama; melibatkan pengukuran dan penilaian berkaitan fakta, konsep, prinsip,
kemahiran (seperti membaca peta, menganalisis dokumen sumber), sikap dan nilai. Soalan-
soalan tentang agama akan menjadi sensitif, sekiranya kita tidak berhati-hati semasa
menggubal soalan. Seterusnya, penilaian pencapaian bagi mata-mata pelajaran bahasa
melibatkan pengukuran dan penilaian meliputi domain kognitif (tatabahasa, istilah, ejaan,
kesusasteraan), psikomotor (mendengar, bertutur, membaca, menulis, komunikasi), afektif
(sikap, nilai) dan hasil (puisi, cerpen, drama). Justeru, pengukuran dan penilaian bidang ini
perlu dibuat secara menyeluruh dan teliti, yang tentunya akan mengambil masa yang panjang
dan menggunakan tenaga yang banyak.
Penilaian pencapaian bagi mata pelajaran matematik juga melibatkan domain kognitif (konsep,
pemahaman, kemahiran berfikir, rumus), psikomotor (pengiraan, melukis graf/rajah,
mengukur), afektif (aprisiasi, sikap, nilai) dan hasil (graf, rajah, model). Isu utama pengukuran
dan penilaian bidang ini ialah penguasaan bahasa dan kemahiran berfikir. Ujian berbentuk
pengiraan/lukisan, sama ada pengiraan/lukisan mudah atau menggunakan rumus, tidak banyak
melibatkan kemahiran berfikir. Sebaliknya, soalan yang melibatkan kemahiran berfikir hanya
boleh digubal dalam bentuk ayat/esei. Di sini, isu pemahaman soalan akan timbul disebabkan
ia amat bergantung kepada penguasaan bahasa seseorang pelajar.
OUM 173

21. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
Seterusnya, pengukuran dan penilaian dalam bidang sains menimbulkan isu kefahaman
pelajar. Walaupun pelajar dapat menjawab soalan ujian dengan baik disebabkan jawapan
dalam bidang sains merupakan fakta, pelajar tidak memahami konsep, prinsip atau teori
sains yang ingin disampaikan. Pelajar menjawab soalan secara hafalan/mekanikal sahaja.
8.3.3 Pengukuran dan Penilaian bagi Pelajar Khas
Pengukuran dan penilaian bagi pelajar-pelajar khas memerlukan prosedur yang berbeza
daripada pelajar-pelajar biasa. Mereka terdiri daripada pelajar yang bermasalah pembelajaran,
bermasalah penglihatan, bermasalah pendengaran, cacat anggota dan sebagainya. Pelajar-
pelajar khas ini, disebabkan kecacatan, menghadapi pelbagai masalah apabila mereka
menduduki ujian/peperiksaan. Bagi mereka yang bermasalah penglihatan, mereka tidak
dapat melihat soalan ujian dan juga menulis jawapan. Satu penyelesaiannya ialah
menggunakan alat Braille untuk membaca dan menulis. Kaedah kedua ialah menggunakan
ujian lisan, iaitu guru membaca soalan dan pelajar menjawab juga secara lisan. Kedua-dua
kaedah ini mengambil masa yang panjang, di mana jangka masa ujian/peperiksaan perlu
disesuaikan.
Rajah 8.11 : Pengukuran pelajar masalah penglihatan
Bagi pelajar-pelajar yang bermasalah pendengaran pula, mereka didapati sukar memahami
perkataan dan istilah-istilah abstrak, yang terkandung dalam soalan peperiksaan. Keupayaan
mereka membaca, menulis dan memproses maklumat juga adalah lambat (Mohd. Hanafi,
2005). Selain itu, mereka juga tidak dapat mendengar arahan yang dibuat semasa ujian/
peperiksaan dijalankan, yang turut melambatkan tindakan mereka. Oleh sebab mereka lambat
membaca, menulis dan memproses maklumat, maka jangka masa ujian/peperiksaan perlu
disesuaikan. Seterusnya, disebabkan mereka sukar memahami istilah-istilah abstrak, maka
mereka perlu diberi penjelasan tentang istilah-istilah tersebut. Kajian Mohd. Hanafi (2005)
menunjukkan pencapaian pelajar bermasalah pendengaran meningkat apabila jangka masa
peperiksaan ditambah dan terus meningkat apabila soalan peperiksaan diterjemahkan kepada
bahasa isyarat.
174 OUM

22. TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
Rajah 8.12 : Pelajar bermasalah anggota
Begitu juga dengan pelajar-pelajar khas yang bermasalah pembelajaran, mereka
memerlukan masa yang lebih panjang untuk membaca, memahami, berfikir dan menulis
jawapan. Mereka juga sukar memahami istilah-istilah abstrak dalam soalan peperiksaan.
Justeru, untuk mengukur pencapaian sebenar, mereka juga perlu diberi masa tambahan dan
penjelasan kepada istilah-istilah abstrak. Seterusnya, bagi pelajar-pelajar yang cacat anggota,
mereka perlu diberi kerusi, meja dan alat penulisan yang sesuai serta menyediakan ruang
peperiksaan yang selesa untuk mereka.
Begitu juga, sekiranya mereka cacat pada bahagian tangan, yang menyebabkan mereka
lambat menulis, jangka masa peperiksaan perlu ditambah. Dengan pertambahan masa dan
penterjemahan soalan peperiksaan ini, kita berharap lebih ramai pelajar-pelajar khas akan
mendapat keputusan cemerlang dalam peperiksaan, seperti mana dalam peperiksaan UPSR
tahun 2005.
Latihan 8.5
Berikan satu sebab mengapa pelajar bermasalah pendengaran/pekak tidak
berupaya memahami istilah abstrak.
OUM 175

23. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
RUMUSAN
Tajuk ini telah membincangkan tentang pelaporan penilaian dan mereka yang patut menerima
laporan penilaian, yang antaranya termasuk pelajar, ibu bapa, guru, guru kaunselor/disiplin,
guru besar sekolah dan pegawai pendidikan daerah. Seterusnya, tajuk ini menjelaskan bentuk
laporan penilaian yang meliputi gred peratus, gred abjad, gred lulus-gagal, senarai semak,
penjelasan bertulis dan perjumpaan ibu bapa. Selain itu, tajuk ini juga menjelaskan tentang
tiga jenis penilaian, iaitu penilaian kendiri, penilaian guru dan penilaian piawai. Akhirnya,
beberapa isu berkaitan pengukuran dan penilaian dibincang, yang meliputi pentadbiran ujian
melalui komputer, pengukuran dan penilaian bagi mata pelajaran tertentu serta pengukuran
dan penilaian bagi pelajar-pelajar khas.
GLOSARI
Gred Abjad menjelaskan pencapaian pelajar dalam bentuk abjad, yang
biasanya terdiri daripada lima (5) kategori, misalnya A, B, C, D
dan F, yang mana abjad A menunjukkan pencapaian cemerlang,
B baik, C sederhana, D rendah dan F gagal.
Gred Lulus-Gagal menjelaskan pencapaian pelajar hanya dalam dua kategori, iaitu
sama ada lulus/gagal atau memuaskan/tidak memuaskan.
Gred Peratus menjelaskan pencapaian pelajar dalam bentuk nombor antara
0 hingga 100 yang menunjukkan berapa peratus seseorang
pelajar dapat menguasai kandungan pelajaran tertentu.
Pelaporan Penilaian bermaksud bagaimana markah/skor ujian/inventori dan penilaian
terhadapnya dilaporkan supaya ia bermakna kepada orang-
orang yang berkepentingan.
Penilaian Kendiri ialah proses seseorang indidvidu mentadbir alat pengukuran
tertentu, menyemak jawapannya dan menilai ukuran yang
diperoleh secara sendiri.
Penilaian Guru ialah proses seseorang guru merancang, menggubal dan
mentadbir alat pengukuran tertentu serta menyemak jawapan,
menilai ukuran yang diperoleh dan melaporkan penilaian
tersebut.
Penilaian Piawai ialah proses merancang, menggubal dan mentadbir alat
pengukuran tertentu serta menyemak jawapan, menilai ukuran
yang diperoleh dan melaporkannya yang diuruskan oleh badan-
badan tertentu, misalnya, Lembaga Peperiksaan Malaysia.
Penjelasan Bertulis menjelaskan pencapaian pelajar dalam bentuk penulisan tentang
kekuatan dan kelemahan pelajar yang meliputi domain kognitif,
psikomotor dan afektif serta perkembangan sahsiah pelajar.
176 OUM

24. TAJUK 8 PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN
Perjumpaan Ibu Bapa menjelaskan lebih lanjut pencapaian pelajar selepas pihak
sekolahmenghantar laporan penilaian kepada mereka, yang
mana penjelasan ini dibuat melalui perbincangan antara guru-
guru, pelajar dan ibu bapa.
Senarai Semak menjelaskan pencapaian pelajar dalam bentuk borang yang
mengandungi objektif pengajaran/hasil pembelajaran yang
sepatutnya dicapai pelajar, yang meliputi domain kognitif,
psikomotor dan afektif.
UJIAN 1
(1) Jelaskan maksud “pelaporan penilaian”.
(2) Jelaskan pepentingan maklumat tentang pencapaian pelajar kepada ibu bapa.
(3) Bagaimanakah guru membantu pelajar bermasalah penglihatan semasa ujian?
UJIAN 2
(a) Jelaskan maksud “penjelasan bertulis” sebagai satu bentuk laporan penilaian.
(b) Apakah kelebihan/kebaikan laporan penilaian berbentuk penjelasan bertulis ini?
(c) Berikan satu contoh penjelasan bertulis tentang satu mata pelajaran tertentu dan
perkembangan sahsiah pelajar.
RUJUKAN
Bahagian Perancangan & Penyelidikan Pendidikan (1992). Perangkaan Pendidikan 1990,
Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Cheeseman, H.R. (1948). Education in Malaya, Kuala Lumpur: Percetakan Negara.
Ebel, R.L. (1965). Measuring Educational Achievement. Upper Saddle River, NJ: Prentice
Hall.
Grondlund,N.E. (1971). Measurement and Evaluation in Teaching. New York: Macmillan
Company.
Hanna, G.S. & Dettmer, P.A. (2004). Assessment for Effective Teaching: Using Context-
Adapted Planning. Boston: Pearson-Allan & Allyn and Bacon.
Mohd. Hanafi Mohd. Yasin. (2005). Perbandingan Pencapaian Pelajar Pendidikan Khas (Pekak)
Menggunakan Tiga Format Peperiksaan Ujian Penilaian Sekolah Rendah (UPSR).
Tesis Doktor Falsafah Universiti Kebangsaan Malaysia.
Mokhtar Ismail (1995). Penilaian di bilik darjah. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
OUM 177

25. PELAPORAN DAN ISU-ISU PENILAIAN TAJUK 8
Oosterhof, A. (2003). Developing and Using Classroom Assessments. Upper Saddle River,
New Jersey: Merrill and Printice Hall.
Pusat Perkembangan Kurikulum (1998). Penilaian kendalian sekolah. Kuala Lumpur:
Kementerian Pendidikan Malaysia.
Abdul Rashid Johar & Siti Rahayah Ariffin (2001). Isu Pengukuran dan Penilaian Pendidikan.
Bangi, Selangor: Universiti Kebangsaan Malaysia.
http://www.testpreview.com/modules/grammarpart1.html
http://www.testpreview.com/modules/verbs.html
http://www.testpreview.com/modules/nouns.html
http://www.wimbledon-school.ac.uk/Elementary%Test.htm
178 OUM