ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

1. ΚΑΛΛΙΕΡΓΩΝΣΑ΢ΣΗΝ
ΕΝ΢ΤΝΑΙ΢ΘΗ΢Η ΢ΣΑ ΠΑΙΔΙΑ
ΜΙΑΑΡΕΣΗΣΗ΢ΗΘΙΚΗ΢ΝΟΗΜΟ΢ΤΝΗ΢
Δρ Ζλενα Μανιάτθ
ΣΕΕ ΠΕ70
2Ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ. ΑΤΤΙΚΘΣ

2. ΣΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΝ΢ΤΝΑΙ΢ΘΗ΢Η;
Είναι θ ικανότθτα να αντιλαμβανόμαςτεκαι να αιςκανόμαςτε
τα ςυναιςκιματα ενόσάλλου ατόμουςαν να ήταν δικά μασ και,
επομζνωσ, ναμποροφμενα κατανοοφμετθ ςυμπεριφοράτου,
ακόμα και αν δεν ςυμφωνοφμε με αυτι.

3. ΣΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΝ΢ΤΝΑΙ΢ΘΗ΢Η;
Δεν είναι θ ςυμπόνιακαι θ λφπθςθ οφτε θ ςυγχϊνευςθτων
ςυναιςκθμάτων τουάλλου με τα δικάμασ ςυναιςκιματα.
Στα αγγλικάωσ ενςυναίςθηςηχρθςιμοποιείται θ λζξθ empathy,
θ οποία, όμωσ,ςτα ελλθνικάπαραπζμπει ςτθν εμπάκεια,κάτι
που είναι τελείωσ διαφορετικό απότθν ενςυναίςκθςθ.

5. D. GOLEMAN(2011)
Θεωρεί ότι η ενςυναίςθηςη αποτελεί το κοινωνικό μασ ραντάρ,
που διαβακμίηεται ςε τρία επίπεδα:
• ςτο πρϊτο, το άτομο μπορεί και ‘διαβάηει’ τα
ςυναιςκιματα των άλλων
• ςτο δεφτερο επίπεδοτο άτομο μπορεί και αιςκάνεται και
αντιδρά ςτα ςυναιςκιματα ι ςε μθ ρθτοφσ
προβλθματιςμοφσ των άλλων, ενϊ
• ςτο υψθλότερο επίπεδοθ ενςυναίςκθςθ ςυνδζεται με τθν
ζννοια τθσ κατανόθςθσ των προβλθματιςμϊν και των
ανθςυχιϊν που υπάρχουν πίςω από τα ςυναιςκιματα
κάποιου.

6. ΢ΣΑΔΙΑΑΝΑΠΣΤΞΗ΢ΣΗ΢
ΕΝ΢ΤΝΑΙ΢ΘΗ΢Η΢(Μ.L. Hoffman,2000)
• Το πρώτο ςτάδιο. Το παιδί βιϊνει τθςυναιςκθματικι
μετάδοςθ, και,για παράδειγμα, κα κλάψει όταν ακοφςει
κάποιοάλλο παιδί να κλαίει,διότι δεν αντιλαμβάνεται ότι τα
ςυναιςκιματαανικουν ςεάλλο άτομο.
• Το δεφτερο ςτάδιο. Γφρω ςτα δφο ζτθ το παιδί μπορεί να
διαφοροποιιςει τονεαυτότουαπό τουσ άλλουσ.Ωςτόςο,
εκφράηει ακόμθ μια εγωκεντρικιενςυναίςκθςθ.
• Το τρίτο ςτάδιο.Στα τρία ζτθ, περίπου, το παιδί μπορεί πλζον
να πάρει τθν οπτικι γωνίατουάλλου και να προςφζρει κάτι
ςε άλλο άτομο,κρίνοντασότι το χρειάηεται.
• Το τζταρτοςτάδιο.Στθ μζςθ παιδικιθλικία το παιδί αρχίηει
να αντιλαμβάνεται ότι τοίδιοκαι οι άλλοι είναι ανεξάρτθτα
πρόςωπα,όπου τα ςυναιςκιματαείναι μοναδικάγιατο κάκε
άτομο.

7. ΚΑΛΛΙΕΡΓΩΝΣΑ΢ΣΗΝΕΝ΢ΤΝΑΙ΢ΘΗ΢Η
Άρα, θ ενςυναίςκθςθ καλλιεργείται και εξελίςςεταιςταδιακά.Θ
καλι επικοινωνία μετο παιδί μπορεί να βοθκιςει. Μιλάμεςτα
παιδιά, ρωτάμεγια τα ςυναιςκιματάτουσ και μοιραηόμαςτε τα
δικάμασ.

8. ΒΟΗΘΩΝΣΑ΢ΣΑ ΠΑΙΔΙΑΝΑ
ΑΝΑΠΣΤΞΟΤΝΣΗΝΕΝ΢ΤΝΑΙ΢ΘΗ΢Η
• Επιςθμαίνουμε ταςυναιςκιματα των άλλωνανκρϊπων
• Ηθτάμενα φανταςτοφν ταςυναιςκιματατων άλλων
ανκρϊπων
• Υποδυόμαςτε ρόλουσγιανα τονίςουμε ταςυναιςκιμτατων
άλλων
• Επαινοφμε ταπαιδιά γιατισ ευαίςκθτεσ και ευγενικζσ
πράξεισ τουσ
• Δε ξεχνάμενα τα ρωτάμε: «Πϊσ κα αιςκανόςουν ςτθ κζςθ
του»;

9. Θαςουάρεςεαντοποντίκιέκανεςεεςένατοίδιο;
Πώσθααιςθανόςουνςτηθέςητου;

10. Η ΕΝ΢ΤΝΑΙ΢ΘΗ΢ΗΠΗΓΑΖΕΙ ΑΠΟΣΟ
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΜΑ΢
• Οι ενιλικοι οφείλουν να δϊςουν το«καλό παράδειγμα»
μζςω τθσ δικισ τουσ ςτάςθσ.
• Ο τρόποσ που οι ενιλικοιεκφράηονται και αλλθλεπιδροφν
παίηει πολφβαςικόρόλο ςτον τρόπο που κα επιλζξεικαι το
παιδί να αντιμετωπίςειτα ςυναιςκιματάτου,αλλά και τα
ςυναιςκιματατων άλλων.

11. ΜΙΛΩΝΣΑ΢ΚΑΙ ΓΙΑΣΑ ΑΡΝΗΣΙΚΑ
΢ΤΝΑΙ΢ΘΗΜΑΣΑ
Εάν το παιδί εκδθλϊςει κάποιαςυμπεριφοράχωρίσ
ενςυναίςκθςθ (για παράδειγμακοροϊδζψειζναςυμμακθτι ι
μια ςυμμακιτριάτουπου κλαίει)δεν το μαλϊνουμε! Αυτό
μπορεί να ζχει το αντίκετοαποτζλεςμα – δεν ξεχνάμεότι είναι
παιδί που εκπαιδεφεται!
Εξθγοφμε γιατί δεν είναιςωςτιθ ςυγκεκριμζνθ ςυμπεριφορά
και του ηθτάμενα περιγράψει ταςυναιςκιματάτουαπαντϊντασ
ςτο κρίςιμοερϊτθμα:
«Πϊσ κα αιςκανόςουνςτθ κζςθτου»;

12. ΔΕΝ ΞΕΦΝΑΜΕ...
Κάκε παιδί που μεγαλϊνει με αλθκινιαγάπθκαι φροντίδαζχει
μεγάλεσ πικανότθτεσ νααναπτφξειυγιζσ "εγϊ"και
ενςυναίςκθςθ!

14. ΦΡΗ΢ΙΜΗΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ
• Goleman, D., (2011) Η ςυναιςθηματική νοημοςφνη. Ακινα, Πεδίο.
• Gottman, J., (2011). H ςυναιςθηματική νοημοςφνη των παιδιϊν:
Πϊσ να μεγαλϊςουμε παιδιά με ςυναιςθηματική νοημοςφνη-Ένασ
πρακτικόσ οδηγόσ για γονείσ. Ακινα, Πεδίο.
• Hoffman, M.L. (2000). Empathy and moral development:
Implications for caring and justice. New York,
Cambridge University Press.
• Μαλικιϊςθ-Λοΐηου, M. (2003) Μια κριτικι ματιά ςτθν
ενςυναίςκθςθ. Ψυχολογία, 10, 2 & 3, 295-309.
• Ματςαγγοφρασ, Θ. Γ. (2002). Θεωρία και πράξη τησ διδαςκαλίασ.
Τόμοσ Βϋ Στρατηγικζσ διδαςκαλίεσ. Η κριτική ςκζψη ςτη διδακτική
πράξη. Ακινα, Gutenberg.
• Σταλίκασ, Α., Χαμόδρακα, Μ., (2004). Η Ενςυναίςθηςη, Ακινα,
Ελλθνικά Γράμματα.