ξκξκ

1. Νίκη Κάντζου
Μed Eπιστημών της Αγωγής,
Συγγραφέας
Επιστημονικός συνεργάτης Μουσείου
Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης
Συγκρούσεις
και συναισθήματα
στο νηπιαγωγείο

2. ηΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΑΓΩΓΗΤΩΝΠΑΙΔΙΩΝΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣΗΛΙΚΙΑΣ «Συναισθηματική αγωγή» σημαίνει να βοηθήσουμε τα
παιδιά να κατακτήσουν τις απαιτούμενες δεξιότητες που
θα τους επιτρέψουν να αναγνωρίζουν, να διακρίνουν, να
κατανοούν και να παίρνουν αποφάσεις για τα
συναισθήματα τα δικά τους, αλλά και των άλλων
ατόμων.
 Η συναισθηματική αγωγή αναφέρεται σε όλες τις ικανότητες
που αποτελούν τη συναισθηματική νοημοσύνη στα πλαίσια
των συναισθηματικών αλληλεπιδράσεων των παιδιών στο
οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον.
 Οι ικανότητες που περιλαμβάνονται είναι (Gottman, 2000):
- η ικανότητα αντίληψης, έκφρασης και χειρισμού των
συναισθημάτων,
- ο αυτοέλεγχος,
- η ενσυναίσθηση,
- η ποιοτική επικοινωνία,
- η διαδικασία επίλυσης συγκρούσεων και προβλημάτων,
- η διεκδικητική στάση,
- η προσωπική υπευθυνότητα,
- η αυτοεπίγνωση,
- η αυτοαποδοχή και η ικανότητα για συνεργασία.

3. ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Στο πλαίσιο αυτό, το παιδί για να
αντιληφθεί τα δικά του συναισθήματα,
αλλά και των άλλων πρέπει να οικοδομήσει
ένα πλούσιο λεξιλόγιο συναισθημάτων,
ώστε να μπορεί να διακρίνει και τις πιο
λεπτές συναισθηματικές αποχρώσεις, να
επικοινωνεί καλύτερα, να συζητά για το
πώς αισθάνεται εκείνο και άλλα άτομα και
να διαχειρίζεται αποτελεσματικά τα
συναισθήματά του (Joseph, Strain,2006).

4. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ
•αγαπητός
•αγνοημένος
•αγχωμένος
•αδέξιος
•αηδιασμένος
•αμήχανος
•ανακουφισμένος
•άνετος
•ανήσυχος
•ανυπόμονος
•απαθής
•απογοητευμένος
•άχαρος
•ενοχικός
•ενοχλημένος
•ευγενικός
•εύθυμος
•ευτυχισμένος
•ευχάριστος
•ζηλιάρης
•ήρεμος
•θλιμμένος
•ικανοποιημένος
•ικανός
•λυπημένος
•μοναχικός
•μπερδεμένος
•ντροπαλός
•ξεροκέφαλος
•παραιτημένος
•σημαντικός
•σκληρός
•σοβαρός
•στοργικός
•στοχαστικός
•συγκινημένος
•συγκλονισμένος
•συνεργάσιμος
•συντετριμμένος
•ταραγμένος
•φαντασιόπληκτος
•φιλικός
•φοβισμένος
•φρικτός
•χαρούμενος
•βαρετός
•γενναιόδωρος
•γενναίος
•δημιουργικός
•δυνατός
•δυστυχισμένος
•ειρηνικός
•εκστατικός
•ενθουσιασμένος

5. Ορόλοςτου
εκπαιδευτικού
 Θα πρέπει να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν την
ικανότητα για συμβιβασμό, χωρίς το φόβο της τιμωρίας.
 Για να εξομαλυνθούν οι διαφωνίες στο νηπιαγωγείο χωρίς
υπερβολικό άγχος, τα παιδιά πρέπει να ασκηθούν στην
ενσυναίσθηση, να μπορούν να κατανοούν τη θέση των
άλλων, αλλά και να γνωρίζουν ότι οι συμβιβασμοί δεν
απαγορεύονται, αλλά θεωρούνται αυτονόητοι.
 Φυσικά σε περιπτώσεις που τα παιδιά δε μπορούν να
επιλύσουν από μόνα τους τις διαφωνίες τους, πρέπει να
μπορούν να ζητούν τη βοήθεια του εκπαιδευτικού τους.
 Η απόφαση του εκπαιδευτικού να παρέμβει ή να μην
παρέμβει σε μια σύγκρουση εξαρτάται από το εάν το
συγκεκριμένο παιδί μπορεί να επιτύχει τη λύση του
προβλήματος που έχει προκύψει.

6. Γιατί
συγκρουόμαστε
 Οι συγκρούσεις των παιδιών στο νηπιαγωγείο αποτελεί
μια συχνή πραγματικότητα και πολλές φορές προσπαθούν
να επιλύσουν μόνα τους τις διαφωνίες τους χωρίς τις
παρεμβάσεις ενηλίκων. Μάλιστα, είναι σε θέση να
αντιληφθούν τις αιτίες μιας επιθετικής συμπεριφοράς ενός
άλλου παιδιού και να διαγνώσουν τους λόγους του
επιτιθέμενου.

7. Αιτίεςτων
συγκρούσεωνστο
νηπιαγωγείο
μπορείναείναι:
 θέση στην ομάδα.
 παρεξηγήσεις.
 παράβαση καθορισμένων κανόνων.
 απόρριψη της συμμετοχής στο παιχνίδι.
 αποκλειστικότητα στο παιχνίδι ή σε αντικείμενα.
 υπεράσπιση ενός αδυνάτου.
 υπεράσπιση της ίδιας θέσης σε μια διαφωνία
απόψεων.

8. Πιθανές
ερωτήσειςγιατις
συγκρούσειςτων
παιδιών
 Υπάρχουν περιπτώσεις που ενώ παίζετε με κάποιον φίλο σας,
συγκρουστήκατε; Πως αισθανθήκατε;
 Τι συμβαίνει όταν διαφωνούν οι άνθρωποι και δεν ακούνε ο
ένας τον άλλο;
 Με ποιους τρόπους μπορούμε να λύσουμε μια διαφωνία;
 Τι σημαίνει συμφιλίωση;
 Υπάρχουν περιπτώσεις που δε μπορεί να λυθεί μια διαφωνία. Τι
συμβαίνει τότε;
 Υπάρχουν περιπτώσεις που βρεθήκατε στη μέση μιας
διαφωνίας; Πως αισθανθήκατε; Τι κάνατε ή τι είπατε;

9. Τρόποιεπίλυσης
συγκρούσεων
ΒΗΜΑΤΑ ΚΑΝΟΝΕΣ
ΣΤΑΜΑΤΩ. Δεν αφήνω τη σύγκρουση
να γίνει χειρότερη.
Συμφωνώ να λυθεί η σύγκρουση.
ΜΙΛΩ. Ποια είναι η σύγκρουση; Γιατί
διαφωνώ;Τι θέλω ή τι δε θέλω;
Μιλάμε με τη σειρά, χωρίς να
διακόπτουμε τον άλλο
ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ. Υπάρχει λύση; Μπορώ
να καταλάβω τι θέλει ο άλλος;
Ακούω το άλλο άτομο και προσπαθώ να
καταλάβω πως σκέφτεται το άλλο
άτομο για το πρόβλημα.
ΕΠΙΛΕΓΩ. Διαλέγω τον καλύτερο
δυνατό τρόπο για να λύσω τη
σύγκρουση, που να ικανοποιεί και
τους δύο
Λέω τι με ενοχλεί αληθινά και τι θέλω να
γίνει.
!!! Εάν διαφωνούμε ακόμα, ζητάμε
από κάποιον άλλο να βοηθήσει να
λυθεί η διαφωνία.
Χρησιμοποιώ το μυαλό και όχι τα χέρια
μου.Δε χτυπώ και δε φωνάζω.
Είμαι πρόθυμος να συμβιβαστώ.

10. Αφίσεςγιατην
τάξη
Τιπρέπεινακάνω
γιαναλύσωμια
σύγκρουση

11. Αφίσεςγιατην
τάξη
Zητάμε
συγγνώμη

12. Αφίσεςγιατην
τάξη
Πωςναηρεμήσω

13. Αφίσεςγιατην
τάξη
Ερωτήσεις
διερεύνησηςστην
τάξη

14. Αφίσεςγιατην
τάξη
Οκαλός
ακροατής

15. Τιθαέκαναεγώ
στηθέσητους
 Παρουσιάζoυμε στα παιδιά φωτογραφίες με
παιδιά που συγκρούονται και συζητούμε τι
πρέπει να κάνουν για να επιλύσουν την
διαφωνία τους.

16. Συγκρούσειςμε
θετικήκαι
αρνητικήλύση
Περιγραφή παιχνιδιού: Προτείνουμε στα
παιδιά να χωριστούν σε ομάδες και να
δημιουργήσουν ιστορίες που αφορούν
συγκρούσεις με θετική και αρνητική λύση και
να τις εικονογραφήσουν. Θέματα που
μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι:
 Μοιράζομαι ένα μπισκότο.
 Το παπί που τα ήθελε όλα δικά του.
 Το μπαλόνι που το ήθελαν όλοι.

17. Ηχελώνα
Ηρεμία
Παρουσιάζουμε μία λούτρινη χελώνα την Ηρεμία η
οποία μας εξηγεί τον μυστικό της τρόπο να μη θυμώνει
και να αποφεύγει τις συγκρούσεις με τους φίλους της.
Δίνει τις οδηγίες και οι μαθητές τις επαναλαμβάνουν:
Οδηγίες
 Όταν διαφωνώ και θέλω να συγκρουστώ με τους
φίλους μου, σταματώ και μένω ακίνητη. (Όλοι
μένουν ακίνητοι).
 Κλείνω τα μάτια και παίρνω πέντε βαθιές αναπνοές.
 Σκέφτομαι πως μπορώ να λύσω τη διαφωνία.
 Ανοίγω τα μάτια και είμαι ήρεμη και χαμογελαστή.

18. Ρουτίναοπτικήςσκέψης Tug
ofWar(Διελκυνστίδα)
(ProjectZero/Harvard
GraduateSchoolof
Education)
 Tα παιδιά χρησιμοποιούν την ρουτίνα οπτικής σκέψης Tug of
War Θέτουμε στα παιδιά το δίλημμα «Το μπουκάλι με το γάλα, η
παπαρούνα και η Νουρ με την βαλίτσα της μπορούν να
συνυπάρξουν σε ένα καινούριο τόπο;». Συζητούν,
επιχειρηματολογούν και σημειώνουν την σκέψη τους σε χαρτί και
το τοποθετούν στις άκρες της διελκυνστίδας.

19. Στοέναπόδι…
 Περιγραφή παιχνιδιού: Σχεδιάζουμε με
κιμωλία στο έδαφος έναν κύκλο όχι πολύ
μεγάλο. Κάθε μέλος της ομάδας στέκεται
στον κύκλο με το ένα πόδι. Με το ξεκίνημα
της μουσικής (Π. Καλαντζόπουλος, Esther,
CD Φθηνά τσιγάρα), τα παιδιά δίνουν τα
χέρια και προσπαθούν να μείνουν ενωμένα
στον κύκλο. Αν κάποιος δεν τα καταφέρει
να μείνει όρθιος στο ένα πόδι, το παιχνίδι
ξεκινά από την αρχή.

20. Οικαρδιέςτης
συνεργασίας
 Ο εμψυχωτής προτείνει στους μαθητές να
χωριστούν σε ομάδες των τεσσάρων
ατόμων και να συνεργαστούν αρμονικά
χωρίς συγκρούσεις ώστε να σχηματίσουν με
τα πόδια τους ή τα χέρια τους μια καρδιά
όπως φαίνεται στην φωτογραφία.

21. Σηκώνουμετο
στεφάνι;
 Περιγραφή παιχνιδιού: Προτείνουμε στα
παιδιά να χωριστούν σε ομάδες των τεσσάρων
ατόμων και τους δίνουμε από ένα στεφάνι. Η
κάθε ομάδα σχηματίζει κύκλο κρατώντας το
στεφάνι με τα χέρια. Μόλις χτυπήσουμε το
τύμπανο τρεις φορές πρέπει να κάτσουν όλοι
μαζί στο πάτωμα χωρίς να αφήσουν το στεφάνι.
Όταν χτυπήσουμε δύο φορές το τύμπανο
πρέπει να σηκωθούν όλοι μαζί από το πάτωμα
κρατώντας το στεφάνι. Τα κατάφεραν όλες οι
ομάδες; Ποιο είναι το μυστικό; Μα η
συνεργασία.

22. Μανταλάκια
σταπιάτα
Περιγραφή παιχνιδιού:
Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να
χωριστούν σε ομάδες των 4 ατόμων.
Δίνουμε σε κάθε ομάδα ένα χάρτινο
χρωματιστό πιάτο και ένα κουβαδάκι
με μανταλάκια. Με το ξεκίνημα
εύθυμης μουσικής κάθε ομάδα
προσπαθεί να στερεώσει τα
μανταλάκια στο πιάτο της. Θα
καταφέρει να τα στερεώσει όλα; Ποια
ομάδα αναδεικνύεται νικήτρια;

23. Πόσοιχωράμε
κάτωαπότην
ομπρέλα;
 Περιγραφή παιχνιδιού: Τοποθετούμε στο
πάτωμα σκόρπια στο χώρο τέσσερις
ομπρέλες ανοικτές. Με το ξεκίνημα της
μουσικής τα παιδιά αναζητούν μια ομπρέλα
και προσπαθούν να χωρέσουν όσο το
δυνατόν περισσότερα κάτω από αυτή.
Πόσοι παίκτες λέτε ότι μπορούν να
χωρέσουν από κάτω;

24. Ομπρελοβαδίσματα
Περιγραφή παιχνιδιού: Προτείνουμε
στα παιδιά να χωριστούν σε
ζευγάρια. Δίνουμε σε κάθε μέλος του
ζευγαριού από δύο ομπρέλες. Ζητάμε
να τις κρατήσουν ανοιχτές έχοντας
τα χέρια τους σε έκταση. Μόλις
αρχίσουμε να χτυπάμε το τύμπανο
κάθε ζευγάρι προσπαθεί να
περπατήσει γρήγορα από τη μία άκρη
της αίθουσας στην άλλη κρατώντας
τις ομπρέλες. Ποιο μέλος του
ζευγαριού θα φτάσει πρώτο;

25. Ημπερδεμένη
εφημερίδα
Περιγραφή παιχνιδιού: Τα παιδιά
χωρίζονται σε μικρές ομάδες. Δίνουμε
σε κάθε ομάδα μια μπερδεμένη
εφημερίδα και τους ζητάμε σε ένα
λεπτό να τοποθετήσουν τα φύλλα
στη σωστή θέση.

26. Ναμηνπέσει
κάτωτο
φρίσμπι!
Περιγραφή παιχνιδιού: Προτείνουμε
στα παιδιά να χωριστούν σε ζευγάρια
και να πετούν ένα φρίσμπι το ένα στο
άλλο προσπαθώντας να μην πέσει
κάτω. Ποιο ζευγάρι τα κατάφερε
καλύτερα;

27. ΠΩΣΑΙΣΘΑΝΟΝΤΑΙ;
Ιακωβίδης Γεώργιος, Κορίτσι που
γελάει
Ιακωβίδης Γεώργιος, Κορίτσι
που κλαίει
Εάν έχει προηγηθεί μια
σύγκρουση τι συμβαίνει
τώρα στα παιδιά που
βλέπετε;

28. ΔΕΝΠΡΕΠΕΙΝΑΞΕΧΝΑΜΕΜΙΚΡΟΙΚΑΙΜΕΓΑΛΟΙ:
 Να περιγράφουμε πως αισθανόμαστε.
 Να λύνουμε τα προβλήματα μέσα από τη συζήτηση.
 Να λέμε τι μας συμβαίνει και όχι να ενεργούμε
αμέσως.
 Να παίρνουμε μια βαθιά αναπνοή όταν θυμώνουμε.
 Να χαλαρώνουμε και να προσπαθούμε ξανά.
 Να αναζητούμε ένα διαφορετικό τρόπο επίλυσης
προβλήματος και όχι τη σύγκρουση.
 Να ζητάμε βοήθεια.
 Να ζητάμε μια αγκαλιά,όταν τη χρειαζόμαστε.

29. Ας εργαζόμαστε χωρίς διαφωνίες.
Είναι ο μόνος τρόπος να κάνουμε
τη ζωή ανεκτή.
Βολταίρος