Mga patay na gitlapi sa tagalog. Limang patay na gitlapi sa tagalog.

1. Pagpapakilala ng
ilang Gitlaping Patay
sa Tagalog
Inihanda ni: Cyrene N. Soterio
President Ramon Magsaysay State University
(Formerly Ramon Magsaysay Technological State University)
Iba, Zambales, Philippines

2. Panlapi
Ang panlapi ay isang morpema o pantig
na ikinakabit sa isang salita-ugat upang
makabuo ng bagong salita. Ang salitang
ugat ay salitang buo ang kilos kung saan
maaring maikabit ang isang panlapi.

3. Mga Uri ng
Panlapi
Unlapi
Gitlapi
Hulapi
Kabilaan
Laguhan

4. Gitlaping Karaniwan sa
Tagalog

5. Gitlaping karaniwan sa
Tagalog
 “um”at “in”, na kapuwa isinisingit sa pagitan
ng una at ikalawang titik ng salitang
nagsisimula sa katinig, gaya ng mga salitang
lUMakad, sUMama, kUMain, tINapa,
sINaing, at marami pang ibang kauri nito.

6. Gitlaping karaniwan sa
Tagalog
 Ang gitlaping “-al-” sa hanay ng mga panlaping
malabuhay, ngunit maliban sa pagkakabigay ng
dalawa o tatlong halimbawang salitang
kinapapalooban nito, ay wala naming ginawang
anumang pagsusuri.

7. Gitlaping karaniwan sa
Tagalog
 Ang gitlaping “-al-” sa hanay ng mga panlaping
malabuhay, ngunit maliban sa pagkakabigay ng
dalawa o tatlong halimbawang salitang
kinapapalooban nito, ay wala naming ginawang
anumang pagsusuri.

8. Walang pandiwang salitang-ugat sa Tagalog,
maliban sa ilang halimbawang ginagamit sa
anyong pautos sa gamit na kolokyal, ngunit
dahil sa mga panlapi, ang lahat ng salita ay,
maging hiram o likha, ay maaaring magawang
pandiwa. Ito marahil ang ikinahihigit ng Tagalog
sa ibang mga wika kasama na ang Ingles at
Castila.

9. Gitlapi rin ang “a” sa
Tagalog
1

10. Ganito ang sinasabi ng balarila:
“Tinatawag na panlapi ang isa o ilang
pantig na ikinakama sa salita upang ito’y
mabigyan ng iba-ibang hinggil at
tungkulin sa pananalita.”

11. Ang “a” ba, halimbawa sa mga salitang
lubalob, ligalig, tigatig, sibasib at
sugasog, ay may ibinibigay na kahulugan,
hinggil o tungkulin sa mga salitang
kinapapalooban? Kung mayroon, ano-
ano ang mga salitang-ugat?
Mahalagang tanong

12. lubalob lublob
Ligalig ligalig
tigatig tigtig
sibasib sibsib
sugasog sugsog
Mahalagang sagot

13. Lubalob
(galing sa lublob, ang paglulubog at
madaling pag-aalis ng isang bagay sa
tubig o putik): Labis na paglulunoy sa
tubig o putik; paglulublob nang matagal at
pauulit-ulit; pagkagumon nang lubusan sa
bisyo o anumang masamang hilig.
Kahulugan ng salita

14. Ligalig
(galing sa liglig, ang pag-alog sa sisidlan
upang masiksik na mabuti ang laman o
lulan ng sasakyan): Gulo, kaguluhan o
pagkakagulo; anumang nagdudulot ng
bagabag, o ang bagabag na nga.
Kahulugan ng salita

15. Tigatig
(galing sa tigtig, ang pagkasiksik ng
laman dahil sa pagkaalog ng sisidlan
upang masiksik ang laman): Hindi
pagkatahimik; ligalig na kalagayan ng
loob o damdamin.
Kahulugan ng salita

16. Sibasib
(galing sa sibsib: dahan-dahang
paglubog, halimbawa’y ng araw; mahinay
na pagsipsip ng sabaw ng pagkain, gaya
ng baboy na walang gana sa pagkain):
Dalahunong ng mabangis na hayop,
pasinghal na paglusob.
Kahulugan ng salita

17. Sugasog
(galing sa sugsog: pagtalunton sa landas
o daan): Masigasig na pagtalunton sa
landas o dinaanan ng isang hinahanap;
masusing paghahanap sa lahat ng dako
sa isang bagay na nawawala.
Kahulugan ng salita

18.  Una: sa lubalob, sibsib, subasob, at
sugasog ay madaling makikitang ang
“a” ay nagbibigay ng pasidhi o palawak
na kahulugan ng salitang-ugat.
Konklusyon sa
paggamit ng “a”

19.  Ikalawa: sa tigatig at sa ligalig, ang
ibinibigay naming kahulugan ay resulta
o bunga o ang nangyayari matapos
maganap ang ipinahihiwatig na
kahulugan ng salitang-ugat.
Konklusyon sa
paggamit ng “a”

20. yugayog – yugyog
duladol – duldol
sulasod – sudsod
lagamak –lagmak
Igaig –ig-ig
dalahak –dalhak
pugapog –pugpog
gutagot – gutgot
Kubakob –kubkob
Iba pang halimbawa
dagasa – dagsa
sulasol – sulsol
libalib – liblib
ugaog – ugog
butabot – butbot
lagapak – lagpak
sagasag – sagsag
sigasig –sigsig
hudahod –hudhod

21. Gitlapi rin ang “ang”
Gitlapi rin ang “ang”
2

22. Sa isang pag-aaral ni Balmaseda tungkol sa
mga panlapi ay sinabi niyang ang “nga” ay
isang patay na gitlapi sa Tagalog, gaya
halimbawa sa mga salitang maNGAtuwa
(galing sa matuwa), maNGAwala (galing sa
mawala), maNGAgbasa (galing sa magbasa),
maNGAgdala (galing sa magdala), at
maNGAgbasa (galing sa magbasa).

23. mangaalis – maalis
mangasawi – masawi
mangamatay –
mamatay
mangabigo –mabigo
mangasira –masira
mangagsulat –
magsulat
Iba pang halimbawa
mangagtinda –
magtinda
mangaglakad –
maglakad
mangagsalita –
magsalita
mangagsabi –magsabi
mangaral – mag-aral

24. Dapat mapasingit ang gitlapi sa
pagitan ng una at ikalawang titik ng
salitang nilalapian, maging ito’y
ugat o maylapi ng salita.
Panlahat na tuntunin sa paggigitlapi

25. mangaalis – maalis
mangasawi – masawi
mangamatay –
mamatay
mangabigo –mabigo
mangasira –masira
mangagsulat –
magsulat
Iba pang halimbawa
mangagtinda –
magtinda
mangaglakad –
maglakad
mangagsabi –magsabi
mangaral – mag-aral
mangagsalita –
magsalita

26. Sa bisa ng ganitong paliwanag , hindi
maaring maging gitlapi ang “nga”,
sapagkat ito’y tuwirang lumalabag sa
pangkalahatang tuntunin sa paggigitlapi.
Ngunit kung hindi nga “nga”, ay ano ang
gitlapi sa mga nabanggit na salita?
Mahalagang tanong

27. mangaalis – maalis
mangasawi – masawi
mangamatay –
mamatay
mangabigo –mabigo
mangasira –masira
mangagsulat –
magsulat
Iba pang halimbawa
mangagtinda –
magtinda
mangaglakad –
maglakad
mangagsabi –magsabi
mangaral – mag-aral
mangagsalita –
magsalita

28.  Una: Pinatutunayan ng pagsusuri na
ito, na ang “ang” ay isang gitlaping
buhay sa Tagalog, ngunit nananatiling
hindi nakikilala dahil sa maling palagay
ng unang gumawa ng pagsusuri .
Konklusyon sa
paggamit ng “nga”

29.  Ikalawa: Pinatutunayan pa rin na hindi
“nga” kundi “ang” ang gitlaping
ginagamit sa pagbibigay ng anyong
pangmarami sa mga pandiwang
banghayin sa “ma” at sa “mag”, at sa
iba pang anyong batay sa o kasing uri
nito.
Konklusyon sa
paggamit ng “nga”

30. Ang kahulugan ng tipik na
“ag”
3

31. sinsin – saginsin
sadsad – sagadsad
bagbag – bagabag
laslas –lagaslas
taktak –tagaktak
tuktok –taguktok
Ang “ag”
sudsod – sagudsod
tingting – tagingting
sansan –sagansan
laglag – lagalag

32. Ang “ag” ay hindi naiiba sa mga gitlaping
“um” at “in”, kung ang pag-uusapa’y ang
kinasisingitan nito sa salitang ugat;
anupat ang “ag” ay sa pagitan din ng una
at ikalawang titik ng kinalalapiang salita
napapasingit.

33. Kagaskas
Dagundong
Hagulgol
Lagaslas
Pagakpak
Sagitsit
Lagutok
Mga halimbawa
Lagublob
Laganap
Lagaylay
Tagunton
Wagayway
Saginsin
Hagunhon

34. Tandaan:
Mahalagang malaman na ang gitlaping ito
ay laging nasa pagitan ng dalawang
unang titik sa unang pantig ng salitang
dadalawahing pantig, maging kabilaan
man.
SagItsit-sitsit

35. Ang “ay” ay tipik ding
may kahulugan sa loob
ng salita
4

36. Ang gitlaping “ay” ay unang napansin
ng mga mananaliksik sa salitang
kayangkang, payagpag, tayangkad
nang sa paghahanda ng isang
diksyunaryong Tagalog-Ingles.

37. Dayukdok (galing sa dukdok)
Kayagkag (galing sa kagkag)
Dayandang (galing sa
dandang)
Kayungkong (galing sa
kungkong)
Gayaygay (galing sa gaygay)
Mayukmok (galing sa
mukmok)
Iba pang halimbawa

38. Gitlapi rin ang “il”
5

39. Sa salitang “Tilapon” unang napansin
ng mananaliksik ang “il” bilang gitlapi.
Agad mapapansin ng sinuman na
kapag inihiwalay sa tilapon ang “il”,
ang maiiwang mga titik kung pag-
uugnayin, ay magiging “tapon”, isang
salitang ang kahulugan ay kilalang-
kilala sa Tagalog.

40. Hilantad (galing sa hantad)
Hilagpos (galing sa hagpos)
Tilamsik (galing sa tamsik)
Tilabsaw (galing sa tabsaw)
Tilabsik (galing sa tabsik)
Tilabso (galing sa tabso)
Hilakbok (galing sa hakbot)
Iba pang halimbawa

41. Hilantad (galing sa hantad)
Hilagpos (galing sa hagpos)
Tilamsik (galing sa tamsik)
Tilabsaw (galing sa tabsaw)
Tilabsik (galing sa tabsik)
Tilabso (galing sa tabso)
Hilakbok (galing sa hakbot)
Iba pang halimbawa

42.  Sa Tagalog ay mayroon tayong mga
patay at buhay na gitlaping hindi pa
nangakilala na kung muling bubuhayin
at gagamitin ay malaki ang
maitutulong sa pagpapayaman ng
ating wika.
konklusyon

43. Maraming Salamat!