hi

1. Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын 2011-2015 оны үйл ажиллагааны үр дүн
ЗААГ-09/2012/04/ГА Page 1
Аудитын зорилт, хамарсан хүрээ, арга зүй
Нэр бүхий түрээслэгч 40 иргэдээс ирүүлсэн өргөдөл гомдлын дагуу аудитыг
Төрийн аудитын тухай хуулиар тодорхойлсон бүрэн эрхийн хүрээнд хийлээ.
Аудитын зорилт:
“Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын 2011-2015 оны санхүүгийн тайланд дүн шинжилгээ
хийн дараахь зорилтын дагуу үнэлэлт, дүгнэлт өгөхөд чиглэгдлээ.
 “Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын алдагдал өссөн шалтгаан
 “Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын алдагдлыг бууруулах арга зам
Хамарсан хүрээ:
“Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын 2011-2015 оны санхүүгийн тайлан, үйл ажиллагааны
тайлан, харилцах дансны мэдээлэлд үндэслэн 2011 оны 11 дүгээр сараас 2015
oныэхний 6 сарын үйл ажиллагааг хамруулан шалгалаа.
Арга зүй:
Аудитыг гүйцэтгэхдээ Төрийн хяналт шалгалтын стандарт, гүйцэтгэлийн
аудитын арга зүйг ашиглан, холбогдох албан тушаалтнуудтай ярилцлага хийх,
асуулга лавлагаа авах, тус газрын харилцах дансны мэдээлэл, санхүүгийн тайланд
дүн шинжилгээ хийх зэрэг арга зүйг ашиглан нотлох зүйл цуглуулж, аудитын дүгнэлт,
зөвлөмж өглөө.Аудитын дүн, дүгнэлтэд дэмжлэг болох нотлох зүйлс, холбогдох
мэдээ судалгааг ажлын баримт материалд хавсаргав.
Аудитыг аймгийн Аудитын газрын гүйцэтгэлийн аудитын багийн аудитор
Г.Заяа, шинжээч Г.Чулуунбаатар нар 2015 оны 07 дугаар сарын 20-нээс 08 дугаар
сарын 20-ний дотор хийж гүйцэтгэлээ.
Аудитын тайлангийн бүтэц, хэлэлцүүлэх журам:
Аудитын тайлан нь ерұнхий зүйл, аудитын дүн, дүгнэлт, холбогдох
байгууллагын санал, аудитын зұвлұмж, болон хавсралт хэсгүүдээс бүрдсэн.
Аудитын тайлангийн тұслийг аймгийн Тэргүүлэх аудитороор хянуулан “Очир илч”
ОНҰААТҮГ-ын удирдлагад танилцуулан саналыг авч эцэслэн боловсруулж
удирдлагын зұвлұлийн хуралд оруулан, аймгийн ИТХ, аймгийн Засаг дарга нарт
хүргүүлсэн.

2. Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын 2011-2015 оны үйл ажиллагааны үр дүн
ЗААГ-09/2012/04/ГА Page 2
Нэг. “Очир илч” ОНӨААТҮГ нь 2011 оноос хойш 251,7 сая төгрөгийн
хуримтлагдсан алдагдалтай байгаа нь орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлэх
орлогын төлөвлөгөө, зарим удирдлагын үрэлгэн зардал, үндсэн
хөрөнгийн элэгдлийн зардалзэргээс шалтгаалжээ.
Худалдаа, үйлчилгээний лангуу түрээслэх үйл ажиллагаа явуулдаг “Очир илч”
ОНӨААТҮГ нь 2011 оны 11 сараас үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн бөгөөд 2015
оны хагас жилийн байдлаар 54,4 сая төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн болон үл хөдлөх
хөрөнгийн албан татварыг орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлсэн байна.
“Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын санхүүгийн тайлан, харилцах дансны мэдээлэлд дүн
шинжилгээ хийж үзэхэд тайлант жилүүдийн алдагдал дараахь байдалтай байна.
Эндээс харахад алдагдлын хэмжээ жилээс жилд өссөн, ялангуя 2013 онд хамгийн их
алдагдалтай ажилласан байна. Жил бүрийн санхүүгийн тайлан алдагдалтай гарсан
нь доорх шалтгаантай байна.
1. Тус үйлдвэрийн газар бүрэн хүчин чадлаараа ажиллавал 304 лангуу, гадна
талбайгаа түрээслэж сарын 20,3 сая төгрөгийн, жилийн 248,0сая төгрөгийн
орлого олох боломжтой. Аудитын явцад түрээсэлж байгаа лангууны тоог
бодитойгоор тоолж үзэн 2015 оны 7 дугаар сарын байдлаар 277 лангуу, гадна
талбайд 2, нийт 279 түрээслэгч үйл ажиллагаа явуулж байгааг тогтоон
түрээсийн боломжит орлогыг 224,0 сая төгрөг байна гэж үзсэн. Энэ нь 2014
оны 10 дугаар сараас зарим түрээслэгч нар өөр газар руу шилжсэн, хүнсний
лангууны түрээслэгч нар байнга солигддог зэргээс шалтгаалан түрээсэлдэг
лангууны тоо цөөрч тухайн оны түрээсийн орлого 6,0 сая төгрөгөөр буурсан нь
0
20
40
60
80
100
120
2011 он 2012 он 2013 он 2014 он 2015 оны
хагас жил
Тайлант жилийн алдагдал, сая төгрөгөөр
Тайлант жилийн алдагдал, сая
төгрөгөөр

3. Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын 2011-2015 оны үйл ажиллагааны үр дүн
ЗААГ-09/2012/04/ГА Page 3
алдагдал өсөхөд нөлөөлсөн. Сар бүр тогтмол түрээсийн төлбөрөө төлдөг,
байнгын ажлын байраар хангагдсан түрээслэгч бүхий 202 лангуу байгаа бол
үлдсэн 102 лангууны түрээслэгч нар тогтвортой бус байнгын
өөрчлөгддөг,зарим түрээслэгчид бусдаасаа их талбайд худалдаа үйлчилгээ
явуулдаг боловч түрээсээ бага төлдөг, түрээсийн гэрээгээр хүлээсэн үүргээ
биелүүлдэггүй,“Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын удирдлагад урьдчилан
мэдэгдэлгүйгээр лангуугаа орхин явдагзэрэг нь орлого буурах, хугацаандаа
төвлөрөхгүй байх эрсдлийг бий болгож байна. Мөн удирдлагын зүгээс
орлогыг бүрэн төвлөрүүлэх талаар тодорхой арга хэмжээ авч, нөөц
бололцоогоо бүрэн дайчлаагүй, дотоод хяналт сул зэрэг нь нөлөөлжээ.
Орлогын төвлөрүүлэлтийг авч үзвэл орлого буурч, авлага өссөн байдалтай
байна.
/сая,төгрөгөөр/
Тайлант жил Боломжит орлого Төвлөрсөн орлого Авлага
2011 оны12
сар
14,4 14,4
2012 он 207,9 183,1 24,8
2013 он 225,3 200,5 24,8
2014 он 215,6 197,2 18,4
2015 оны хагас
жил
141,8 109,7 32,1
“Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын удирдлагын зүгээс түрээсийн гэрээний хэрэгжилтэд
тавих дотоодын хяналтыг сайжруулж, орлогыг гэрээт хугацаанд нь бүрэн
төвлөрүүлээгүй, гэрээгээ удаа дараа биелүүлээгүй түрээслэгчдийг хуулийн
байгууллагад шилжүүлэх ажлыг хангалттай хэмжээнд зохион байгуулаагүй
байна.
2. “Очир илч” ОНӨААТҮГ нь 1692,5 сая төгрөгийн үндсэн хөрөнгөтэй бөгөөд
жилд дунджаар 64,0 сая төгрөгийн элэгдлийн зардлыг тооцдог нь алдагдалтай
гарахад нөлөөлдөг. Элэгдлийн зардлыг нөхөгдөөгүй байхад орон нутгийн
төсөвт орлогын 20 хувийг төвлөрүүлэхээр Аймгийн Засаг дарга 2011 онд 247
тоот захирамж гаргасан нь жилд дунджаар 40,0 сая төгрөгийн алдагдал бий
болох нөхцлийг бүрдүүлсэн байна. 2015 оны эхний хагас жилийн байдлаар
3,2 сая төгрөгийг орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлж, 102,6 сая төгрөгийн
хуримтлагдсан өглөгтэй байна.
Аудитын явцад орон нутгийн өмчийг түрээслүүлэх журмыг боловсруулж,
түрээсийн төлбөрийн хэмжээг аймгийн ИТХ-аар батлуулаагүй, бусад орон
нутгийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдтэй төрийн өмч ашигласны түрээсийн гэрээг
байгуулаагүй зөрчил илэрлээ.
3. “Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын үүсгэн байгуулагдсанаас хойш санхүүгийн
ажилтнууд нь тогтвор суурьшил муутай ажиллан 4-5 нягтлан бодогч нар
солигдсонтой холбоотойгоор татварын болон санхүүгийн тайланд агуулагдсан
мэдээлэл зөрүүтэй, 2013- 2015 онуудад түрээсийн орлого, авлагыг үнэн зөв

4. Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын 2011-2015 оны үйл ажиллагааны үр дүн
ЗААГ-09/2012/04/ГА Page 4
илэрхийлээгүйгээс алдагдлыг зөрүүтэй тайлагнасан байна. Тухайлбал: 2013
онд орлогыг 13,0 сая төгрөгөөр илүү, алдагдлыг 20,0 сая төгрөгөөр дутуу,
2014 онд алдагдлыг 21,6 сая төгрөгөөр дутуу, 2015 оны хагас жилд орлогыг 4,3
сая төгрөгөөр дутуу, алдагдлыг 8,5 сая төгрөгөөр дутуу илэрхийлжээ.
4. “Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын харилцах дансны мэдээллээс харахад цалин,
цахилгаан, хог, цэвэр ус, албан татварын зардлууд нь үнийн болон
хэрэглээний өсөлтөөс шалтгаалан жил бүр өссөн байна. Мөн удирдлагын
буруутай шийдвэрээс шалтгаалсан үрэлгэн зардлууд дараахь байдалтайгаар
гарч байсан нь алдагдалд нөлөөлсөн байна.
/сая,төгрөгөөр/
Тайлант
жил
Нийт
алдагдал
Тайлант
онд
үүссэн
өглөг
Тайлант
онд
төлсөн
албан
татвар
Үрэлгэн
зардал
Зардлын нэр
төрөл
2012 он 14,2 8,8 2,1 3,3
Албан
томилолт, баяр
ёслол, тэтгэмж
хүлээн авалтын
зардал,
2013 он 97,0 61,5 21,3 14,2
Бичиг хэргийн
зардал, албан
томилолт,
хүлээн авалтын
зардал,
шаардлагагүй
урсгал засвар,
сэлбэгийн
зардал
2014 он 104,8 39,2 22,3 23,8
Албан
томилолт,
хүлээн авалтын
зардал, зураг
төслийн зардал
2015 оны
хагас жил
28,8 20,6 7,3 0,9 Албан
томилолт,
хүлээн авалтын
зардал
Дээрх байдлаас дүгнэхэд “Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын 2011 оноос хойш 251,7 сая
төгрөгийн хуримтлагдсан алдагдалтай байгаа бөгөөд үүнээс 102,6 сая төгрөгийн
алдагдал нь орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлэх орлогын өглөгтэй,42,2 сая төгрөгийн
алдагдал нь зарим удирдлагын буруутай үйлдэл, шийдвэрээс хамааралтай аудитын

5. Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын 2011-2015 оны үйл ажиллагааны үр дүн
ЗААГ-09/2012/04/ГА Page 5
төлбөртогтоогдсонтой,106,9сая төгрөгийн алдагдал нь үндсэн хөрөнгийн элэгдэлтэй
холбоотой байна.
“Очир илч” ОНӨААТҮГ-ыналдагдлын хэмжээ өндөртэй тайлант онуудын санхүүгийн
баримтыг шалгаад илэрсэн зөрчил, дутагдлыг цаашид давтан гаргахгүй байх
үүргийг тус газрын удирдлагуудад албан шаардлагаар хүргүүллээ. Үүнд:
 2012-2013 оны санхүүгийн үйл ажиллагаанд өмнөх онуудад гүйцэтгэлийн
аудит хийгдэн 17,8 сая төгрөгийн төлбөр тогтоогдсон нь төлөгдөж байна.
 2014-2015 оны санхүүгийн үйл ажиллагааг шалгахад нийтдээ 18,2 сая
төгрөгийн зөрчил илэрснээс 3,5 сая төгрөгийн зөрчил нь захирал асан
М.Өлзийсайханы гаргасан буруу шийдвэртэй холбоотой байна. Захирал асан
М.Өлзийсайхан нь цагаан сарын баярыг тэмдэглэх үйл ажиллагаанд 1,1 сая
төгрөгийг, ажлаас үндэслэлгүйгээр халагдсан ажилтны цалинг нөхөн олгоход
1,8 сая төгрөгийг тус тус зарцуулсан нь Засгийн газрын 1999 оны 98 тоот
тогтоолыг зөрчсөн байна. Мөн 0,5 сая төгрөгийг зураг төсвийн үнийн
урьдчилгаанд шилжүүлсэн боловч одоо болтол зураг төсөв нь ирээгүй байна.
 Захирал Ц.Энхтуяагийн гаргасан буруу шийдвэртэй холбоотой 14,7 сая
төгрөгийн зөрчил нь албан томилолтгүйгээр Улаанбаатар хот руу 3 удаа
зорчиход 1,4 сая төгрөгийг, ахмадын болон шинэ жилийн баярыг тэмдэглэн
өнгөрүүлэхэд 2,3 сая төгрөгийг тус тус холбогдох журмыг зөрчин зарцуулсан,
10,9 сая төгрөгийн үндсэн хөрөнгийг захирал өөрийн биеэр бэлтгэсэн нь
Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг
сонирхлоос урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийн 20.4 дэх заалтыг зөрчсөн
байна.
Хоёр. “Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын үндсэн үйл ажиллагааг хэвээр хадгалан,
цаашид байнгын түрээслэгчдийн тоог нэмэгдүүлэн, ажлын байр бий болгох,
алдагдлыг бууруулан ажиллах шаардлагатай байна.
Алдагдлыг бууруулахын тулд аймгийн ИТХ-ын дарга, аймгийн Засаг дарга “Очир
илч” ОНӨААТҮГ-ын удирдлагын зүгээс хэрэгжүүлэх ажлуудыг доорх зөвлөмжөөр
хүргүүлж байна.
1. Аймгийн ИТХ нь орон нутгийн өмчийн эд хөрөнгийг түрээслүүлэх журам
боловсруулан, түрээсийн төлбөрийн жишиг үнийг тогтоон бүх орон нутгийн
өмчит аж ахуйн нэгжүүдээс төвлөрүүлэх үүргийг холбогдох албан
тушаалтанд хүргүүлэн биелэлтийг тооцож ажиллах
2. Орон нутгийн өмчийн алба нь “Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын менежментийн
гэрээнд орон нутгийн өмчийг ашигласны төлбөрийн хэмжээг тогтоосон
хэмжээгээр төлөх, байнгын ажлын байр бүхий түрээслэгчдийн тоог
нэмэгдүүлэх, алдагдлыг бууруулах, лангууны түрээсийн төлбөрөө
нэмэгдүүлэх тохиолдолд аймгийн ИТХ-ын тэргүүлэгчдээс зөвшөөрөл авч

6. Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын 2011-2015 оны үйл ажиллагааны үр дүн
ЗААГ-09/2012/04/ГА Page 6
байх үүргүүдийг тусган, сонгон шалгаруулалтын санхүүгийн мэдээлэл
бэлтгэхдээ залруулга хийсэн санхүүгийн тайлангийн мэдээллийг ашиглах
3. Аймгийн Засаг дарга “Очир илч” ОНӨААТҮГ-аас орлогын 20 хувийг
төвлөрүүлэх шийдвэрийн хэрэгжих үндэслэлийг судлан, аймгийн ИТХ-аас
гаргасан шийдвэрийн дагуу өөрчлөх
4. “Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын гүйцэтгэх удирдлага нь дотоод хяналтаа
сайжруулан, үрэлгэн зардлууд гаргахыг таслан зогсоох, орлогыг бүрэн
төвлөрүүлэх талаар нөөц бололцоогоо бүрэн ашиглах, түрээслэгчдийн тоог
нэмэгдүүлэх, лангуу түрээслэгч бүрийн эзэмшиж байгаа талбайн хэмжээг
ижил тэгш байлгах, түрээсийн төлбөрөө төлдөггүй түрээслэгчдийг хуулийн
байгууллагад шилжүүлэх, гадна талбайг ашиглах үр дүнтэй ажил зохиох
5. “Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын санхүүгийн тайлангийн орлого, өглөг, цалин,
элэгдэл, алдагдлын мэдээлэл нь зөрүүтэй байгаа тул 2015 оны 10 дугаар
сарын 01-ны дотор залруулан аудитын байгууллага болон аймгийн ИТХ-ын
өмчийн албанд хүргүүлэх, үндсэн хөрөнгийн элэгдэл тооцох хугацааг
нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичигтээ тусган мөрдөх
6. Үндсэн хөрөнгө бэлтгэх, нийтээр тэмдэглэх баяр ёслолыг тэмдэглэн
өнгөрүүлэх зардлын төсвийг урьдчилан тооцож Төлөөлөн удирдах
зөвлөлөөр батлуулж байх, эдгээр зардлуудыг холбогдох хууль журмын
дагуу арвилан хэмнэлттэй зарцуулж хэвших
ДАРГА, ТЭРГҮҮЛЭХ АУДИТОРХ.БОЛДБААТАР

7. Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын 2011-2015 оны үйл ажиллагааны үр дүн
ЗААГ-09/2012/04/ГА Page 7
ЗӨВЛӨМЖ
Тус сууц өмчлөгчдийн холбооны 2011 он, 2012 оны үйл ажиллагаанд хийгдсэн
аудитын дүнд үндэслэн дараахь зөвлөмжийг өгч байна.
“Өрнөх”Сууц өмчлөгчдийн холбооны удидах зөвлөлийн дарга
Л.Сэлээд танаа
1. Засвар үйлчилгээний хураамжийн төлөгдөөгүй үлдэгдлийг барагдуулах талаар
тодорхой ажил зохион байгуулах, 6-12 сараар төлбөрөө төлдөггүй сууц өмчлөгчдийг
Иргэний хуулийн 149.2 дахь заалтыг үндэслэн шүүхийн байгууллагаар шийдвэрлүүлэх
2. Сууц өмчлөгчдийн холбооны бүх гишүүдийн хурлыг хуралдуулан, 3-аас доошгүй хүний
бүрэлдхүүнтэй орон тооны бус хяналтын зөвлөлийг байгуулан ажиллуулах
3. Сууц өмчлөгчдийн холбооны жилд хийсэн ажлыг дүгнэж байх, удирдах зөвлөлийн
гишүүдийн ажлыг сайжруулах
4. Орлогын байцаагчийн орон тоо нэмж ажиллуулах асуудлыг шийдвэрлэх
“Өрнөх”Сууц өмчлөгчдийн холбооны гүйцэтгэх
захирал Д.Болормаад
.
1. Тогтмол ажлын байртай болон сууц өмчлөгчдөд хийсэн ажлаа сурталчлан тайлагнах
ажлыг сайжруулах
2. Бэлнээр хураан төвлөрүүлж байгаа засвар үйлчилгээний хураамжийн баримтын
бүрдэлтийг сайжруулах

8. Очир илч” ОНӨААТҮГ-ын 2011-2015 оны үйл ажиллагааны үр дүн
ЗААГ-09/2012/04/ГА Page 8
3. Засвар үйлчилгээний хураамжийн төлөгдөөгүй үлдэгдлийг барагдуулах талаар
тодорхой ажил зохион байгуулах, 6-12 сараар төлбөрөө төлдөггүй сууц өмчлөгчдийг
Иргэний хуулийн 149.2 дахь заалтыг үндэслэн шүүхийн байгууллагаар шийдвэрлүүлэх
4. Сууц өмчлөгчийн холбооны орлого, зардлын бүртгэл хөтлөлтийг сайжруулах
5. 3 иргэнтэй түрээсийн гэрээг шинэчлэн хийж, түрээсийн орлогыг төвлөрүүлэх
Гүйцэтгэлийн аудитаар тогтоосон 10645,0 мянган төгрөгийн зөрчлийг арилган 540,0
мянган төгрөгийн төлбөрийг актанд заасан хугацаанд барагдуулах, өгөгдсөн зөвлөмжийг
хэрэгжүүлэн биелэлтийг 2013 оны 10 сарын 01-ны дотор албан тоотоор ирүүлэх.
ЕРӨНХИЙ АУДИТОРХ.БОЛДБААТАР