I got this from my mom. Hope it will be useful for all (Thai) expecting mothers :)

1. รัก ลูก .....
เลี้ย งเค้า ให้ด ี... ตั้ง แต่อ ยู่ใ น
...
ครรภ์
ด้ว ยความผูก พัน ... ที่แ ม่ม ี
รองศาสตราจารย์ นาย
แพทย์ อติว ุท ธ กมุท มาศ
สูต ิน รีแ พทย์
อาจารย์ป ระจำา คณะ
แพทยศาสตร์ มหาวิท ยาลัย
ธรรมศาสตร์

2. การเจริญ เติบ โตของทารกใน
ครรภ์ แบบใหญ่ ๆ คือ
รเจริญ เติบ โตของทารกในครรภ์ม ี 2 รูป
1. การเจริญ เติบ โตทางโครงสร้า ง
2. การพัฒ นาการเกี่ย วกับ ระบบการทำา งานต่า งๆ ของร่า งกาย
ปัจ จัย ที่ส ่ง ผลให้ม ีก ารเจริญ
เติบ โตของทารกในครรภ์
1. กรรมพัน ธุ์
2. สิ่ง แวดล้อ ม
3. สภาวะโภชนาการ
4. การปฎิบ ัต ิต นของมารดาระหว่า งตั้ง ครรภ์

3. การพัฒ นาการของทารกใน
ครรภ์
นับ อายุค รรภ์ต ั้ง แต่ว ัน แรกของการมีป ระจำา เดือ นครั้ง
สุด ท้า ย ไปจนครบ 40 สัป ดาห์
5-6 สัป ดาห์
8-12 สัป ดาห์
มีพ ัฒ นาการของระบบประสาทส่ว นกลางและไข
ทารกมีข นาดยาว 2.5 ซม. หัว โต แขนขาพัฒ นาขึ้น เห
หัว ใจเริ่ม เต้น เป็น จัง หวะ

6. อายุค รรภ์ 16-20 สัป ดาห์
ทารกมีข นาดยาวขึ้น 16 ซม.อวัย วะต่า งๆพัฒ นา
เกือ บทุก ระบบ
อวัย วะเพศชัด เจนสมบรูณ ์ ผิว หนัง ดูใ สและมีข น
อ่อ นขึ้น

7. รรภ์ 24-28 สัป ดาห์ ผิว หนัง ชุ่ม ชื้น ขึ้น ปอดเริ่ม ทำา งาน เริ่ม เปิด -ปิด ตา
เริ่ม ได้ย ิน เสีย ง นำ้า หนัก 600-1,000 กรัม
-40 สัป ดาห์ ทารกมีน น .ตัว มากกว่า 1,600 กรัม ขึ้น ไป เจริญ เติบ โตเต
ปอดทำา งานสมบูร ณ์ เริ่ม กลับ ศีร ษะลง เตรีย มพร้อ มที่จ ะ
การคลอดส่ว นใหญ่ จะอยูใ นช่ว ง 37-42 สัป ดาห์
่

8. อัต ราการเพิ่ม นำ้า หนัก ตัว ของ
มารดาระหว่า งตั้ง ครรภ์
รเพิม นำ้า หนัก ตัว ตลอดการตั้ง ครรภ์ ประมาณ 10-14 กิโ ลกร
่
ช่ว งอายุค รรภ์
0-12 สัป ดาห์
นำ้า หนัก ตัว เพิ่ม ขึ้น
1-2 ก.ก
16-20 สัป ดาห์ นำ้า หนัก ตัว เพิ่ม ขึ้น
1-1.5ก.ก/ อ น
เดื
24 สัป ดาห์ข ึ้น ไป นำ้า หนัก ตัว เพิ่ม ขึ้น
1.5-2 ก.ก/ อ น
เดื

9. นำ้า หนัก คุณ แม่ข ณะตั้ง
ครรภ์
เพิ่ม ขึน จาก
้
ตัว ลูก 3,300 กรัม
รก 680 กรัม
นำ้า ครำ่า 900 กรัม
มดลูก ทีข ยายขนาดขึ้น 900
่
กรัม
• เต้า นมที่ข ยายขนาดขึ้น 900
กรัม
• เลือ ดและนำ้า ในร่า งกายทีเ พิม
่ ่
ปริม าณขึ้น 1,800 กรัม
•
•
•
•

10. สุข ภาพที่ด ีข องลูก น้อ ยกำา หนดได้ต ั้ง แต่
อยู่ใ นครรภ์
ด้ว ยปัจ จัย อะไรบ้า ง
กรรมพัน ธุ์
สิ่ง แวดล้อ ม
อาหาร
การปฏิบ ัต ิต น
ต่า ง ๆ

11. กรรมพันธุ์
 Gene
 โรคทางกรรมพันธุ์ในครอบครัว
 อายุของมารดาขณะตั้งครรภ์
 โรคประจำาตัวของมารดา

12. สิ่งแวดล้อม
 สารพิษ
 บุหรี่
 การทำางาน
 สิ่งแวดล้อมในครรภ์
 อย่ารับประทานยาเองโดยไม่ปรึกษาแพทย์

13. อาหารขณะตั้ง ครรภ์

14. ภาวะโภชนาการ กับ อาหาร
ของมารดาตั้ง ครรภ์ล ’
‘หลากหลาย’ ‘พอเหมาะ’ ‘สมดุ
1-3 เดือ น
ควรรับ ประทานอาหา รให้ค รบทั้ง 5 หมู่ เน้น
อาหารที่ม ีก รดโฟลิก สูง
ความจำา เป็น : ทารกใช้สารอาหาร กรดโฟลิค
ในการสร้างอวัยวะต่างๆ
และสร้างเซลสมอง
4-6 เดือ น ควรเน้น สารอาหาร แคลเซี่ย ม เหล็ก
ไอโอดีน รวมทั้ง วิต ามิน ต่า งๆ
ความจำา เป็น : สารอาหารจำาถูกนำาไปใช้สร้าง
เซลต่างๆของอวัยวะเพิ่มขึ้น
และเน้นโครงสร้างที่แข็งแรง มี
ขนาดเพิ่มขึน
้
7-9 เดือ น ควร เน้น อาหารโปรตีน จากเนื้อ สัต ว์ และถั่ว
ต่า งๆ กรดไขมัน ชนิด ไม่อ ิ่ม ตัว

15. อาหารที่ค วรงดและหลีก เลี่ย ง
ของมารดาตั้ง ครรภ์
 หลีก เลี่ย งการ รับ ประทานอาหารที่ป รุง ไม่ส ุก
หริอ สุก ๆดิบ ๆ
 หลีก เลี่ย งการรับ ประทานอาหารกึ่ง สำา เร็จ รูป
อาหารกระป๋อ ง
ที่ม ีส ่ว นผสมของผงชูร ส
 หลีก เลี่ย ง เครื่อ งดื่ม และอาหารที่ม ีส ารคาเฟ
อีน เช่น ชา กาแฟ
 ลดอาหารที่ม ีร สชาด เค็ม จัด เผ็ด จัด และ
อาหารที่ม ัน จัด
 งดแอลกอฮอล์ และเหล้า
 ลดอาหารหวานจัด

16. โปรตีน : เพิ่ม

17. ข้อ เสนอแนะ
 หลากหลายแหล่งโปรตีน
 ดื่มนมวันละ 1-2 แก้ว

18. คาร์โ บไฮเดรต : ลด

19. ข้อ เสนอแนะ
 จำากัดความหวานในอาหาร
 ลดอาหารพวกแป้ง ข้าว เผือก มัน
 ผลไม้รสหวาน ทุเรียน
 นำ้าอัดลม นำ้าอ้อย นำ้าตาลสด นำ้ามะพร้าว

20. กรดไซอะลิค (Sialic
Acid)
•เป็น สารอาหารกลุ่ม คาร์โ บไฮเดรต
•เป็น ตัว เชือ มการส่ง สัญ ญาณระหว่า ง
่
เซลล์ป ระสาท
•ช่ว ยให้ม ีพ ัฒ นาการด้า นการเรีย นรู้
และความจำา
•ทำา งานร่ว มกับ ดีเ อชเอ
•ดื่ม นมที่ผ สมกรดไซอะลิค

21. ไขมัน : ลดบางชนิด ,เพิ่ม
บางชนิด
ไขมัน ที่ค วร
เพิม
่
ไขมัน ที่ค วร
ลด

22. กรดไขมัน (Fatty acid)
 เกิด จากการย่อ ยสลายของไขมัน
ชนิด ต่า งๆ
 มี 2 ชนิด คือ
 กรดไขมัน อิ่ม ตัว
 กรดไขมัน ไม่อ ิ่ม ตัว

23. กรดไขมัน ชนิด อิ่ม ตัว และไม่อ ิ่ม ตัว
มีค วามสำา คัญ อย่า งไร ?

24. กรดไขมัน อิ่ม ตัว
 เกาะและอุด ตัน ในหลอดเลือ ดได้
ง่า ย
 พบมากในไขมัน สัต ว์,นำ้า มัน
หมู,นำ้า มัน มะพร้า ว
และ นำ้า มัน ปาล์ม
 ควรหลีก เลีย งการรับ ประทาน
่
 ดื่ม นมทีม ีไ ขมัน ตำ่า หรือ ไม่ม ีไ ข
่

25. กรดไขมัน ไม่อ ิ่ม ตัว
 ไม่เ กาะและอุด ตัน ในหลอดเลือ ด
 พบมากในนำ้า มัน ดอกคำา ฝอย ,
นำ้า มัน ดอกทานตะวัน , ปลาทะเล
และ สาหร่า ยทะเล
 มีป ระโยชน์ต ่อ พัฒ นาการ
ของสมองลูก น้อ ยในครรภ์

26. กรดไขมัน ไม่อ ิ่ม ตัว ที่
สำา คัญ
กรดไขมัน ทั้ง 2 ชนิด นี้
จัด เป็น กรดไขมัน
จำา เป็น (Essential Fatty Acid) ซึ่ง
ร่า งกายสร้า งเองไม่ไ ด้
ต้อ งได้ร ับ จากอาหาร

28. กรดไขมัน โอเมก้า 3 ที่
สำา คัญ
รับ ประทานอาหารที่ม ีก รดโอเมก้า 3 (ปลา
ทะเล สาหร่า ยทะเล)
กรดอัล ฟ่า ไลโนลิน ิก
(Alpha-linolenic acid)
กรดไอโคซาเปนตาโนอิก
(Eicosapentaenoic acid,
EPA)
กรดโดโคซาเฮกซาอีโ น

29. กรดไขมัน โอเมก้า 6 ที่
สำา คัญ
รับ ประทานอาหารที่ม ีก รดโอเมก้า 6
(นำ้า มัน ดอกคำา ฝอย นำ้า มัน เม็ด ทานตะวัน
นำ้า มัน ข้า วโพด)
กรดไลโนเลอิค
กรดอะราคิโ นนิค
(Linoleic acid)
(Arachidonic acid, ARA)

30. DHA (ดีเ อชเอ )&ARA (เออาร์
เอ )
 กรดไขมัน ไม่อ ิ่ม ตัว สายโซ่ย าว
ฟ่า)
(Long chain polyunsaturated fatty acids , LCPUFAs, พู
มีธาตุคาร์บอนจับกันเป็นสายยาวตั้งแต่ 14 ตัวขึ้น
 มีค
ไป และวามสำา คัญ ต่อ
มีคาร์บอนที่จับกันมากกว่า 2 แขน ตั้งแต่ 2
• การพัฒ นาเซลล์ส มองของลูก
ตำาแหน่งขึ้นไป
น้อ ยในครรภ์
• การพัฒ นาเซลล์ท ี่จ อตาของดวง
ตาลูก น้อ ย

31. กรดไขมัน โอเมก้า 9
มีค วามสำา คัญ ต่อ การพัฒ นา
ของ
• เส้นใยในการรับส่ง
สัญญาณของเซลล์สมอง
(Axon และ Dendrite)
• ปลอกหุ้มเส้นใย
มีม ากในอาหารประเภท
ไขมัน เนย
นำ้า มัน ถั่ว ลิส ง นำ้า มัน หมู
นำ้า มัน มะกอก

32. วิต ามิน : เพิ่ม

33. ข้อ เสนอแนะ
 เพิ่มวิตามินจากอาหาร ผัก ผลไม้
 ยาเม็ดวิตามิน?
 มีความจำาเป็นในแต่ละชนิดของวิตามินในการ
พัฒนาร่างกาย เช่น วิตามิน เอ บี ซี ดี อี เค
 มีไฟเบอร์จากอาหารกลุ่มนี้ชวยเรื่องท้องผูก
่
เพราะสตรีตั้งครรภ์มักมีปญหาท้องผูกบ่อย
ั

34. แร่ธ าตุต ่า งๆ : เพิ่ม

35. ธาตุเ หล็ก
 เป็น ส่ว นประกอบสำา คัญ ของฮีโ ม
โกลบิน ในเม็ด เลือ ดแดง
 จำา เป็น ต้อ งรับ ประทานเพิ่ม เช่น
ตับ
 และจำา เป็น ต้อ งรับ ประทานจากยา
เม็ด ธาตุเ หล็ก ด้ว ย การรับ
ประทานอาหารอย่า งเดีย วไม่
เพีย งพอ

36. โฟเลต
 มีค วามจำา เป็น ต่อ การเจริญ เติบ โตของ
สมอง
และระบบประสาท
 โรคทีเ กิด จากการขาดโฟเลต
่
• ภาวะไม่มเนือสมอง
ี ้
• มีนำ้าในสมอง
• ไขสันหลังไม่ปิด
 กรดโฟลิค มีม ากใน
• ผักใบเขียว,ถั่วเหลือง,ส้ม,กล้วย
• นมเสริมโฟเลต
 ในบางกรณีอ าจต้อ งรับ ประทานตั้ง แต่
ก่อ นตั้ง ครรภ์
อย่า งน้อ ย 3 เดือ น
ประโยชน์อ ื่น ๆ ของโฟเลต

37. แคลเซีย ม
 ได้จ ากนม
 อาหารที่ม ีแ คลเซีย มสูง กระดูก
อ่อ น ปลาเล็ก ปลาน้อ ย
 ยาเม็ด แคลเซีย ม
 พัฒ นาการสร้า งกระดูก และฟัน

38. เลซิต ิน
• เป็น ตัว สร้า งอะเซตทิล โคลีน ซึง เป็น
่
สารสือ สัญ ญาณประสาท
่
• หน้า ที่ส ำา คัญ อื่น
• เป็นองค์ประกอบของเยื่อหุ้มเซลล์และ
เนื้อเยื่อของร่างกาย
• ช่วยละลายไขมันทำาให้สงไปในกระแส
่
เลือดได้
• แหล่ง ของเลซิต ิน
• ไข่แดง ตับ หัวใจสัตว์
• ข้าวสาลี ถั่วเหลือง เต้าหู้

39. สัง กะสี
 มีความจำาเป็นต่อการพัฒนาการทางร่างกายและ




ระบบสืบพันธุ์ ทารกเพศชายต้องการสังกะสี
มากกว่าทารกเพศหญิงถึง 5 เท่า หากขาดอาจ
เกิดภาวะทองแดงและเป็นหมัน
เกี่ยวข้องกับขนาดของศีรษะทารก
ช่วยให้ฮอร์โมนของคุณแม่สมดุล ช่วยลดอาการ
หน้าท้องแตกลาย
ช่วยในการฟื้นตัวของคุณแม่หลังคลอดได้ดีขึ้น
เพราะฮอร์โมนสมดุลขึ้น
พบในไข่ หอยนางรม ถั่ว กล้วย

40. นำ้า
: เพิม
่

41. การปฎิบ ัต ิต นที่ด ีข องคุณ แม่
 ฝากครรภ์ต ั้ง แต่เ ริ่ม ตั้ง ครรภ์
 รับ ประทานอาหารที่ถ ูก หลัก โภชนาการ
ให้ค รบทั้ง 5หมู่
 ออกกำา ลัง กายให้ส มำ่า เสมอ
 ดื่ม นำ้า สะอาดให้เ พีย งพออย่า งน้อ ยวัน ละ
6-8 แก้ว /วัน
 งดเครื่อ งดื่ม ที่ม ีแ อลกอฮอล์ และคาเฟอีน
 งดการสูบ บุห รี่
 พัก ผ่อ นให้เ พีย งพอ
 ไม่ค วรใช้ย ารับ ประทานเอง ควรอยู่ภ าย
ใต้ก ารดูแ ลของแพทย์
 ดูแ ลรัก ษาความสะอาดของร่า งกายเป็น
ประจำา อย่า งสมำ่า เสมอ

42. การปฏิบ ัต ิท ี่น ่า จะ
เป็น ผลดีต อ การกระตุ้
่
นพัฒ นาการของเด็ก

43. อารมณ์ด ีอ ยู่เ สมอ

45. การฟัง เพลง

46.  เสีย งเมื่อ ผ่า นผนัง
หน้า ท้อ ง
และ นำ้า ครำ่า จะ เบา
ลง 30 dB
 หู ชัน ใน กลาง นอก
้
สมบูร ณ์
ช่ว งกลางของการ
ตั้ง ครรภ์
 ได้ย ิน เสีย งเมือ อายุ
่
ครรภ์
ประมาณ 6 เดือ น

47.  ตอบสนองต่อ เสีย งดนตรี
 เคลื่อ นไหวตามจัง หวะ
 จัง หวะการเต้น ของหัว ใจ
เปลี่ย นแปลง
 มีร ายงานพัฒ นาการเรื่อ ง
การพูด การฟัง ดีก ว่า

48.  เพลงไพเราะ ฟัง
สบาย
 อย่า งน้อ ยวัน ละ 10
นาที

49. คุย กับ ลูก

50.  คุย กับ ลูก หรือ
ร้อ งเพลง
 จากการศึก ษาพบ
ว่า ทารกแรกเกิด
สามารถจำา เสีย ง
ของแม่ไ ด้
 ช่ว ง 6 เดือ นขึ้น
ไป
 ขณะลูก ตื่น ดิ้น
เตะ
หรือ หลัง รับ
ประทานอาหาร
ใหม่ๆ

51. ลูบ สัม ผัส หน้า
ท้อ ง

53. ดูร ป
ู
สวยงาม

59. ลูก
ทารกสามารถมอง
เห็น แสงได้
ตั้ง แต่อ ายุค รรภ์ 7
เดือ น

60.  พัฒ นาการของทารกขึน อยูก ับ หลาย
้
่
ปัจ จัย
 ทัง พ่อ และแม่ต ่า งก็ม บ ทบาทสำา คัญ ต่อ
้
ี
การพัฒ นาการ
ของลูก
 ควรกระตุน ตั้ง แต่ท ารกอยูใ นครรภ์
้
่
ทารกและหลัง คลอด

61. Thank you