1. อาหารเฉพาะวัย

2. การใช้พ ลัง งานจาก
สารอาหาร
Basal Metabolism
Rate : BMR
พลัง งานประกอบ
กิจ กรรมต่า งๆ
พลัง งานเพื่อ การ
เปลี่ย นแปลงอาหาร
ภายในร่า ่อ การขับ ของ
พลัง งานเพื งกาย

3. ปัจ จัย ทีม ผ ลต่อ การ
่ ี
ใช้พ ลัง งาน
-พื้น ที่ผ ิว ร่า งกาย - พื้น ที่ผ ิว มาก
จะมีก ารสูญ เสีย ความร้อ นมาก
ทำา ให้ร ่า งกายต้อ งการ
พลัง งานมากขึ้น คนผอมมีพ ื้น ที่
ผิว มากกว่า คนอ้ว นทีม ีน ำ้า หนัก
่
องค์ป ระกอบของร่า งกาย - คนที่
ตัว เท่า กัน
มีก ล้า มเนื้อ มาก เช่น นัก กีฬ า
ต้อ งการพลัง งานขั้น พื้น ฐานใช้
สูง กว่า คนที่ม ีก ล้า มเนื้อ น้อ ย เช่น

4. ปัจ จัย ที่ม ีผ ลต่อ การ
ใช้พ ลัง งาน (ต่อ )
อายุ - ทารกต้อ งการ
พลัง งานใช้ใ นการเจริญ
เติบ โตมากกว่า วัย อื่น
กิจ กรรมประจำา วัน - ผู้ใ ช้
แรงงานจะต้อ งการพลัง งาน
จากสารอาหารมากกว่า ผู้
ทำา งานในสำา นัก งาน

5. ปัจ จัย ที่ม ีผ ลต่อ การ
ใช้พ ลัง งาน (ต่อ งการ
เพศ – เพศหญิง ต้อ )
พลัง งานตำ่า กว่า เพศชาย
เพราะผู้ห ญิง มีไ ขมัน ใน
กล้า มเนือ มากกว่า ผู้ช าย
้
การนอน – ระหว่า งนอน
หลับ พลัง งาน
ขัน พืน ฐานจะตำ่า กว่า
้ ้

6. ปัจ จัย ที่ม ีผ ลต่อ การ
ใช้พ ลัง งาน (ต่อ )
อุณ หภูม ิ - อุณ หภูม ิร ่า งกายที่
สูง ขึ้น จะทำา หน้า ที่เ ป็น ตัว เร่ง
ปฏิก ร ิย าต่า งๆ ในร่า งกาย ดัง
ิ
นั้น คนที่เ ป็น ไข้จ ะต้อ งการ
พลัง งานสูง กว่า ในภาวะปกติ
คนที่
อยู่ใ นที่อ ากาศหนาว ระดับ

7. ปัจ จัย ที่ม ผ ลต่อ การ
ี
ใช้พ ลัง งาน (ต่อ )
สภาวะทางโภชนาการและ
สรีร วิท ยา - คนที่ม ีภ าวะ
โภชนาการ ไม่ด ีพ ลัง งานขั้น
พื้น ฐานจะตำ่า ในทางตรงกัน
ข้า ม หญิง ตั้ง ครรภ์ หญิง ให้
นมบุต ร และเด็ก ที่ก ำา ลัง เจริญ

8. ปัจ จัย ที่ม ผ ลต่อ การ
ี
ใช้พ ลัง งาน (ต่อ )
ต่อ มไร้ท ่อ
ต่อ มไทรอยด์ท ำา งานมาก
อัต ราการเผาผลาญจะเพิ่ม ขึ้น
พลัง งานขั้น พืน ฐานจะสูง ถ้า
้
ต่อ มไทรอยด์ท ำา งานน้อ ยอัต รา
การเผาผลาญจะลดลง

9. ปัจ จัย ที่ม ผ ลต่อ การ
ี
ใช้พ ลัง งาน (ต่อ )
โรคภัย ไข้เ จ็บ –
ในขณะที่เ ป็น ไข้ การ
ทำา งานของเซลล์ภ ายใน
ร่า งกายเพิ่ม มากขึ้น ดัง นั้น
ความต้อ งการพลัง งานจึง สูง
ขึ้น

10. สิ่ง ที่ต ้อ งรู้ใ นการ
คำา นวณอาหาร
ความต้อ งการ
พลัส่งานของบุค คล
สัด ง ว นของสาร
อาหารทีใ ห้พ ลัง งาน
่
ตารางแสดงคุณ ค่า
อาหาร
ตารางแสดงคุณ ค่า อาหาร
ไทยส่ว นที่ก ิน ได้
100 กรัม ( Food
อาหารแลกเปลี่ย น ( Food
composition tables )
exchange lists )

11. นวณปริม าณและพลัง งานจากสารอา
หมายถึง การคิด ปริม าณ
และพลัง งานของสารอาหารที่
บุค คลควรได้ร ับ แต่ล ะวัน
เพื่อ นำา ไปกำา หนดปริม าณ และ
ชนิด อาหารแต่ล ะประเภทที่
บุค คลต้อ งรับ ประทานต่อ มือ้
และต่อ วัน ว่า มีจ ำา นวนมากน้อ ย
เพีย งไร

12. สิง สำา คัญ ในการคำา นวณ คือ
่
1. ต้อ งรู้ป ริม าณพลัง งานที่บ ุค คล
ควรได้ร ับ ในแต่ล ะวัน
2. ต้อ งรู้ว ่า อาหารแต่ล ะประเภทมี
สารอาหารประเภทใดบ้า ง
ปริม าณพลัง งาน และปริม าณสาร
อาหารที่ใ ห้พ ลัง งานต่อ อาหารหนึ่ง
ส่ว นว่า มีม ากน้อ ยเพีย งใด
3. ต้อ งเข้า ใจเรื่อ งของโรคและ
อาการของโรค เมื่อ ต้อ งจัด อาหาร

13. การคำา นวณพลัง งานที่ค วร
ได้ร ับ ในแต่ล ะวัน
นำ้า หนัก ตัว ที่ค วรจะเป็น ( ideal
body weight )
ชาย = ส่ว นสูง
(ซม.) - 100
= ..............
กิโ ลกรัม

14. ความต้อ งการพลัง งาน
ตามกิจ กรรม
นน.เปรีย บ งาน งาน งาน
เทีย บกับ หนัก ปาน เบา
Kcal /
นน.ที่ค วร กลาง
Kg /
น.น.
เป็น น้อ ยกว่า ปกติ 45 - 50
day
40 25
น.น.ปกติ 40 35
30
น.น.มากกว่า ปกติ 35
30 20 - 25

15. งานหนักงการพลัง งาน
ความต้อ - กรรมกร
ทำา สวน ทำา ไร่
ตามกิจ กรรม (ต่อ )
ทหาร นัก กีฬ า
งานปานกลาง - แม่
บ้า น นัก ศึก ษา
งานเบา - งาน
สำา นัก งาน ครู
นัก บัญ ชี แม่
บ้า นมีเ ครื่อ ง ผ่อ น
แรง พนัก งานห้า ง

16. ตัวอย่าง หญิงไทย นักศึกษา
ส่วนสูง 162 ซม. นำ้าหนักที่
ควรจะเป็น คือ
= 162 ซม. - 110
= 52 กิโลกรัม
พลัง งานที่ค วรได้ร ับ ต่อ วัน
คือ
= 52 กิโ ลกรัม  35
แคลอรี่ / กิโ ลกรัม / วัน

17. สัด ส่ว นของสารอาหารให้
พลัง งานควรได้ร ับ ต่อ วัน
คาร์โ บไฮเดรท ประมาณร้อ ยละ
50 - 60 ของพลัง งาน/วัน
โปรทีน ประมาณร้อ ยละ 10 -
15 ของพลัง งาน/วัน
ไขมัน ประมาณร้อ ยละ 30
- 35 ของพลัง งาน/วัน

19. โภชนาการสำา หรับ หญิง มีค รรภ์
นำา ไปใช้อ ะไรบ้า ง
แม่ บำา รุง ร่า งกาย ระยะ
ตั้ง ครรภ์
ทารก ระยะคลอดบุตสร้า ง
ระยะแรก ร
อวัย วะต่า งๆ ของทารก
ระยะที่ 2 การเจริญ
เติบ โตของโครงสร้า ง

20. พลัง งานจากสารอาหาร
ระยะแรก ไม่เ พิม
่
ระยะที่ 2 และ 3 เพิ่ม
180-200 กิโ ลแคลอรี่
สำา หรับ BMR เพิ่ม
ขึ้น ของแม่

21. โปร
ทีน
สร้า งเนื้อ เยื่อ ในร่า งกายแม่
ระยะที่ 2 และ 3
ขนาดมดลูก ต่อ มนำ้า นม
รก สายสะดือ
สร้า งนำ้า นม สร้า ง

22. แคลเซี่
ยม
ต้อ งการมากในระยะ 2
และ 3
ต้อ งการสูง สุด ในเดือ น
สุด ท้า ยก่อ นคลอด
* การสร้า งนำ้า นม
มารดา

23. เหล็ก
ต้อ งการเหล็ก วัน ละ 26
มิล ลิก รัม ในระยะที่ 3
หรือ 700-1000
มิล ลิก รัม ตลอดระยะ
การตั้ง ครรภ์

24. ไอโอดี
น
เพิ่ม ตามความต้อ งการ
ของพลัง งาน
วิต ามิ
น
เพิม ตามปริม าณทีก น
่ ่ ิ

25. โภชนาการหญิง
ระยะให้น มบุต ร
สำา หรับ ผลิต นำ้า นมประมาณวัน
ละ 20-30 ออนซ์
ซ่อ มแซมร่า งกายจาก
การคลอด
พลัง งาน หรือ ต้อ งใช้ 120

26. โปร
ทีน
เพิ่ม จากปกติว ัน ละ
40 กรัม
แคลเซี่
ยม
เพิ่ม มากกว่า ระยะตั้ง ครรภ์ว ัน
ละ 200 มิล ลิก รัม

27. วิต ามิน บีห นึ่ง บี
สอง
เพิ่ม ตามพลัง งานทีก น
่ ิ
เหล็ก วิต ามิน ซี
วิต ามิน เอและดี
เท่า กับ ตอนตั้ง ครรภ์

28. โภชนาการ
สำา หรับ ทารก
ทารกนำ้า หนัก แรกเกิด ประมาณ
3,000-3,500 กรัม
5 เดือ น 2 เท่า ของแรก
เกิด 1
ปี 3 เท่า ของแรกเกิด
2 ปี
4 เท่า ของแรกเกิด
ส่ว นสูง แรกเกิด

29. ความต้อ งการพลัง งาน
จากสารอาหาร
พลัง งาน ต้อ งการวัน ละ
110 Kcal/ Kg
โปรทีน 2-3 gm/ Kg
ไขมัน ไม่น ้อ ยกว่า
ร้อ ยละ 15 ของ
แคลอรี่ท ั้ง หมดและ

30. เกลือ แร่
แคลเซี่ย ม วัน ละ 500
มิล ลิก รัม
เหล็ก วัน ละ 1 มิล ิก รัม /
กิโ ลกรัม นำ้า หนัก ตัว
เสริม เดือ นที่ 4

31. เกลือ แร่
(ต่อ )
วิต ามิน เสริม วิต ามิน ซี
นำ้า ความต้อ งการ
ประมาณ 1.5 ซีซ ี/ 1 kcal/day

32. นำ้า นมแม่
24-48 ชั่ว โมง การหลั่ง นำ้า นม
เล็ก น้อ ย
2-3 วัน แรก นำ้า นมเหลือ งใส
เรีย กว่า นำ้า นมนำ้า เหลือ ง
หรือ Colostum
ปริม าณ 10-14 ml

33. ข้อ ดีข อง
Colostum
ปริม าณโปรทีน สูง
ปริม าณเกลือ แร่ส ูง
มีส ารให้ภ ูม ิค ุ้ม กัน โรค
ช่ว ยพัฒ นาเอ็น ไซม์

34. การเลี้ย งลูก ด้ว ยนมแม่
นมแม่เ ป็น อาหารสมบูร ณ์
แบบมากที่ส ุด เพราะมีส าร
อาหารครบถ้ว นทั้ง ปริม าณและ
คุณ ภาพที่ท ารกต้อ งการ ความ
เข้ม ข้น พอเหมาะ ปราศจาก
เชื้อ ได้ร ับ ภูม ิต ้า นทานจากแม่

35. ประโยชน์ข องการ
เลี้ย งลูก ด้ว ยนมแม่
ด้า นจิต ใจ – ความอบอุ่น
ปลอดภัย
ด้า นเศรษฐกิจ – ประหยัด เวลา
ค่า ใช้จ ่า ย
ด้า นสุข าภิบ าล – อัต ราตายตำ่า

36. รปฏิบ ต ิใ นการเลี้ย งลูก ด้ว ยนำ้า นมแ
ั
* กิน อาหารที่ม ีค ุณ ค่า ทาง
โภชนาการในปริม าณที่เ พีย งพอ
* ระวัง เรื่อ งอาหารและการใช้ย า
* นมมารดามีเ หล็ก วิต ามิน ซีแ ละดี
ตำ่า ควรเสริม อาหาร
เมื่อ ถึง วัย
* ให้น มผสมเพิ่ม เติม เมื่อ มารดามี
นำ้า นมไม่เ พีย งพอ

37. 1. สภาพร่า งกาย เนื่อ งจากทารก
เลือ กเวลาในการให้อ าหารเสริม
แต่ล ะคนจะมีค วามพร้อ ม ในการ
รับ ประทานอาหารที่แ ข็ง กว่า
นำ้า นม ช้า เร็ว -ต่า งกัน แต่โ ดย
เฉลีย จะเริ่ม พร้อ ม เมื่อ อายุ 6
่
เดือ น ทารกจะเริ่ม ตอบสนอง
อาหารแข็ง โดยใช้ล น ดัน อาหาริ้
ออก อาหารช่ว งนี้ค วรเป็น อาหาร
กึ่ง แข็ง กึ่ง เหลว ที่ผ ่า นการบด
ละเอีย ดแล้ว

38. การเลือ กเวลาในการให้
ทารกจะพัฒ นาความ
สามารถในการบดเคี้ย วตั้ง แต่
อาหารเสริม (ต่อ )
อายุ 6 เดือ น ซึ่ง เป็น ช่ว งที่ฟ ัน
นำ้า นมเริ่ม งอกขึ้น มา เมือ ทารก
่
มีอ าหารตอบสนองอาหาร โดย
ให้ค วามสนใจเริ่ม ขยับ ปาก
ตามหรือ ไขว่ค ว้า อาหารหยิบ
อาหารเข้า ปาก แสดงว่า ทารก
มีค วามพร้อ มจะรับ ประทาน

39. การเลือ กเวลาในการให้
อาหารเสริม (ต่อ )
2. เวลาในการให้น มแม่
หรือ นมชงสูต รทารกเริ่ม ไม่
เพีย งพอต่อ ความต้อ งการของ
ทารก พิจ ารณาจากขนาดและ
นำ้า หนัก ตัว ของทารก เทีย บกับ
มาตรฐานตามอายุข องทารก
ถ้า ทารกมีข นาดและนำ้า หนัก ตัว

40. การเลือ กเวลาในการให้
อาหารเสริม (ต่อ )
ถ้า แม่ใ ห้อ าหารเสริม เร็ว
เกิน ไป (ช่ว งอายุก ่อ นครบ 4-5
เดือ น) อาหารเสริม จะทำา ให้
ทารกอิ่ม จนไม่ส ามารถดูด นม
ได้ เพราะกระเพาะทารกมี
ขนาดเล็ก จุอ าหารได้
ไม่ม าก ดัง นั้น อาหารเสริม

41. อายุข อง
ตัว อย่า งอาหารเสริม ทีใ ห้ไ ด้
่
ทารก
กล้ว ยสุก ครูด , ข้า วบดใส่น ำ้า แกงจืด , ข้า วบด
3-4 เดือ น ใส่ต ับ บด, ข้า วบดกับ ถัว ต้ม เปื่อ ยๆ, ข้า วบด
่
กับ เต้า หูข าว
้
เริ่ม ให้อ าหารประเภทเนือ ปลาบด , ข้า วบดกับ
้
5-6 เดือ น ฟัก ทองต้ม เปื่อ ย, มะละกอสุก ครูด , ข้า วบดกับ
ผัก ต้ม เปื่อ ยๆ
7 เดือ น ให้เ นือ สัต ว์บ ดกับ ข้า ว, ไข่ท ง ฟองบด
้ ั้
ให้อ าหารเป็น มือ หลัก ได้ 1-2 มือ (ยัง คงให้
้ ้
8-9 เดือ น
นมด้ว ย)
10-11 ให้อ าหารเป็น มือ หลัก ได้ 3 มือ (ยัง คงให้น ม
้ ้

42. วรปฏิบ ัต ิใ นการให้อ าหารทารก
* ให้อ าหารเพีย งอย่า งเดีย ว
ก่อ น เมื่อ ชิน แล้ว ค่อ ยลอง
อาหารอย่า งอื่น ใหม่
* เริ่ม ด้ว ยจำา นวนน้อ ยก่อ นเพิ่ม
ขึ้น ทีล ะน้อ ย
* ให้อ าหารที่ม ีค วามข้น น้อ ย
ก่อ นเพิ่ม ความข้น ให้ สูง ขึ้น

43. ข้อ ควรปฏิบ ัต ิใ นการให้
อาหารทารก (ต่อ )
* ให้อ าหารที่ม ีก ากน้อ ยย่อ ย
ง่า ยก่อ น เมือ ทารกเคี้ย วได้
่
จึง ค่อ ยให้อ าหารที่ม ีก าก
* ถ้า เด็ก ไม่ช อบไม่ค วรบัง คับ
ควรทิ้ง ไว้ 1-2 สัป ดาห์แ ล้ว
ทดลองให้ซ ำ้า ถ้า ยัง ไม่ช อบ

44. ข้อ ควรปฏิบ ัต ิใ นการให้
อาหารทารก (ต่อ )
* หลีก เลี่ย งการให้อ าหารซำ้า
* สร้า งบรรยากาศในการรับ
ประทานอาหาร
* ต้อ งเป็น ตัว อย่า งที่ด ีส ำา หรับ
เด็ก ตลอดเวลา

45. ถ้า แม่ใ ห้อ าหารเสริม ช้า เกิน ไป
(หลัง อายุ 6 เดือ นไปแล้ว ) จะมีผ ล
ทำา ให้อ ัต ราการเจริญ เติบ โตของ
ทารกตำ่า กว่า ปกติ เพราะได้ร ับ สาร
อาหารไม่เ พีย งพอ โดยเฉพาะการ
พัฒ นาการของสมองจำา เป็น ต้อ งใช้
สารอาหารครบถ้ว น และปริม าณที่
เพีย งพอ การให้อ าหารเสริม ใน
เวลาทีเ หมาะสมจะช่ว ยเสริม
่
พัฒ นาการนี้ไ ด้ นอกจากนี้ห าก

46. การเลี้ย งทารกด้ว ยนมขวด
นมผงสูต รสำา หรับ ทารกตำ่า กว่า
6 เดือ น (Infant Formula Milk )
มีก ารปรับ โปรทีน ไขมัน วิต ามิน
เกลือ แร่ ใกล้เ คีย งนมมารดามาก
ที่ส ุด
เริ่ม ให้น มผงสูต รสำา หรับ
ทารกอย่า งต่อ เนื่อ งจนถึง
6 เดือ น จากนั้น เปลี่ย นเป็น นมวัว

47. โภชนาการสำา หรับ วัย ก่อ นเรีย น วัย
เรีย น และวัย หนุ่ม สาว
1-6 ปี วัย ก่อ นเรีย น
6-16 ปี วัย เรีย น
16-20 ปี วัย หนุม สาว
่
เป็น วัย ที่ร ่า งกายกำา ลัง เจริญ
เติบ โต ระยะที่ต ้อ งเรีย นรู้ใ นการอยู่
ร่ว มกับ ผู้อ ื่น หรือ อยู่ใ นสัง คมมาก

48. ความต้อ งการ
พลัง งาน
อายุ
พลัง งาน
1-3 ปี 1,200 Kcal
4-6 ปี 1,550 Kcal
7-9 ปี 1,900 Kcal

49. ความต้อ งการ
พลัง งาน (ต่อ )
อายุ
พลัง งาน
เด็ก ชาย 13-15 ปี
2,800 Kcal
16-19 ปี 3,300
Kcal

50. โปรทีน
วัน ละ 1-2 กรัม / นน. 1 กก.
เป็น โปรทีน คุณ ภาพดี

51. แคลเซี่ย ม
1-9 ปี เด็ก ควรได้ร ับ แคลเซี่ย ม
เท่า ผู้ใ หญ่
ประมาณวัน ละ 500
มิล ลิก รัม
10 ปีข ึ้น ไป เพิ่ม เป็น 600 มิล ลิก รัม
สำา หรับ เด็ก หญิง ทุก อายุ

52. เหล็ก
1-9 ปี วัน ละ 4
มิล ลิก รัม
10-12 ปี 8 มิล ลิก รัม
เด็ก ชาย 13 ปีข ึ้น ไป 11
มิล ลิก รัม
เด็ก หญิง มีป ระจำา เดือ น ควรได้

53. ไอโอดีน
วัย รุ่น พบว่า ต่อ มธัย รอยด์
ทำา งานมากขึ้น
ดัง นั้น จึง ควรกิน อาหารทะเล
มากและบ่อ ยครั้ง

54. วิต ามิน
เด็ก มีค วามต้อ งการ
มากกว่า ผู้ใ หญ่
ต้อ งการวิต ามิน เอและ
วิต ามิน ซีม าก

55. นำ้า
เด็ก มีค วามต้อ งการนำ้า สูง
กว่า ผู้ใ หญ่
( ผู้ใ หญ่ต ้อ งการนำ้า 1cc /
1Kcal )

56. ปัญ หาการกิน
ปฏิเ สธอาหาร
เรีย กร้อ งความสนใจ
กิน ผัก ผลไม้ไ ม่เ พีย งพอ
ห่ว งรูป ร่า ง
รับ ประทานอาหารไม่เ ป็น
ประโยชน์
ความกดดัน ทางอารมณ์

57. นาการสำา หรับ ผู้ใ หญ่แ ละผู้ส ูง อายุ
30 ปีข ึ้น ไป สมรรถภาพใน
การซ่อ มเซลล์ข องร่า งกายลด
ลง ร่า งกายสูญ เสีย เซลล์ม าก
ขึ้น อวัย วะเสื่อ มสมรรถภาพ
ในการทำา งาน

58. การเปลี่ย นแปลง
ทางสรีร ะ
* ประสิท ธิภ าพในการรับ รู้ร สและ
กลิน ของอาหารลดลง ไม่อ ยาก
่
อาหาร กิน อาหารได้น ้อ ย เสีย
ฟัน ทำา ให้เ คี้ย วลำา บาก
* ปัญ หาการย่อ ยและการดูด ซึม
ขาดอาหาร
* การใช้ส ารอาหารลดลง ความ
ไม่ส มดุล ของฮอร์โ มน

59. พลัง งาน (Kcal)
ชาย
หญิง
อายุ 20-29 ปี 2,550
1,800
30-39 ปี 2,450
1,700
40-49 ปี 2,350

60. ร่า งกายต้อ งการพลัง งาน
(Kcal) จาก
โปรทีน 1 กรัม / นน. 1
กิโ ลกรัม โปรทีน คุณ ภาพดี
ไขมัน ใช้น ำ้า มัน จากพืช
มากกว่า นำ้า มัน จากสัต ว์
ลด

61. ร่า งกายต้อ งการพลัง งาน
(Kcal) จาก (ต่อ )
แคลเซี่ย ม
และเหล็ก
วิต ามิน ซี
วิต ามิน บี
หนึ่ง