2. „Każdy termin naukowy powinien odpowiadać ściśle określonej treści.
Dobra terminologia oparta o dokładnie zdefiniowane pojęcia stanowi
z jednej strony niezbędny warunek właściwego rozwoju nauki,
z drugiej zaś jest podstawą porozumienia pomiędzy
przedstawicielami danej gałęzi wiedzy.”
(A. Dylikowa)
3. FORMA (łac. kształt, postać)
formy kształcenia odnoszą się do organizacyjnej strony procesu kształcenia,
określają one m.in. w jaki sposób praca jest rozdzielana wśród uczniów
4. Formy pracy:
A) w skali mikro:
forma indywidualna (1 osoba)
forma grupowa (2-4 osoby)
forma zespołowa (4-8 osób)
forma zbiorowa (wszystkie osoby)
FORMA (łac. kształt, postać)
formy kształcenia odnoszą się do organizacyjnej strony procesu kształcenia,
określają one m.in. w jaki sposób praca jest rozdzielana wśród uczniów
5. Formy pracy:
A) w skali mikro:
forma indywidualna (1 osoba)
forma grupowa (2-4 osoby)
forma zespołowa (4-8 osób)
forma zbiorowa (wszystkie osoby)
Członkom zespołu przypisywane są różne role, np.:
lider, strażnik czasu, strażnik zadania/nawigator,
pytacz, łącznik, sekretarz, sprawozdawca, ...
Ważne jest, by każdy uczeń miał szansę
pełnienia różnych ról w zespole!
FORMA (łac. kształt, postać)
formy kształcenia odnoszą się do organizacyjnej strony procesu kształcenia,
określają one m.in. w jaki sposób praca jest rozdzielana wśród uczniów
6. złożona forma pracy
śśnniieeżżnnaa kkuullaa (inne nazwy: śśnniieeggoowwee kkuullee, kkłłęębbeekk, ppaajjęęcczzyynnkkaa)
1
2
3
4
5
7. Inne przykłady form pracy (nie metod!!!):
„„6666””
sześcioosobowe zespoły,
pracując przez sześć minut
formułuje opinie na zadany temat
„„663355””
sześć grup, pisemnie zgłasza na formularzu
trzy pomysły będące rozwiązaniem postawionego problemu,
z kolei po upływie pięciu minut
wypełniony formularz zostaje przekazany kolejnym grupom.
Każda z nich w kolejnej turze dopisuje swoje pomysły,
nie pokrywające się z już zapisanymi.
Przewiduje się pięciokrotny obieg formularzy.
8. http://www.jigsaw.org/
Jigsaw in 10 Easy Steps
„„JJIIGGSSAAWW””
Polega ona na uczeniu się we współpracy
przy zastosowaniu swego rodzaju „układanki”.
Uczniowie pracując w kilkuosobowych grupach lub zespołach odpowiedzialni
są za nauczenie części materiału swoich kolegów.
W tym celu każdy uczestnik grupy zostaje ekspertem w danej „dziedzinie”.
Wraz z pozostałymi specjalistami tworzą grupy tzw. eksperckie,
by wspólnie przestudiować daną część problemu badawczego.
Następnie wracają do swoich pierwotnych grup,
by kolejno zrelacjonować wyniki pracy w poprzednim etapie.
W tym przypadku również mamy do czynienia jedynie
z organizacyjną stroną procesu kształcenia, nieprawdaż?
9. Formy pracy:
B) w skali makro:
lekcja
wycieczka szkolna
zajęcia terenowe
zajęcia pozaszkolne (tzw. kółka zainteresowań)
zajęcia wyrównawcze
praca domowa
blended learning
e-learning
d-learning
m-learning
FORMA (łac. kształt, postać)
formy kształcenia odnoszą się do organizacyjnej strony procesu kształcenia,
określają one m.in. w jaki sposób praca jest rozdzielana wśród uczniów
11. strategia kształcenia
to ogół celów, form pracy, środków i metod wykorzystywanych w procesie
dydaktycznym dla osiągnięcia jak najlepszych rezultatów kształcenia
ssttrraatteeggiiaa
mmeettooddaa
Relacje zachodzące pomiędzy metodą kształcenia
a strategią i techniką nauczania
źródło: Z. Czaińska, Z. Wojtkowicz (1999)
12. mmeettooddaa
tteecchhnniikkaa
technika kształcenia
to sposób organizowania sytuacji dydaktycznej,
dotyczy zwykle fragmentu metody
Relacje zachodzące pomiędzy metodą kształcenia
a strategią i techniką nauczania
źródło: Z. Czaińska, Z. Wojtkowicz (1999)
13. METODA
badanie, sposób badania, droga dochodzenia do prawdy
Źródło wiedzy
słowo
mówione
pisane
obraz
symboliczny
uproszczony
rzeczywisty
14. ŹRÓDŁO
WIEDZY METODA
wykład
opis
opowiadanie
mówione
pogadanka
dyskusja
SŁOWO
pisane
- tekstem
- literaturą uzupełniającą
- materiałem kartograficznym
symboliczny
praca z podręcznikiem
praca z:
- materiałem statystycznym
uproszczony
pokaz
(m.in.: modele, rysunki, schematy, slajdy,
fotografie, filmy, programy multimedialne)
OBRAZ
rzeczywisty
obserwacja bezpośrednia w:
- terenie
- pracowni (okazy skał, próbki gleb, itp.)
Podział metod nauczania geografii ze względu na źródło wiedzy.
15. SŁOWO
OBRAZ
dyskusja
wykład
praca
z podręcznikiem
praca z materiałem
statystycznym
pokaz modeli
pokaz slajdów
praca z materiałem
kartograficznym
pokaz filmu
obserwacja
bezpośrednia
Schematyczny udział słowa i obrazu
w wybranych metodach nauczania geografii.
16. METODA
badanie, sposób badania, droga dochodzenia do prawdy
DROGI
UCZENIA SIĘ PRZYSWAJANIE ODKRYWANIE PRZEŻYWANIE DZIAŁANIE
asymilacji wiedzy
samodzielnego
dochodzenia
do wiedzy
waloryzacyjne METODY praktyczne
PODAJĄCE AKTYWIZUJĄCE
Podział metod uczenia się ze względu na drogi uczenia się.
17. METODA
badanie, sposób badania, droga dochodzenia do prawdy
DROGI
UCZENIA SIĘ PRZYSWAJANIE ODKRYWANIE PRZEŻYWANIE DZIAŁANIE
asymilacji wiedzy
samodzielnego
dochodzenia
do wiedzy
waloryzacyjne METODY praktyczne
PODAJĄCE AKTYWIZUJĄCE
Podział metod uczenia się ze względu na drogi uczenia się.
Sfery osobowości człowieka: Rodzaje aktywności człowieka:
sfera intelektualna:
pamięć - przyswajanie
myślenie - odkrywanie
sfera praktyczna - działanie praktyczne
sfera emocjonalna - przeżywanie
18. AKTYWNY
zdolny do działania, biorący w czymś żywy udział, działający, czynny
AKTYWIZUJĄCY
taki, który czyni kogoś aktywnym, pobudza go do działania
Metoda sama w sobie nie może być aktywna,
może przyczynić się do aktywizacji ucznia.
Czyli prawidłowa nazwa – mmeettooddaa aakkttyywwiizzuujjąąccaa.
19. W tym miejscu powtórzmy za K. Rau i E. Ziętkiewicz (2000):
Uczeń będzie aktywny, kiedy:
- cel działania jest dla niego bliski i wyraźny (ma poczucie sensu
tego co robi),
- uwzględnia się jego potrzeby i zainteresowania (uznaje pytania
i problemy za własne),
- ma poczucie bezpieczeństwa (prawo do błędu, otrzyma konieczne
wsparcie i informację zwrotną),
- działaniom towarzyszą odczucia i emocje,
- bierze udział w planowaniu i podejmowaniu decyzji (coś ode mnie
zależy),
- odczuwa satysfakcję z tego co robi,
- ma poczucie własnej wartości (ja to potrafię),
- dostrzega się jego wkład pracy, a nie tylko efekt końcowy,
- kiedy ma możliwość realizowania własnych pomysłów.
20. Proce s nauc zan ia
gotowe informacje zadania teoretyczne zadania praktyczne bodźce emocjonalne
uczeń
przeżywanie działanie odkrywanie przyswajanie
Proces uc zeni a s i ę
Zależności sposobów uczenia się od organizacji pracy ucznia
Poznawanie rzeczywistości poprzez:
1. Przyswajanie (gdy uczeń zapamiętuje i odtwarza podane mu
informacje w niezmienionej postaci)
2. Odkrywanie (gdy uczeń dochodzi do wiadomości drogą
samodzielnej pracy umysłowej, np. analizując, porównując,
uogólniając, formułując prawidłowości)
3. Działanie praktyczne (gdy uczeń wykonuje czynności techniczne,
czyli rysuje, mierzy, modeluje, oblicza, itp.)
4. Przeżywanie (gdy uczeń jest zaangażowany emocjonalnie w
wykonywaną pracę, np. odgrywa czyjąś rolę, współzawodniczy z
innymi, wyraża swój stosunek do faktów i zdarzeń, kontempluje,
odbiera bodźce estetyczne)
Przysposabianie do zmian rzeczywistości
Aktywność uczniów
jest w rękach nauczyciela!
Narzędziem aktywizacji
są zadania dydaktyczne!
21. W myśl zasady M. Taraszkiewicz (2000)
„Każda metoda może być realizowana jako aktywizująca, bądź nie.
Wszystko zależy od zachowania nauczyciela,
który może określone reakcje ucznia wyzwolić lub zablokować!”
22. METODY NAUCZANIA – UCZENIA SIĘ
drogi uczenia się PRZYSWAJANIE ODKRYWANIE PRZEŻYWANIE DZIAŁANIE
PODAJĄCE AKTYWIZUJĄCE
METODY: asymilacji wiedzy samodzielnego
dochodzenia do wiedzy waloryzacyjne praktyczne
wykład
opis
opowiadanie
pogadanka
dyskusja
podręcznikiem
lit uzupełniającą
materiałem
kartograficznym
praca z:
materiałem
statystycznym
pokaz
obserwacja
W myśl zasady M. Taraszkiewicz (2000)
„Każda metoda może być realizowana jako aktywizująca, bądź nie.
Wszystko zależy od zachowania nauczyciela,
który może określone reakcje ucznia wyzwolić lub zablokować!”
23. METODY NAUCZANIA – UCZENIA SIĘ
drogi uczenia się PRZYSWAJANIE ODKRYWANIE PRZEŻYWANIE DZIAŁANIE
PODAJĄCE AKTYWIZUJĄCE
METODY: asymilacji wiedzy samodzielnego
dochodzenia do wiedzy waloryzacyjne praktyczne
wykład
opis
opowiadanie
pogadanka
dyskusja
podręcznikiem
lit uzupełniającą
materiałem
kartograficznym
praca z:
materiałem
statystycznym
pokaz
obserwacja
W myśl zasady M. Taraszkiewicz (2000)
„Każda metoda może być realizowana jako aktywizująca, bądź nie.
Wszystko zależy od zachowania nauczyciela,
który może określone reakcje ucznia wyzwolić lub zablokować!”
24. METODY NAUCZANIA – UCZENIA SIĘ
drogi uczenia się PRZYSWAJANIE ODKRYWANIE PRZEŻYWANIE DZIAŁANIE
PODAJĄCE AKTYWIZUJĄCE
METODY: asymilacji wiedzy samodzielnego
dochodzenia do wiedzy waloryzacyjne praktyczne
wykład
opis
opowiadanie
pogadanka
dyskusja
podręcznikiem
lit uzupełniającą
materiałem
kartograficznym
praca z:
materiałem
statystycznym
pokaz
obserwacja
METODY AKTYWIZUJĄCE TEORETYCZNIE
PRAWDA? ;)
DOMINUJĄ,
W myśl zasady M. Taraszkiewicz (2000)
„Każda metoda może być realizowana jako aktywizująca, bądź nie.
Wszystko zależy od zachowania nauczyciela,
który może określone reakcje ucznia wyzwolić lub zablokować!”
25. Czas na techniki kształcenia
Technika kształcenia stanowi fragment metody.
Stosowana jest w realizacji poszczególnych etapów procesu kształcenia
w ramach danej metody.
Można by rzec, że są to „chwyty metodyczne”, którymi posługuje się nauczyciel,
aby osiągnąć zamierzone cele cząstkowe.
26. Czas na techniki kształcenia
Technika kształcenia zazwyczaj dotyczy:
• gromadzenia informacji
(np.: burza mózgów, dywanik pomysłów, fabryka pomysłów),
• uporządkowania informacji, np. wg ich rangi
(np.: poker kryterialny, diamentowy ranking, piramida priorytetów, kosz i walizeczka),
• oceny różnych sytuacji problemowych
(np.: analiza SWOT, technika trójkąta, drzewko decyzyjne, róża diagnostyczna,
za i przeciw),
• graficznego przedstawiania informacji
(np.: mapa mentalna, rybi szkielet, linia czasu),
• graficznego przetwarzania poznawanych treści
(np.: piktogramy, wizualizacja, collage),
• artystycznego, sugestywnego wyrażania poznawanych treści
(np.: odgrywanie ról, drama).
27. Na zakończenie!
Zapamiętajmy i zastosujmy ;)
Każda metoda nauczania może być realizowana w wersji aktywizującej
bądź podającej.
Nauczyciel decyduje czy uczeń będzie aktywny, czy bierny.
Uczeń ma w sobie naturalną potrzebę aktywności – trzeba ją
uruchomić.
Narzędziem aktywizacji są zadania dydaktyczne.
Aktywizować należy intelekt, emocje i działanie praktyczne.
Uczeń poddaje się aktywizacji, gdy jest ona zgodna z jego
wewnętrznymi potrzebami.
Przygotowanie interesujących zajęć jest czaso- i kapitałochłonne.
Ciągłe stosowanie nawet najbardziej atrakcyjnej metody bądź techniki
staje się nudne.
Każda metoda może/powinna być modyfikowana w zależności
od warunków.
Nauczyciel musi stale zastanawiać się nad sensem tego co robi.
Zawsze można się lub coś poprawić;)
