Presentación sobre a actriz mexicana Lupita Tovar.

1. Lupita Tovar
N: 27 de xullo de 1910, Matías
Romero, Oaxaca (México)
M: 12 de novembro de 2016,
Los Angeles, California (EEUU)

2. Guadalupe Natalia Tovar naceu en Matías
Romero, Oaxaca, no ano que comezou a
revolución mexicana. A súa familia era moi
pobre e ela era a maior de nove irmáns. Era
unha nena cando a familia toda se trasladou a
Cidade de México.
Foi educada nun ambiente moi relixioso. De
adolescente nin se lle pasaba pola cabeza ser
actriz; nese ambiente tan estrito, ir ao cinema
era algo sumamente infrecuente que esixía
permiso paterno aínda que fose para acudir á
sala en compaña da avoa. A danza era nesa
altura o seu soño.
Foi descuberta para o cinema polo
documentalista Robert Flaherty. Visitou a escola
onde estudaba e viuna bailar. Convidouna a
facer unha proba canda outras mozas e foi
elixida de primeira para ter unha oportunidade
na Fox.
Robert J. Flaherty.
Foto: Arnold Genthé

3. O pai de Lupita rexeitou a oportunidade nun
primeiro momento: a súa filla era unha estudante
que nunca estivera soa fóra da casa. A Fox
negociou con el a posibilidade de que fose a
Hollywood acompañada, explicáronlle que tería
un salario semanal e incluso acabou aparecendo
unha carta de apoio dun consultor mexicano en
Los Angeles dicindo que era un moi bo plan para
unha moza como ela e que representaría ao
país nos Estados Unidos. Os amigos do pai
convencérono de que ademais coñecería outro
país e aprendería ben o inglés. “Penso que iso
foi o que o convenceu”, dixo Lupita hai uns anos
nunha entrevista [1].
Chegou a Hollywood en novembro de 1928 cun
contrato con opción a estenderse por 7 anos e
un salario semanal de 150$. A súa avoa materna
cobraba 25$ á semana por estar con ela. “Meu
pai nunca vira xunto tanto diñeiro. Por suposto,
eu enviaba todo a casa. Quedaba con moi
pouco. Vivía moi modestamente”.
[1] A entrevista pode lerse aquí: https://michaelgankerich.wordpress.com/2013/07/28/lupita-tovar-
still-carrying-on/

4. Os seus primeiros filmes foron mudos, nun tempo
no que o cinema sonoro estaba abríndose camiño
a ritmo espectacular. Os “talkies” non tardaron en
chegar. “Estaba moi preocupada porque mandara
todo o diñeiro a México e era consciente de que
aínda apenas falaba inglés. O director de casting,
Jimmy Ryan, chamoume. Foi moi, moi amábel.
Dixo, 'Lupita, síntoo moito mais o teu próximo
contrato non se vai renovar pois estamos traendo
xente do teatro para os talkies. É unha mágoa
porque penso que tes moito futuro'. Díxome
tamén que a Universal tiña un departamento para
o estranxeiro e estaban dobrando as películas a
diversos idiomas”.
Na Universal ofrecéronlle un traballo precario,
dúas ou tres noites á semana dobrando filmes a
15$ a sesión. Mais alí coñeceu ao produtor Paul
Kohner, que acabou sendo o seu marido.

5. Paul Kohner propúxolle a Carl Laemle a
posibilidade de facer versións en español de
filmes que a Universal estaba producindo en
inglés, con destino aos mercados hispanos.
Tratábase de aproveitar os decorados e outros
recursos empregados na rodaxe principal e aos
actores “Spanish speaking” que traballaban de
extras nas producións da compañía. É o
(fascinante) período das versións multilingües dos
filmes orientadas á distribución internacional,
como solución ao problema do idioma que traía o
cinema sonoro.
Foi así que Lupita Tovar protagonizou, xunto a
Antonio Moreno, La voluntad del muerto, versión
española de The Cat Creeps. Lupita asistiu á
estrea mexicana xa en calidade de estrela.
As dúas versións do filme considéranse perdidas.

6. Máis transcendencia tería a súa seguinte rodaxe:
a versión española do Drácula de Tod Browning,
baixo a dirección de George Melford. En lugar de
Bela Lugosi, o príncipe das tebras estaba
encarnado por Carlos Villarías.
O equipo hispano traballaba polas noites, cando
descansaba o equipo principal de Browning e
Lugosi. “Foi moi, moi duro porque eu precisaba
durmir -10 horas. Era un cambio total pois tiña
que durmir de día. E asustábanme os decorados.
Ía ao traballo cunha hora de adianto e sentaba alí
e trataba de concentrarme. Era moi escuro e
metía medo. Ceabamos a medianoite e saíamos
pola mañá antes de que o elenco americano
chegase”.
O Código Hays aínda tardaría uns anos en
chegar e os filmes eran ben máis atrevidos do
que lles permitirían ser logo. E as versións latinas
até podían ser un chisco máis “sexys”.

8. Ese mesmo 1931 volveu a México para
protagonizar, ás ordes de Antonio Moreno, Santa, o
primeiro filme plenamente sonoro dese país.
Paul Kohner viaxou a Europa para encargarse das
producións Universal en Alemaña. Antes de marchar
pediulle matrimonio a Lupita, que rexeitou a
proposta. “Non quixen porque pensei que el ía lonxe
e podía namorarse doutra persoa e quizais nunca
volvería. Ao día seguinte, el deulle o anel á miña
avoa e díxolle que o gardara. Máis adiante, por
teléfono, Paul dixo 'Queres casar comigo?'. Así que
fun á Columbia -acababa de empezar un filme- e
conteille a Harry Cohn que marchaba a Europa e
non podería facer o filme. Púxose furioso. 'Nunca
traballarás aquí de novo', dixo. 'Non creo que
queira', respondín eu”.
Casaron en 1932 e permaneceron en Europa até
1935. “De non ser por Hitler, teríamos quedado
máis”.

9. Volveron a California con ánimo de empezar de novo.
Lupita fixo algúns traballos menores como actriz para
obter diñeiro. En The Invader (1935) compartiu crédito
cun Buster Keaton xa en decadencia.
Paul Kohner conseguiu montar unha axencia en 1938, a
Paul Kohner Talent Agency, coa cal representou a
moitas grandes estrelas de Hollywood, entre elas (ao
longo dos anos) Marlene Dietrich, Greta Garbo, Dolores
del Río, Maurice Chevalier, Billy Wilder, Henry Fonda,
David Niven, Erich von Stroheim, Ingmar Bergman, Liv
Ullmann e Lana Turner. Ese ano Paul Kohner fundou
tamén, con Ernst Lubitsch e Carl Laemle, a European
Film Fund, unha entidade sen ánimo de lucro destinada
a apoiar aos emigrados e refuxiados europeos que
escapaban do nazismo. Entre os beneficiarios do fondo
estivo o escritor Bertold Brecht.

10. Pouco a pouco Lupita abandonou por completo o
cinema ao, que no fondo, chegou por casualidade. En
1936 tivo unha filla, Susan, e tres anos despois un fillo,
Paul Julius “Pancho”. Pancho Kohner chegou a dirixir
un par de filmes e centrouse na produción (entre
outras cousas, algúns títulos do actor Charles
Bronson).
Susan Kohner tivo unha breve carreira como actriz nos
50 e 60, sobre todo en producións para televisión. No
cinema recordámola como a esposa de Freud no
biopic Freud: The Secret Passion dirixido por John
Huston (con Montgomery Clift como protagonista) e,
sobre todo, pola obra mestra de Douglas Sirk Imitation
of Life, pola que foi candidata ao Oscar como mellor
actriz secundaria.
Os fillos de Susan, Paul e Chris Weitz, son guionistas,
directores e produtores. Seus son os guións de Antz,
American Pie ou About a Boy, que dirixiron xuntos e
pola que foron candidatos ao Oscar ao mellor guión
orixinal. Chris dirixiu tamén A Better Life e unha
entrega da saga Crepúsculo; Paul Admission e
Grandma.
Susan Kohner