Download luận văn thạc sĩ ngành khoa học giáo dục với đề tài: Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập phần phi kim lớp 11 nhằm phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh trung học phổ thông 50000278

1. i
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
NGUYỄN NGỌC THÚY
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG
HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI KIM LỚP 11
NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA HỌC
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành: Lí luận và phƣơng pháp dạy học môn Hóa học
Mã số: 60140111
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. NGUYỄN THỊ KIM ÁNH
Thừa Thiên Huế, năm 2018

2. ii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết
quả nghiên cứu ghi nhận trong luận văn là trung thực, đƣợc các đồng tác giả cho
phép sử dụng và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kì một công trình nào khác.
Nguyễn Ngọc Thúy

3. iii
LỜI CẢM ƠN
Luận văn đƣợc hoàn thành bằng sự cố gắng nổ lực của bản thân cùng sự giúp
đỡ nhiệt tình của thầy cô, gia đình, đồng nghiệp, bạn bè và các em học sinh.
Đầu tiên, em xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc đến TS.Nguyễn
Thị Kim Ánh đã tận tâm hƣớng dẫn và tạo mọi điều kiện thuận lợi để em hoàn
thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô lớp Cao học Lý luận và phƣơng pháp dạy
học môn Hóa học khóa 25 của Đại học Sƣ phạm Huế tại An Giang đã tận tình giảng
dạy truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm quý báu cho chúng em trong suốt khóa
học.
Xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu trƣờng Đại học Sƣ phạm Huế, phòng
đào tạo Sau đại học Huế và Đại học An Giang đã tạo nhiều điều kiện thuận lợi nhất
để chúng em học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa học.
Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo và các em học sinh trƣờng THPT
Hòn Đất và THPT Sóc Sơn thuộc huyện Hòn Đất tỉnh Kiên Giang đã nhiệt tình
đóng góp ý kiến và giúp đỡ rất nhiều cho tôi trong quá trình thực nghiệm sƣ phạm.
Và cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn những ngƣời thân trong gia đình, bạn
bè và đồng nghiệp đã luôn ủng hộ và giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành tốt luận văn
này.
Xin chân thành cảm ơn!
Thừa Thiên Huế, ngày 05 tháng 07 năm 2018
Tác giả
Nguyễn Ngọc Thúy

4. 1
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa ..............................................................................................................i
Lời cam đoan...............................................................................................................ii
Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii
MỤC LỤC...................................................................................................................1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .........................................................................4
DANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG ...............................................................................5
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ.....................................................................................6
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................7
1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................7
2. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................8
3. Nhiệm vụ nghiên cứu..............................................................................................8
4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ........................................................................8
5. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................9
6. Phƣơng pháp nghiên cứu.........................................................................................9
7. Giả thuyết khoa học ................................................................................................9
8. Những đóng góp mới của đề tài..............................................................................9
9. Cấu trúc luận văn ..................................................................................................10
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI...........................11
1.1. LỊCH SỬ CỦA VẤN ĐỀ...................................................................................11
1.2. ĐỊNH HƢỚNG ĐỔI MỚI CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG
TRONG GIAI ĐOẠN MỚI ......................................................................................12
1.3. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC VÀ NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA HỌC....13
1.3.1. Khái niệm về năng lực, năng lực chung của học sinh trung học phổ thông ...13
1.3.2. Phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh trung học phổ thông .....18
1.4. MỘT SỐ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC KẾT HỢP SỬ DỤNG BÀI
TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC
HÀNH HÓA HỌC CHO HỌC SINH.......................................................................21
1.4.1. Phƣơng pháp “ Bàn tay nặn bột”.....................................................................21

5. 2
1.4.2. Phƣơng pháp dạy học hợp tác theo nhóm.......................................................22
1.4.3. Phƣơng pháp dạy học theo góc .......................................................................23
1.5.THỰC TRẠNG SỬ DỤNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM TRONG
DẠY HỌC HÓA HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .......................25
1.5.1. Mục đích và đối tƣợng điều tra .......................................................................25
1.5.2. Kết quả điều tra ...............................................................................................25
Tiểu kết chƣơng 1......................................................................................................28
Chƣơng 2. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI
KIM HÓA HỌC 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HÀNH CHO
HỌC SINH PHỔ THÔNG .....................................................................................29
2.1. TỔNG QUAN VỀ CẤU TRÚC, NỘI DUNG, MỤC TIÊU CHƢƠNG TRÌNH
PHI KIM HÓA HỌC 11 ...........................................................................................29
2.1.1. Cấu trúc và nội dung phần phi kim hóa học 11 chuẩn....................................29
2.1.2. Mục tiêu của chƣơng trình phi kim hóa học 11 chuẩn....................................29
2.2. NGUYÊN TẮC VÀ QUY TRÌNH TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG HỆ THỐNG
BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM .................................................................33
2.2.1.Nguyên tắc tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập thực hành thí nghiệm ....33
2.2.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập thực hành thí nghiệm ...........................34
2.3. THIẾT KẾ BỘ CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA
HỌC THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM PHẦN
PHI KIM LỚP 11......................................................................................................35
2.3.1. Xây dựng các mức độ phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh
trung học phổ thông ..................................................................................................35
2.3.2. Xây dựng thang đánh giá năng lực thực hành hóa học...................................38
2.4. TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC
HÀNH PHẦN PHI KIM LỚP 11 .............................................................................42
2.4.1. Bài tập về lập kế hoạch thí nghiệm.................................................................42
2.4.2. Bài tập về năng lực tiến hành thí nghiệm........................................................44
2.4.3. Bài tập về quan sát, mô tả, giải thích hiện tƣợng thí nghiệm..........................47
2.4.4. Bài tập về xử lý thông tin liên quan đến thí nghiệm.......................................48

6. 3
2.5. MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ
NGHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA HỌC CHO
HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG................................................................51
2.5.1. Sử dụng bài tập thực hành thí nghiệm trong dạy học bài mới ........................51
2.5.2. Sử dụng bài tập thực hành thí nghiệm trong giờ thực hành............................53
2.5.3. Sử dụng bài tập thực hành hóa học trong giờ luyện tập, ôn tập......................55
2.5.4. Sử dụng bài tập thực hành hóa học trong kiểm tra, đánh giá..........................57
2.6. THIẾT KẾ MỘT SỐ MẪU KẾ HOẠCH DẠY HỌC.......................................57
2.6.1. Kế hoạch dạy học bài mới [7],[8] ...................................................................57
2.6.2. Kế hoạch dạy học giờ thực hành.....................................................................65
Tiểu kết chƣơng 2......................................................................................................70
Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ..............................................................71
3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM...........................................................................71
3.2. ĐỐI TƢỢNG, ĐỊA BÀN VÀ NHIỆM VỤ THỰC NGHIỆM..........................71
3.3. TIẾN HÀNH THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM......................................................72
3.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM .............................................................................75
3.4.1. Kết quả định tính.............................................................................................75
3.4.2. Kết quả định lƣợng..........................................................................................76
Tiểu kết chƣơng 3......................................................................................................83
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................84
1. Kết luận .................................................................................................................84
2. Kiến nghị...............................................................................................................85
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................86
PHỤ LỤC

7. 4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT Ký hiệu và chữ Viết tắt
1 Bàn tay nặn bột BTNB
2 Bài tập thực hành thí nghiệm BTTHThN
3 Bài tập về nhà BTVN
4 Chƣơng trình giáo dục phổ thông CTGDPT
5 Dung dịch Dd, dd
6 Đại học sƣ phạm ĐHSP
7 Đối chứng ĐC
8 Giáo dục GD
9 Giáo dục học GDH
10 Giáo viên GV
11 Học sinh HS
12 Năng lực NL
13 Năng lực thực hành hóa học NLTHHH
14 Nhà xuất bản NXB
15 Phản ứng pƣ
16 Phản ứng hóa học pƣhh
17 Phòng thí nghiệm PTN
18 Phƣơng pháp dạy học PPDH
19 Phiếu học tập PHT
20 Phƣơng trình hóa học pthh
21 Sách giáo khoa sgk
22 Sách bài tập sbt
23 Sách tham khảo stk
24 Thực nghiệm sƣ phạm TNSP
25 Thí nghiệm ThN
26 Tiến sĩ TS
27 Trung học phổ thông THPT

8. 5
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. Các năng lực chuyên biệt của môn hóa học .............................................16
Bảng 1.2. Cấu trúc năng lực thực hành hóa học .......................................................18
Bảng 1.3. Kết quả điều tra về sử dụng BTTHThN và phát triển NLTHHH.............25
Bảng 2.1. Cấu trúc phần phi kim lớp 11 (theo chƣơng trình chuẩn) ........................29
Bảng 2.2. Các mức độ của NLTHHH đối với HS THPT .........................................36
Bảng 2.3. Thang đánh giá NLTHHH cho HS THPT................................................40
Bảng 2.4. Đánh giá mức độ phát triển của NLTHHH tƣơng ứng tổng số điểm HS
đạt đƣợc ...................................................................................................41
Bảng 3.1. Bảng liệt kê phân bố TNSP ......................................................................71
Bảng 3.2. Bảng tiêu chí Cohen..................................................................................74
Bảng 3.3. Bảng so sánh giá trị kiểm chứng t-test.....................................................74
Bảng 3.4. Bảng kiểm quan sát đánh giá mức độ phát triển NLTHHH của HS ........76
Bảng 3.5. Kết quả kiểm tra bài 45 phút ....................................................................77
Bảng 3.6. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy bài 45 phút..............77
Bảng 3.7. Bảng phân phối tần số, tần suất theo phân loại học lực bài 45 phút ........78
Bảng 3.8. Tổng hợp các tham số đặc trƣng bài 45 phút............................................79
Bảng 3.9. Kết quả bài kiểm tra 15 phút ....................................................................79
Bảng 3.10. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy bài 15 phút............80
Bảng 3.11. Bảng phân phối tần số, tần suất theo phân loại học lực bài 15 phút ......80
Bảng 3.12. Bảng tổng hợp các tham số đặc trƣng bài 15 phút .................................81
Bảng 3.13. Bảng tổng hợp các tham số thống kê đặc trƣng thực nghiệm ................81

9. 6
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
Trang
HÌNH
Hình 1.1. Sơ đồ cấu trúc năng lực chung của HS THPT ..........................................16
Hình 1.2. Sơ đồ tiến trình dạy học theo phƣơng pháp BTNB...................................22
Hình 1.3. Sơ đồ tiến trình dạy học hợp tác theo nhóm .............................................23
Hình 1.4. Sơ đồ tiến trình tổ chức dạy học theo góc.................................................24
Hình 2.1. Chứng minh tính chất gì của photpho.......................................................42
Hình 2.2. Sơ đồ thiết bị tổng hợp amoniac trong công nghiệp .................................42
Hình 2.3. Sơ đồ điều chế CO2 trong phòng ThN ......................................................44
Hình 2.4. Dụng cụ thí nghiệm...................................................................................45
Hình 2.5. Sơ đồ điều chế...........................................................................................46
Hình 2.6. Thí nghiệm nhiệt phân NH4Cl...................................................................47
Hình 2.7. Điều chế NH3 trong PTN ..........................................................................48
Hình 2.8. Phản ứng tạo phức của NH3 với một số muối...........................................48
Hình 2.9. Thí nghiệm chứng minh khí NH3 tan nhiều trong nƣớc ...........................52
Hình 2.10. Thí nghiệm điều chế HNO3 trong phòng thí nghiệm..............................53
Hình 2.11. Thí nghiệm kim loại Cu tác dụng với HNO3 đặc....................................54
Hình 2.12. Thí nghiệm tạo phức của NH3 với CuSO4 ..............................................55
Hình 2.13.Thí nghiệm thổi khí CO2 vào dung dịch Ca(OH)2 ...................................56
Hình 3.1. Đồ thị đƣờng lũy tích bài 45 phút (% HS đạt điểm Xi trở xuống)............78
Hình 3.2. Biểu đồ phân loại học lực kết quả bài 45 phút..........................................79
Hình 3.3. Đồ thị đƣờng lũy tích bài 15 phút (% HS đạt điểm Xi trở xuống)............80
Hình 3.4. Biểu đồ phân loại học lực kết quả bài 15 phút..........................................81

10. 7
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài [1],[2],[3]
Bƣớc vào thế kỉ XXI, nền giáo dục quốc tế hiện đại đã định hƣớng phát triển
theo bốn trụ cột chính, đó là: “Học để biết, học để làm, học để chung sống và học để
làm người” với mục tiêu đào tạo đội ngũ nhân lực trẻ, khỏe không ngừng vƣơn lên
học hỏi để phát triển và khẳng định vị trí cá nhân của họ trong xã hội.
Trong xu thế hội nhập quốc tế, nƣớc ta đã đƣa ra những chiến lƣợc mới để
phát triển nền giáo dục theo định hƣớng năng lực và giáo dục nhân cách thế hệ trẻ
nhằm đào tạo ra nguồn nhân lực mới có tri thức, có năng lực, có tƣ duy, có khả năng
thích ứng tốt, có khả năng vận dụng sáng tạo tri thức nhân loại vào thực tiễn, sẵn
sàng làm chủ nền khoa học kĩ thuật và công nghệ thông tin đang phát triển mạnh
mẽ, vƣợt bậc làm chủ đất nƣớc. Quyết tâm đổi mới nền giáo dục của Đảng và nhà
nƣớc đã thể hiện rõ trong Nghị quyết số 44/NQ-CP, ngày 09/6/2014 Ban hành
Chƣơng trình hành động của Chính phủ thực hiện theo Nghị quyết số 29-NQ/TW
ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Hội nghị lần thứ VIII Ban Chấp hành Trung ƣơng
khóa XI nhấn mạnh: ...“ Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng
yêu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế… Đối với giáo dục phổ thông, tập
trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát
hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh…nâng cao
năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn…”. Đây là cơ sở
pháp lí để những giáo dục nƣớc ta mạnh dạn trong đổi mới phƣơng pháp dạy
học(PPDH).
Trong chƣơng trình giáo dục phổ thông (CTGDPT) , hóa học là môn khoa
học tự nhiên vừa mang tính lý thuyết, vừa mang tính thực nghiệm. Thực hành thí
nghiệm (ThN) là một trong những năng lực đặc thù quan trọng mà GV cần phải rèn
luyện và phát triển cho HS . Đây cũng là cách thức giúp các em tiếp thu, lĩnh hội
kiến thức môn học dễ dàng, bền vững và hiệu quả nhất. Hiện nay, các câu hỏi, bài
tập có nội dung hỏi về kiến thức thực hành, ứng dụng hóa học vào thực tiễn cuộc

11. 8
sống đã đƣợc đƣa vào trong các đề thi, kiểm tra, đặc biệt là kỳ thi trung học phổ
thông quốc gia (THPTQG) tƣơng đối nhiều. Những câu hỏi dạng này thƣờng
không khó nhƣng đa số HS do xem nhẹ kiến thức thực hành, thực nghiệm hoặc
chƣa đƣợc rèn luyện nhiều nên thƣờng trả lời sai dẫn đến kết quả thi không cao.
Để góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học môn hóa học, đúc kết kinh nghiệm
thực tế giảng dạy ở trƣờng trung học phổ thông (THPT) cùng với mong muốn có
đƣợc một hệ thống bài tập thực hành thí nghiệm (BTTHThN) để rèn luyện năng lực
thực hành hóa học (NLTHHH) cũng nhƣ giúp HS có thể tự tin giải tốt các bài tập
dạng này trong các kì thi, tôi đã chọn nghiên cứu đề tài : “Xây dựng và sử dụng hệ
thống bài tập phần phi kim lớp 11 nhằm phát triển năng lực thực hành hóa học
cho học sinh trung học phổ thông”.
2. Mục đích nghiên cứu
Lựa chọn, xây dựng và sử dụng hệ thống BTTHThN gồm các bài tập về lập
kế hoạch ThN; kĩ năng tiến hành ThN; quan sát mô tả hiện tƣợng ThN; xử lý thông
tin liên quan đến ThN nhằm phát triển NLTHHH cho HS ở trƣờng phổ thông phần
phi kim lớp 11.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về NLTHHH; BTTHThN phần phi kim lớp 11 và
vấn đề phát triển năng lực thực hành của HS.
- Nghiên cứu thực trạng sử dụng BTTHThN trong dạy học hóa học phần phi
kim ở trƣờng THPT hiện nay.
- Xây dựng và đề xuất những biện pháp sử dụng hiệu quả hệ thống
BTTHThN phần phi kim lớp 11 nhằm phát triển NLTHHH của HS.
- Thiết kế một số kế hoạch dạy học mẫu có sử dụng BTTHThN phần phi kim
lớp 11 nhằm nâng cao NLTHHH cho HS.
- Xây dựng bộ công cụ đánh giá sự phát triển NLTHHH thông qua BTTThN.
- Thực nghiệm sƣ phạm nhằm đánh giá hiệu quả việc thực hiện đề tài.
4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy và học môn Hóa học ở trƣờng THPT

12. 9
4.2. Đối tượng nghiên cứu
Hệ thống BTTHThN phần phi kim hóa học lớp 11.
NLTHHH cho HS THPT
5. Phạm vi nghiên cứu
Chƣơng nitơ – photpho và chƣơng cacbon-silic lớp 11 THPT.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Nghiên cứu cơ sở lý luận dạy học và phƣơng pháp dạy học hóa học ở
trƣờng THPT.
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về kiểm tra đánh giá quá trình học tập của học sinh.
- Phân tích, tổng hợp, hệ thống và phân dạng bài tập hóa học nhằm nâng cao
NLTHHH cho HS ở trƣờng THPT.
6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Nghiên cứu thực tế tình hình sử dụng các ThN hóa học trong các giờ học:
nghiên cứu bài mới và thực hành hiện nay trong các trƣờng THPT Hòn Đất, THPT
Sóc Sơn, THPT Phan Thị Ràng, THPT Ngô Sĩ Liên thuộc tỉnh Kiên Giang.
- Thực nghiệm sƣ phạm: để kiểm nghiệm giá trị thực tiễn các kết quả nghiên
cứu và khả năng sử dụng BTTHThN nhằm phát triển NLTHHH cho HS.
6.3. Các phương pháp thống ê toán học
D ng các phƣơng pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu, các kết quả
điều tra và các kết quả TN để có những nhận x t, đánh giá xác thực.
7. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập đa dạng về nội dung và hình thức
theo hƣớng rèn luyện và củng cố kiến thức về kĩ năng thực hành sẽ kích thích khả
năng suy luận và sáng tạo của HS. Qua đó hệ thống bài tập này sẽ nâng cao
NLTHHH của HS, phát huy mạnh mẽ tính chủ động tích cực và sự yêu thích môn
hóa học của HS. Đó cũng là PPDH tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học và
nâng cao chất lƣợng dạy học môn Hóa học.
8. Những đóng góp mới của đề tài
8.1. Lựa chọn, xây dựng hệ thống BTTHThN đa dạng về hình thức, phong

13. 10
phú về nội dung thể hiện đầy đủ các tiêu chí đánh giá của NLTHHH đƣợc phân chia
theo từng dạng bài tập, từng chƣơng kiến thức .
8.2. Đề xuất các biện pháp sử dụng hiệu quả BTTHThN qua giờ dạy bài mới,
giờ ôn tập, giờ thực hành giúp HS nắm vững và củng cố kiến thức thực hành thí
nghiệm (THThN), giúp các em tự tin khi tiến hành các ThN và có khả năng suy
luận, giải tốt các BTTHThN trong các đề thi, kiểm tra nhằm phát triển NLTHHH
của HS.
8.3. Thiết kế đƣợc bộ công cụ đánh giá NLTHHH cho HS thông qua
BTTHThN giúp GV và HS có định hƣớng hoạt động trong quá trình dạy và học.
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn đƣợc trình bày theo 3 chƣơng:
Chƣơng 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài
Chƣơng 2. Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập phần phi kim hóa học 11
nhằm phát triển năng lực thực hành cho học sinh phổ thông.
Chƣơng 3. Thực nghiệm sƣ phạm

14. 11
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. LỊCH SỬ CỦA VẤN ĐỀ
Phát triển năng lực thực hành hóa học đã và đang thu hút nhiều sự quan tâm
của những ngƣời làm công tác giáo dục, đặc biệt là các giáo viên dạy môn Hóa học.
Nhiều công trình khoa học đã đƣa ra các giải pháp hình thành và phát triển những kĩ
năng thực hành hóa học qua việc thiết kế ebook các bài thực hành thí nghiệm hay sử
dụng hệ thống bài tập hóa học thực nghiệm ….để hỗ trợ các giờ học thực hành đã
góp phần nâng cao chất lƣợng dạy và học môn Hóa học trong trƣờng THPT.
C ng quan tâm đến vấn đề này đã có một số công trình khoa học giáo dục
nghiên cứu về PPDH môn Hóa học nhƣ luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Phƣơng
Thu (2007), ĐHSP Hà Nội đã “Xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm nhằm phát
triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh” .Năm 2010, tác giả Chu Thị
Hƣơng, trƣờng ĐHSP Huế tiếp tục nghiên cứu: “Tuyển chọn, xây dựng và sử dụng
hệ thống thí nghiệm và bài tập thực nghiệm để rèn luyện tư duy và kĩ năng thực
hành thí nghiệm cho học sinh lớp 10 nâng cao”.
Năm 2011, trong luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Thị Khánh Vân, trƣờng
ĐHSP Huế cũng nghiên cứu: “Tuyển chọn, xây dựng và sử dụng bài tập thực
nghiệm nhằm rèn luyện tư duy và kĩ năng thực hành cho học sinh trong dạy học 11
nâng cao. Luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Thị Lan Phƣơng (2013) nghiên cứu:
“Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm phần vô cơ nhằm phát triển
năng lực thực hành hóa học cho học sinh trung học phổ thông” tại Trƣờng ĐHSP
Hà Nội. Năm 2016, tác giả Lê Thị Tƣơi, ĐHSP Hà Nội đã nghiên cứu vấn đề “
Phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh thông qua dạy học chương
nitơ-photpho hóa học lớp 11 trung học phổ thông và năm 2017, tác giả Đào Hồng
Hạnh, ĐHSP Hà Nội cũng tiếp tục nghiên cứu vấn đề: “Phát triển năng lực thực
hành hóa học cho học sinh thông qua dạy học chương cacbon-silic hóa học lớp 11
trung học phổ thông” .
Bên cạnh đó, nhiều bài báo nghiên cứu khoa học có liên quan đến đề tài phát

15. 12
triễn năng lực thực hành hóa học cho HS cũng đƣợc đăng tải trên các tạp chí uy tín
nhƣ: Bài báo khoa học của nhóm tác giả: Phạm Thị Bình - Đỗ Thị Quỳnh Mai - Hà
Thị Thoan (2016) nghiên cứu việc “ Xây dựng bài tập hóa học nhằm phát triển năng
lực thực hành hóa học cho học sinh ở trƣờng phổ thông”, Tạp chí Khoa học Trường
ĐHSP Hà Nội (số 6A), tr 72-78. Năm 2016, trong Tạp chí khoa học ĐHSP Hà Nội
(số 6A), tr 233-245, các tác giả Nguyễn Thị Kim Ánh và Phạm Hồng Bắc đã công
bố kết quả nghiên cứu đề tài: “Thiết kế hoạt động dạy học theo định hƣớng phát
triển năng lực học sinh thông qua chủ đề : Các hợp chất của Nitơ”, và trong Tạp chí
Giáo dục ĐHSP TPHCM (số 387), tr 50-52, các tác giả : Lý Huy Hoàng - Cao Cự
Giác cũng đã có công trình nghiên cứu về “Thực trạng phát triển năng lực thực hành
thí nghiệm hóa học cho sinh viên sƣ phạm hóa học ở trƣờng đại học”,.
Bài báo của tác giả Phạm Thị Bích Đào - Đặng Thị Oanh (2017), cũng đã
“Đề xuất cấu trúc và đánh giá năng lực thực nghiệm cho học sinh thông qua môn
khoa học tự nhiên cấp trung học cơ sở”, Tạp chí Khoa học ĐHSP Hà Nội (số 9), tr
56-64 hay bài báo của tác giả Đỗ Thị Thu Huyền (2017), “Thiết kế và sử dụng bộ
câu hỏi định hƣớng bài học chƣơng nhóm nitơ nhằm phát triển năng lực tự học cho
học sinh”, Tạp chí Khoa học ĐHSP Hà Nội (số 1), tr 62-70.
Ngoài ra còn nhiều công trình nghiên cứu khoa học khác là các luận văn, luận án,
các bài báo khoa học.... cũng đề cập liên quan đến vấn đề chúng tôi nghiên cứu. Tuy
nhiên, các công trình này có hƣớng nghiên cứu chủ yếu về cách tuyển chọn và xây
dựng bài tập theo các dạng ở từng chƣơng hoặc phát triển NLTHHH cho HS. Trong
luận văn này, chúng tôi đã xây dựng mới và đề xuất biện pháp sử dụng hệ thống
BTTHThN phần phi kim lớp 11 nhằm phát triển NLTHHH cho HS THPT.
1.2. ĐỊNH HƢỚNG ĐỔI MỚI CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG
TRONG GIAI ĐOẠN MỚI [3],[4],[5]
Năm 2017, BGD&ĐT công bố CT GDPT mới theo Quyết định số 404/QĐ-
TT do Thủ tƣớng chính phủ phê duyệt Đề án đổi mới chƣơng trình, sách giáo khoa
GDPT nhằm thực hiện mục tiêu đổi mới giáo dục của Quốc hội qui định trong Nghị
quyết 88/2014/QH13.
Khi nghiên cứu tài liệu này, chúng tôi nhận thấy CTGDPT mới có nhiều nội
dung thay đổi, phù hợp với xu hƣớng phát triển của nền giáo dục (GD) hiện đại. CT

16. 13
GDPT mới bao gồm chƣơng trình tổng thể, chƣơng trình môn học và chƣơng trình
hoạt động giáo dục từ lớp 1 đến lớp 12 đƣợc xây dựng theo định hƣớng phát triển
phẩm chất và năng lực của ngƣời học, xem trọng chất lƣợng giáo dục sau khi đào
tạo và nêu cao vai trò chủ thể của ngƣời học trong quá trình giáo dục. CTGDPT mới
thể hiện một số đặc trung cơ bản nhƣ sau:
- Về mục tiêu GD: CTGDPT mới đƣa ra những nhận x t đánh giá về mức độ
tiến bộ của HS qua việc mô tả kết quả học tập và rèn luyện của HS.
- Về nội dung GD: CTGDPT mới chỉ quy định những nội dung chính nhằm
phát triển năng lực cho HS trong các tình huống thực tiễn mà chƣa có những quy
định chi tiết, rõ ràng .
- Về PPDH: CTGDPT mới yêu cầu ngƣời dạy sử dụng các phƣơng pháp và
kỹ thuật dạy học tích cực nhằm phát triển tốt các năng lực giải quyết vấn đề, năng
lực giao tiếp... cho HS.
- Về hình thức dạy học: CTGDPT mới yêu cầu quá trình dạy học cần kết hợp
công nghệ thông tin và truyền thông, dạy học theo hƣớng tích hợp, kết với các hoạt
động trải nghiệm sáng tạo, nghiên cứu khoa học, hoạt động xã hội, hoạt động ngoại
khóa...nhằm thu hút và gây hứng thú cho HS.
- Vấn đề đánh giá kết quả học tập của HS: CTGDPT mới đƣa ra các tiêu chí
đánh giá về kĩ năng vận dụng kiến thức đã học vào các tình huống thực tiễn.
Nhƣ vậy, mục tiêu đổi mới của CTGDPT trong giai đoạn mới, ngoài sự đổi
mới về nội dung kiến thức mới cần hoàn thiện cho ngƣời học, sự đổi mới về PPDH
nhằm giúp ngƣời học trở nên tích cực, chủ động hơn trong quá trình lĩnh hội kiến
thức cần thiết trong lao động còn hoàn thiện cho ngƣời học những năng lực cần thiết
để hòa nhập vào cuộc sống cộng đồng trong xã hội hiện đại.
1.3. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC VÀ NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA HỌC
1.3.1. Khái niệm về năng lực, năng lực chung của học sinh trung học phổ thông
[3],[4],[5]
1.3.1.1. Năng lực là gì?
Khái niệm “ năng lực” cần phát triển cho HS THPT đƣợc hiểu một cách ph
hợp nhất khi x t về góc độ “ năng lực thực hiện” hay “năng lực hành động” theo
thuật ngữ “ competency ” trong tiếng Anh .

17. 14
Theo [4], các tác giả đã đƣa ra định nghĩa : “Năng lực là thuộc tính cá nhân
được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, khả
năng huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân khác như:
hứng thú, niềm tin, ý chí…để thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định,
đạt kết quả như mong muốn trong những điều kiện cụ thể”.
Nhƣ vậy, năng lực của ngƣời học có thể đƣợc hiểu, đó là sự hình thành và phát
triển những tố chất mà ngƣời học đã sẵn có thông qua quá trình học tập, hoạt động
rèn luyện để từ đó ngƣời học có đƣợc khả năng tổng hợp và vận dụng một cách linh
hoạt, hiệu quả các kiến thức, kĩ năng có đƣợc theo ý chí, niềm tin và sự hứng thú của
bản thân để thực hiện thành công một hoạt động thực tiễn cụ thể nào đó.
1.3.1.2. Năng lực chung cần phát triển cho HS THPT
Chƣơng trình giảng dạy của môn Hóa học cấp THPT sẽ giúp HS hình thành
thế giới quan khoa học với hệ thống kiến thức hóa học phong phú, hiện đại và thiết
thực giúp HS phát triển những phẩm chất cần thiết của ngƣời lao động mới: có tri
thức, tự tin, năng động, sáng tạo, có sức khỏe .… theo định hƣớng phát triển 9 năng
lực chung mà CT GDPT mới đề cập là:
1. Năng lực tự học: ý thức tự giác chủ động lập kế hoạch và thực hiện kế
hoạch bằng sự nổ lực phấn đấu của bản thân theo những mục tiêu cụ thể HS tự đề ra.
2. Năng lực giải quyết vấn đề: là khả năng phát hiện, phân tích và đề xuất
giải pháp để xử lí ph hợp các tình huống có vấn đề xảy ra trong học tập.
3. Năng lực sáng tạo: thể hiện năng lực đƣa ra những ý tƣởng mới, đề xuất
mới từ tình huống, vấn đề đã xác định, có thể là giải pháp cải tiến hay ý kiến trái
ngƣợc với những quan điểm đúng đắn hiện tại, có hứng thú và thái độ tích cực trong
học tập, thể hiện đƣợc bản lĩnh và sự tự tin khi thể hiện quan điểm cá nhân .
4. Năng lực tự quản lí (tự chủ) : nhận ra giá trị bản thân, có ý thức bảo vệ
quyền lợi và thực hiện nghĩa vụ trong học tập; biết quan tâm, chăm sóc sức khỏe;
biết thể hiện cử chỉ, hành động, thái độ tích cực để tăng sự tin tƣởng, tôn trọng và
lòng yêu mến của mọi ngƣời; có cách ứng xử ph hợp, biết kiềm chế cảm xúc, hành
động tiêu cực khi gặp tình huống ngoài ý muốn.

18. 15
5. Năng lực giao tiếp: Có khả năng thể hiện sự tự tin, thái độ tích cực: biết
lắng nghe, biết quan tâm, biết chia sẽ ; biết thể hiện những biểu cảm ph hợp với
đối tƣợng và hoàn cảnh giao tiếp để đạt đƣợc mục đích của quá trình giao tiếp.
6. Năng lực hợp tác: thực hiện tốt trách nhiệm và vai trò của bản thân đối với
công việc chung của nhóm, đề xuất mục đích hợp tác, biết đánh giá năng lực các
thành viên trong nhóm, có khả năng phân công nhiệm vụ và tổng hợp kết quả của
của nhóm, đƣa ra nhận x t kết quả và hạn chế sau làm việc.
7. Năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông: khả năng sử dụng
thành thạo các thiết bị ICT, các phần mềm hỗ trợ học tập, biết tìm kiếm và lƣu trữ
thông tin, dữ liệu quan trọng cần thiết trong các bộ nhớ của nhiều thiết bị khác nhau
trên máy hoặc trên mạng.
8. Năng lực sử dụng ngôn ngữ: Khả năng nghe, hiểu, diễn đạt tốt nội dung
chính hay chi tiết văn bản, bài giảng, bài hội thảo, tài liệu…, sử dụng thành thạo
vốn từ ngữ thông dụng, thuật ngữ chuyên nghành, phát âm đúng ngữ điệu, nhịp
điệu, trình bày lƣu loát, thuyết phục, đúng ngữ pháp, chính tả của bài viết.
9. Năng lực tính toán: Sử dụng chính xác ph p tính (cộng, trừ, nhân chia,
giải phƣơng trình …); sử dụng thành thạo máy tính tay, các dụng cụ đo, vẽ, ...; hiểu
biết và vận dụng hợp lí kiến thức về đo lƣờng, ƣớc tính; biết lập luận logic, khoa
học, chính xác để diễn đạt kiến thức và ý tƣởng trong học tập, cuộc sống.
Những năng lực chung cần phát triển cho HS THPT đƣợc sắp xếp thành sơ
đồ cấu trúc năng lực chung ( xem hình 1.1)

19. 16
Hình 1.1. Sơ đồ cấu trúc năng lực chung của HS THPT
1.3.1.3. Những năng lực chuyên biệt của môn Hóa học
Môn hóa học cấp THPT ngoài việc cung cấp cho HS hệ thống kiến thức hóa
học phổ thông cơ bản, hiện đại và thiết thực từ cơ bản đến phức tạp còn hình thành
và phát triển cho HS nhân cách công dân, những năng lực sẵn có và những năng lực
chuyên biệt của môn hóa học đƣợc nêu tóm tắt trong bảng 1.1.
Bảng 1.1. Các năng lực chuyên biệt của môn hóa học
NL
chuyên
Các NL
thành phần
Biểu hiện của các năng lực thành phần
NL sử dụng
ngôn ngữ hóa
học
Hiểu biết và sử dụng thông thạo:
+ biểu tƣợng hóa học ( kí hiệu, hình vẽ, mô hình cấu
trúc phân tử, liên kết hóa học…),
+ thuật ngữ hóa học ( đồng đẳng, đồng phân, danh
Năng
lực
tự
giải
uyết
vấn
đề
và
sáng
tạo
Năng
lực
giao
tiếp
Năng
lực
hợp
tác
Năng
lực
tự
học
Năng
lực
thể
chất
Năng
lực
thẩm
mỹ
Năng
lực
công
nghệ
thông
tin và
truyền
thông
Năng
lực
tính
toán
Năng lực tự làm chủ &
phát triễn bản thân
Năng lực
xã hội
Năng lực
công cụ
Năng lực chung

20. 17
biệt
môn
hóa
học
pháp, các loại pƣ: thế, cộng, tr ng hợp, hóa hợp, oxi
hóa…),
+ danh pháp hóa học ( tên gọi, quy tắc gọi tên các chất )
NL thực hành
hóa học
- xác định mục tiêu và lựa chọn thí nghiệm an toàn
- Tiến hành và sử dụng thí nghiệm an toàn
- Quan sát, mô tả, dự đoán, giải thích và nêu kết luận
chính xác hiện tƣợng ThN.
- Xử lí các thông tin liên quan đến ThN.
NL
tính toán
- Thực hiện thành thạo ph p tính toán các đại lƣợng: số
mol, khối lƣợng, thể tích, các loại nồng độ CM, C%, tỉ
khối hơi, khối lƣợng riêng …
- Nhận biết và thiết lập đƣợc các công thức liên hệ,
công thức tính toán giữa các đại lƣợng trong hóa học.
- Tích hợp tốt kiến thức giữa môn hóa học và môn toán.
NL
giải quyết
vấn đề thông
qua môn hóa
học
- Phát hiện, phân tích đƣợc các thông tin liên quan kiến
thức hóa học.
- Đề xuất các giải pháp ph hợp để giải quyết các tình
huống có vấn đề xảy ra trong quá trình học tập môn hóa
học.
NL vận dụng
kiến thức hóa
học vào cuộc
sống
- Ghi nhớ, phát hiện tình huống thực tiễn liên quan đến
kiến thức hóa học.
- Phân tích thông tin liên quan, vận dụng linh hoạt, sáng
tạo, chính xác kiến thức hóa học để xử lí vấn đề thực
tiễn.
NL sáng tạo
- Đề xuất hƣớng nghiên cứu mới từ những chuẩn mực
kiến thức đƣợc công nhận.
- Tự tiến hành ThN để tìm đáp án cho giả thuyết, đúc
kết kinh nghiệm và lĩnh hội tri thức mới.

21. 18
1.3.2. Phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh trung học phổ thông
[4],[5],[12],[17]
1.3.2.1. Khái niệm về năng lực thực hành hóa học
“Năng lực thực hành hóa học là khả năng người học huy động, tổng hợp tất
cả những kiến thức hóa học đã học, những kinh nghiệm và kĩ năng cần thiết để xử lí
các thông tin, các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú khám phá tri thức mới , sự
đam mê học hỏi, niềm tin vào khoa học, ý chí kiên nhẫn, sự cẩn trọng,… để thực
hiện thành công các thao tác, các kĩ thuật tiến hành các ThN hóa học”.
Kiến thức hóa học là nền tảng giúp HS hiểu biết để thực hiện an toàn các
ThN và qua ThN thực tế sẽ giúp HS hiểu rõ khắc sâu kiến thức về bản chất của hóa
học. Bên cạnh đó, GV phải thƣờng xuyên sử dụng BTTHThN để hƣớng dẫn và rèn
luyện cho HS cách quan sát, cách tƣ duy và phân tích các hiện tƣợng, giải thích bản
chất của phản ứng hóa học xảy ra sẽ hình thành và phát triển cho HS NLTHHH.
1.3.2.2. Cấu trúc của năng lực thực hành hóa học
Bảng 1.2. Cấu trúc năng lực thực hành hóa học
STT NL thành
phần Biểu hiện (tiêu chí đánh giá)
1 NL xác định
mục tiêu và
lựa chọn ThN
Thực hiện đúng quy định và quy tắc an toàn trong PTN
Nhận biết và lựa chọn đúng dụng cụ và hóa chất cần thiết cho
ThN cần thực hiện
Hiểu rõ tác dụng, cấu tạo, cách sử dụng các dụng cụ ThN
Hiểu rõ tính chất, ứng dụng của hóa chất làm ThN
2
NL
tiến hành và
sử dụng
ThN an toàn
Thông thạo thao tác lắp ráp, kết hợp các dụng cụ riêng lẻ thành
bộ dụng cụ cho ThN cụ thể ; nhận biết sự đúng-sai trong các
thao tác lắp ráp.
Thực hiện độc lập đƣợc ThN đơn giản
Tiến hành một số ThN phức tạp có GV hƣớng dẫn
3 NL dự đoán,
quan sát, mô
tả, giải thích
hiện tƣợng
Quan sát các thao tác tiến hành ThN, nhận biết hiện tƣợng hóa
học xảy ra (sự tạo thành chất kết tủa, màu sắc của dung dịch,
chất rắn, khí ...)
Có khả năng mô tả chính xác các hiện tƣợng

22. 19
ThN và rút ra
kết luận
Lập luận , giải thích hiện tƣợng hóa học và viết các PTHH xảy
ra
4 NL xử lí
thông tin liên
quan đến ThN
Tổng hợp kiến thức để tìm lời giải thích khoa học cho những
hiện tƣợng đã xảy ra
Viết đúng PTHH của các phản ứng đã xảy ra trong ThN
Nêu ra nhận xét, kết luận cụ thể hoặc khái quát từ ThN
1.3.2.3. Tình hình phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh trung học
phổ thông
Hiện nay, các trƣờng THPT rất quan tâm định hƣớng phát triển NLTHHH
cho HS nên hầu hết các trƣờng đều trang bị tƣơng đối tốt dụng cụ , hóa chất cho
PTN. Hóa học tạo điều kiện cho giáo viên tổ chức dạy các bài học sử dụng ThN
minh họa và dạy thực hành hóa học. Tuy nhiên, số lƣợng các ThN hóa học đƣợc
nêu trong sgk còn ít, một số ThN phức tạp khó tiến hành trong giờ học nhƣ sinh ra
khí độc gây ô nhiễm môi trƣờng, ảnh hƣởng xấu đến sức khỏe của GV và HS. Do
đó, GV thƣờng d ng BTTHThN làm phƣơng tiện thay thế ThN biểu diễn để phát
triển NLTHHH hóa học cho HS.
Mặt khác, theo yêu cầu kiểm tra đánh giá năng lực HS trong giai đoạn mới
thì nội dung kiến thức các đề kiểm tra, đề thi hiện nay đều phải có một số câu hỏi và
bài tập có nội dung kiểm tra NLTHHH . Nhƣng thực tế, HS vẫn chƣa đƣợc hƣớng
dẫn đầy đủ về dạng BTTHThN để rèn luyện những kĩ năng thực hành nên mặc dù
các câu hỏi thi kiểm tra về NLTHHH không khó nhƣng đa số các em e ngại và
không làm đƣợc, dẫn đến chất lƣợng học tập môn hóa chƣa cao.
1.3.2.4. Những biện pháp phát triển năng lực thực hành hóa học cho học sinh
trung học phổ thông
Hóa học là môn khoa học thực nghiệm, do đó lý thuyết phải đƣợc dạy song
song cùng thực hành để hình thành và phát triển NLTHHH tốt nhất, cụ thể qua các
quá trình sau:
a/ Thí nghiệm làm mẫu của GV
Trong giờ dạy bài mới có sử dụng các ThN minh họa, GV cần phải có sự
chuẩn bị chu đáo về kế hoạch bài giảng và hóa chất dụng cụ để làm ThN. Khi tiến
hành ThN, GV phải chú ý thực hiện chuẩn xác các thao tác thực hành nhƣ : cách

23. 20
cầm ống nghiệm, cách lấy hóa chất dạng lỏng hoặc rắn , cách đun nóng ống nghiệm
đựng hóa chất, cách pha chế dung dịch… Trong trƣờng hợp ThN có sinh ra các chất
khí độc hại, có mùi khó chịu hoặc phức tạp, khó tiến hành, GV có thể sử dụng các
clip ThN thay thế. Qua các ThN làm mẫu, HS quan sát, dễ ghi nhớ các thao tác thực
hành, tập làm theo giống các thao tác nhƣ thí nghiệm mẫu đã quan sát. Nhƣ vậy,
ThN làm mẫu là một trong những cách hiệu quả để giúp HS phát triển NLTHHH
một cách nhanh nhất.
b/ Sự hướng dẫn và giải thích rõ các tính năng và cách sử dụng hóa chất,
dụng cụ thí nghiệm của GV
- Đối với dụng cụ ThN: GV có thể giới thiệu một số dụng cụ thƣờng dùng
trong nhƣ: tên gọi, tính năng và cách sử dụng của chúng; cách lắp ráp các dụng cụ
để thành bộ dụng cụ hoàn chỉnh cho từng ThN cụ thể; những lƣu ý cần thực hiện để
sử dụng an toàn và hiệu quả.
- Đối với hóa chất ThN: GV cần hƣớng dẫn HS hiểu các thông tin trên nhãn
mác vật dụng chứa hóa chất nhƣ : tên gọi, công thức, tính độc hại, tính dễ cháy nổ.
HS cần tuân thủ các quy tắc an toàn khi làm việc với hóa chất: không dùng hóa chất
mất nhãn; không dùng tay trực tiếp lấy hóa chất; không ngửi, không nếm hóa chất;
không dùng chung muỗng và ống hút để lấy hóa chất cùng lúc ở nhiều lọ hóa chất
khác nhau.... Nhận dạng các chất nguy hiểm, dễ cháy nổ, độc hại và biết cách sử
dụng chúng an toàn .
c/ Sự định hướng rèn luyện những phẩm chất cần thiết của người làm
công tác khoa học cho HS
GV cần nhắc nhở HS: cẩn thận, tỉ mỉ, chính xác, gọn gàng, ngăn nắp, kiên
nhẫn và tuyệt đối tuân thủ nội quy và quy định an toàn trong PTN; thực hiện theo
yêu cầu của GV hoặc hƣớng dẫn trong tài liệu học tập, sgk ; bảo quản dụng cụ ThN
sạch sẽ, lấy và để đúng vị trí quy định; lắp ráp dụng cụ theo hƣớng dẫn của GV
hoặc chỉ dẫn trong hình vẽ, kiểm tra và thử lại độ chính xác trƣớc khi thực hành; sử
dụng hóa chất phải hết sức cẩn thận, lấy đúng liều lƣợng, không đƣợc lấy dƣ, thực
hiện các thao tác cân đo chính xác; kiên trì thực hiện đúng các thao tác thực hành,
tránh sai sót; kiên nhẫn tập trung quan sát hiện tƣợng.

24. 21
d/ Kiểm tra đánh giá ết quả thực hành
- GV tổ chức, hƣớng dẫn HS làm việc theo nhóm, yêu cầu HS hợp tác làm
việc, nhắc nhở, tự kiểm tra, tự đánh giá việc thực hiện nội quy, tính tích cực khi
làm việc c ng nhóm…giúp HS hình thành ý thức tự giác hoàn thành tốt công việc
đƣợc giao.
- GV phải thƣờng xuyên kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở HS trong quá trình tiến
hành ThN sẽ giúp HS kịp thời chỉnh sửa những sai sót và giải quyết những khó
khăn gặp phải, giúp các em mau tiến bộ và phát triển tốt kĩ năng thực hành.
- GV cần lồng ghép những bài tập có nội dung thực hành vào các bài kiểm
tra thƣờng xuyên, kiểm tra định kì, thi học kì để HS có ý thức quan tâm học tốt hơn
các BTTHThN.
1.4. MỘT SỐ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC KẾT HỢP SỬ DỤNG
BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
THỰC HÀNH HÓA HỌC CHO HỌC SINH [10],[13],[20]
1.4.1. Phƣơng pháp “ Bàn tay nặn bột”
Phƣơng pháp “Bàn tay nặn bột” (BTNB) là một PPDH tích cực đã đƣợc phát
triển ở nhiều nƣớc có nền giáo dục hiện đại. Phƣơng pháp BTNB xem HS là trung
tâm của quá trình dạy học đƣợc GV làm ngƣời hƣớng dẫn trong hành trình khám
phá kiến thức mới.
Cơ sở khoa học của PPDH BTNB là dạy học khoa học dựa trên sự tìm tòi -
nghiên cứu, đƣợc thực hiện theo tiến trình nhƣ hình 1.2

25. 22
Hình 1.2. Sơ đồ tiến trình dạy học theo phƣơng pháp BTNB
Theo PPDH này GV hƣớng dẫn HS tự làm ThN để hiểu rõ bản chất vấn đề,
giúp HS rèn kĩ năng quan sát, kĩ năng phân tích, thảo luận và trình bày quan điểm
cá nhân trƣớc tập thể, từ đó HS thích nghiên cứu, khám phá và yêu thích khoa học.
1.4.2. Phƣơng pháp dạy học hợp tác theo nhóm
PPDH hợp tác đƣợc GV ngẫu nhiên hay chỉ định chia lớp học thành các
nhóm nhỏ từ 4 đến 6 HS, giao nhiệm vụ giống nhau hoặc khác nhau để cùng hoàn
thành mục tiêu chung của một nội dung kiến thức. Tiến trình dạy học theo PPDH
hợp tác theo nhóm đƣợc thực hiện nhƣ sơ đồ hình 1.3.
Kết luận và hợp thức hóa kiến thức
Tiến hành thực nghiệm
tìm tòi - nghiên cứu
Xây dựng giả thuyết
và thiết kế phƣơng án thực nghiệm
Hình thành câu hỏi của HS
Tình huống xuất phát
(câu hỏi nêu vấn đề)

26. 23
Hình 1.3. Sơ đồ tiến trình dạy học hợp tác theo nhóm
PPDH hợp tác theo nhóm tạo điều kiện để HS giao lƣu, học hỏi trao đổi kiến
thức, phát triển năng lực giao tiếp, hợp tác với tập thể để hoàn thành tốt công việc
chung. Đây là kĩ năng cần thiết giúp các em hòa nhập cuộc sống cộng đồng trong
tập thể lao động có tổ chức và có phân công lao động.
Tuy nhiên, PPDH hợp tác có một số hạn chế trong quá trình thực hiện nhƣ:
trong nhóm nhiều ý kiến khác nhau dẫn đến tranh cãi, mất thời gian, nếu không gian
lớp học hẹp lại có số học sinh đông thì phân chia nhóm lớn hoạt động không hiệu
quả. Do vậy, PPDH này chỉ nên sử dụng để nghiên cứu hoặc củng cố kiến thức một
chủ đề và GV cần phải định hƣớng rõ mục tiêu khi chia nhóm và có sự chuẩn bị tốt
nội dung thảo luận.
1.4.3. Phƣơng pháp dạy học theo góc
PPDH theo góc là hình thức dạy học bằng cách thiết kế 3 , 4 hoặc 5 góc học
tập bố trí tại các góc lớp hay một không gian học tập thích hợp, với nhiều hình thức
hoạt độc lập và nhiệm vụ khác nhau , cùng nghiên cứu chung một nội dung học tập.
Làm việc chung
cả lớp (GV)
- Nêu vấn đề thảo luận
- Chia nhóm, giao
nhiệm vụ
- Hƣớng dẫn làm việc
theo nhóm.
Làm việc theo nhóm
(HS)
- Lập kế hoạch làm việc
- Phân công nhiệm vụ trong
nhóm
- Thực hiện nhiệm vụ, thảo
luận , thống nhất ý kiến
- Chuẩn bị báo cáo
Tổng kết ( GV +
HS)
- Các nhóm lần lƣợt trình
bày kết quả
- Các nhóm thảo luận, góp
ý
- Đánh giá kết quả các
nhóm, kết luận vấn đề

27. 24
GV chia lớp học thành 4 góc, cùng thực hiện một nội dung và mục tiêu học tập nhƣng
theo hình thức và cách sử dụng các phƣơng tiện, đồ dùng học tập khác nhau
BẢNG VIẾT
GÓC TRẢI NGHIỆM( làm thí nghiệm)
- Học liệu: hóa chất, dụng cụ ThN.
- Đối tƣợng: HS thích vận động khám phá,
tham gia các dự án khoa học.
- Nhiệm vụ: HS tiến hành ThN theo nhóm,
quan sát hiện tƣợng, giải thích và rút ra nhận
xét cần thiết.
GÓC QUAN SÁT( xem movie )
- Học liệu: máy tính hoặc tivi.
- Đối tƣợng: HS thích quan sát, khám phá .
- Nhiệm vụ: HS xem movie ThN minh họa
tính chất của các chất cần nghiên cứu. HS
quan sát, nêu hiện tƣợng, giải thích.
LỐI ĐI
GÓC ÁP DỤNG (áp dụng)
- Học liệu: bảng trợ giúp, bài tập, PHT…
- Đối tƣợng: HS có chuẩn bị bài, có phong cách
học vận động kiểu đọc -viết.
- Nhiệm vụ: HS đọc bảng trợ giúp (chỉ đối với
góc xuất phát), áp dụng giải bài tập hoặc giải
quyết một vấn đề có liên quan đến thực tiễn.
GÓC PHÂN TÍCH (đọc tài liệu)
-Học liệu: sgk, sbt, sách tham khảo, tạp chí
-Đối tƣợng: HS có phong cách học theo kiểu
đọc hiểu, ghi chép, tiếp nhận thông tin dƣới
dạng chữ viết, văn bản.
- Nhiệm vụ: HS đọc tài liệu sgk và tài liệu
tham khảo để trả lời câu hỏi và rút ra kiến
thức mới cần lĩnh hội.
GÓC TỐC ĐỘ ( giải trí )
- Học liệu: câu đố, trò chơi ô chữ, ghép tranh,....có liên quan đến nội
dung kiến thức bài học.
- Đối tượng: HS có tốc độ hoạt động nhanh
- Nhiệm vụ: tham gia trò chơi giải trí có kiến thức liên quan bài học,
được cộng điểm khuyến khích.
Hình 1.4. Sơ đồ tiến trình tổ chức dạy học theo góc

28. 25
1.5.THỰC TRẠNG SỬ DỤNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM
TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.5.1. Mục đích và đối tƣợng điều tra
* Mục đích điều tra:
- Tìm hiểu tình hình dạy học có sử dụng BTTHThN ở một số trƣờng THPT.
- Tìm hiểu khó khăn của GV trong việc sử dụng BTTHThN trong dạy học.
- Tham khảo ý kiến của GV về định hƣớng xây dựng hệ thống BTTHThN.
* Đối tượng điều tra: Chúng tôi tiến hành điều tra lấy ý kiến của 48 giáo
viên tại các trƣờng THPT: Hòn Đất, Sóc Sơn, Phan Thị Ràng, Nam Thái Sơn, Võ
Văn Kiệt thuộc tỉnh Kiên Giang và một số GV đang theo học lớp cao học LL &
PPDH môn hóa học khóa 25 tại An Giang.
1.5.2. Kết quả điều tra
1.5.2.1. Thực trạng sử dụng bài tập thực hành thí nghiệm trong giảng dạy hóa
học ở các trường THPT của tỉnh Kiên Giang
Sau khi thu thập thông tin điều tra, chúng tôi đã tổng hợp nội dung các ý
kiến theo bảng 1.3.
Bảng 1.3. Kết quả điều tra về sử dụng BTTHThN và phát triển NLTHHH
Nội dung tìm hiểu Ý kiến của GV Số lƣợng Tỉ lệ %
1. Sự cần thiết phải sử
dụng thêm BTTHThN để
phát triển NLTHHH của
HS
□ Không cần thiết 2 4,17%
□ Bình thƣờng 9 18,75%
□ Cần thiết. 19 39,58 %
□ Rất cần thiết 18 37,50%
2. Mức độ sử dụng thêm
hệ thống BTTHThN
trong dạy học (dạy bài
mới, dạy luyện tập, dạy
thực hành)
□ Chƣa bao giờ 0 0,00%
□ Thỉnh thoảng 8 16,67%
□Thƣờng xuyên 34 70,83%
□ Rất thƣờng xuyên 6 12,50%
3. Mức độ sử dụng
BTTHThN trong sgk và
sbt trong dạy học hóa
học
□ Chƣa bao giờ 0 0,00%
□ Thỉnh thoảng 25 52,08%
□Thƣờng xuyên 14 21,17%
□ Rất thƣờng xuyên 9 18,75%
4. Nhận xét về số lƣợng
và sự đa dạng nội dung
của BTTHThN trong sgk
và sbt
□ Chƣa đầy đủ 39 81,25%
□ Tƣơng đối đầy đủ 7 14,58%
□ Đầy đủ 2 4,17%
□ Rất đầy đủ 0 0,00%

29. 26
5. BTTHThN dùng thêm
để dạy học thƣờng đƣợc
lấy từ những nguồn nào
□ Sách tham khảo 22 45,83 %
□ Mạng internet 19 39,59 %
□ Tự xây dựng 7 14,58 %
6. Quan điểm về việc sử
dụng BTTHThN trong
dạy học hóa học ở
trƣờng THPT ?
□ Củng cố kiến thức về THThN cho
HS nhƣ : quan sát, nhận biết, nêu hiện
tƣợng và giải thích...
40 83,33 %
□ Rèn luyện các thao tác kĩ năng thực
hành ThN
42 87,50 %
□ Rèn luyện năng lực: nhận thức, sáng
tạo, vận dụng kiến thức, hợp tác làm
việc nhóm, tự học,….
36 75,00 %
□ Kiểm tra, đánh giá NLTHHH của
HS
41 85,42 %
□ Giúp HS hứng thú, tích cực học tập ,
yêu thích nghiên cứu khoa học
37 77,03%
□ Sử dụng BTTHThN, để HS nghiên
cứu kiến thức mới.
36 75,00 %
7. Định hƣớng xây dựng
hệ thống BTTHThN ?
□ Theo nội dung từng bài trong sgk 38 77,27 %
□ Theo trình độ HS, sắp xếp theo mức
độ từ dễ đến khó
18 40,09 %
□ Các BTTHThN,thƣờng gặp trong đề
kiểm tra, đề thi học kì hoặc thi tốt
nghiệp THPT quốc gia hàng năm
36 75 %
□ Phát triển NLTHHH của HS 26 29,54 %
8. Cách thức sử dụng hệ
thống BTTHThN trong
dạy học hóa học
□ Chỉnh sửa chi tiết một bài tập, cho
HS làm bài tập tƣơng tự
35 72,92 %
□ Yêu cầu HS vận dụng kiến thức về
thực hành thí nghiệm để giải bài tập,
GV sửa và bổ sung bài tập tƣơng tự
34 70,83 %
□ Thiết kế các bài tập lớn (dự án) để
HS thực hành nghiên cứu khoa học
15 31,25 %
□ Yêu cầu HS giải BTTHThN, có sự
sáng tạo khác nhau
21 43,75 %
□ Sử dụng BTTHThN, có nhiều lựa
chọn, yêu cầu HS phân tích và lựa
chọn đáp án đúng nhất.
25
52,08 %
9. GV gặp khó khăn gì
nhất trong quá trình dạy
học có sử dụng
BTTHThN?
□ Không đủ thời gian 4 8,34%
□ Trình độ HS không đồng đều 6 12,50%
□ Học sinh không thích giải và không
chú tâm khi giải BTTHThN
8 16,67%
□ Cơ sở vật chất chƣa đầy đủ: tivi,

30. 27
dụng cụ, hóa chất thí nghiệm , bàn
ghế, phòng học ...
10 20,83 %
□Thiếu hệ thống BTTH chất lƣợng để
phát triển NLTN cho HS
20
41,66%
10. Mức độ cần thiết xây
dựng hệ thống
BTTHThN
□ Không cần thiết 2 4,17%
□ Bình thƣờng 9 18,75%
□ Cần thiết. 19 39,58 %
□ Rất cần thiết 18 37,50%
11. Ý kiến khác về việc
xây dựng và sử dụng
BTTHThN
- Cần phải xây dựng hệ thống BTTHThN theo từng chuyên đề ở tất
cả các khối lớp cấp 2,3.
- Hệ thống BTTH cần phân dạng theo các tiêu chí đánh giá
NLTHHH để HS dễ tiếp thu.
Hệ thống BTTHThN cần đƣợc sắp xếp theo mức độ từ dễ đến khó,
từ đơn giản đến phức tạp để khuyến khích sự tích cực tham gia giải
bài tập của HS.
Xây dựng hệ thống BTTHThN cần đa dạng về hình thức và nội
dung để gây hứng thú học tập cho HS.
BTTHThN nên chia làm 2 dạng: tự luận và trắc nghiệm làm ngân
hàng đề đƣa vào kiểm tra và thi.
1.5.2.2. Đánh giá ết quả điều tra
Từ việc điều tra thực trạng xây dựng và sử dụng BTTHThN, chúng tôi rút ra
những nhận xét sau:
- Về việc sử dụng BTTHThN vào giảng dạy hóa học : tất cả các GV đều xác
nhận có sử dụng BTTHThN trong giảng dạy, đa số đều ở mức độ thƣờng xuyên.
Tuy nhiên phần lớn GV đều nhận thấy sgk và sbt chƣa có đầy đủ về nội dung và đa
dạng về hình thức nên phải sử dụng thêm BTTHThN thƣờng gặp trong đề thi, đề
kiểm tra ở sách tham khảo và tài liệu trên mạng internet .
- Nhận định tính quan trọng của việc xây dựng hệ thống BTTHThN cho HS:
hầu hết GV đều nhận thấy cần phải có hệ thống BTTHThN để thuận tiện trong việc
giảng dạy của GV và HS cũng dễ ôn tập kiểm tra.
Từ kết quả điều tra trên, chúng tôi nhận thấy cần phải xây dựng một hệ thống
BTTHThN chất lƣợng đa dạng về hình thức và nội dung, đƣợc phân theo từng dạng
theo tiêu chí đánh giá của NLTHHH và sắp xếp theo từng chƣơng và mức độ nhận
thức từ dễ đến khó. Cụ thể, chúng tôi tập trung xây dựng hệ thống BTTHThN phần
phi kim của Hóa học lớp 11 theo chƣơng trình chuẩn và đề xuất một số biện pháp
sử dụng hệ thống BTTHThN trong giảng dạy có hiệu quả.

31. 28
Tiểu kết chƣơng 1
Trong chƣơng này, chúng tôi đã trình bày những vấn đề thuộc về cơ sở lí
luận và thực tiễn của đề tài:
1. Tìm hiểu các luận văn, luận án, các tài liệu, các bài báo khoa học ... có mối
liên hệ với đề tài, tác giả nhận thấy việc xây dựng và sử dụng BTTHThN đã và đang
thu hút đƣợc sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Tuy nhiên hƣớng nghiên cứu
xây dựng và sử dụng BTTHThN phần phi kim lớp 11 chƣa đƣợc nghiên cứu sâu.
2. Tìm hiểu cơ sở lí luận về định hƣớng đổi mới CT GDPT trong giai đoạn
mới, GV hiểu rõ định hƣớng đổi mới sẽ thấy đƣợc tầm quan trọng và có những mục
tiêu rõ ràng trong việc xây dựng và sử dụng BTTHThN.
3. Nghiên cứu các định nghĩa về: năng lực, các năng lực chung , các năng lực
năng lực thực hành hóa học, cấu trúc và tình hình phát triển , những biện pháp phát
triển NLTHHH cho HS ở trƣờng THPT.
4. Tìm hiểu một số phƣơng pháp dạy học tích cực gồm: phƣơng pháp “bàn
tay nặn bột”, PPDH hợp tác theo nhóm, PPDH theo góc. Những PPDH này có thể
sử dụng BTTHThN trong giảng dạy để phát triển NLTHHH cho HS. Tuy nhiên GV
cần chú ý lựa chọn bài dạy phù hợp với mỗi phƣơng pháp, áp dụng linh hoạt tùy bài
dạy và phƣơng pháp dạy để giờ dạy đạt hiệu quả cao.
5. Tiến hành điều tra thực trạng sử dụng BTTHThN trong dạy học và kiểm
tra đánh giá bằng phiếu tham khảo ý kiến của 48 GV hóa học. Từ kết quả điều tra
đƣợc, chúng tôi nhận thấy đa số GV đều hiểu rõ định hƣớng phát triển năng lực HS
của CT GDPT giai đoạn mới. Tất cả GV đều nhận định sự cần thiết việc sử dụng
BTTHThN vào giảng dạy hóa học phát triển NLTHHH cho HS THPT. Tuy nhiên,
trong quá trình thực hiện lại gặp nhiều khó khăn mà nguyên nhân quan trọng nhất là
thiếu một hệ thống BTTHThN đa dạng, phong phú và chất lƣợng.
Dựa vào cơ sở lí luận và thực tiễn trên, chúng tôi nghiên cứu đề tài nhằm tìm
ra các biện pháp để phát triển NLTHHH cho HS qua đề tài xây dựng và sử dụng hệ
thống BTTHThN với phạm vi nghiên cứu là phần phi kim lớp 11 theo chƣơng trình
chuẩn. Nội dung của đề tài sẽ nghiên cứu sâu về cách xây dựng hệ thống BTTHThN
theo các tiêu chí đánh giá NLTHHH của HS, biện pháp sử dụng hiệu quả hệ thống
BTTHThN trong các giờ dạy bài mới, giờ THThN, giờ ôn tập, luyện tập.

32. 29
Chƣơng 2
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHẦN PHI KIM
HÓA HỌC 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HÀNH
CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG
2.1. TỔNG QUAN VỀ CẤU TRÚC, NỘI DUNG, MỤC TIÊU CHƢƠNG
TRÌNH PHI KIM HÓA HỌC 11 [5],[8],[12]
2.1.1. Cấu trúc và nội dung phần phi kim hóa học 11 chuẩn
Phần phi kim hóa học 11 gồm 2 chƣơng và có các bài dạy nhƣ bảng 2.1
Bảng 2.1. Cấu trúc phần phi kim lớp 11 (theo chƣơng trình chuẩn)
Chƣơng 2: Nitơ – Photpho
(gồm 8 bài)
Chƣơng 3: Cacbon – Silic
(gồm 5 bài)
Bài 7. Nitơ Bài 15. Cacbon
Bài 8. Amoniac và muối amoni Bài 16. Hợp chất của Cacbon
Bài 9. Axit nitric và muối nitrat Bài 17. Silic và hợp chất của Silic
Bài 10. Photpho bài 18. Công nghiệp silicat
Bài 11. Axit Photphoric và muối
photphat
Bài 19. Luyện tập: Tính chất của
Cacbon-Silic
Bài 12. Phân bón hóa học
Bài 13. Luyện tập
Bài 14. Bài thực hành 2: Tính chất của
một số hợp chất nitơ-photpho
2.1.2. Mục tiêu của chƣơng trình phi kim hóa học 11 chuẩn
2.1.2.1. Mục tiêu của chương Nitơ- Photpho
* Đơn chất Nitơ -Photpho
a/ Kiến thức
+ Vị trí của nitơ, photpho và cấu hình electron nguyên tử của nguyên tố trong
bảng tuần hoàn; cấu tạo phân tử, trạng thái tự nhiên của nitơ và photpho; Photpho
có 2 dạng thù hình là P trắng và P đỏ .

33. 30
+ Tính chất hoá học đặc trƣng của nitơ: tính oxi hoá (tác dụng với kim loại
mạnh, với hiđro), ngoài ra nitơ còn có tính khử (tác dụng với oxi).
+Tính chất hoá học của Photpho : vừa có tính oxi hoá (tác dụng với một số
kim loại K, Na, Ca…); vừa có tính khử (tác dụng với O2, Cl2,…).
b/ Kĩ năng
+ Dự đoán tính chất, kiểm tra dự đoán và kết luận về tính chất hoá học của
nitơ và photpho.Viết các ptpƣ minh hoạ tính chất hoá học của nitơ và photpho.
+ Giải đƣợc bài tập: Tính thể tích khí nitơ ở đktc tham gia trong phản ứng
hoá học, tính % thể tích nitơ trong hỗn hợp khí, một số bài tập khác có nội dung
liên quan.
*Amoniac và muối amoni
a/ Kiến thức
+ Tính chất vật lí, ứng dụng chính, cách điều chế amoniac và muối amoni
trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp.
+ Cấu tạo phân tử, tính chất hoá học của amoniac: tính bazơ yếu (tác dụng
với nƣớc, dung dịch muối, axit) và tính khử (tác dụng với oxi và một số oxit kim
loại), khả năng tạo phức.
+ Tính chất hoá học của muối amoni: phản ứng trao đổi ion, phản ứng nhiệt
phân (muối amoni tạo bởi axit không có tính oxi hóa, muối amoni tạo bởi axit có
tính oxi hóa) và ứng dụng.
b/ Kĩ năng
- Dự đoán tính chất hóa học, kiểm tra bằng thí nghiệm và kết luận đƣợc tính
chất hoá học của amoniac và muối amoni.
- Quan sát thí nghiệm hoặc hình ảnh..., rút ra đƣợc nhận xét về tính chất vật
lí và hóa học của NH3 và NH4
+
.
- Viết đƣợc các phƣơng trình hóa học dạng phân tử hoặc ion rút gọn.
- Phân biệt đƣợc amoniac với một số khí khác, muối amoni với một số muối
khác bằng phƣơng pháp hóa học.
- Giải đƣợc bài tập : Tính thể tích khí amoniac sản xuất đuợc ở đktc theo
hiệu suất phản ứng, một số bài tập tổng hợp có nội dung liên quan; tính % về khối

34. 31
lƣợng của muối amoni trong hỗn hợp phản ứng, một số bài tập khác có nội dung
liên quan.
*Axit nitric và muối nitrat
a/ Kiến thức
+ Cấu tạo phân tử, tính chất vật lí ( trạng thái, màu sắc, khối lƣợng riêng,
tính tan), ứng dụng, cách điều chế HNO3 trong phòng thí nghiệm và trong công
nghiệp (từ amoniac).
+ Tính chất hóa học của HNO3: là một trong những axit mạnh nhất đồng thời
HNO3 là axit có tính oxi hoá rất mạnh: oxi hoá hầu hết kim loại, một số phi kim,
nhiều hợp chất vô cơ và hữu cơ.
+ Tính chất hóa học của muối nitrat: là chất oxi hóa ở nhiệt độ cao do bị nhiệt
phân hủy tạo thành oxi và sản phẩm khác nhau (tùy thuộc là muối nitrat của kim loại
hoạt động, hoạt động kém, hoạt động trung bình); phản ứng đặc trƣng của ion NO3

với Cu trong môi trƣờng axit, cách nhận biết ion NO3

bằng phƣơng pháp hóa học.
b/ Kĩ năng
- Dự đoán tính chất hóa học, kiểm tra dự đoán bằng ThN và kết luận.
- Tiến hành hoặc quan sát ThN, hình ảnh,... rút ra đƣợc nhận xét về tính chất
của HNO3 và muối nitrat.
- Viết các phƣơng trình hóa học dạng phân tử, ion rút gọn minh hoạ tính chất
hoá học của HNO3 đặc và loãng.
- Giải đƣợc bài tập : Tính thành phần % khối lƣợng của hỗn hợp kim loại tác
dụng với HNO3, khối lƣợng dung dịch HNO3 có nồng độ xác định điều chế đƣợc
theo hiệu suất, bài tập tổng hợp có nội dung liên quan; tính thành phần % khối
lƣợng muối nitrat trong hỗn hợp, nồng độ hoặc thể tích dung dịch muối nitrat tham
gia hoặc tạo thành trong phản ứng; một số bài tập tổng hợp có nội dung liên quan.
* Axit photphoric và muối photphat
a/ Kiến thức
- Cấu tạo phân tử, tính chất vật lí ( trạng thái, màu sắc, tính tan), ứng dụng,
cách điều chế H3PO4 trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp.
- Tính chất hóa học của H3PO4 là axit trung bình, ba nấc, không có tính oxi hóa.

35. 32
- Tính chất của muối photphat (tính tan, tác dụng với axit, phản ứng với dung
dịch muối khác), ứng dụng.
- Cách nhận biết ion photphat (PO4
3-
)
b/ Kĩ năng
- Nhận biết đƣợc axit H3PO4 và muối photphat bằng phƣơng pháp hoá học.
- Tính khối lƣợng H3PO4 sản xuất đƣợc, % về khối lƣợng muối photphat
trong hỗn hợp, một số bài tập liên quan.
* Phân bón hóa học
a/ Kiến thức
- Khái niệm phân bón hóa học và phân loại.
- Tính chất, ứng dụng, điều chế phân đạm, lân, kali, NPK và vi lƣợng.
b/ Kĩ năng
- Quan sát mẫu vật, làm thí nghiệm nhận biết một số phân bón hóa học.
- Sử dụng an toàn, hiệu quả một số phân bón hóa học.
- Tính khối lƣợng phân bón cần thiết để cung cấp một lƣợng nguyên tố
dinh dƣỡng.
2.2.2.2. Chuẩn iến thức, ỹ năng chương Cacbon – Silic
*Cacbon và hợp chất của cacbon
a/ Kiến thức
- Vị trí của cacbon trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học, cấu hình
electron nguyên tử , các dạng thù hình của cacbon, tính chất vật lí (cấu trúc tinh thể,
độ cứng, độ dẫn điện), ứng dụng
- Tính chát vật lí của CO và CO2.
- Cacbon có tính phi kim yếu (oxi hóa hiđro và kim loại canxi), tính khử
(khử oxi, oxit kim loại). Trong một số hợp chất, cacbon thƣờng có số oxi hóa +2
hoặc +4.
- CO có tính khử (tác dụng với oxit kim loại), CO2 là một oxit axit, có tính
oxi hóa yếu ( tác dụng với Mg, C ).
- Tính chất vật lí, tính chất hóa học của muối cacbonat (nhiệt phân, tác dụng
với axit).

36. 33
- Cách nhận biết muối cacbonat bằng phƣơng pháp hoá học.
b/ Kĩ năng
- Viết các ptpƣ minh hoạ tính chất hoá học của C, CO, CO2, muối cacbonat.
- Tính thành phần % muối cacbonat trong hỗn hợp ; Tính % khối lƣợng oxit
trong hỗn hợp phản ứng với CO; tính % thể tích CO và CO2 trong hỗn hợp khí.
* Silic và hợp chất của silic. Công nghiệp Silicat
a/ Kiến thức
- Vị trí của silic trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học, cấu hình
electron nguyên tử.
- Tính chất vật lí (dạng thù hình, cấu trúc tinh thể, màu sắc, chất bán dẫn),
trạng thái tự nhiên , ứng dụng (trong kĩ thuật điện), điều chế silic (Mg + SiO2).
- Tính chất hoá học : Là phi kim hoạt động hoá học yếu, ở nhiệt độ cao tác
dụng với nhiều chất (oxi, cacbon, dung dịch NaOH, magie).
- SiO2: Tính chất vật lí (cấu trúc tinh thể, tính tan), tính chất hoá học (tác
dụng với kiềm đặc, nóng, với dung dịch HF).
- H2SiO 3 : Tính chất vật lí (tính tan, màu sắc), tính chất hoá học (là axit yếu,
ít tan trong nƣớc, tan trong kiềm nóng).
- Công nghiệp silicat: Thành phần hoá học, tính chất, quy trình sản xuất và
biện pháp kĩ thuật trong sản xuất gốm, thuỷ tinh, xi măng.
b/ Kĩ năng
- Viết đƣợc các PTHH thể hiện tính chất của silic và các hợp chất của nó.
- Bảo quản, sử dụng đƣợc hợp lí, an toàn, hiệu quả vật liệu thuỷ tinh, đồ
gốm, xi măng.
- Tính % khối lƣợng SiO2 trong hỗn hợp.
2.2. NGUYÊN TẮC VÀ QUY TRÌNH TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG HỆ
THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM [6],[9],[12],[15],[18]
2.2.1.Nguyên tắc tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập thực hành thí nghiệm
Hệ thống BTTHThN đƣợc xây dựng theo các nguyên tắc sau:
1. Đảm bảo phù hợp với yêu cầu đổi mới của chương trình giảng dạy, PPDH
và kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS:

37. 34
Chúng tôi đã dựa vào chuẩn kiến thức, kĩ năng, nội dung giảm tải của từng
chƣơng và từng bài học cụ thể để xây dựng hệ thống BTTHThN ph hợp với mục
tiêu, PPDH, hình thức đổi mới kiểm tra đánh giá HS trong CT GDPT mới.
2. Đảm bảo tính chính xác, khoa học:
Nội dung BTTHThN đề cập đến phải phản ánh đúng kiến thức về tính chất:
vật lí, hóa học; phƣơng pháp: điều chế, tinh chế, bảo quản; ứng dụng của các chất
phải chuẩn xác khoa học; hình vẽ, biểu bảng, đồ thị phải đúng quy chuẩn, có tính
thực tế và tính thẩm mĩ.
3. Nội dung BTTHThN phải bám sát mục tiêu và yêu cầu về thực hành ThN
hóa học
Những BTTHThN đƣợc xây dựng phải có nội dung về nội quy an toàn thí
nghiệm, những quy tắc cần thực hiện trong phòng thí nghiệm; đề cập nội dung kiến
thức về các thao tác tiến hành thí nghiệm biểu diễn, chứng minh tính chất, điều chế,
tách chất, nhận biết .... thể hiện tính đặc thù của môn hóa học.
4. Nội dung BTTHThN phải phù hợp với đối tượng và trình độ nhận thức của HS
BTTHThN đƣợc sử dụng làm phƣơng tiện dạy và học nên kiến thức bài tập
xây dựng cần phải sắp xếp theo mức độ nhận thức từ thấp đến cao, từ đơn giản đến
phức tạp để tất cả HS yếu, trung bình hay khá giỏi đều có thể tham gia giải bài tập,
phát huy tối đa khả năng học tập của các em, từng bƣớc hình thành và phát triển
năng lực học tập.
5. Đảm bảo tính logic và hợp lí trong cách trình bày nội dung và hình thức:
Hệ thống BTTHThN đƣợc sắp xếp logic theo các dạng bài tập, theo nội dung
bài học cụ thể của từng chƣơng và sắp xếp theo các mức độ: nhận biết, thông hiểu,
vận dụng và vận dụng ở mức độ cao nhằm giúp cho GV dễ sử dụng hệ thống bài tập
trong giảng dạy.
2.2.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập thực hành thí nghiệm
Khi tiến hành xây dựng hệ thống BTTHThN chúng tôi thực hiện các bƣớc sau:
Bước 1: Tiến hành phân tích mục tiêu dạy học của môn học, nghiên cứu
chuẩn kiến thức và kĩ năng của từng chƣơng, từng bài học cụ thể để định hƣớng
thiết kế nội dung hệ thống BTTHThN.

38. 35
Bước 2: Tìm hiểu và phân tích đặc điểm nhận thức của HS để tuyển chọn và
xây dựng BTTHThN ph hợp với trình độ và năng lực học tập của HS.
Bước 3: Tham khảo nội dung sgk, sbt, sách tham khảo, bài báo khoa học trên
các tạp chí chuyên nghành, thông tin trên internet , luận văn, sáng kiến kinh nghiệm
… nhằm thu thập thông tin về các nội dung liên quan đến đề tài nghiên cứu để xây
dựng hệ thống BTTHThN.
Bước 4: Xác định hình thức thể hiện nội dung bài tập thực hành hóa học: bài
tập mô tả bằng lời , bài tập có sử dụng hình vẽ minh họa bài tập có sử dụng movie
ThN…
Bước 5: Tuyển chọn và xây dựng các BTTHThN và đáp án, sắp xếp các
BTTHThN thành hệ thống phân dạng theo từng tiêu chí của năng lực thực hành thí
nghiệm, đồng thời thể hiện tính logic, khoa học và có tính sƣ phạm.
Bước 6: Tiến hành giảng dạy thực nghiệm, kiểm tra đánh giá, chỉnh sửa và
bổ sung hoàn chỉnh hệ thống BTTHThN.
2.3. THIẾT KẾ BỘ CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC THỰC HÀNH HÓA
HỌC THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM
PHẦN PHI KIM LỚP 11 [9],[11],[16],[18],[20]
2.3.1. Xây dựng các mức độ phát triển năng lực thực hành hóa học cho học
sinh trung học phổ thông
Để có cơ sở đánh giá đúng hiệu quả tác động của hệ thống BTTHThN đã xây
dựng đến sự phát triển NLTHHH đối với HS THPT, chúng tôi đã thiết kế các mức
độ phát triển NLTHHH dựa trên các biểu hiện (tiêu chí đánh giá) của các năng lực
thành phần theo bảng sau:

39. 36
Bảng 2.2. Các mức độ của NLTHHH đối với HS THPT
(Mức độ 1: chưa hình thành; mức độ 2:hình thành;
mức độ 3: đang phát triển; mức độ 4: phát triển hoàn thiện)
NL thành
phần
Tiêu chí
đánh giá
Mức độ 1
(1 điểm)
Mức độ 2
(2 điểm)
Mức độ 3
(3 điểm)
Mức độ 4
(4 điểm)
1. NL lập
kế hoạch
tiến hành
ThN
1/ Xác định
mục tiêu
của ThN
Không hiểu
mục tiêu
ThN
Hiểu chưa
rõ mục tiêu
ThN
Hiểu tương
đối mục tiêu
ThN
Hiểu rất rõ
mục tiêu
của ThN
2/ Xác định
các yếu tố
ảnh hƣởng
đến ThN:
nhiệt độ,
nồng độ,
chất xúc
tác…
Không biết
yếu tố ảnh
hƣởng đến
ThN
Xác định
đƣợc một
số yếu tố
ảnh hƣởng
đến ThN
Xác định
đƣợc đa số
yếu tố ảnh
hƣởng đến
ThN
Xác định
đúng tất cả
các yếu tố
ảnh hƣởng
đến ThN
3/ Đề xuất
dụng cụ,
hóa chất,
cách tiến
hành ThN
Không biết
đề xuất
dụng cụ,
hóa chất,
cách tiến
hành ThN
Đề xuất
đƣợc một
số dụng cụ,
hóa chất,
không biết
cách tiến
hành ThN
Đề xuất
đƣợc dụng
cụ, hóa chất
và cách tiến
hành ThN
gần chính
xác
Đề xuất
chính xác
dụng cụ,
hóa chất và
cách tiến
hành ThN
4/ Dự đoán
hiện tƣợng
ThN
Không biết
dự đoán
hiện tƣợng
ThN xảy ra
Dự đoán
hiện tƣợng
hóa học
xảy ra
chưa đúng
Dự đoán
hiện tƣợng
hóa học xảy
ra gần đúng
Dự đoán
chính xác
hiện tƣợng
hóa học
xảy ra
2. NL tiến
hành thí
nghiệm, sử
dụng ThN
an toàn
5/ Thực
hiện nội
quy, quy tắc
an toàn
PTN
Không biết
nội quy, quy
tắc an toàn
PTN
Không
hiểu rõ nội
quy, quy
tắc an toàn
PTN
Hiểu tương
đối tốt nội
quy, quy tắc
an toàn PTN
Hiểu rõ và
thực hiện
tốt nội quy,
quy tắc an
toàn PTN
6/ Nhận
dạng và lựa
chọn dụng
cụ, hóa chất
cần thiết
cho ThN
Không biết
nhận dạng
và lựa chọn
dụng cụ,
hóa chất cần
thiết cho
ThN
Nhận dạng
và lựa
chọn được
một số
dụng cụ,
hóa chất
cần thiết
cho ThN
Nhận dạng
và lựa chọn
được đa số
dụng cụ, hóa
chất cần
thiết cho
ThN
Nhận dạng
và lựa
chọn đúng
tất cả dụng
cụ, hóa
chất cần
thiết cho
ThN
7/ Hiểu tác
dụng và cấu
tạo của
Không hiểu
tác dụng và
cấu tạo của
Hiểu chưa
rõ tác dụng
và cấu tạo
Hiểu gần
đúng tác
dụng và cấu
Hiểu chính
xác tác
dụng và

40. 37
dụng cụ ,
hóa chất
cần d ng
ThN
dụng cụ,
hóa chất cần
dùng ThN
của dụng
cụ , hóa
chất cần
dùng ThN
tạo của dụng
cụ, hóa chất
cần d ng
ThN
cấu tạo của
dụng cụ ,
hóa chất
cần d ng
ThN
8/ Lắp bộ
dụng cụ cho
ThN cụ thể,
hiểu tác
dụng của
từng bộ
phận, phân
tích đƣợc sự
đúng sai
trong cách
lắp
Không lắp
đƣợc bộ
dụng cụ
ThN, không
hiểu tác
dụng của
các bộ phận,
không phân
tích đƣợc sự
đúng sai
trong cách
lắp
Lắp đƣợc
bộ dụng cụ
ThN, chưa
hiểu tác
dụng của
từng bộ
phận, chưa
phân tích
đƣợc sự
đúng sai
trong cách
lắp
Lắp được bộ
dụng cụ
ThN, hiểu
tác dụng của
từng bộ
phận, chưa
phân tích
đƣợc sự
đúng sai
trong cách
lắp
Lắp được
bộ dụng cụ
cần cho
từng ThN
cụ thể,
hiểu được
tác dụng
của từng
bộ phận,
phân tích
được sự
đúng sai
trong cách
lắp
9/ Thực
hiện các
thao tác
ThN
Không tiến
hành được
các ThN
đơn giản, và
các ThN
phức tạp d
có sự hỗ trợ
của GV
Tiến hành
các ThN
đơn giản
còn chậm ,
không tiến
hành đƣợc
các ThN
phức tạp
có sự hỗ
trợ của GV
Tiến hành
độc lập các
ThN đơn
giản , tiến
hành được
một số ThN
phức tạp có
sự hỗ trợ
của GV
Tiến hành
độc lập các
ThN đơn
giản , tiến
hành được
nhiều ThN
phức tạp
có sự hỗ
trợ của GV
10/ Xử lí
hóa chất
độc hại sinh
ra khi tiến
hành ThN;
làm sạch
dụng cụ,
hóa chất
trƣớc và sau
ThN
Không xử lí
được các
hóa chất độc
hại sinh ra
khi tiến
hành ThN;
không biết
làm sạch
dụng cụ,
hóa chất
trƣớc và sau
ThN
Xử lí được
một số hóa
chất độc
hại sinh ra
khi tiến
hành ThN;
biết cách
làm sạch
một số
dụng cụ,
hóa chất
trƣớc và
sau ThN
Xử lí nhiều
hóa chất độc
hại sinh ra
khi tiến
hành ThN;
làm sạch
nhiều dụng
cụ, hóa chất
trƣớc và sau
ThN
Xử lí đƣợc
hầu hết
hóa chất
độc hại
sinh ra khi
tiến hành
ThN; làm
sạch hầu
hết dụng
cụ, hóa
chất trƣớc
và sau ThN
3. NL
quan sát,
mô tả hiện
11/ Biết
cách quan
sát và xác
Không biết
cách quan
sát và phát
Quan sát
và phát
hiện chƣa
Quan sát và
phát hiện
một số hiện
Quan sát
và phát
hiện chính

41. 38
tƣợng ThN định đƣợc
các chi tiết
cần quan sát
hiện các
hiện tƣợng
ThN
chính xác
các hiện
tƣợng ThN
tƣợng ThN xác các
hiện tƣợng
ThN
12/ Mô tả
đƣợc các
yếu tố hóa
học thay đổi
trong quá
trình ThN
Không mô
tả đƣợc các
yếu tố hóa
học thay đổi
trong quá
trình ThN
Mô tả
được một
số yếu tố
hóa học
thay đổi
trong quá
trình ThN
Mô tả được
nhiều yếu tố
hóa học thay
đổi trong
quá trình
ThN
Mô tả
chính xác
đƣợc các
yếu tố hóa
học thay
đổi trong
quá trình
ThN
4. NL xử lí
thông tin
liên quan
đến ThN
13/ Giải
thích khoa
học các
hiện tƣợng
hóa học xảy
ra, viết
đƣợc các
pthh của pƣ
xảy ra
Không giải
thích đƣợc
các hiện
tƣợng hóa
học xảy ra,
không viết
đƣợc các
pthh của pƣ
xảy ra
Giải thích
chưa đúng
các hiện
tƣợng hóa
học xảy ra,
viết các
pthh của
pƣ xảy ra
chưa đúng
Giải thích
gần đúng
các hiện
tƣợng hóa
học xảy ra,
viết đƣợc
các pthh của
pƣ xảy ra
gần đúng
Giải thích
đúng các
hiện tƣợng
hóa học
xảy ra.
Viết đúng
đƣợc các
pthh của
pƣ xảy ra
14/ Thực
hiện các
phép tính
toán cần
thiết
Không thực
hiện đƣợc
các pháp
tính toán
cần thiết
Thực hiện
đƣợc một
số ph p
tính toán
đơn giản
cần thiết
Thực hiện
đƣợc đa số
các phép
tính toán
đơn giản cần
thiết
Thực hiện
tốt tất cả
các phép
tính toán
đơn giản
và phức
tạp cần
thiết
15/ Rút ra
kết luận cần
thiết từ ThN
Không biết
rút ra kết
luận cần
thiết từ ThN
Biết rút ra
kết luận
nhƣng
chưa chính
xác
Rút ra kết
luận tương
xác đối
chính từ
ThN
Rút ra kết
luận chính
xác và cần
thiết từ
ThN
Phiếu điều tra dùng cho HS tự đánh giá NLTHHH
2.3.2. Xây dựng thang đánh giá năng lực thực hành hóa học
2.3.2.1. Mục đích xây dựng thang đánh giá năng lực thực hành hóa học
Dựa trên các mức độ phát triển đã nêu nhƣ bảng 2.1, chúng tôi xây dựng
thang đánh giá NLTHHH nhằm đảm bảo việc đánh giá sự ảnh hƣởng của hệ thống
BTTHThN đến sự phát triển NLTHHH của HS là chính xác và khách quan. Thông
qua sự đánh giá này, chúng tôi giúp GV và HS có những định hƣớng đúng trong
dạy và học môn hóa học.

42. 39
- Đối với GV: xác định đƣợc mục tiêu kiến thức và năng lực cần đạt của HS
trong bài học, nhận định đƣợc mức độ phát triển của NLTHHH mà HS đạt đƣợc
trƣớc và sau khi sử dụng hệ thống BTTHThN tác động để từ đó có biện pháp thích
hợp khuyến khích hay hỗ trợ các em trong học tập.
- Đối với HS: tự đánh giá NLTHHH đang có hiện tại đạt ở mức độ nào so
với yêu cầu, từ đó HS đặt ra mục tiêu cần đạt cho bản thân và định hƣớng những
hành động tích cực cụ thể để bản thân rèn luyện và phấn đấu trong học tập.
2.3.2.2.Các nguyên tắc xây dựng thang đánh giá năng lực thực hành hóa học
Thang đánh giá NLTHHH đƣợc xây dựng dựa trên các nguyên tắc sau:
- Đảm bảo tính chính xác, khoa học: thang đánh giá phải có cấu trúc logic,
các tiêu chí đánh giá năng lực phải có ngôn ngữ diễn đạt trong sáng dễ hiểu và phản
ánh đúng mối liên hệ giữa: mục tiêu cần truyền đạt, nội dung kiến thức bài học,
PPDH và hình thức tổ chức dạy học.
- Đảm bảo tính định hướng vào việc thực hiện mục tiêu chươngng trình giáo
dục: các tiêu chí xây dựng trong thang đánh giá phải dựa vào chuẩn kiến thức, kĩ
năng của môn học ở mỗi cấp học và mục tiêu định hƣớng phát triển năng lực của
CT GDPT mới.
- Đảm bảo tính đa dạng và toàn diện: mỗi năng lực thành phần của
NLTHHH đƣợc đánh giá bằng tổ hợp hai hay nhiều tiêu chí chỉ báo giúp cho quan
điểm đánh giá về sự hình thành và phát triển NLTHHH đạt hiệu quả cao hơn.
- Đảm bảo tính sư phạm: Các tiêu chí đánh giá NLTHHH đƣợc xây dựng
kiểu lựa chọn theo mức độ phát triển năng lực từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức
tạp để phù hợp với đặc điểm tâm lí và trình độ nhận thức của HS.
- Đảm bảo tính khách quan: mỗi tiêu chí đƣợc đánh giá bằng điểm số cụ thể
theo mức độ phát triển NLTHHH mà HS đạt đƣợc. Những điểm số cụ thể mang tính
khách quan nhƣng cũng tạo cho HS sự hứng thú, tích cực trong học tập để thể hiện
tính cá nhân.
- Đảm bảo tính thực tiễn: các tiêu chí đánh giá NLTHHH đƣợc xây dựng
phải qua quá trình điều tra, tổng hợp, thống kê, phân tích và đánh giá từ thực tế
giảng dạy. Do vậy, các tiêu chí đánh giá phải xuất phát từ những nguyên tắc, yêu
cầu của thực tiễn.

43. 40
2.3.2.3. Thang đánh giá năng lực thực hành hóa học
Sau khi tiến hành thu thập và nghiên cứu tài liệu, chúng tôi bƣớc đầu thiết kế
thang đánh giá NLTHHH đối với HS THPT. Chúng tôi đã d ng bảng hỏi để tham
khảo ý kiến của một số GV THPT và các chuyên gia nghành lí luận và phƣơng pháp
dạy học môn hóa học về nội dung của thang đánh giá NLTHHH. Qua quá trình tổng
hợp, thống kê và kết luận khoa học, chúng tôi điều chỉnh lại nội dung thang đánh
giá qua sự góp ý của các chuyên gia.
Chúng tôi tiến hành áp dụng dạy thử nghiệm nhiều hình thức dạy học khác
nhau kết hợp giữa các phƣơng pháp dạy học tích cực hiện đại theo nội dung các tiêu
chí trong thang đánh giá NLTHHH tại hai trƣờng: THPT Hòn Đất và THPT Sóc Sơn.
Sau khi quan sát, phân tích, kiểm tra tính khách quan và hiệu quả khả thi của thang
đánh giá, chúng tôi tiếp tục chỉnh sửa và hoàn thiện thang đánh giá NLTHHH.
Bảng 2.3. Thang đánh giá NLTHHH cho HS THPT
Năng lực
thành phần
Tiêu chí đánh giá Điểm
tối đa
1. NL lập
kế hoạch
tiến hành
ThN
1/ Mức độ hiểu biết mục đích của ThN 10
2/ Mức độ nhận định các yếu tố ảnh hƣởng đến ThN:
nhiệt độ, nồng độ, chất xúc tác…
10
3/ Mức độ đề xuất chính xác : dụng cụ, hóa chất, cách
tiến hành ThN
10
4/ Khả năng dự đoán chính xác các hiện tƣợng ThN 10
2. NL tiến
hành ThN,
sử dụng
ThN an
toàn
5/ Mức độ thông hiểu và thực hiện các nội quy, quy tắc
an toàn PTN
10
6/ Độ chính xác khi nhận dạng và lựa chọn dụng cụ, hóa
chất cần thiết cho ThN
10
7/ Mức độ thông hiểu tác dụng và cấu tạo của dụng cụ ,
hóa chất cần d ng ThN
10
8/ Mức độ nhuần nhuyễn khi lắp bộ dụng cụ cho ThN cụ
thể, hiểu tác dụng của từng bộ phận, phân tích đƣợc sự
đúng sai trong cách lắp
10

44. 41
9/ Mức độ thành thạo khi thực hiện các thao tác ThN 10
10/ Mức độ linh hoạt khi xử lí hóa chất độc hại sinh ra
khi tiến hành ThN; làm sạch dụng cụ, hóa chất trƣớc và
sau ThN
10
3. NL quan
sát, mô tả
hiện tƣợng
ThN
11/ Mức độ thành thạo quan sát và xác định các dấu hiệu
thay đổi trong thí nghiệm
10
12/ Mức độ chính xác khi mô tả các yếu tố hóa học thay
đổi trong quá trình ThN
10
4. NL xử lí
thông tin
liên quan
đến ThN
13/ Tính chính xác khoa học khi giải thích các hiện tƣợng
hóa học xảy ra, và khả năng thành thạo khi viết pƣ hóa
học xảy ra
10
14/ Tính sáng tạo khi thực hiện các ph p tính toán 10
15/ Tính chính xác trong các kết luận từ ThN 10
Tổng 150
Dựa trên nội dung các tiêu chí đánh giá NLTHHH đã xây dựng, chúng tôi
đƣa ra bảng kết luận từ tổng số điểm cụ thể đạt đƣợc để đánh giá mức độ phát triển
của NLTHHH đối với HS THPT.
Bảng 2.4. Đánh giá mức độ phát triển của NLTHHH
tƣơng ứng tổng số điểm HS đạt đƣợc
Điểm Kết luận, đánh giá
Mức độ phát triển
NLTHHH
Từ 0 đến 39 Chƣa có NLTHHH 1
Từ 40 đến 89 NLTHHH đang hình thành 2
Từ 90 đến 129 NLTHHH đang phát triển 3
Từ 129 đến 150 NLTHHH đã phát triển hoàn thiện 4
Kết luận: Qua nghiên cứu thực tiễn, chúng tôi nhận thấy sự cần thiết phải xây
dựng thang đánh giá NLTHHH làm công cụ hỗ trợ GV đánh giá năng lực học tập của
HS và cũng là phƣơng tiện giúp HS tự đánh giá năng lực của bản thân. Quan trọng
hơn, thang đánh giá NLTHHH giúp GV và HS có những định hƣớng phù hợp cho các
hoạt động dạy và học nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học môn hóa ở trƣờng THPT.

45. 42
2.4. TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP
THỰC HÀNH PHẦN PHI KIM LỚP 11[12],[14],[15],[17],[18],[19]
2.4.1. Bài tập về lập kế hoạch thí nghiệm
Để giờ thực hành ThN đảm bảo đủ thời gian tiến hành và các ThN thực hiện
thành công, GV và HS cần phải có sự chuẩn bị chu đáo về dụng cụ, hóa chất và
cách tiến hành ThN đƣợc đề cập trong các dạng bài tập sau:
- Bài tập xác định mục tiêu thí nghiệm
Ví dụ 1: Quan sát hình vẽ sau hãy cho biết: hình vẽ sau chứng minh tính chất
gì của photpho? Giải thích hình ảnh minh họa?
Hình 2.1. Chứng minh tính chất gì của photpho
Trả lời: ThN chứng minh khả năng bốc cháy khác nhau của P trắng và P đỏ
Giải thích: Photpho trắng dễ bốc cháy hơn photpho đỏ vì P trắng có cấu
trúc mạng tinh thể phân tử những tinh thể P4 nằm ở nút mạng và liên kết với nhau
bằng lực tƣơng tác yếu, do vậy ở 44,1o
C photpho trắng bị nóng chảy và bốc cháy,
trong khi đó P đỏ có cấu trúc polime nên bền ở nhiệt độ thƣờng, nhiệt độ nóng
chảy trên 2500
C).
- Bài tập xác định các yếu tố ảnh hưởng đến ThN hóa học ( điều kiện xảy
ra phản ứng, yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng…)
Ví dụ 2: Cho sơ đồ thiết bị tổng hợp amoniac trong công nghiệp:
Hình 2.2. Sơ đồ thiết bị tổng hợp amoniac trong công nghiệp

46. 43
Phát biểu nào sau đây đúng khi nói về quá trình tổng hợp NH3?
A. Để tách riêng khí NH3 ta dẫn hỗn hợp có chứa khí N2 và H2 qua dd HCl.
B. Vì pứ tổng hợp khí amoniac là pứ thuận nghịch nên cần dùng chất xúc
tác để tăng hiệu suất tổng hợp.
C. Phản ứng tổng hợp xảy ra ở điều kiện áp suất cao, nhiệt độ thích hợp
và có chất xúc tác.
D. Lƣợng N2 và H2 dƣ sau mỗi vòng pứ đƣợc chuyển về máy bơm tuần hoàn
trở lại máy nén.
- Bài tập đề xuất dụng cụ, hóa chất và cách tiến hành ThN
Ví dụ 3 : Để tiến hành ThN thử tính tan của khí NH3, chúng ta cần phải
chuẩn bị những hóa chất và dụng cụ gì?
Trả lời: Để tiến hành thí nghiệm thử tính tan của NH3 , chúng ta cần:
Hóa chất: khí NH3 , dd phenolphthalein, H2O.
Dụng cụ: bộ giá thí nghiệm, chậu thủy tinh, bình thủy tinh, nút cao su có lỗ,
ống dẫn khí.
Ví dụ 4 : Hãy nêu các bƣớc tiến hành ThN thử tính tan của khí NH3?
Trả lời: Đề xuất cách tiến hành ThN:
+ Chuẩn bị chậu nƣớc và nhỏ vào vài giọt phenolphthalein.
+ Lật ngƣợc và nhúng bình thủy tinh chứa khí NH3 đậy nút cao su có nối ống dẫn
khí, dùng ngón tay bịt chặt đầu ống dẫn khí từ từ nhúng miệng bình vào chậu nƣớc
đã chuẩn bị.
+ Lấy ngón tay ra khỏi đầu ống dẫn khí cho nƣớc chảy vào bình khí NH3.
- Bài tập dự đoán hiện tượng ThN
Ví dụ 5: Hãy nêu hiện tƣợng hóa học xảy ra khi đƣa mẫu giấy quỳ tím ẩm
vào bình chứa khí amoniac? Giải thích hiện tƣợng hóa học xảy ra.
Trả lời: Dự đoán hiện tƣợng ThN: mẫu quỳ tím ẩm bị hóa xanh trong bình
chứa khí amoniac
Những bài tập có nội dung về lập kế hoạch ThN nhƣ các ví dụ trên có tác
dụng giúp HS có định hƣớng tìm hiểu những công việc cần chuẩn bị trƣớc khi tiến
hành ThN nhƣ: hóa chất, dụng cụ, quy trình thực hiện, dự đoán trƣớc các yếu tố ảnh

47. 44
hƣởng đến phản ứng, tốc độ phản ứng, những hiện tƣợng hóa học có thể xảy ra…
Khi giải các bài tập về lập kế hoạch ThN này, HS sẽ tự tin, mạnh dạn và chủ động
hơn trong giờ học thực hành, tránh trƣờng hợp HS lúng túng, không biết chọn hóa
chất, dụng cụ và các bƣớc tiến hành ThN nhƣ thế nào,… làm mất thời gian dẫn đến
giờ thực hành không hiệu quả.
Những bài tập dạng này GV có thể dạy trong giờ học nghiên cứu bài mới.
Nhƣng tính hiệu quả dạng bài tập này thể hiện rõ nhất khi GV sử dụng làm bài tập
về nhà cho HS trƣớc buổi học thực hành, điều này giúp HS có sự chuẩn bị tốt cho
giờ học thực hành, giúp GV không mất nhiều thời gian hƣớng dẫn và HS cũng dễ
tiếp thu kiến thức và kĩ năng cần thiết trong giờ thực hành. Đó cũng là yếu tố giúp
giờ học thực hành có hiệu quả cao, giúp HS rèn khả năng tƣ duy định hƣớng phát
triển năng lực thực hành.
2.4.2. Bài tập về năng lực tiến hành thí nghiệm
Dựa trên tiêu chí đánh giá NLTHHH, bài tập về năng lực tiến hành ThN gồm
các dạng sau:
- Bài tập về nhận dạng và lựa chọn dụng cụ, hóa chất thích hợp
Ví dụ 6: Cho hình vẽ mô tả ThN điều chế khí CO2 từ dung dịch HCl và
CaCO3
Hình 2.3. Sơ đồ điều chế CO2 trong phòng ThN
Khí CO2 sinh ra có lẫn hơi nƣớc và hidroclorua, để thu khí CO2 tinh khiết thì
bình 1 và bình 2 lần lƣợt chứa các dd nào sau đây?
A. Dd H2SO4 đặc và dd NaHCO3 bão hòa.
B. Dd NaHCO3 bão hòa và dd H2SO4 đặc.
C. Dd Na2CO3 bão hòa và dd H2SO4 đặc.
D. Dd H2SO4 đặc và dd Na2CO3 bão hòa.