Lesson2plant1bykruwichai62

Free Powerpoint Templates
Page 1
บทที่ 2 โครงสร้างและหน้าที่ของพืชดอก
(Plant Structure and Function) : part 1
รายวิชาชีววิทยา 3 (ว30243)
ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2562
นายวิชัย ลิขิตพรรักษ์
ครู คศ.1 สาขาวิชาชีววิทยา กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์

Page 2
ครูผู้สอน
• นายวิชัย ลิขิตพรรักษ์ ตาแหน่งครู คศ.1 เอกวิชาชีววิทยา
ประวัติการศึกษา :
– พ.ศ. 2549 วิทยาศาสตรบัณฑิต (เกรียตินิยมอันดับ 2) สาขาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์
มหาวิทยาลัยมหิดล
– พ.ศ. 2551 ศึกษาศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาศึกษาศาสตร์ เอกเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
– พ.ศ. 2552 ประกาศนียบัตรบัณฑิตวิชาชีพครู คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต
– พ.ศ. 2555 สาธารณสุขศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาวิทยาศาสตร์สุขภาพ เอกสาธารณสุขศาสตร์
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
– พ.ศ. 2558 ศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการประเมินและการวิจัยทางการศึกษา
เอกวิจัยทางการศึกษา คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคาแหง

Page 3
พืช (plant) :
Multicellular organism : tissue
eukaryotic cell : nucleus / membrane organelle
cell wall ; cellulose/hemicellulose/lignin
Chloroplast : chlorophyll a,b/carotenoid
Photosynthesis : autotroph/producer
Alternation of generation : Embryo development

Page 4

Page 5

Page 6

Page 7

Page 8
อาณาจักรพืช ได้แบ่งออกเป็น 10 ไฟลัม ดังนี้
พืช มีเนื้อเยื่อและเอมบริโอ
ไม่มีเนื้อเยื่อลาเลียง มีเนื้อเยื่อลาเลียง
P. Hepatophyta
P. Anthocerophyta
P. Bryophyta
P. Lycophyta
P. Pterophyta
ไม่มีเมล็ด มีเมล็ด
P. Cycadophyta
P. Ginkgophyta
P. Coniferophyta
P. Gnetophyta
P. Anthophyta
- Monocotyledon
- Dicotyledon

Page 9

Page 10
Sap/large
permeable
Middle lamella
Chlorophyll
photosynthesis

Page 11

Page 12

Page 13

Page 14

Page 15

Page 16

Page 17

Page 18
สรุปเน้นสอบ !!! เกี่ยวกับ plant cell
• Cell wall ประกอบด้วย
– Middle lamella: PECTIN (แนวเชื่อมต่อ 2 เซลล์พืช : BETWEEN CELL WALL 2 plant cell)
– Primary cell WALL : CELLULOSE (BETA-GLUCOSE / NETWORK) : LIVING CELL (ALL)
– SECONDARY CELL WALL : LIGNIN SUBERIN (REGID / INNER) : DEAD CELL (SOME)
กระบวนการสร้าง cell wall
Phragmoplast ➔cell plate ➔middle lamella➔1cell wall (all) ➔2cellwall (some)
การติดต่อสื่อสารระหว่าง plant cell ที่อยู่ติดกัน : permeability
1. Plasmodesmata : cytoplasmic connecting channel
2. Pit : fully permeable of water (apoplast) แบ่งเป็น 3 แบบ
2.1 Primarypit : primary cell wall (all living)
2.2 Simple pit : secondary cell wall (รอยเว้าเรียบไม่มีขอบ : sclerenchyma)
2.3 Bordered pit : secondary cell wall (รอยเว้ามีขอบยกนูน : xylem)

Page 19
phragmoplast

Page 20
ทิศทางการสร้าง cell wall

Page 21

Page 22

Page 23
Permeability
apoplast
Cytoplasmic steaming

Page 24

Page 25

Page 26
Pit VS Pith

Page 27

Page 28

Page 29

Page 30

Page 31
เนื้อเยื่อพืช (Plant Tissues)
ประเภทของเนื้อเยื่อ มีความแตกต่างตามเกณฑ์ที่ใช้จาแนก
I. จาแนกตามหน้าที่ได้ 3 ชนิด
1. Dermal tissue : epidermis, cork [protoderm]
2. Ground tissue : parenchyma, collenchyma, sclerenchyma ,endodermis ,
pericycle (พบเฉพาะในโครงสร้างภายในรากเท่านั้น)[groud meristem]
3. Vascular tissue : xylem, phloem [procambium]
II. จาแนกตามการเจริญเติบโต ได้ 2 ชนิด
1. Primary tissue : เนื้อเยื่อที่อยู่ในprimary growth : แนวความสูง
2. Secondary tissue : เนื้อเยื่อที่อยู่ในsecondary growth : แนวความกว้าง
III. จาแนกตามความสามารถในการแบ่งตัวได้ 2 ชนิด
1. Meristematic tissue (เนื้อเยื่อเจริญ): apical / intercalary / lateral
2. Permanent tissue (เนื้อเยื่อถาวร): simple / complex (xylem, phloem)
Primary meristem

Page 32
Plant tissue
meristem permanent
apical intercalary lateral
root shoot cambium
Vascular cambium
Cork cambium
simple complex
epidermis
cork
parenchyma
collenchyma
sclerenchyma
endodermis
pericycle
xylem
phloem
tracheid
vessel
Xy paren
Xy fiber
Sieve tube
companion
Phlo paren
Phlo fiber
root

Page 33
เนื้อเยื่อเจริญของพืช
(Meristematic tissue of Plant)

Page 34
wood
Inner bark

Page 35

Page 36

Page 37
Summer wood
spring wood

Page 38
Plant tissue Primary meristem
protoderm
procambium
Ground meristem
Vascular tissue
XylemDermal tissue
ground tissue
phloem
epidermis
cork
endodermis
pericycle
root
parenchyma
collenchyma
sclerenchyma
Plant tissue
Primary growth
secondary growth
meristem
apical
intercalary
epidermis
1 xylem / 1 phloem
meristem Vascular cambium
Cork cam
(phellogen)Cork (phellem)
2 xylem / 2 phloem

Page 39

Page 40

Page 41

Page 42
Simple permanent tissue
epidermis
Cork
(phellem)
parenchyma
collenchyma
sclerenchyma
endodermis
pericycle
root
Root hair trichome Gland cell
Guard cell Subsidiary cell
Cork cambium
(phellogen)
1 growth
2 growth
Cork paren
(phelloderm)
Periderm
(outer bark)
Chlorenchyma
AerenchymaMost,storage
Mesophyll (palisade / spongy)
Hydrophyte (floating)
Living : strength
dead : strength
angularlarmella larcunar
fiber scleried
Casparial strip
Passage cell
Radial wall/transverse wall
symplast (ยอมให้ผ่านเข้าท่อลาเลียงด้านใน)
apoplast
Lateral (2) root : dicot (tap/1 root)
3 ประเภท
2 ประเภท
หน้าที่พิเศษ

Page 43

Page 44
periderm

Page 45

Page 46

Page 47

Page 48

Page 49

Page 50

Page 51
โครงสร้างรากและลาต้น ประกอบด้วย 2 ส่วนใหญ่ๆ คือ
1. Cortex (ชั้นนอก)
2. Stele (ชั้นใน) : Pith (แกนกลางด้านในสุดของรากและลาต้นบางชนิด)
โดยราก cortex จะกว้าง stele จะแคบ ตรงข้ามกับลาต้นที่ cortex จะแคบ stele จะกว้าง
รากและลาต้นของพืชดอก
cortex
stele
cortex
stele

Page 52

Page 53
ชั้นในสุดของ cortex
ชั้นนอกสุดของ stele
เน้นสอบ ! ราก cortex กว้าง stele แคบ (ลาต้น ≠)

Page 54

Page 55

Page 56

Page 57

Page 58
Complex permanent tissue
xylem
phloem
tracheid
vessel
Xylem parenchyma
Xylem fiber
Sieve tube
companion
Phloem parenchyma
Phloem fiber
ตายแล้ว ท่อเรียวยาว แหลมหัวท้าย พบทุกชนิด
ตายแล้ว ท่ออวบสั้น ปลายเปิ ดต่อเนื่อง พบเฉพาะพืชดอก
มีชีวิต สะสมสารและลาเลียงรัศมี (xylem ray)
ตายแล้ว เส้นใยให้ความแข็งแรงโครงสร้าง
มีชีวิต ไม่มีนิวเคลียส ลาเลียงซูโครส (อาหาร)
มีชีวิต นิวเคลียสใหญ่ แนบติดซีฟทิวป์ ช่วยทางาน
มีชีวิต สะสมสารและลาเลียงรัศมี (phloem ray)
ตายแล้ว เส้นใยให้ความแข็งแรงโครงสร้าง

Page 59

Page 60

Page 61

Page 62
1. Dermal tissue (เนื้อเยื่อบุผิว)
2. Vascular tissue (เนื้อเยื่อลาเลียง)
3. Ground tissue (เนื้อเยื่อพื้นฐาน)
เนื้อเยื่อพืชแบ่งออกได้เป็น 3 ระบบ ได้แก่

Page 63

Page 64

Page 65

Page 66
โครงสร้างและหน้าที่ของพืชดอก

Page 67

Page 68

Page 69

Page 70

Page 71

Page 72

Page 73

Page 74

Page 75

Page 76

Page 77

Page 78

Page 79
cutin
Stem/leaf

Page 80

Page 81

Page 82

Page 83

Page 84
Outer bark
periderm
inner bark
Sap wood
heart wood
Phellem/phellogen/
phelloderm
Cork parenchyma

Page 85

Page 86

Page 87

Page 88

Page 89

Page 90

Page 91

Page 92
chlorenchyma

Page 93

Page 94

Page 95
hydrophyte

Page 96

Page 97

Page 98
Parenchyma
Collenchyma

Page 99

Page 100

Page 101

Page 102

Page 103

Page 104

Page 105
: symplast

Page 106
Passage cell

Page 107

Page 108

Page 109

Page 110
vessel

Page 111

Page 112

Page 113

Page 114

Page 115

Page 116

Page 117

Page 118

Page 119

Page 120

Page 121

Page 122

Page 123

Page 124

Page 125
Types of Vascular Bundles in Plants

Page 126

Page 127

Page 128

Page 129

Page 130

Page 131

Page 132

Page 133

Page 134

Page 135

Page 136

Page 137

Page 138

Page 139

Page 140

Page 141
ลาต้น (stem)
ส่วนประกอบสาคัญ
Node มี bud : กิ่ง ดอก ใบ ผล
internode: intercalary meristem
Function
Shoot apex
transportation พิเศษ***
Internal structure
supporting
Shoot apical meristem
(region of cell division)
Leaf primordial
Young leaf
Bud primordial
(axillary bud)
Young stem
X-section stem
Primary growth secondary growth
epidermis
Cortex
(paren/collen/scleren)
Stele
(vascular bundle)
Pith
(pith cavity)
dicot
monocot
Cork (พืชตระกูลปาล์ม)
Cork cambium
(พืชตระกูลปาล์ม)
vascular cambium
(พืชตระกูลปาล์ม/หมากผู้หมากเมีย)
Summer wood
(late wood)
spring wood
(early wood)
Primary
meristem
protoderm
procambium
Ground meristem

Page 142
สรุป : การจาแนกชนิดของลาต้น โดยทั่วไปแบ่งเป็น 2 ชนิดใหญ่ๆ ดังนี้
1. ลาต้นเหนือดิน (aerial stem/terrestrial stem) : Tree / Shrub / Herb ***หน้าที่พิเศษ
1.1 Creeping stem (ขนานผิวดิน/น้า : ผักบุ้ง ผักกระเฉด ฟักทอง สตรอเบอรี่ หญ้า)
1.2 climbing stem (ไต่ขึ้นที่สูงตามหลักหรือตาต้นพืชชนิดอื่น)
- twining stem (เถาวัลย์ บอระเพ็ด) - stem tendril (องุ่น บวบ กระทกรก พวงชมพู)
- root climber (พลู พลูด่าง พริกไทย) - stem spine/stem thorn (เฟื่องฟ้า ไมยราบ)
1.3 cladophyll/phylloclade/cladode (กระบองเพชร พญาไร้ใบ หน่อไม้ฝรั่ง โปร่งฟ้า)
1.4 Bulbil/crown/slip (หอม กระเทียม สับปะรด)
2. ลาต้นใต้ดิน (underground stem)
2.1 Rhizome * ขิง ข่า ขมิ้น กล้วย พุทธรักษา
2.2 Tuber * มันฝรั่ง
2.3 Bulb * หอม กระเทียม
2.4 Corm * เผือก แห้วจีน

Page 143

Page 144

Page 145

Page 146

Page 147

Page 148

Page 149
Shoot Development

Page 150

Page 151

Page 152
กลุ่มของมัดท่อลาเลียง (vascular bundle) จะกระจายทุกส่วนของลาต้น แต่มักอยู่รอบนอกมาก
ว่ารอบในและมัดท่อลาเลียงไม่มีเนื้อเยื่อเจริญด้านข้างหรือแคมเบียมคั่นอยู่ พืชพวกนี้จึงเจริญเติบโต
ด้านข้างจากัด แต่มักจะสูงขึ้นได้มาก เนื่องจากพืชใบเลี้ยเดี่ยวมีเนื้อเยื่อเจริญบริเวณข้อทาให้ปล้องยืด
ยาวขึ้น ในพืชบางชนิดส่วนของพืชจะสลายไปกลายเป็นช่องกลวงอยู่กลางลาต้น เรียกว่า
“ ช่องพิธ ( Pith Cavity ) ” เช่น ในลาต้นของไผ่ หญ้า เป็นต้น
โครงสร้างภายในลาต้น (internal structure of stem)

Page 153

Page 154
Lenticel Cork

Page 155

Page 156
การเจริญระยะทุติยภูมิ (Secondary growth) หรือ การเจริญด้านข้าง
(lateral growth) ของลาต้น แสดงวงปี (Annual ring)
1
2 3
Pith
Annual ring
(2 xylem)

Page 157

Page 158

Page 159

Page 160

Page 161

Page 162
ต้นหมากผู้หมากเมีย
ว่านหางจระเข้
เข็มกุดั่นศรนารายณ์
จันทร ์แดง

Page 163

Page 164
โครงสร้างและหน้าที่ของลาต้น

Page 165

Page 166

Page 167

Page 168
ลาต้นพืชใบเลี้ยงคู่ : เมื่อตัดลาต้นของพืชใบเลี้ยงคู่ที่ยังอ่อนอยู่ตามขวาง แล้วนามาศึกษาจะพบลักษณะ
การเรียงตัวของลาต้นและรากคล้ายกันและลาต้นมีการเรียงตัว ดังนี้
1) เอพิเดอร์มิส ( Epidermis ) อยู่ชั้นนอกสุด ปกติเป็นเซลล์เรียงตัวชั้นเดียวไม่มีคลอโรฟิลล์ อาจ
เปลี่ยนแปลงไปเป็นขนหนาม หรือเซลล์คุม ( Guard Cell ) ผิวด้านนอกของเอพิดอร์มิสมักมีสารพวกคิว
ทิน เคลือบอยู่เพื่อป้องกันการระเหยของน้า

Page 169
2) คอร์เทกซ์ ( Cortex ) มีอาณาเขตแคบกว่าในรากเซลล์ ส่วนนี้ส่วนใหญ่เป็นเซลล์พาเรงคิมาเรียงตัวกัน
หลายชั้นเซลล์พวกนี้มักมีสีเขียวและสังเคราะห์ด้วยแสงได้ด้วยนอกจากนี้ยังช่วยสะสมน้าและอาหารให้แก่
พืช เซลล์ชั้นคอร์เทกซ์ที่อยู่ติดกับเอพิเดอร์มิสเป็นเซลล์เล็กๆ2-3 แถว คือ เซลล์พวกคอลเลงคิมาและมีเซลล์
สเกลอเรงคิมาแทรกอยู่ช่วยให้ลาต้นแข็งแรงขึ้นการแตกกิ่งของพืชจะแตกในชั้นนี้เรียกว่า“ เอกโซจีนัสบราน
ชิ่ง ( Exogenous branching )” ซึ่งแตกต่างจากรากซึ่งเป็นเอนโดจีนัสบรานชิ่ง ชั้นในของคอร์เทกซ์ คือ เอนโด
เดอร์มิสเป็นเซลล์เรียงตัวชั้นเดียวในลาต้น
พืชส่วนใหญ่มักเห็นชั้นเอนโดเดอร์มิสได้ไม่ชัดเจนหรือไม่เห็นเลยซึ่งแตกต่างจากรากซึ่งมีและเห็น
ชัดเจน เซลล์ที่ทาหน้าที่ในการหลั่งสาร( Secretory Cell ) เช่น เรซิน ( Resin ) น้ายาง ( Latex ) ก็อยู่ในชั้นนี้

Page 170
คอร ์เทกซ ์( Cortex )

Page 171
3) สตีล ( Stele ) ในลาต้นฃั้นสองของสตีลจะแคบมากและแบ่งออกจากชั้นของคอร์เทกซ์ได้ไม่ชัดเจน
นัก และแตกต่างจากในราก ประกอบด้วย
3.1 มัดท่อลาเลียง อยู่เป็นกลุ่มๆ ด้านในเป็นไซเลม ด้านนอกเป็นโฟลเอ็มเรียงตัวในแนวรัศมีเดียวกัน

Page 172
3.2 วาสคิวลาร์เรย์ (vascular ray) เป็นเนื้อเยื่อพาเรงคิมา (parenchyma) ที่อยู่ระหว่างมัดท่อลาเลียง
เชื่อมต่อระหว่างคอร์เทกซ์และพิธ

Page 173
3.3 พิธ (Pith) อยู่ชั้นในสุดเป็นไส้ในของลาต้นประกอบด้วยเนื้อเยื่อพาเรงคิมา ทาหน้าที่สะสมแป้ง
หรือสารต่างๆ เช่น ผลึกแทนนิน (Tannin) พิธที่แทรกอยู่ในมัดท่อลาเลียงจะดูดคล้ายรัศมี เรียกว่า พิธ
เรย์ ( Pith Ray ) ทาหน้าที่สะสมอาหาร ช่วยลาเลียงน้า เกลือแร่ และอาหารไปทางด้านข้างของลาต้น

Page 174
ลาต้นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว : ส่วนใหญ่มีการเจริญเติบโตขั้นต้น ( Primary Growth ) เท่านั้น มีชั้น
ต่างๆเช่นเดียวกับพืชใบเลี้ยงคู่ต่างกันที่มัดท่อลาเลียงรวมกันเป็นกลุ่มๆประกอบด้วยเซลล์ค่อนข้างกลม
ขนาดใหญ่ 2 เซลล์ ซึ่งได้แก่ไซเลมและเซลล์เล็กๆ ด้านบนคือโฟลเอ็ม ส่วนทางด้านล่างของไซเลมเป็น
ช่องกลมๆ เช่นกันคือช่องอากาศมัดท่อลาเลียงของพืชใบเลี้ยงเดี่ยวจะมีบันเดิลชีท ( Bundle Sheath )
ซึ่งเป็นเนื้อเยื่อพวกพาเรงคิมาที่มีแป้งสะสมหรืออาจเป็นเนื้อเยื่อสเกลอเรงคิมามาหุ้มล้อมรอบเอาไว้

Page 175

Page 176
ตารางแสดงความแตกต่างระหว่างลาต้นพืชใบเลี้ยงคู่กับลาต้นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว
ลาต้นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว ลาต้นพืชใบเลี้ยงคู่
1. มีข้อและปล้องเห็นได้ชัดเจน
2. ไม่ค่อยแตกกิ่งก้านสาขา
3.มัดท่อน้าท่ออาหารกระจายไปทั่วลาต้น
4. ส่วนมากไม่มีแคมเบียม
5. ส่วนมากไม่มีการเจริญขั้นที่สอง
6. ส่วนมากไม่มีวงปี
7. โฟลเอ็มและไซเลมมีอายุการในการทางาน
1. เห็นได้ไม่ชัดเจนนัก
2. มีกิ่งก้านสาขามาก
3. มัดท่อน้าท่ออาหารเรียงตัวเป็นวงรอบลาต้น
4. ส่วนมากมีแคมเบียม นอกจากพืชล้มลุกบางชนิดไม่มี
5. ส่วนมากมีการเจริญขั้นที่สองและเจริญไปเรื่อยๆ
สัมพันธ์กับความสูง
6. ส่วนมากมีวงปี
7. โฟลเอ็มและไซเลมมีอายุการทางานสั้น แต่จะมีการ
สร้างขึ้นมาทดแทนอยู่เรื่อยๆ โดยแคมเบียม

Page 177

Page 178

Page 179

Page 180

Page 181

Page 182

Page 183

Page 184

Page 185
ชนิดของลาต้น (type of stem)
สามารถจาแนกลาต้นออกตามแหล่งที่อยู่ได้สองประเภทใหญ่ ๆ ได้แก่ ลาต้นเหนือดินและลาต้นใต้ดิน
ลาต้นเหนือดิน (aerial stem)
1) ต้นไม้ยืนต้น (tree)เป็นต้นไม้ที่มีลาต้นหลักต้นเดียว จากนั้นจึงแตกกิ่งก้านสาขาบริเวณยอด
ลักษณะเนื้อแข็ง ลาต้นมีขนาดใหญ่ อายุยืนหลายปี

Page 186
2) ต้นไม้พุ่ม (shrub) เป็นต้นไม้ที่มีลาต้นหลักหลายต้น มักมีเนื้อไม้แข็งแต่มีขนาดเล็กว่าไม้ยืนต้น แตก
กิ่งก้านสาขาใกล้บริเวณผิวดิน

Page 187
3) ต้นไม้ล้มลุก (herb) เป็นต้นไม้ที่มีเนื้อไม้อ่อนหรือไม่มีเนื้อไม้ ส่วนใหญ่มีอายุปีเดียว บางชนิดอาจ
อยู่ได้สองปี เมื่อครบวัฏจักรชีวิตจะตายไป ไม้ล้มลุกบางชนิดที่มีลาต้นอยู่ใต้ดิน เมื่อส่วนที่อยู่เหนือดินตาย
ส่วนที่อยู่ใต้ดินจะพักตัวอยู่และงอกในฤดูถัดไป

Page 188
จาแนกตามลักษณะของเนื้อไม้
1) ลาต้นที่มีเนื้อไม้ (woody stem) ได้แก่ ลาต้นของต้นไม้ประเภทไม้ยืนต้นและไม้พุ่ม

Page 189
จาแนกตามลักษณะของเนื้อไม้
2) ลาต้นที่ไม่มีเนื้อไม้ (herbaceous stem) ได้แก่ ลาต้นของต้นไม้ประเภท ไม้ล้มลุก

Page 190

Page 191

Page 192
ลาต้นเลื้อยขนานไปกับผิวดิน หรือผิวน้า (Prostrate หรือ Creeping stem)
ส่วนใหญ่ของพืชพวกนี้มีลาต้นอ่อน ตั้งตรงไม่ได้ จึงต้องเลื้อยขนานไปกับผิวดิน เช่น ผักบุ้ง หญ้า แตงโม
บัวบก ผักกระเฉด ผักตบชวา สตรอเบอรี่ เป็นต้นบริเวณข้อมีรากแตกเป็นแขนงออกมาแล้วปักลงดินเพื่อยึดลา
ต้นให้ติดแน่นกับที่มีการแตกแขนงลาต้นออกจากตาบริเวณที่เป็นข้อ ทาให้มีลาต้นแตกแขนงออกไป ซึ่งเป็นการ
แพร่พันธุ์วิธีหนึ่ง แขนงที่แตกออกมาเลื้อยขนานไปกับผิวดินหรือน้านี้เรียกว่า สโตลอน (Stolon) หรือรันเนอร์
(Runner) ที่ตรงกับภาษาไทยว่า ไหล

Page 193
ลาต้นเลื้อยขึ้นสูง (Climbing stem หรือ Climber)
1) ใช้ลาต้นพันหลักเป็นเกลียวขึ้น
ไป (Twining stem หรือ Twiner) การพัน
อาจเวียนซ้าย หรือเวียนขวา เช่น ต้นถั่ว
ฝอยทอง เถาวัลย์ชนิดต่าง ๆ ผักบุ้งฝรั่ง
บอระเพ็ด
พืชพวกนี้มีลำต้นอ่อนเช่นเดียวกับพวกแรก แต่ไต่ขึ้นสูงโดยขึ้นไปตำมหลักหรือต้นไม้ที่อยู่
ติดกันวิธีกำรไต่ขึ้นสูงนั้นมีอยู่หลำยวิธีคือ
แสดงลาต้นพันหลักเป็นเกลียวขึ้นไปพวกเถาวัลย์

Page 194

Page 195

Page 196
ลาต้นเลื้อยขึ้นสูง (Climbing stem หรือ Climber)
2) ลาต้นเปลี่ยนเป็นมือเกาะ (Stem tendril หรือ
Tendril climber) มือเกาะจะบิดเป็นเกลียวคล้ายสปริง
เพื่อให้มีการยืดหยุ่น เมื่อลมพัดผ่านมือเกาะจะยืดหดได้
ตัวอย่างเช่น ต้นบวบ น้าเต้า ฟักทอง องุ่น แตงกวา
พวงชมพู กะทกรก ลิ้นมังกร เสาวรส โคกกระออม เป็นต้น
(บางครั้ง Tendril อาจเกิดจากใบที่เปลี่ยนแปลงไปจะทราบ
จากการสังเกต เช่น ใบถั่วลันเตา ตาลึง มะระ บริเวณปลาย
ใบเปลี่ยนไปเป็นมือเกาะ) แสดงลาต้นเหนือดินที่เปลี่ยนแปลง
ไปเป็นมือเกาะ (Stem tendril หรือ
Tendril climber) ของต้นพวงชมพู

Page 197

Page 198
ลาต้นใช้รากพัน (Root climber)
เป็นลาต้นที่ไต่ขึ้นสูงโดยงอกรากออกมาบริเวณข้อ
ยึดกับหลักหรือต้นไม้ต้นอื่น ตัวอย่างเช่น ต้นพลู พลูด่าง
พริกไทย รากพืชเหล่านี้หากยึดติดกับต้นไม้จะไม่แทง
รากเข้าไปในลาต้นของพืชที่เกาะ ไม่เหมือนพวกกาฝาก
หรือฝอยทองซึ่งเป็นพืชปรสิตที่แทงรากเข้าไปในมัดท่อ
ลาเลียงของพืชที่เกาะ
แสดงใช้รากพัน (Root climber) ของต้นพลูด่าง

Page 199
ลาต้นเปลี่ยนเป็นหนาม (Stem spine หรือ Stem thorn)
หรือขอเกี่ยว (Hook) บางทีเรียกลาต้นชนิดนี้
ว่า สแครมเบลอร์ (Scrambler) เพื่อใช้ในการไต่ขึ้น
ที่สูง และยังทาหน้าที่ป้องกันอันตรายอีกด้วย เช่น
หนามของต้นเฟื่องฟ้าหรือตรุษจีน มะนาว มะกรูด
และส้มชนิดต่าง ๆ หนามเหล่านี้จะแตกออกมาจาก
ตาที่อยู่บริเวณซอกใบ หนามบางชนิดเปลี่ยนแปลง
มาจากใบ หนามบางชนิดไม่ใช่ทั้งลาต้น ใบและกิ่ง
ที่เปลี่ยนแปลงไป แต่เกิดจากผิวนอกของลาต้นงอก
ออกมาเป็นหนาม เช่น หนามกุหลาบส่วนต้น
กระดังงา และการเวก มีขอเกี่ยวที่เปลี่ยนแปลงมา
จากลาต้นแล้วยังมีดอกออกมาจากขอเกี่ยวได้ด้วย

Page 200

Page 201
ลาต้นที่เปลี่ยนแปลงไปมีลักษณะคล้ายใบ (Cladophyll หรือ Phylloclade หรือ Cladode)
ลาต้นที่เปลี่ยนไปอาจแผ่แบนคล้ายใบหรือเป็นเส้นเล็กยาวและยังมีสีเขียว
ทาให้เข้าใจผิดว่าเป็นใบ เช่น สนทะเล หรือ สนประดิพัทธ์ ที่มีสีเขียวต่อกันเป็น
ท่อน ๆ นั้นเป็นส่วนของลาต้นที่เปลี่ยนแปลงไป ส่วนใบที่แท้จริงเป็นแผ่นเล็ก ๆ ติด
อยู่รอบ ๆ ข้อ เรียกว่า ใบเกล็ด (Scale leaf) เช่นเดียวกับต้นโปร่งฟ้า (Asparcus) ที่
เห็นเป็นเส้นฝอยแผ่กระจายอยู่เป็นแผงและมีสีเขียวนั้นเป็นลาต้น ส่วนใบเป็นใบ
เกล็ดเล็กๆ ติดอยู่ตรงข้อ
นอกจากนั้นยังมีลาต้นอวบน้า(Succulent) เป็นลาต้นของพืชที่อยู่ในที่แห้ง
แล้งกันดารน้า จึงมีการสะสมน้าไว้ในลาต้น เช่น ต้นกระบองเพชร สลัดได และ
พญาไร้ใบ ลาต้นบางชนิดอาจเกิดจากตาหรือหน่อเล็กๆ ที่อยู่เป็นยอดอ่อนหรือใบ
เล็ก ๆประมาณ 2-3 ใบที่แตกออกบริเวณซอกใบกับลาต้น หรือแตกออกจากยอดลา
ต้นแทนดอก เมื่อหลุดออกจากต้นเดิมร่วงลงดินสามารถเจริญไปเป็นต้นใหม่ได้
ตัวอย่างเช่นหอม กระเทียม ตะเกียงสับปะรด ศรนารายณ์ เป็นต้น

Page 202

Page 203

Page 204

Page 205

Page 206Phylloclade

Page 207
แง่งหรือเหง้า (Rhizome)
ลาต้นใต้ดินจะอยู่ขนานกับผิวดินเห็นข้อปล้องได้ชัดเจน
ตามข้อมีใบสีน้าตาลที่ไม่มีคลอโรฟิลล์ มีลักษณะเป็นเกล็ด
เรียกว่าใบเกล็ด หุ้มตาเอาไว้ มีรากงอกออกจากเหง้า หรือ
แง่งนั้น ๆ ตาอาจแตกแขนงเป็นใบอยู่เหนือดิน หรือเป็นลา
ต้นอยู่ใต้ดินก็ได้ เช่น หญ้าแห้วหมู ขิง ข่า ขมิ้น มันฝรั่ง
ว่านสะระแหน่ หญ้าแพรก พุทธรักษา กล้วย เป็นต้น
แสดงลาต้นใต้ดินชนิด แง่งหรือเหง้า
(Rhizome) ของต้นว่านมหาปราบ

Page 208

Page 209
ทูเบอร์ (Tuber)
เป็นลาต้นใต้ดินที่งอกออกมาจากปลายไรโซมมี
ปล้องเพียง 3-4 ปล้อง ตามข้อไม่มีใบเกล็ดและราก
สะสมอาหารเอาไว้มากในลาต้นส่วนใต้ดิน จึงดูอ้วน
ใหญ่กว่าหัวชนิดไรโซม แต่บริเวณที่เป็นตาจะบุ๋มลงไป
ตัวอย่างเช่น มันฝรั่ง เหนือดินมีลาต้น และใต้ดินมีไร
โซม ซึ่งบริเวณปลายพองออกเป็นทูเบอร์ ดังในรูปที่ชี้
ว่าเป็น “Eye” นั้นคือตานั่นเองถ้ามีความชื้นพอเพียง
ต้นใหม่จะงอกออกมาจากบริเวณตา ซึ่งผิดกับหัวมัน
เทศซึ่งเป็นรากไม่สามารถงอกต้นใหม่จากบริเวณหัวที่
มีรอยบุ๋มได้ เพราะไม่ใช่ตา ตัวอย่างอื่น ๆ ของหัวชนิดทู
เบอร์ ได้แก่ หญ้าแห้วหมู หัวมันมือเสือ มันกลอย

Page 210

Page 211
หัวกลีบ หรือบัลบ์ (Bulb)
เป็นลาต้นใต้ดินที่ตั้งตรง อาจมีส่วนพ้นดินขึ้นมาบ้างก็ได้ ลา
ต้นมีขนาดเล็กที่มีปล้องที่สั้นมากบริเวณปล้องมีใบเกล็ดที่ซ้อนกัน
หลายชั้นจนเห็นเป็นหัว เช่น หัวหอม หัวกระเทียม อาหารสะสมอยู่
ในใบเกล็ดในลาต้นไม่มีอาหารสะสมบริเวณส่วนล่างของลาต้นมี
รากเส้นเล็ก ๆ แตกออกมาหลายเส้นเมื่อนาหัวหอมมาผ่าตามยาวจะ
พบใบเกล็ดเป็นชั้น ๆ ชั้นนอกสุดเป็นแผ่นบาง ๆ เนื่องจากไม่มี
อาหารสะสม ชั้นถัดเข้าไปมีอาหารสะสม จึงมีความหนากว่าแผ่น
นอกชั้นในสุดของลาต้นเป็นส่วนยอดถ้าเอาหัวชนิดนี้ไปปลูกส่วน
ยอดจะงอกออกมาเป็นใบสีเขียว
แสดงลาต้นใต้ดิน ชนิดหัวกลีบหรือบัลบ์ (Bulb)
ของต้นแสนพันล้อม

Page 212

Page 213

Page 214
คอร์ม (Corm)
ลักษณะของลาต้นใต้ดินที่ตั้งตรง
เช่นเดียวกับหัวกลีบ ลักษณะที่แตกต่างกันคือ
เก็บอาหารไว้ในลาต้นแทนที่จะเก็บไว้ในใบเกล็ด
ลาต้นจึงมีลักษณะอวบใหญ่ ทางด้านล่างของลา
ต้นมีรากเส้นเล็ก ๆ หลาย ๆ เส้นที่ข้อมีใบเกล็ด
บาง ๆ หุ้ม ตาแตกออกมาจากข้อเป็นใบชูขึ้นสูง
หรืออาจเป็นลาต้นใต้ดินต่อไป ตัวอย่างเช่น
เผือก ซ่อนกลิ่นฝรั่ง และแห้ว เป็นต้น

Page 215

Page 216
“THE END”
THANK YOU
FOR YOUR ATTENTION!

Lesson2plant1bykruwichai62

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

More from Wichai Likitponrak

More from Wichai Likitponrak (20)

Lesson2plant1bykruwichai62