1. ေဖေဖာ္ဝါရီ ၂၀၁၅ / အတြဲ(၁) အမွတ္ (၁)
ဖက္ဒရယ္စနစ္ မိတ္ဆက္
ေဒါက္တာေတဇာစန္း
(ၿခံဳငံုေဖာ္ျပခ်က္ - ဤစာတမ္း၌ စာေရးသူသည္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ဟူသည္ အဘယ္နည္း၊
ေပၚေပါက္လာပံု သမိုင္းအက်ဥ္း၊ ယေန႔ကမၻာ့ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕ ဤစနစ္ကို လက္ေတြ႔က်င့္သံုးေနပံု၊
ဖက္ဒရယ္စနစ္၏ သေဘာသဘာဝႏွင့္ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္မ်ားကို သံုးသပ္ေဖာ္ျပထားသည္။ ထို႔ျပင္
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ရပ္၏ လႊတ္ေတာ္မ်ားအေၾကာင္း၊ နယ္ေျမယူနစ္ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ပံုနည္းလမ္းမ်ား၊
ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားအၾကား အာဏာခြဲေဝမႈ၊ ဘ႑ာေရးအရ မွ်ေဝခြဲျခားပံုကို
ေဝဖန္ေဖာ္ျပသည္။ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံရွိ လက္နက္ကိုင္တပ္မ်ား ဖြဲ႕စည္းပံုႏွင့္ အခန္းက႑၊
ဖက္ဒရယ္ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ စသည္တို႔ကိုလည္း သံုးသပ္ေဝဖန္ထားသည္။ နိဂံုး၌ စာတမ္းရွင္သည္
ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္တို႔အေပၚ သူ၏ ကိုယ္ပိုင္အျမင္ကို ေဆြးေႏြးတင္ျပထားသည္)
အယ္ဒီတာ
ေဖေဖာ္ဝါရီ ၂၀၁၅ / အတြဲ(၁) အမွတ္ (၁)
ဖက္ဒရယ္စနစ္ မိတ္ဆက္
ေဒါက္တာေတဇာစန္း
(ၿခံဳငံုေဖာ္ျပခ်က္ - ဤစာတမ္း၌ စာေရးသူသည္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ဟူသည္ အဘယ္နည္း၊
ေပၚေပါက္လာပံု သမိုင္းအက်ဥ္း၊ ယေန႔ကမၻာ့ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕ ဤစနစ္ကို လက္ေတြ႔က်င့္သံုးေနပံု၊
ဖက္ဒရယ္စနစ္၏ သေဘာသဘာဝႏွင့္ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္မ်ားကို သံုးသပ္ေဖာ္ျပထားသည္။ ထို႔ျပင္
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ရပ္၏ လႊတ္ေတာ္မ်ားအေၾကာင္း၊ နယ္ေျမယူနစ္ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ပံုနည္းလမ္းမ်ား၊
ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားအၾကား အာဏာခြဲေဝမႈ၊ ဘ႑ာေရးအရ မွ်ေဝခြဲျခားပံုကို
ေဝဖန္ေဖာ္ျပသည္။ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံရွိ လက္နက္ကိုင္တပ္မ်ား ဖြဲ႕စည္းပံုႏွင့္ အခန္းက႑၊
ဖက္ဒရယ္ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ စသည္တို႔ကိုလည္း သံုးသပ္ေဝဖန္ထားသည္။ နိဂံုး၌ စာတမ္းရွင္သည္
ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္တို႔အေပၚ သူ၏ ကိုယ္ပိုင္အျမင္ကို ေဆြးေႏြးတင္ျပထားသည္)
အယ္ဒီတာ
ေဖေဖာ္ဝါရီ ၂၀၁၅ / အတြဲ(၁) အမွတ္ (၁)
ဖက္ဒရယ္စနစ္ မိတ္ဆက္
ေဒါက္တာေတဇာစန္း
(ၿခံဳငံုေဖာ္ျပခ်က္ - ဤစာတမ္း၌ စာေရးသူသည္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ဟူသည္ အဘယ္နည္း၊
ေပၚေပါက္လာပံု သမိုင္းအက်ဥ္း၊ ယေန႔ကမၻာ့ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕ ဤစနစ္ကို လက္ေတြ႔က်င့္သံုးေနပံု၊
ဖက္ဒရယ္စနစ္၏ သေဘာသဘာဝႏွင့္ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္မ်ားကို သံုးသပ္ေဖာ္ျပထားသည္။ ထို႔ျပင္
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ရပ္၏ လႊတ္ေတာ္မ်ားအေၾကာင္း၊ နယ္ေျမယူနစ္ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ပံုနည္းလမ္းမ်ား၊
ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားအၾကား အာဏာခြဲေဝမႈ၊ ဘ႑ာေရးအရ မွ်ေဝခြဲျခားပံုကို
ေဝဖန္ေဖာ္ျပသည္။ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံရွိ လက္နက္ကိုင္တပ္မ်ား ဖြဲ႕စည္းပံုႏွင့္ အခန္းက႑၊
ဖက္ဒရယ္ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ စသည္တို႔ကိုလည္း သံုးသပ္ေဝဖန္ထားသည္။ နိဂံုး၌ စာတမ္းရွင္သည္
ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္တို႔အေပၚ သူ၏ ကိုယ္ပိုင္အျမင္ကို ေဆြးေႏြးတင္ျပထားသည္)
အယ္ဒီတာ

2. 2
ဖက္ဒရယ္စနစ္ မိတ္ဆက္
မိတ္ဆက္
ယေန႔ ကမၻာ့လူဦးေရ သန္း ၇၀၀၀ ၏ ၄၀ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သံုးေသာ
ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေနထိုင္လ်က္ရွိသည္။ကမၻာႏိုင္ငံေပါင္း ၂၀၀နီးပါးအနက္၂၅ ႏိုင္ငံခန္႔သည္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို
အသြင္အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ က်င့္သံုးေနၾကသည္။(ကမၻာေပၚရွိ ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သံုးေသာ ႏိုင္ငံမ်ားစာရင္းကို
ေနာက္ဆက္တြဲ - ၁၌ ရႈပါ) ၎ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ကမၻာ့အခ်မ္းသာဆံုးေသာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံပါဝင္သလို
အဆင္းရဲဆံုးစာရင္းဝင္ အီသီယိုးပီးယားႏိုင္ငံလည္း ပါဝင္သည္။ ကမၻာ့ေပၚတြင္ လူဦးေရအမ်ားဆံုးရွိေသာ
ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံၾကီး အိႏၵိယသည္ ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သံုးေနသကဲ့သို႔ ကမၻာ့အေသးငယ္ဆံုး
ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ေသာ မိုက္ခရိုနီးဆီးယား (Micronesia)၊ စိန္႔ကစ္ႏွင့္ နီးဗစ္ (Saint Kitts and Nevis)
တို႔သည္လည္း ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။
ဖက္ဒရယ္စနစ္ဟူသည္ အဘယ္နည္း။ ဖက္ဒရယ္စနစ္ဟူသည္ အဂၤလိပ္ဘာသာစကား
Federalismကို တိုက္ရိုက္အားျဖင့္ ျမန္မာမႈျပဳထားျခင္းျဖစ္သည္။ Federalism ဟူေသာေဝါဟာရသည္
မူလအားျဖင့္ လက္တင္စကား Foedus မွ ဆင္းသက္လာသည္။ ၎လက္တင္ေဝါဟာရကို အဓိပၸာယ္ျပန္
ဆုိပါက သေဘာတူညီျခင္း (Agreement)၊ အျပည္အလွန္ ညိႈႏိႈင္း၍ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ သေဘာတူဆံုးျဖတ္ျခင္း
(Bargain)၊ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ အတူတကြပူးေပါင္းကာ အက်ိဳးတူလုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္ျခင္း (Contract)ဟူ၍
နားလည္ႏိုင္သည္။ အခ်ိဳ႕ကမူ Federalismကို မူရင္းလက္တင္ေဝါဟာရပင္ျဖစ္ေသာ Fides ဟူေသာ
စကားလံုးႏွင့္ ဖလွယ္သံုးစြဲၾကသည္။ ၎ Fides မွာမူ ယံုၾကည္စိတ္ခ်မႈ (Faith or Trust) ဟူ
အဓိပၸာယ္ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ Federalism ကို ျမန္မာဘာသာျဖင့္ဆိုရပါက ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ အျပန္အလွန္
ေလးစားယံုၾကည္၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ကာ ႏိုင္ငံတစ္ခုကို အတူတကြ တည္ေထာင္ျခင္း၊ ၎ႏိုင္ငံေတာ္၏
အာဏာအရပ္ရပ္ကို ခြဲေဝက်င့္သံုးျခင္း ဟု တိုက္ရိုက္ျပန္ဆိုႏိုင္သည္။
ေယဘုယ်လကၡဏာမ်ား
ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို ႏိုင္ငံအမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔တြင္ အသြင္သ႑န္အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ က်င့္သံုးေနၾကေသာ္လည္း
ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားအေပၚ အေျခခံစဥ္းစား သတ္မွတ္ေလ့ရွိသည္။
၁။ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ရပ္တြင္ အနည္းဆံုးအားျဖင့္ အစိုးရအဖြဲ႕ ႏွစ္ဖြဲ႕၊ သံုးဖြဲ႕ရွိရမည္။ တစ္ဖြဲ႕မွာ
တစ္ႏိုင္ငံလံုးအတြက္ ဗဟိုအစိုးရျဖစ္၍ အျခားအဖြဲ႕မ်ားမွာ ေဒသဆိုင္ရာအစိုးရ အဖြဲ႕မ်ားျဖစ္သည္။ဤတြင္
သိထားသင့္သည္မွာ ေဒသဆိုင္ရာ နယ္ေျမယူနစ္မ်ားသည္ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံအလိုက္ အမည္နာမအမ်ိဳးမ်ိဳး
ရွိႏိုင္သည္။
ဥပမာ - အေမရိကန္၊ အိႏၵိယ၊ ဘရာဇီး တို႔တြင္ - State

3. 3
ကေနဒါ၊ အာဂ်င္တီးနား တို႔တြင္ - Province
ဂ်ာမနီ၊ ဩစၾတီးယား တို႔တြင္ - Lander
ဆြစ္ဇာလန္ တြင္ - Canton
အထက္ေဖာ္ျပပါ ဗဟိုႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာအစိုးရအဖြဲ႕ဝင္မ်ား၊ ဗဟိုလႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ေဒသဆိုင္
ရာ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအားလံုးကို ျပည္သူလူထုမွ တိုက္ရိုက္ေရြးခ်ယ္ႏိုင္သည့္ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံ
မ်ားရွိသကဲ့သို႔ အခ်ိဳ႕ကို တိုက္ရိုက္၊ အခ်ိဳ႕ကိုမူ သြယ္ဝိုက္ေသာအားျဖင့္သာ ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ေသာ ႏိုင္ငံမ်ား
လည္း ရွိပါသည္။
၂။ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတိုင္းတြင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေရးဆြဲျပဌာန္းထားေလ့ရွိသည္။ ၎ဥပေဒတြင္
ဗဟိုႏွင့္ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားအၾကား လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာခြဲေဝမႈကို သတ္မွတ္ေဖာ္ျပထားသည္။ ဖက္ဒရယ္
ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္ လြန္စြာတန္ခိုးၾကီး၍ အသက္ဝင္သည္။ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕၏
ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒတြင္ မည္သည့္အာဏာမ်ား (Specified Power)ကို ဗဟိုအစိုးရသို႔ အပ္ႏွင္း၍
က်န္ရွိေသာအာဏာမ်ား (Residual Power)ကို ျပည္နယ္အစိုးရသို႔ အပ္ႏွင္းသည္ဟူ၍ ေဖာ္ျပထားတတ္ၿပီး
အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ က်န္ရွိအာဏာမ်ား (Residual Power)ကို ဗဟိုအစိုးရသို႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္
ေပးအပ္သည္လည္း ရွိတတ္ပါသည္။ (ဤတြင္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ မွတ္သားထားရန္မွာ က်န္ရွိအာဏာ
(Residual Power)ကို သံုးစြဲပိုင္ခြင့္ရွိေသာ အစိုးရအဖြဲ႕သည္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ ပိုမိုမ်ားျပားေလ့ရွိျခင္းပင္
ျဖစ္သည္)အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံမ်ား၏ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၌ ဗဟိုအစိုးရေကာ၊ ျပည္နယ္အစိုးရပါ တစ္ၿပိဳင္တည္း
ေဆာင္ရြက္လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိေသာအရာမ်ား (Concurrent Power) ဟူ၍လည္း ပါရွိတတ္သည္။ (ဥပမာ -
အိႏၵိယ)
၃။ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ရပ္၌ အေရးၾကီးသည့္အားေလ်ာ္စြာ ၎ႏွင့္ပတ္သက္၍
အေျခအတင္ အျငင္းပြားဖြယ္ကိစၥမ်ား၊ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုရွင္းလင္းရန္ အေၾကာင္းအရာမ်ား ေပၚေပါက္
လာပါက ေျဖရွင္းဆံုးျဖတ္ေပးႏိုင္ေသာ သီးျခားလြတ္လပ္သည့္ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ရပ္တည္ရွိရမည္ျဖစ္သည္။
၎အဖြဲ႕အစည္းသည္ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံအလိုက္ ကြဲျပားျခားနားႏိုင္သည္။
ဥပမာ - အေမရိကန္ တြင္ - ျပည္ေထာင္စုတရားရံုးခ်ဳပ္ (Federal Supreme Court)
ဆြစ္ဇာလန္ တြင္ - ပါလီမန္ (Parliament)
ဂ်ာမနီ တြင္ - ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာတရားရံုး (Constitutional Court)
သမိုင္းအက်ဥ္း
ယေန႔ ကမၻာ့ေပၚတြင္ ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သံုးေနၾကေသာ ႏိုင္ငံမ်ား၏ ဘိုးေအမွာ အေမရိကန္
ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ ဆြစ္ဇာလန္ႏိုင္ငံတို႔ဟု ဆိုရမည္ျဖစ္သည္။

4. 4
ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၇၆ ခုတြင္ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္မွ လြတ္လပ္ေရးေၾကျငာခဲ့ေသာ အေမရိကန္
ႏိုင္ငံသည္ပထမဆံုးအေနျဖင့္ သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ ျပည္နယ္ ၁၃ ခုျဖင့္ ဖက္ဒေရးရွင္းႏိုင္ငံတစ္ရပ္အျဖစ္
ရပ္တည္ခဲ့သည္။ ကိုလိုနီဘဝမွ လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္သာ ျပည္နယ္မ်ားအခ်င္းခ်င္း ပူးေပါင္းခဲ့ၾက
ေသာ္လည္း ဗဟိုက လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ေသာ အစိုးရတစ္ရပ္မ်ိဳးကို အေမရိကန္ျပည္နယ္မ်ားသည္ အလိုမရွိခဲ့
ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာအားလံုးလိုလိုကို ျပည္နယ္မ်ားသို႔သာ အပ္ႏွင္းေပးထားခဲ့သည္။ခရစ္
၁၇၈၇ ခုႏွစ္တြင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေရးဆြဲေရး အမ်ိဳးသားညီလာခံကို က်င္းပခဲ့သည္။ ၎ညီလာခံက
ေရးဆြဲသည့္ အေျခခံဥပေဒကို အတည္ျပဳကာ ယခုအခ်ိန္ထိ ဆက္လက္သံုးစြဲေနေသာေၾကာင့္ လက္ရွိ
အေမရိကန္ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္ ကမၻာေပၚတြင္ သက္တမ္းအရွည္ဆံုးေသာ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ
ဥပေဒတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ ယခုအခ်ိန္ထိ ၎ဥပေဒကို ျပင္ဆင္ခ်က္ စုစုေပါင္း ၂၇ ခ်က္ရွိၿပီးျဖစ္သည္။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၏ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ ကန္႔သတ္ထားေသာ အာဏာအခ်ိဳ႕ကို ဗဟိုအစိုးရ
(သို႔မဟုတ္) ဖက္ဒရယ္အစိုးရသို႔ အပ္ႏွင္းထားၿပီး က်န္ရွိအာဏာမ်ားအားလံုးကို ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားသို႔
ေပးအပ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၌ ျပည္နယ္မ်ား၏ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာသည္ ပိုမိုမ်ားျပားသည္ဟု
ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဆိုႏိုင္သည္။ အေမရိကန္ႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာႏိုင္ေသာ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ခုမွာ
ကေနဒါျဖစ္သည္။ ခရစ္ ၁၈၆၇ တြင္ျပဌာန္းခဲ့ေသာ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ တစ္ႏိုင္ငံလံုးႏွင့္ သက္ဆိုင္
ေသာ အေရးကိစၥဟုဆိုရမည့္နယ္ပယ္အခြင့္အာဏာမ်ား (ဥပမာ - ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လံုျခံဳေရး၊ ႏိုင္ငံျခား
ေရး) စသည္တို႔ကို ဗဟိုအစိုးရသို႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အပ္ႏွင္းထားၿပီး ဘာသာစကား၊ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးတမ္း၊
စသည့္လုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ားကိုမူ ျပည္နယ္အစိုးရသို႔ ေပးအပ္သည္။ သီးျခားေဖာ္ျပမထားေသာ ၾကြင္းက်န္
အာဏာ (Residual Power) မ်ားကို ဗဟိုအစိုးရသို႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အပ္ႏွင္းသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကေနဒါႏိုင္ငံ၌
ဗဟိုအစိုးရသည္ အာဏာပိုထက္သည္ဟု အၾကမ္းဖ်င္း ဆိုႏိုင္သည္။
ဆြစ္ဇာလန္သည္ ေတာင္တန္းမ်ားထူထပ္သည့္ ႏိုင္ငံျဖစ္သည့္အားေလ်ာ္စြာ ေရွးေခတ္ကာလမ်ား
က ေဒသတစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု ကူးလူးဆက္ဆံမႈအလြန္နည္းပါးခဲ့သည္။ ဆြစ္လူမ်ိဳးမ်ား၏ သေဘာသဘာဝ
သည္ပင္ ဗဟိုအစိုးရထက္ မိမိတို႔ ေဒသဆိုင္ရာအစိုးရအဖြဲ႕ကိုသာ သစၥာခံအေလးေပးလိုစိတ္ရွိၾကသည္ဟု
ဆိုႏိုင္သည္။ ဆြစ္ဇာလန္၏ ဗဟိုအစိုးရသည္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ အနည္းငယ္ကိုသာ ရယူထားၿပီး
က်န္အာဏာအမ်ားစုကို ေဒသဆိုင္ရာအစိုးရအဖြဲ႕မ်ားက လုပ္ပိုင္ခြင့္ရရွိသည္။
အဘယ့္ေၾကာင့္ ဖက္ဒရယ္
ကမၻာ့လူဦးေရ၏ ၄၀ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္သည္ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။ အဆိုပါႏိုင္ငံ
မ်ားသည္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို မိမိတို႔ႏိုင္ငံအသီးသီး၏ သမိုင္းေၾကာင္းႏိုင္ငံေရး အေနအထားအရ
လည္းေကာင္း၊ လက္ရွိအေျခအေနႏွင့္ အျခားေသာ အေၾကာင္းျခင္းရာ အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊
ရည္ရြယ္ခ်က္အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔အရလည္းေကာင္း လက္ခံ က်င့္သံုးေနၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ဤတြင္ မွတ္သားရန္
ရွိသည္မွာ ႏိုင္ငံတစ္ခု၏ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒတြင္ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံဟု စာရြက္ေပၚ၌ ေဖာ္ျပထားတိုင္း
အဆိုပါႏိုင္ငံကို ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံဟု မသက္မွတ္ႏိုင္သလို ဖက္ဒရယ္ဆိုေသာ စကားရပ္ကို မသံုးႏႈန္း၊

5. 5
မေဖာ္ျပေသာ္လည္း ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံသည္ လက္ေတြ႕အားျဖင့္ ဖက္ဒရယ္ဝါဒကို အႏွစ္သာရက်က် လိုက္နာ
က်င့္သံုးေနပါက အဆိုပါႏိုင္ငံကို ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံဟု သက္မွတ္ႏိုင္သည္။
ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံသည္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို ေအာက္ပါရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားျဖင့္ က်င့္သံုးေလ့ရွိသည္။
- ၁။ ကြဲျပားျခားနားေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု (Ethnic) မ်ား၏ သေဘာထားမ်ား၊ အလိုဆႏၵမ်ားကို
ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္ရန္။
- ၂။ကြဲျပားျခားနားေသာ ဘာသာစကား၊ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံမ်ား၊ စရိုက္သဘာဝ၊ အမ်ိဳးသား
သရုပ္သကန္မ်ားကို ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္ရန္။
- ၃။ ကြဲျပားျခားနားေသာ ဘာသာေရးအရ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈကို လက္ခံထိန္းသိမ္းႏိုင္ရန္။
- ၄။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ဆိုေသာ္ မိမိတို႔ေဒသတြင္း လိုအပ္ခ်က္မ်ား၊ ျပႆနာမ်ားကို
ေဒသခံလူထုကသာလွ်င္ အေကာင္းဆံုးသိရွိႏိုင္မည္ျဖစ္၍ အဆိုပါေဒသခံမ်ားကိုယ္တိုင္
မိမိတို႔အေရးကို မိမိတို႔ စီမံဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ ရရွိေရး။
- ၅။ ဗဟိုအစိုးရ (ဝါ) ဖက္ဒရယ္အစိုးရႏွင့္ ေဒသအစိုးရတို႔အၾကား အျပန္အလွန္
ထိန္းညွိေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေရး။
- ၆။ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံအတြင္းရွိ လူမ်ိဳးစုမ်ား၊ ေဒသမ်ားအားလံုးသည္ တန္းတူညီမွ်စြာျဖင့္
ဥမကြဲသိုက္မပ်က္ ညီညႊတ္စည္ပင္စြာ ေနထိုင္ႏိုင္ေရး။
အားသာခ်က္ႏွင့္ အားနည္းခ်က္
ဖက္ဒရယ္စနစ္တြင္ အားသာခ်က္မ်ားရွိသလို အားနည္းခ်က္မ်ားလည္း ရွိေနသည္ကို ေလ့လာ
ေတြ႔ရွိႏိုင္ပါသည္။ ပဓာန အားသာခ်က္မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။
၁။ ဖက္ဒရယ္စနစ္သည္ လူဦးေရမ်ားျပားေသာ ႏိုင္ငံမ်ား၊ ပထဝီနယ္ေျမ က်ယ္ဝန္းေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္
က်င့္သံုးရန္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အထူးသင့္ေလ်ာ္သည္။ကမၻာေပၚရွိ လူဦးေရအမ်ားဆံုးေသာ ႏိုင္ငံဆယ္
ႏိုင္ငံအနက္ ေျခာက္ႏိုင္ငံသည္လည္းေကာင္း၊ ပထဝီနယ္နိမိတ္ အက်ယ္ဆံုးေသာ ဆယ္ႏိုင္ငံအနက္
ရွစ္ႏိုင္ငံသည္လည္းေကာင္း ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သံုးေသာ ႏိုင္ငံမ်ား ျဖစ္ေနျခင္းသည္ ဤယူဆခ်က္ကို
ေကာင္းစြာေထာက္ခံေနသည္။
၂။ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု (Ethnic) မ်ိဳးကြဲမ်ား ရွိသည့္ႏိုင္ငံတြင္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို က်င့္သံုးပါက
သင့္ေတာ္ေကာင္းမြန္သည္။အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ အထက္၌ ေဖာ္ျပခဲ့သကဲ့သိုပင္ ဖက္ဒရယ္စနစ္သည္
လူမ်ိဳးစုအသီးသီး၏ လိုလားခ်က္သေဘာထားကို ေယဘုယ်အားျဖင့္ ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္သည္။
၃။ ႏိုင္ငံေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ စီမံခန္႔ခြဲေရးသေဘာအရ မတူညီေသာ ေဒသအစိုးရအဖြဲ႕ အသီးသီးသည္
လည္းေကာင္း၊ ဗဟုိအစိုးရသည္လည္းေကာင္း အခ်င္းခ်င္း ေလ့လာဆည္းပူးႏိုင္သည္။ သင္ခန္းစာယူႏိုင္
သည္။ ပညာယူႏိုင္သည္။ (Laboratory for Experimentation)

6. 6
၄။ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို ထိေရာက္မွန္ကန္စြာ အသံုးျပဳမည္ဆိုပါက စြမ္းေဆာင္ရည္ျပည့္ဝမႈ၊ လုပ္ပိုင္ခြင့္
ထိေရာက္ေသခ်ာျခင္း (Efficiency and Political Empowerment) တုိ႔ရွိႏိုင္သည္။ ေဒသအစိုးရအဖြဲ႕သည္
သက္မွတ္ထားေသာ မိမိတို႔ေဒသတြင္း ကိစၥရပ္မ်ားကိုသာ ဦးတည္ေဆာင္ရြက္ရန္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္
အရာရာကို ဗဟို၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ တံု႔ျပန္္ခ်က္မ်ားကို ေစာင့္ဆိုင္းေနရန္ မလိုေပ။ ထို႔ျပင္ ဗဟိုႏွင့္ ေဒသ
အစိုးရအဖြဲ႕တို႔အၾကား တာဝန္ခြဲေဝမႈပီျပင္သည္ႏွင့္အမွ် ေဆာင္ရြက္ထြက္ေပၚလာမည့္ အက်ိဳးရလဒ္
သည္လည္း ပိုမိုထိေရာက္ပီျပင္မည္ျဖစ္သည္။
ဖက္ဒရယ္စနစ္သည္ အလံုးစံုၿပီးျပည့္စံုေနေသာ စနစ္တစ္ရပ္ေပေလာ။ ဤသို႔လည္း မဟုတ္ပါ။
၎တြင္လည္း အားနည္းခ်က္မ်ား၊ လိုအပ္ခ်က္မ်ား ရွိတန္သေလာက္ရွိပါသည္။ ပဓာနက်ေသာ အားနည္း
ခ်က္မ်ားမွာ -
၁။ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ခုသည္ ႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ အမ်ိဳးသားေရးမူဝါဒခ်မွတ္ရန္ ရံဖန္ရံခါ ခက္ခဲေလ့ရွိ
တတ္သည္။
၂။ ပညာရွင္မ်ား၏ သုေတသနေလ့လာမႈမ်ားအရ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံသားတစ္ဦး အျခားႏိုင္ငံသား
မ်ားထက္ ႏိုင္ငံေတာ္သို႔ အခြန္ပိုမိုထမ္းေဆာင္ရသည္။
၃။ ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ေဒသအစိုးရတို႔အၾကား အာဏာ၊ တာဝန္ခြဲေဝမႈ မပီျပင္၊ မရွင္းလင္းပါက၊
သို႔မဟုတ္ ခြဲေဝမႈ နည္းလမ္းမက်၊ မွားယြင္းေနသည္ဆိုပါက မလိုလားအပ္ေသာ ဆိုးက်ိဳးမ်ား
ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္သည္။ ျပည္သူလူထုအေပၚ တာဝန္ခံမႈ မကြဲမျပားျဖစ္တတ္သည္။
၄။ ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ေဒသအစိုးရမ်ားအၾကား၊ ေဒသအစိုးရမ်ား အခ်င္းခ်င္းအၾကား သဘာဝ
အရင္းအျမစ္ အက်ိဳးစီးပြားခြဲေဝမႈ၊ ဝင္ေငြ၊ အခြန္ခြဲေဝမႈ၊ ဘတ္ဂ်က္ခြဲေဝမႈ စသည္တို႔တြင္ မညီမွ်မႈ
မ်ားလည္း ရွိတတ္သည္။
ဖက္ဒရယ္စနစ္ႏွင့္ လႊတ္ေတာ္
ကမၻာ့ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတိုင္းလိုလိုတြင္ လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္စနစ္ (Bicameral System) ကိုက်င့္သံုး
ေလ့ရွိၾကသည္။ (အထက္လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္)မွတ္သားထားရန္မွာ လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္စနစ္ကို
က်င့္သံုးသည့္ႏိုင္ငံတိုင္းသည္ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမဟုတ္ေသာ္လည္း ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတိုင္းလိုလိုသည္
လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္စနစ္ကို က်င့္သံုးေလ့ရွိသည္။
အဆိုပါလႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္အနက္ ဖက္ဒရယ္စနစ္၏ အမွတ္အသားသည္ အထက္လႊတ္ေတာ္
(Upper House or Second Chamber)၊ ျမန္မာအေခၚအရ အမ်ိဳးသားလႊတ္ေတာ္ပင္ျဖစ္သည္။ ဖက္ဒရယ္
ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ျပည္နယ္ေဒသအလိုက္တူညီေသာ ကိုယ္စားလွယ္အခ်ိဳးအစားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ေဒသအလိုက္
လူဦးေရအေပၚမူတည္၍ျဖစ္ေစ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကို ေစလႊတ္ပိုင္ခြင့္ရရွိသည္။ အာဂ်င္တီးနား၊
ဩစေၾတးလ်၊ ဘရာဇီး၊ မကၠဆီကို၊ ဆြစ္ဇာလန္၊ ေတာင္အာဖရိက၊ ရုရွား၊ အေမရိကန္ စသည့္
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အထက္လႊတ္ေတာ္သို႔ နယ္ေျမယူနစ္မ်ားအားလံုးက တူညီေသာ ကိုယ္စားလွယ္
အေရအတြက္ကို ေစလႊတ္ပိုင္ခြင့္ ရရွိၾကသည္။ လူဦးေရအခ်ိဳးအစားအရ မတူညီေသာ ကိုယ္စားလွယ္

7. 7
အေရအတြက္ကို ေစလႊတ္ေရြးခ်ယ္ရသည့္ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္္ငံမ်ားမွာ ဂ်ာမနီ၊ အိႏၵိယ၊ ဩစၾတီးယား၊ ကေနဒါ၊
ဘယ္လ္ဂ်ီယံ၊ အီသီယိုးပီးယား စသည္တို႔ျဖစ္သည္။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ အထက္လႊတ္ေတာ္သို႔ ျပည္နယ္တိုင္းသည္ တူညီေသာ ကိုယ္စားလွယ္
အေရအတြက္ကို ေစလႊတ္ခြင့္ ရရွိသည္။ အေမရိကန္ရွိ ျပည္နယ္ ၅၀ သည္ အထက္လႊတ္ေတာ္ (Senate)
သို႔ တစ္ျပည္နယ္လွ်င္ ႏွစ္ဦးက်စီ၊ တူညီစြာေစလႊတ္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္ အထက္
လႊတ္ေတာ္တြင္ လႊတ္ေတာ္အမတ္ေပါင္း (Senator) ၁၀၀ဦး ရွိသည္။လူဦးေရ ၃၈ သန္းရွိေသာ
ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္ကို ကိုယ္စားျပဳေသာ ဆီနိတ္တာသည္ ႏွစ္ဦးျဖစ္၍ လူဦးေရ ငါးသိန္း
ခုႏွစ္ေသာင္းေက်ာ္သာရွိေသာ Wyoming ျပည္နယ္အတြက္လည္း ကိုယ္စားျပဳဆီနိတ္တာ ႏွစ္ဦးပင္ျဖစ္
သည္။ ဧရိယာအားျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံထက္ သံုးဆပိုက်ယ္ေသာ အလက္စ္ကာျပည္နယ္အတြက္လည္း
လႊတ္ေတာ္အမတ္ ႏွစ္ဦး၊ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ကယားျပည္နယ္ထက္ သံုးဆခန္႔ပိုငယ္ေသာ Rhode Island
အတြက္လည္း ဆီနိတ္တာ ႏွစ္ဦးပင္ျဖစ္သည္။
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ရပ္ပင္ျဖစ္ေသာ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံတြင္၏ အထက္လႊတ္ေတာ္ဖြဲ႕စည္းပံုမွာ တစ္မ်ိဳးျဖစ္
သည္။ ဂ်ာမနီအထက္လႊတ္ေတာ္ကို ျပည္နယ္မ်ား (ဂ်ာမန္အသံုးအႏႈန္း Lander) ရွိ လူဦးေရအရ
ေစလႊတ္သည္။ လူဦးေရ ၂ သန္းေအာက္ရွိေသာ ျပည္နယ္ျဖစ္လွ်င္ ကိုယ္စားလွယ္ ၃ ဦး၊ လူဦးေရ ၂
သန္းမွ ၄ သန္းအတြင္းျဖစ္ပါက ကိုယ္စားလွယ္ ၄ ဦး၊ လူဦးေရ ၄ သန္းမွ ၆ သန္းအတြင္းရွိပါက
ကိုယ္စားလွယ္ ၅ ဦးစသည္ျဖင့္ သက္မွတ္ထားသည္။ ၎အထက္လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကို
ေရြးခ်ယ္ရာတြင္လည္း ျပည္သူလူထုက တိုက္ရိုက္ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမွာက္ပိုင္ခြင့္မရွိဘဲ သက္ဆိုင္ရာ
ျပည္နယ္အစိုးရအဖြဲ႕ကသာလွ်င္ ေရြးခ်ယ္ေစလႊတ္ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေဝဖန္သူအခ်ိဳ႕က ဂ်ာမနီႏိုင္ငံ၏
အထက္လႊတ္ေတာ္ (ဂ်ာမန္အေခၚ Bunderat) ေရြးခ်ယ္ဖြဲ႕စည္းပံုစနစ္ကို ျပစ္တင္ေဝဖန္တတ္ၾကသည္။
အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ အထက္လႊတ္ေတာ္ (တရားဝင္အသံုးအႏႈန္း Council of States) ကို
ျပည္ေထာင္စုအဖြဲ႕ဝင္ ျပည္နယ္မ်ား၊ ျပည္ေထာင္စုနယ္ေျမမ်ားမွ လူဦးေရအရ အခ်ိဳးက် ေစလႊတ္
ေရြးခ်ယ္ကာ ဖြဲ႕စည္းသည္။ သို႔ေသာ္ အထက္လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေပါင္း ၂၅၀ဦးရွိသည့္အနက္ ၂၃၈
ဦးကိုသာ ျပည္နယ္မ်ား၊ ျပည္ေထာင္စုနယ္ေျမမ်ားက ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ခြင့္ရွိၿပီး က်န္ ၁၂ ဦးကို
ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတက တိုက္ရိုက္ခန္႔အပ္သည္။ သမၼတက ေရြးခ်ယ္ခန္႔အပ္ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္
အမ်ားအားျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာ ဘာသာရပ္ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္မ်ား ျဖစ္ေလ့ရိွသည္။
ကေနဒါႏိုင္ငံတြင္မူ အထက္လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကို ျပည္သူလူထုက ေရြးခ်ယ္
တင္ေျမွာက္ပိုင္ခြင့္မရွိဘဲ ဗဟိုအစိုးရအဖြဲ႕၏ အၾကံျပဳခ်က္အတိုင္း ဘုရင္ခံခ်ဳပ္က ရာသက္ပန္ခန္႔အပ္
ထမ္းေဆာင္ေစသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကေနဒါႏိုင္ငံ၏ အထက္လႊတ္ေတာ္သည္ ျပည္နယ္မ်ားကို ကိုယ္စားျပဳ
သည္ဟု ဆိုရန္ခက္ခဲသည္။

8. 8
ေအာက္လႊတ္ေတာ္ Vs အထက္လႊတ္ေတာ္
ေအာက္လႊတ္ေတာ္ (Lower House or First Chamber)၊ ျမန္မာအေခၚ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကို
လူဦးေရအရျဖစ္ေစ၊ သက္မွတ္ထားေသာ မဲဆႏၵနယ္အရျဖစ္ေစ ေရြးခ်ယ္ေလ့ရွိသည္။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ (တရားဝင္အသံုးအႏႈန္း House of Representatives)
ကို ျပည္နယ္မ်ား၏ လူဦးေရအခ်ိဳးအစားအလိုက္ ေရြးခ်ယ္ေစလႊတ္ရသည္။ အေမရိကန္ ေအာက္
လႊတ္ေတာ္၌ ကိုယ္စားလွယ္စုစုေပါင္း ၄၃၈ ဦးရွိ၍ အားလံုးကို ျပည္နယ္မ်ားက လူဦးေရအနည္းအမ်ားအရ
ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ၾကရသည္။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၏ အထက္လႊတ္ေတာ္သည္ ကမၻာအျခားႏိုင္ငံမ်ား၏ အထက္လႊတ္ေတာ္မ်ားႏွင့္
ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာပါက ဩဇာအာဏာမ်ားစြာရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရသည္။ အေမရိကန္သမၼတသည္ အထက္
လႊတ္ေတာ္၏ သေဘာတူညီမႈရရွိမွသာလွ်င္ အစိုးရအဖြဲ႕ဝင္ ဝန္ၾကီးမ်ား၊ ျပည္ေထာင္စုတရားရံုးခ်ဳပ္
တရားသူၾကီးမ်ားစသည္တို႔ကို ခန္႔အပ္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ႏိုင္ငံတကာႏွင့္ ခ်ဳပ္ဆိုေသာ သေဘာတူညီမႈ
စာခ်ဳပ္မ်ားကိုလည္း အထက္လႊတ္ေတာ္က အတည္ျပဳလက္မွတ္ေရးထိုးေပးရသည္။
ဤကဲ့သို႔ အေမရိကန္အထက္လႊတ္ေတာ္ အာဏာၾကီးရျခင္းမွာ ၎သည္ ျပည္နယ္တိုင္းကို
တူညီစြာ ကုိယ္စားျပဳေသာေၾကာင့္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။ ျပည္နယ္လူထုကို ကိုယ္စားျပဳမႈ အားနည္းေသာ ဂ်ာမနီ၊
ကေနဒါစေသာ ႏိုင္ငံမ်ား၏ အထက္လႊတ္ေတာ္မ်ားမွာ ဩဇာအာဏာ ထိေရာက္မႈေလ်ာ့နည္းသည္ကို
ေလ့လာေတြ႔ရွိရသည္။ထုိ႔ေၾကာင့္ အထက္လႊတ္ေတာ္မ်ား၏ တန္ခိုးအာဏာသည္ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံ
အလုိက္ ကြဲျပားျခားနားသည္ဟု ေယဘုယ် ဆိုႏိုင္သည္။
ဖက္ဒရယ္စနစ္ႏွင့္ နယ္ေျမယူနစ္မ်ား
ကမၻာ့ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားသည္ နယ္ေျမယူနစ္မ်ားကို မိမိတို႔ႏိုင္ငံ၏ သမိုင္းေၾကာင္း၊ ပထဝီ
အေနအထား၊ လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာစကားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံ၊ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ ဘာသာ စသည့္
အေျခခံအခ်က္မ်ားအေပၚ မူတည္ကာ သတ္မွတ္ပိုင္းျခားေလ့ရွိသည္။ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံရွိ နယ္ေျမ
ယူနစ္ အေရအတြက္သည္လည္း အနည္းဆံုး ၂ ခု (စိန္႔ကစ္ႏွင့္ နီးဗစ္ႏိုင္ငံ) မွ အမ်ားဆံုး ၈၆ ႏွင့္ ၅၀ ယူနစ္
(ရုရွားႏွင့္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ) မ်ားစြာ ကြဲျပားျခားနားႏိုင္သည္။
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ရပ္၏ ျပည္ေထာင္စုအဖြဲ႕ဝင္ နယ္ေျမယူနစ္မ်ားကို အဆင့္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အမည္နာမ
အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ေခၚေဝၚသတ္မွတ္ႏိုင္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ -
၁။ သမၼတႏိုင္ငံမ်ား (Republics)
၂။ ျပည္နယ္မ်ား (States)
၃။ တိုင္းမ်ား (Regions)
၄။ ကန္တြန္မ်ား (Cantons)

9. 9
၅။ ပရိုဗင့္မ်ား (Provinces)
၆။ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသမ်ား (Autonomous Regions)
၇။ ျပည္ေထာင္စုနယ္ေျမမ်ား (Union Territories)
၈။ လူမ်ိဳးစုဧရိယာမ်ား (National Areas) စသည္တို႔ျဖစ္ၾကသည္။
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ရပ္တည္းတြင္ အဆင့္အတန္းနိမ္ျမင့္ မတူေသာ ျပည္ေထာင္စုအဖြဲ႕ဝင္ နယ္ေျမ
ယူနစ္မ်ားလည္း တည္ရွိႏိုင္သည္။ ဥပမာဆိုရေသာ္ အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံကို တိုင္းေပါင္း ၂၂ တိုင္း၊ လူမ်ိဳးစု
နယ္ေျမ ၃ ခုႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုနယ္ေျမ ၁ ခုတို႔ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသည္။ ဩစေၾတးလ်ႏိုင္ငံတြင္ ျပည္နယ္ ၆
ခု၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ ၄ ခုႏွင့္ ၿမိဳ႕ေတာ္နယ္ေျမ ၁ ခုတို႔ရွိသည္။ ယခင္ ယူဂိုဆလားဗီးယား
ျပည္ေထာင္စုတြင္ သမၼတႏိုင္ငံေပါင္း ၆ ခုႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ တိုင္း ၂ ခုတို႔ ပါဝင္သည္။
တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုကြဲမ်ား တည္ရွိေသာ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ နယ္ေျမယူနစ္မ်ားကို
အေျခခ်ေနထိုင္ရာ လူမ်ိဳးစုအလိုက္ ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ထားေလ့ရွိသည္။ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ ေျပာဆိုသံုး
ႏႈန္းေသာ ဘာသာစကားအရေသာ္လည္းေကာင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈထံုးတမ္း ဓေလ့မ်ားအရေသာ္လည္းေကာင္း၊
ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ ဘာသာေရးအရေသာ္လည္းေကာင္း နယ္ေျမယူနစ္မ်ား ခြဲျခားသတ္မွတ္သည္။
ဖက္ဒရယ္ ႏိုင္ငံတစ္ခုတည္း၌ပင္ နယ္ေျမမ်ားကို ပံုစံမ်ိဳးစံု၊ အေၾကာင္းျခင္းရာမ်ိဳးစံုျဖင့္ ခြဲျခားႏိုင္သည္။
(ဥပမာ - အိႏၵိယႏိုင္ငံ) လူမ်ိဳးစု၊ ဘာသာစကား၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ စသည္တို႔ ကြဲျပားျခားနားမႈနည္းပါးေသာ
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ နယ္ေျမယူနစ္မ်ားကို သမိုင္းေၾကာင္းအရေသာ္လည္းေကာင္း၊ ပထဝီ အေနအထား
အရ ေသာ္လည္းေကာင္း သတ္မွတ္ပိုင္းျခားေလ့ရွိသည္။ (ဥပမာ - ဂ်ာမဏီ၊ ဩစေၾတးလ်)
ဗဟိုႏွင့္ နယ္ေျမယူနစ္မ်ားအၾကား အာဏာခြဲေဝမႈ
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဗဟိုအစိုးရက မည္သည့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာကို ရယူကာ ေဒသခံအစိုးရ
သို႔မဟုတ္ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားက မည္သည့္နယ္ပယ္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာမ်ားကို ရရွိသည္ဟု သတ္မွတ္
ထားေလ့ရွိသည္။ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ခု၏ အဆင့္အတန္း၊ အစစ္အမွန္ကို အကဲျဖတ္ႏိုင္ေသာ စံေပတံ
တစ္ရပ္မွာ ဗဟိုႏွင့္ ျပည္နယ္မ်ားအၾကား အာဏာခြဲေဝမႈပင္ျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ
ဗဟိုေရာ၊ ျပည္နယ္မ်ားကပါ အတူတကြ တစ္ၿပိဳင္တည္း ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေသာ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ
(Concurrent Power) ဟူ၍လည္း သီးျခားေဖာ္ျပထားတတ္သည္။ အဆိုပါ (Concurrent Power)
အရေဆာင္ရြက္ၾကရာတြင္ ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္တို႔ သေဘာထားကြဲလြဲမႈရွိပါကမူ ဗဟိုအစိုးရသည္သာ
လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ႏိုင္ခြင့္ရွိတတ္သည္။ (ဥပမာ - အိႏၵိယ)
ကမၻာ့ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံအမ်ားစု၏ ဗဟိုႏွင့္ ျပည္နယ္မ်ားအၾကား ေယဘုယ်အားျဖင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္
အာဏာခြဲေဝမႈပံုစံကို ေနာက္ဆက္တြဲ - ၂တြင္ရႈပါ။ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕တြင္မူ မည္သို႔ေသာ အာဏာရပ္
မ်ား Specified Power (ဥပမာ - ႏိုင္ငံျခားေရး၊ ကာကြယ္ေရး) တို႔ကို ဗဟိုအစိုးရသို႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္အပ္ႏွင္းကာ

10. 10
ၾကြင္းက်န္ေသာ အာဏာအားလံုး Residual Power ကို ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားသို႔ ေပးအပ္သည္ဟု
ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၌ သတ္မွတ္ထားတတ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံဖြဲ႕စည္းပံု
အေျခခံဥပေဒအရ သတ္မွတ္ေဖာ္ျပထားေသာ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာ ၁၈ ရပ္ကို ဗဟိုအစိုးရသို႔ အပ္ႏွင္းကာ
ၾကြင္းက်န္အာဏာမ်ားအားလံုးကို ျပည္နယ္မ်ားသို႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္ ေပးအပ္ထားသည္။
အာဏာခြဲေဝမႈပံုစံကို ေယဘုယ်အားျဖင့္ သံုးသပ္ရမည္ဆိုပါက တစ္ႏိုင္ငံလံုးအတိုင္းအတာႏွင့္
သက္ဆိုင္ေသာ၊ တစ္မ်ိဳးသားလံုးသေဘာေဆာင္ေသာ ကိစၥရပ္နယ္ပယ္မ်ားကို ဗဟိုအစိုးရသို႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္
အာဏာ အပ္ႏွင္းေလ့ရွိကာ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ စည္ပင္သာယာေရး၊ လူမႈဖူလံုေရး၊ ဘာသာစကား၊
တိုင္းရင္းသားယဥ္ေက်းမႈဓေလ့မ်ား စသည္တို႔ဖြ႔ံၿဖိဳးေစာင့္ေရွာက္ေရးအစရွိေသာ နယ္ပယ္လုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ား
ကိုမူ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားသို႔ ေဆာင္ရြက္ပိုင္ခြင့္ေပးထားေလ့ရွိသည္။ သို႔ရာတြင္ အာဏာခြဲေဝမႈပံုစံမွာ
ႏိုင္ငံအလိုက္ မူတည္ကာ မ်ားစြာကြဲျပားျခားနားႏိုင္သည္ကို မွတ္သားထားသင့္သည္။
ေငြေၾကးႏွင့္ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အာဏာမ်ား
ဖက္ဒရယ္စနစ္လည္ပတ္ရွင္သန္ေရးတြင္ ေငြေၾကးႏွင့္ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ ရယူႏိုင္မႈ၊ ခြဲေဝမႈ၊
သံုးစြဲမႈတို႔သည္ လြန္စြာအေရးၾကီးသည္။ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံသည္ ဝင္ေငြကို အေကာက္ခြန္မ်ိဳးစံုမွလည္းေကာင္း၊
မိမိႏိုင္ငံ၏ ေရထု၊ ေလထု၊ ေျမထုအတြင္းရွိ သဘာဝအရင္းအျမစ္မ်ားမွတစ္ဆင့္လည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံပိုင္
စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားမွလည္းေကာင္း ရရွိႏိုင္သည္။
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ား၏ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမ်ားတြင္ အေကာက္ခြန္မ်ား ေကာက္ခံႏိုင္ခြင့္ႏွင့္
ပတ္သက္၍ သီးျခားေဖာ္ျပထားေလ့ရွိသည္။ ကေနဒါႏွင့္ ဆြစ္ဇာလန္တို႔တြင္ ဗဟိုအစိုးရသည္ ႏိုင္ငံဝင္ေငြ
စုစုေပါင္း၏ ၄၅ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ရယူသည္။ အေမရိကန္တြင္ ၅၄ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ဗဟိုက ရယူသည္။
ႏိုင္ငံဝင္ေငြစုစုေပါင္း၏ ၆၀ မွ ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိကို ဗဟိုအစိုးရက ရယူထားေသာ ဖက္ဒရယ္
ႏိုင္ငံမ်ားလည္း ရွိသည္။ဥပမာဆိုရေသာ္ ဩစေၾတးလ်၊ ဘရားဇီး၊ အိႏၵိယ၊ ဂ်ာမဏီ တို႔ျဖစ္ၾကသည္။
အခ်ိဳ႕ေသာ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ ဗဟိုအစိုးရသည္ လြန္စြာ မ်ားျပားေသာ ဝင္ေငြအခ်ိဳးအစားကို
ရယူထားတတ္သည္။ ဥပမာ - ႏိုင္ဂ်ီးရီးယား၊ မကၠဆီကို၊ ရုရွားစသည့္ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္
ဗဟိုအစိုးရသည္ ႏိုင္ငံေတာ္ဝင္ေငြအားလံုး၏ ၈၀ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ရယူထားသည္။
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ ဗဟိုအစိုးရမ်ားသည္ မိမိတို႔သံုးစြဲရန္လိုအပ္ေသာ ေငြေၾကး ပမာဏ
ထက္ ပိုမိုမ်ားျပားေသာ ဝင္ေငြကို ရရွိေလ့ရွိသည္။ ထိုအခါ ဗဟိုအစိုးရသည္ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားထံသို႔
ဘ႑ာေငြ လႊဲေျပာင္းေပးအပ္ၾကသည္။ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဘ႑ာေငြ အခြန္ေကာက္ခံျခင္း၊ လႊဲေျပာင္း
ေပးအပ္ျခင္း၊ ခြဲေဝမွ်တျခင္းတို႔ႏွင့္ ပတ္သက္၍ အျငင္းပြား ေဆြးေႏြးစရာတို႔ မ်ားစြာရွိေနသည္။ ႏိုင္ငံ
အလိုက္လည္း လြန္စြာ ကြဲျပားျခားနားႏိုင္သည္။

11. 11
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံႏွင့္ လက္နက္ကိုင္တပ္မ်ား
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ရပ္၏ စစ္တပ္ဖြဲ႕စည္းပံုစနစ္သည္ တစ္ျပည္ေထာင္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ အနည္းငယ္
ကြာျခားတတ္သည္။ ႏိုင္ငံအတြင္း လက္နက္ကိုင္တပ္မ်ားကို ျဖန္႔က်က္ခြဲေဝထားသည့္ ဖက္ဒရယ္ ႏိုင္ငံမ်ား
လည္း ရွိသည္။ စစ္တပ္ကို ဗဟိုအစိုးရ၏ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ အမ်ားအားျဖင့္ ထားေလ့ရွိကာ ရဲတပ္ဖြဲ႕၊
နယ္ျခားေစာင့္တပ္ႏွင့္ လံုျခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ားကမူ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ား၏ စီမံမႈလက္ေအာက္တြင္ ရွိတတ္
သည္။
အခ်ိဳ႕ေသာ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ စစ္တပ္ကို လူမ်ိဳးေရးအရ၊ ဘာသာစကားအရ၊ ကိုးကြယ္
ယံုၾကည္မႈအရ ပိုင္းျခားကာ တပ္ရင္း တပ္ဖြဲ႕မ်ား ဖြဲ႕စည္းထားတတ္သည္။ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ား၏
လူဦးေရအခ်ိဳးအစားအရ စစ္တပ္ကို ကိုယ္စားျပဳဖြဲ႕စည္းသည့္ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားလည္း ရွိသည္။ သို႔ေသာ္
မွတ္သားထားရန္မွာ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတြင္ စစ္တပ္ကို မည္သို႔မည္ပံုဖြဲ႕စည္းရမည္ဟူ၍ ပံုေသသတ္မွတ္ထား
ေသာ နည္းစနစ္မရွိပါ။ တစ္ႏိုင္ငံႏွင့္ တစ္ႏိုင္ငံအလိုက္မ်ားစြာကြဲျပားႏိုင္သည္။
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံေတာ္ႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ရပ္တြင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္ လြန္စြာ အေရးၾကီးသည္။ အဘယ့္
ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒတြင္ ဗဟိုႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရအဖြဲ႕မ်ားအၾကား အာဏာခြဲေဝမႈ၊
တာဝန္ခြဲေဝမႈ၊ ဘ႑ာေငြ အခြန္ခြဲေဝမႈ စသည္တို႔ကို ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ထားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
ကမၻာေပၚရွိ ႏိုင္ငံတိုင္းတြင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲ ျပဌာန္းထားသည္မဟုတ္ေသာ္လည္း (ဥပမာ -
ၿဗိတိန္၊ အစၥေရး တို႔တြင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ မရွိပါ) ကမၻာ့ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတိုင္းတြင္မူ ဖြဲ႕စည္းပံု
အေျခခံဥပေဒရွိၾကပါသည္။
အခ်ိဳ႕ေသာ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ တစ္ႏိုင္ငံလံုးကို လႊမ္းၿခံဳအာဏာတည္ေသာ ဗဟိုဖြဲ႕စည္းပံု
အေျခခံဥပေဒတစ္ရပ္ တည္ရွိသည့္အျပင္ သက္ဆိုင္ရာျပည္နယ္အလိုက္ သို႔မဟုတ္ နယ္ေျမယူနစ္အလိုက္
မိမိတို႔ကိုယ္ပိုင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမ်ားလည္း ေရးဆြဲျပဌာန္းထားတတ္သည္။ (ဥပမာ - အေမရိကန္
ႏိုင္ငံရွိ ျပည္နယ္မ်ား) ဤတြင္ သတိျပဳရန္မွာ ျပည္နယ္ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္ ဗဟိုအစိုးရဖြဲ႕စည္းပံု
အေျခခံဥပေဒႏွင့္ အႏွစ္သာရအားျဖင့္၊ အေျခခံအားျဖင့္ ဝိဝါဒကြဲလြဲမႈမ်ား ရွိမေနရန္ပင္ ျဖစ္သည္။
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ရပ္တြင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒပါ ျပဌာန္းခ်က္မ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ အဓိပၸာယ္
ဖြင့္ဆိုရန္၊ အျငင္းပြားမႈမ်ားကို ေျဖရွင္းဆံုးျဖတ္ေပးရန္ သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု တည္ရွိ
တတ္သည္။
အေမရိကန္ တြင္ - ျပည္ေထာင္စုတရားရံုးခ်ဳပ္ (Federal Supreme Court)
ဆြစ္ဇာလန္ တြင္ - ပါလီမန္ (Parliament)

12. 12
ဂ်ာမနီ တြင္ - ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာတရားရံုး (Constitutional Court) စသည္ျဖင့္
ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို အဓိပၸာယ္ဖြင့္၊ အဆံုးအျဖတ္ေပးႏိုင္ေသာ အဖြဲ႕သည္ ႏိုင္ငံအလိုက္ ကြဲျပားျခား
နားႏိုင္သည္။
ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ျခင္း
ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္ အေရးၾကီးသည့္အားေလ်ာ္စြာ ျပင္ဆင္ရန္
ကိစၥသည္ ရံဖန္ရံခါ ခက္ခဲတတ္သည္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ရန္
အနည္းဆံုး ကြန္ဂရက္လႊတ္ေတာ္၏ သံုးပံုႏွစ္ပံုေထာက္ခံမႈကို ရရွိရန္လိုၿပီး ျပည္နယ္ လႊတ္ေတာ္မ်ား
အားလံုး၏ ေလးပံုသံုးပံုေထာက္ခံမႈကိုလည္း ရရွိရန္လိုအပ္သည္။ ဘရာဇီးႏိုင္ငံတြင္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ
ဥပေဒကို ျပင္ဆင္လိုပါက လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္လံုး၏ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ ေထာက္ခံမႈႏွင့္ ျပည္နယ္မ်ား၏
မဲအမ်ားစုေထာက္ခံမႈကို လိုအပ္သည္။ ဩစေၾတးလ်တြင္မူ ျပည္သူ႔ဆႏၵခံယူပြဲ ေထာက္ခံမႈျဖင့္သာ
ဖြဲဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္မႈကို အတည္ျပဳသည္။ အခ်ိဳ႕ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ား၌မူ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ
ကို သက္ဆိုင္ရာ အခန္းမ်ား၊ ပုဒ္မမ်ား၏ အေရးပါမႈအလိုက္ ျပင္ဆင္ရန္နည္းလမ္းမ်ားကိုလည္း မတူကြဲျပား
စြာ သတ္မွတ္ထားတတ္သည္။ (ဥပမာ - အိႏၵိယ)
ဖက္ဒရယ္ႏွင့္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး
(ဤအခန္းမွစကာစာတမ္းရွင္သည္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္အေပၚ မိမိ၏ ကိုယ္ပိုင္အျမင္မ်ားကို
ေဆြးေႏြးတင္ျပထားသည္)
ခရစ္ႏွစ္ ၁၀၄၄ေအဒီ၊ အနိရုဒၶမင္း (အမ်ားအေခၚ - အေနာ္ရထာ) လက္ထက္မွ စတင္ေရတြက္
မည္ဆုိပါက သီေပါမင္း ပါေတာ္မူသည္ ၁၈၈၅ ခုအထိျဖစ္ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၈၄၀ေက်ာ္ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္
ထြန္းကားရွင္သန္ခဲ့သည္မွာ သက္ဦးဆံပိုင္ ပေဒသရာဇ္စနစ္ပင္ျဖစ္သည္။ ဘုန္းတန္ခိုးစြမ္းအားၾကီးေသာ
ဘုရင္လက္ထက္တြင္ ျမန္မာဧကရာဇ္ႏိုင္ငံသည္ ဩဇာသက္ေရာက္ေသာ နယ္နိမိတ္ က်ယ္ဝန္းေလ့
ရွိသည္။ ထို႔အတူ ဘုရင္ျဖစ္သူ ဘုန္းေတဇာနိမ့္ပါးေသာကာလတြင္ ႏိုင္ငံဩဇာနယ္နိမိတ္ က်ဥ္းေျမာင္း
တတ္သည္မွာလည္း သဘာဝပင္ျဖစ္သည္။ ဤသည္မွာလည္း သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္စနစ္ ထြန္းကားခဲ့ေသာ
ကမၻာေပၚရွိ ႏိုင္ငံမ်ားအားလံုးလိုလို ၾကံဳေတြ႕ခဲ့ရသည့္ သမိုင္းအေတြ႔အၾကံဳပင္ ျဖစ္သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေပါင္း မ်ားစြာ အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ပထဝီေဒသ
အမ်ိဳးမ်ိဳးတြင္ လူမ်ိဳးစုအမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖန္႔က်က္ေနထိုင္သည့္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံလည္းျဖစ္သည္။ သမိုင္း ေခတ္ေရစီး
ေၾကာင္းတြင္ ထိုလူမ်ိဳးစုတိုင္းရင္းသားတို႔သည္ ဘုရင္တစ္ပါး၊ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦး၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ
အာဏာစက္ေအာက္တြင္ ေနထိုင္ခဲ့ၾကဖူးသလို ကိုယ့္ထီးကိုယ့္နန္း ကိုယ့္ၾကငွန္းႏွင့္ ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည့္
ေခတ္ကာလမ်ားလည္း ရွိခဲ့ၾကသည္။ (ဥပမာ - မြန္၊ ရခိုင္)ဧကရာဇ္ ေနထြက္ဘုရင္ကို အခါအားေလ်ာ္စြာ
လက္ေဆာင္ပဏၰာ၊ သမီးကညာဆက္သရသည့္ နယ္ရွင္ပယ္ရွင္၊ နယ္စားပယ္စားမ်ား၊ ေစာ္ဘြား
ေစာ္ဖ်ားမ်ား (တစ္နည္းဆိုရေသာ္ ေနဝင္ဘုရင္မ်ား) ၾကီးစိုးသည့္ လူမ်ိဳးစုမ်ား၊ ပထဝီေဒသမ်ားလည္း

13. 13
ရွိခဲ့ၾကသည္။ နည္းပညာမတိုးတက္ေသးေသာ ေခတ္ျဖစ္သည္ႏွင့္အညီ ထိုကာလမ်ားတြင္ တစ္ေဒသႏွင့္
တစ္ေဒသ၊ တစ္နယ္ႏွင့္ တစ္နယ္၊ လူမ်ိဳးစုတစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု အခ်င္းခ်င္း ကူးလူးဆက္ဆံမႈ၊ ထိေတြ႕ရင္းႏွီးမႈ
သည္ ယေန႔ေခတ္အတိုင္းအတာအရ နည္းပါးခဲ့မည္မွာ ေသခ်ာသည္။
အဂၤလိပ္ကိုလိုနီဘဝသို႔ ေရာက္ရွိေသာအခါတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ေခတ္သစ္စနစ္သစ္ကို စတင္
ထိေတြ႕ခဲ့ရသည္။ အဂၤလိပ္တို႔သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္စနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းကာ ဗ်ဴရိုကေရစီ
ယႏၱယားျဖင့္ အစားထိုးခဲ့သည္။ ဒိုင္အာခီစနစ္၊ ၉၁ ဌာနအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္၊ ၁၉၃၅အက္ဥပေဒစနစ္
စသည့္စနစ္ပံုစံမ်ားကို အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ေတြ႕ၾကံဳခဲ့သည္။ ထုိစနစ္မ်ားအရ
ေရြးေကာက္ပြဲ၊ ဒီမိုကေရစီ၊ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္၊ လႊတ္ေတာ္အမတ္စသည္တို႔ ေပၚေပါက္ထြန္းကား
လာခဲ့သည္။
လြတ္လပ္ၿပီးေခတ္
ခရစ္ႏွစ္ ၁၉၄၈တြင္ လြတ္လပ္ေရးရရွိၿပီးေနာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာစနစ္မွာ ၁၉၄၇
ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ဦးစီးသည့္ စနစ္ျဖစ္သည္။ ထိုအေျခခံဥပေဒအရ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္
အသြင္သ႑န္အားျဖင့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ဆီသို႔ ဦးတည္သည္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ အႏွစ္သာရအားျဖင့္မူ
ဖက္ဒရယ္ဝါဒစစ္စစ္ဟုလည္း မဆိုသာေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ားက ေဝဖန္သည္။ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးေနဝင္းက ၁၉၆၂
ခုတြင္ စစ္တပ္ျဖင့္ အာဏာသိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ စစ္အာဏာရွင္၊ တစ္ပါတီအာဏာရွင္
စသည့္ ဒီမိုကေရစီဆိတ္သုန္းေသာ ဘဝသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ရသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးရသည့္ကာလမွစ၍ တစ္ဆက္တည္းေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ ျပည္တြင္းစစ္
သည္ ႏွစ္ေပါင္း ၆၀ေက်ာ္ ၾကာျမင့္ခဲ့သည္ႏွင့္အမွ် ယခုအခါ ကမၻာ့အရွည္ၾကာဆံုးေသာ ျပည္တြင္းစစ္
တစ္ခုအျဖစ္ မွတ္တမ္းဝင္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။ အာဏာရအစိုးရကို အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္
ေသာ သူပုန္အဖြဲ႕မ်ားအနက္ ယခုအခ်ိန္ထိ သက္တမ္းရွည္က်န္ရွိေနေသာအဖြဲ႕မ်ားသည္ ဗမာလူမ်ိဳး
မဟုတ္ေသာ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အင္အားစုမ်ား ျဖစ္သည္။ အဆိုပါ လက္နက္ကိုင္ တိုင္းရင္းသား
အင္အားစုမ်ား၏ လိုလားေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားကို ေလ့လာမည္ဆိုပါ တန္းတူညီမွ်ေရး၊ ဖက္ဒရယ္ေရး၊
လူမ်ိဳးၾကီးဝါဒမက်င့္သံုးေရး၊ ဒီမိုကေရစီေရး၊ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး စသည့္အခ်က္တို႔သည္ ထိပ္ဆံုးမွ
ပါဝင္ေနသည္ကို ေတြ႕ရွိႏိုင္သည္။
စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ နည္းေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ရန္ အလားအလာ မ်ားသည္။ တစ္ဖန္
အၾကင္ႏိုင္ငံတစ္ရပ္သည္ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ေနသည္ဆိုပါက စီးပြားေရးအရ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ရန္မွာ မ်ားစြာ
ေႏွာင့္ေႏွးႏိုင္ပါသည္။ စီးပြားလူမႈဘဝ နိမ့္က်ေသာ ႏိုင္ငံတစ္ရပ္သည္ ႏိုင္ငံေရးအားျဖင့္ တည္ၿငိမ္မႈ
အားနည္းတတ္ပါသည္။ ထုိ႔ျပင္ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ေနေသာ ႏိုင္ငံတစ္ရပ္တြင္ လက္နက္ကိုင္စစ္တပ္၏
အခန္းက႑သည္ အေရးပါလာသည္။ စစ္ေဘာင္က်ယ္လာသည့္ႏွင့္အမွ် ဒီမိုကေရစီေဘာင္၊ အရပ္သား
ႏိုင္ငံေရးေဘာင္သည္ က်ဥ္းက်ဥ္းသြားရသည္မွာလည္း သဘာဝပင္ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရး၊
စီးပြားေရး ႏွင့္ ျပည္တြင္းစစ္တို႔သည္ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု အညမညသေဘာရွိသည္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။

14. 14
ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၂၀၀၈
ခရစ္ ၂၀၁၁ ေနာက္ပိုင္း ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ႏိုင္ငံေရးအရ တစ္စံုတရာေသာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား
ေပၚေပါက္တိုးတက္လာသည္မွာ အျငင္းပြားဖြယ္မရွိေပ။ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ၂၀၀၈တြင္ ဒီမိုကေရ
နည္းလမ္းမက်ေသာ၊ ဒီမိုကေရစီ၏ အေျခခံမူေဘာင္ သေဘာမ်ားႏွင့္ လံုးဝဆန္႔က်င္ေနေသာ ျပဌာန္းခ်က္
ပုဒ္မေပါင္း မ်ားစြာပါဝင္ေနသည္ကို ေလ့လာေတြ႕ရွိႏိုင္သည္။ ထို႔ျပင္ စစ္တပ္၏ အေရးပါမႈအခန္း က႑ကို
လည္း သိသာစြာ ေဖာ္ျပသတ္မွတ္ထားျပန္သည္။
တစ္ဖန္ တိုင္းရင္းသားညီေနာင္မ်ား လိုလားေတာင္းဆိုၾကေသာ ဖက္ဒရယ္စနစ္အျမင္ရႈေထာင့္မွ
ၾကည့္မည္ဆိုပါကလည္း ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၂၀၀၈သည္ ပံုသ႑န္အားျဖင့္ ဖက္ဒရယ္သေဘာေဆာင္
ေသာ္လည္း အာဏာခြဲေဝမႈသေဘာ၊ အႏွစ္သာရအားျဖင့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ ပီပီျပင္ျပင္မဟုတ္ေသးသည္ကို
ေတြ႕ရွိရသည္။ မည္သို႔ပင္ဆိုေစကာမူ ႏိုင္ငံေရးအရ၊ စီးပြားေရးအရ၊ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရး ၾကိဳးပမ္းမႈ
မ်ားအရ ယခင္ကာလမ်ားႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္ပါက တိုးတက္လာသည္ဟု ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဆိုေကာင္းဆို
ႏိုင္ပါသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ သမိုင္းေၾကာင္းအရလည္းေကာင္း၊ ပထဝီအေနအထားအရ လည္းေကာင္း၊
လူမ်ိဳးစုကြဲျပားျခားနားမႈအရလည္းေကာင္း ဖက္ဒရယ္စနစ္ႏွင့္ အထူးသင့္ေလ်ာ္သည္ဟု (က်ေနာ္) ယူဆသ
ည္။ ေျပာရလွ်င္ အခ်ိဳ႕ေသာ ျပည္နယ္မ်ားဆိုပါက ဘာသာေရးအရ ဗမာျပည္မႏွင့္ ကြဲျပားမႈပင္ရွိသည္။
(ဥပမာ - ခ်င္းျပည္နယ္၊ ကခ်င္ျပည္နယ္)
သြားရမည့္ ခရီး
ယေန႔ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးတြင္ ခက္ခဲသိမ္ေမြ႕သည္ႏွင့္အမွ် အေရးလည္းၾကီးေသာ အေျပာင္းအလဲၾကီး
သံုးရပ္ကို တစ္ၿပိဳက္နက္တည္း ေဆာက္ရြက္ရန္လိုေနသည္။ ၎တို႔မွာ -
၁။ ႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ
၂။ စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ
၃။ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာင္မႈ တို႔ပင္ျဖစ္သည္။ အထက္ပါ ကိစၥၾကီးသံုးရပ္သည္လည္း
တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု အညမညဆက္စပ္လ်က္ရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။
ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးဟုဆိုသည္ႏွင့္ ဖက္ဒရယ္ဟူေသာစကားရပ္သည္ ဆက္တိုက္ ေနာက္ကပါ
လာၿပီးျဖစ္သည္ကို ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ကၽြမ္းဝင္သူတိုင္း သိနားလည္ၿပီးျဖစ္သည္။ ေခတ္အဆက္ဆက္
အာဏာရွင္အစိုးရမ်ား၏ ဝါဒျဖန္႔ေဝမႈမိႈင္းေၾကာင့္ သာမန္ျမန္မာျပည္သူအခ်ဳိ႕သည္ ဖက္ဒရယ္ဟုဆိုလွ်င္
ခြဲထြက္ေရးဝါဒၾကီးဟု မွားယြင္းစြာ နားလည္ေနတတ္ၾကသည္။ အမွန္မွာ ဖက္ဒရယ္စနစ္ဟူသည္
ဗဟိုထိန္းခ်ဳပ္မႈကို ေလ်ာ့ခ်ျခင္း (Decentralization) ပင္ျဖစ္သည္။ ဖက္ဒရယ္စနစ္ႏွင့္ ဒီမိုကေရစီ
သည္လည္း နီးကပ္စြာ ဆက္စပ္ေနသည္။ ဖက္ဒရယ္စနစ္သည္ ဒီမိုကေရစီသေဘာတရား အားေကာင္း
ရွင္သန္မွသာ ေရရွည္အလုပ္ျဖစ္ ရပ္တည္ႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။

15. 15
ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ကမၻာ့အဆင္းရဲဆံုးေသာ ႏိုင္ငံမ်ားထဲတြင္ စာရင္းဝင္လ်က္ရွိသည္။ ဤမွ်
သဘာဝအရင္းအျမစ္ေပါၾကြယ္ဝေသာ၊ ရာသီဥတုပတ္ဝန္းက်င္ မွ်တေသာ၊ လူဦးေရႏွင့္ ႏိုင္ငံအက်ယ္
အဝန္း သင့္တင့္ေသာ (ေျပာရလွ်င္ လူဦးေရမွာ နည္းေနေသးသည္ဟုပင္ ဆိုႏိုင္သည္)၊ ႏိုင္ငံတစ္ရပ္သည္
မုခ်ခ်မ္းသာရမည္ဟု မဆိုႏိုင္ေသာ္လည္း အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံစာရင္းတြင္ ပါဝင္ေနျခင္းမွာမူ မျဖစ္သင့္လွေပ။
ဤသို႔ ျဖစ္ေနရျခင္းမွာ အဘယ့္ေၾကာင့္နည္း။ အုပ္စိုးသူ အစိုးရအဆက္ဆက္၏ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ စီးပြားေရး
သေဘာအရ စီမံခန္႔ခြဲမႈအလြဲမ်ား၊ စနစ္အမွားမ်ားသည္ ပဓာနလက္သည္ဟု (က်ေနာ္) ဆိုခ်င္ပါသည္။
ယေန႔အခါ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးမိုးေလဝသသည္ အနည္းငယ္သာယာသလို ျဖစ္လာပါသည္။ သို႔ေသာ္
ကၽြႏု္ပ္တို႔ ေဆာင္ရြက္ရန္မ်ားစြာ ရွိေနေသးသည္။ က်န္ေနေသးသည္။
သြားရမည့္ခရီးကား ေဝးေသး၏။
ဤစာတမ္းကို စာတမ္းရွင္သင္ၾကားသည့္ ႏိုင္ငံေရးသင္တန္းမ်ား
၌ ဖက္ဒရယ္လစ္ဇင္သင္ခန္းစာတြင္ ဖတ္စာအျဖစ္ ျဖန္႔ခ်ိခဲ့ဖူးပါ
သည္။ ယခုအခါ Online Journal အျဖစ္ ဆက္လက္ ျဖန္႔ခ်ိအပ္
ပါသည္။
အယ္ဒီတာ

16. 16
ေနာက္ဆက္တြဲ - ၁
ကမၻာ့ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားစာရင္း
1. Argentina
2. Australia
3. Austria
4. Belgium
5. Bosnia and Herzegovina
6. Brazil
7. Canada
8. Comoros
9. Ethiopia
10. Germany
11. India
12. Malaysia
13. Mexico
14. Micronesia
15. Nigeria
16. Pakistan
17. Russia
18. St. Kitts and Nevis
19. Serbia and Montenegro
20. South Africa
21. Spain
22. Switzerland
23. United Arab Emirates
24. United States of America
25. Venezuela

17. 17
ေနာက္ဆက္တြဲ - ၂၊ ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားအၾကား အာဏာခြဲေဝမႈအခ်ိဳ႕
စဥ္ က႑မ်ား ဗဟိုအစိုးရ ျပည္နယ္အစိုးရ မွတ္ခ်က္
၁ ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လံုၿခံဳေရး
(စစ္တပ္)

၂ ႏိုင္ငံျခားေရး 
၃ ေငြစကၠဴထုတ္ေဝေရး 
၄ အေကာက္ခြန္ 
၅ ကုန္သြယ္ေရး 
၆ စာတိုက္၊ ေၾကးနန္းႏွင့္
ဆက္သြယ္ေရး
  ရံဖန္ရံခါ မွ်ေဝ သို႔
ပူးတြဲေဆာင္ရြက္
၇ တရားစီရင္ေရး   ရံဖန္ရံခါ မွ်ေဝ သို႔
ပူးတြဲေဆာင္ရြက္
၈ ပညာေရး   အတန္းအဆင့္ကိုလိုက္၍
ေျပာင္းလဲတတ္
၉ က်န္းမာေရး 
၁၀ လံုၿခံဳေရး (ရဲ) 
၁၁ ႏိုင္ငံသားျဖစ္မႈ 
၁၂ လူမႈဖူလံုေရး 
၁၃ ဆိပ္ကမ္း   အရြယ္အစားႏွင့္
အေရးပါမႈကို မူတည္ေလ့ရွိ
၁၄ ဘဏ္   ရံဖန္ရံခါ မွ်ေဝ သို႔
ပူးတြဲေဆာင္ရြက္