1. 1
ေမ ၂၀၁၅ / အတြဲ(၁) အမွတ္ (၁)
စစ္မႈေရးရာ၊ စစ္ဘက္ေရးရာ
မင္းေသ့
ဤစာတမ္းသည္ စစ္မႈေရးရာ သေဘာတရားကို တို႔ထိ တင္ျပထားေသာ စာတမ္းျဖစ္သည္။ စစ္ေရးသေဘာ
တရားကို နိဒါန္းသေဘာ ျပသထားျပီး စစ္ေရးတည္ေဆာက္မႈပံုသ႑ာန္ကို ႏိုင္ငံတကာအျမင္ျဖင့္လည္း တင္ျပ
ထားသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ စစ္ပြဲအမ်ဳိးအစားမ်ား၏ ကြဲျပားျခားနားမႈကို ရွင္းလင္းစြာတင္ျပထားသည့္ အျပင္
အရပ္ဘက္စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးတြင္ အရပ္ဘက္အျမင္၊ စစ္ဘက္အျမင္ႏွင့္ ျဖစ္သင့္ျဖစ္ထိုက္သည့္ ယုတၱိတန္
ေသာ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားကို အရပ္ဘက္စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရး ေကာင္းမြန္မႈအတြက္ အၾကံျပဳတင္ျပထားသည္ကို
ေတြ႕ရသည္။
အယ္ဒီတာ
1
ေမ ၂၀၁၅ / အတြဲ(၁) အမွတ္ (၁)
စစ္မႈေရးရာ၊ စစ္ဘက္ေရးရာ
မင္းေသ့
ဤစာတမ္းသည္ စစ္မႈေရးရာ သေဘာတရားကို တို႔ထိ တင္ျပထားေသာ စာတမ္းျဖစ္သည္။ စစ္ေရးသေဘာ
တရားကို နိဒါန္းသေဘာ ျပသထားျပီး စစ္ေရးတည္ေဆာက္မႈပံုသ႑ာန္ကို ႏိုင္ငံတကာအျမင္ျဖင့္လည္း တင္ျပ
ထားသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ စစ္ပြဲအမ်ဳိးအစားမ်ား၏ ကြဲျပားျခားနားမႈကို ရွင္းလင္းစြာတင္ျပထားသည့္ အျပင္
အရပ္ဘက္စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးတြင္ အရပ္ဘက္အျမင္၊ စစ္ဘက္အျမင္ႏွင့္ ျဖစ္သင့္ျဖစ္ထိုက္သည့္ ယုတၱိတန္
ေသာ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားကို အရပ္ဘက္စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရး ေကာင္းမြန္မႈအတြက္ အၾကံျပဳတင္ျပထားသည္ကို
ေတြ႕ရသည္။
အယ္ဒီတာ
1
ေမ ၂၀၁၅ / အတြဲ(၁) အမွတ္ (၁)
စစ္မႈေရးရာ၊ စစ္ဘက္ေရးရာ
မင္းေသ့
ဤစာတမ္းသည္ စစ္မႈေရးရာ သေဘာတရားကို တို႔ထိ တင္ျပထားေသာ စာတမ္းျဖစ္သည္။ စစ္ေရးသေဘာ
တရားကို နိဒါန္းသေဘာ ျပသထားျပီး စစ္ေရးတည္ေဆာက္မႈပံုသ႑ာန္ကို ႏိုင္ငံတကာအျမင္ျဖင့္လည္း တင္ျပ
ထားသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ စစ္ပြဲအမ်ဳိးအစားမ်ား၏ ကြဲျပားျခားနားမႈကို ရွင္းလင္းစြာတင္ျပထားသည့္ အျပင္
အရပ္ဘက္စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးတြင္ အရပ္ဘက္အျမင္၊ စစ္ဘက္အျမင္ႏွင့္ ျဖစ္သင့္ျဖစ္ထိုက္သည့္ ယုတၱိတန္
ေသာ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားကို အရပ္ဘက္စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရး ေကာင္းမြန္မႈအတြက္ အၾကံျပဳတင္ျပထားသည္ကို
ေတြ႕ရသည္။
အယ္ဒီတာ

2. 2
စစ္မႈေရးရာ၊ စစ္ဘက္ေရးရာ
စစ္ဆိုသည္မွာ
War is the continuation of politics by other means.
Karl Von Clausewitz (1780 – 1831)
Prussian General and Military theorist
စစ္ဆိုသည္မွာ တစ္နည္းနည္းနဲ႔ ျဖစ္ေနတဲ့ အဆက္မျပတ္ႏိုင္ငံေရး ျဖစ္သည္ ဟု နားလည္ႏိုင္ သည္။
War; Conflict between or among Political Groups.
( စစ္ : ႏိုင္ငံေရးအုပ္စုမ်ားအၾကာင္း ပဋိပကၡ )
ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးတြင္ စစ္ေရးပါဝါသည္ သမာရိုးက်ပံုစံအတုိင္းရိွသည္။ ႏိုင္ငံႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္း
မ်ားသည္ တစ္ဖက္ႏွင့္ တစ္ဖက္အျပန္အလွန္ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ႏိုင္ရန္ ျခိမ္းေျခာက္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ၾကသည္။
စစ္ေရးအင္အားသံုးၾကသည္။ ထိုသို႔အျပန္အလွန္လႊမ္းမိုးရန္အတြက္ လုပ္ေဆာင္ၾကရင္း စစ္ပြဲမ်ားျဖစ္လာ
ၾကသည္။ မည္သည့္ေခတ္၊ မည္သည့္ နယ္ပယ္တြင္ျဖစ္ေစ၊ လူ႕ယဥ္ေက်းမႈတြင္ စစ္ေရးအင္အားသံုးျခင္း
ကဲ့သုိ႔ေသာအျပဳအမူမ်ားကို ေတြ႕ရိွရသည္။ စစ္ပြဲမ်ား ေပၚေပါက္လာျခင္းသည္ လူ႕ဗီဇအေဟာင္းမ်ား
တန္ျပန္ေပၚထြက္လာျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ လူသည္ သဘာဝအရ ရန္လိုတတ္ေသာ သေဘာရိွသည္။
လူ၏အၾကမ္းဖက္မႈပံုစံကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ စစ္ပြဲမ်ားကို အတန္းအစားခြဲျခား သတ္မွတ္ႏိုင္သည္။
စစ္ျဖစ္ရေသာအေၾကာင္းအရင္းမ်ားရိွသည္။ ျငိမ္းခ်မ္းရေသာအေၾကာင္းအရင္းမ်ားရိွသည္။ စစ္ေရးပါဝါကို
အျပည့္အဝ အသံုးခ်ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈမ်ားသည္ ဂလိုဘယ္ ႏိုင္ငံေရးတြင္
သိသာေသာဆုတ္ယုတ္မႈမ်ားကို ျပသလာသည္။ အခ်ိန္ၾကာလာသည္ႏွင့္အမွ် စစ္ေရး မဟာဗ်ဴဟာမ်ား
နက္နဲလာသည္။ ပိုမိုသိမ္ေမြ႕လာသည္။ စစ္ေရးနည္းပညာမ်ား ပိုမို တိုးတက္လာသည္။ စစ္ေရးနည္းပညာရပ္
မ်ား ပိုမို က်ယ္ျပန္႔နက္နဲလာသည္။ ေခတ္ကာလၾကာ ျမင့္လာသည္ ႏွင့္အမွ် ျဖစ္ေပၚလာေသာ စစ္ေရးဘက္
စြမ္းရည္မ်ားသည္ ၾကီးမားေသာအလ်င္အျမန္ျဖင့္ ေျပာင္းလဲလာသည္။ ရိုက္ဖက္ေသနတ္ေနရာတြင္
စက္ေသနတ္မ်ား အစားထိုးလာသည္။ စက္မႈနည္းပညာ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈသည္ စစ္ဘက္သံုးလက္နက္မ်ား
အစြမ္းထက္ျမက္လာျခင္းကို သယ္ေဆာင္လာသည္။ ၂၀ ရာစုတြင္ျဖစ္ပြားေသာ ကမာၻလံုးခ်ီ စစ္ပြဲမ်ားသည္
သာဓကပင္ျဖစ္သည္။
စစ္ေအးျပီးဆံုးသည့္ကာလေနာက္ပိုင္း စစ္ပြဲျဖစ္ပြဲမႈမ်ားသည္ အသြင္အမ်ဳိးမ်ဳိးကြဲျပားလာၾကသည္။ အရပ္ဘက္-
စစ္ဘက္ အၾကားတြင္ အခ်ဳိးမညီသည့္လုပ္ရပ္မ်ားေၾကာင့္ ျပည္တြင္းစစ္မ်ားျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ စစ္ဘက္တြင္
နည္းပညာျမင့္မားလာမႈေၾကာင့္ ဖ်က္အားျပင္းလက္နက္မ်ား သံုးစြဲလာခဲ့ၾကသည္။ စစ္ပြဲမ်ားသည္ တရားေသာ
စစ္လား၊ မတရားေသာစစ္လား ဆိုသည္ကို အျငင္းအခုန္ ျဖစ္ေနၾကဆဲျဖစ္သည္။

3. 3
မိမိအက်ဳိးစီးပြားႏွင့္ယွဥ္၍ ျဖစ္ေပၚလာေသာစစ္ပြဲမ်ားကို တရားသည္၊ မတရားသည္ ခြဲျခားရန္ကား
ခက္ခဲေသာပုဒ္စာပင္ ျဖစ္ေနဆဲျဖစ္သည္။ တရားေသာစစ္ကို ဘယ္လိုဆင္ႏြဲႏိုင္မလဲဆိုသည့္ ေမးခြန္း သည္
အခ်ိန္ႏွင့္အမွ်ရိွေနဆဲျဖစ္သည္။ စစ္ပြဲတြင္ ေျဖာင့္မတ္မွန္ကန္ေသာစိတ္ဓာတ္ျဖင့္ တိုက္ခိုက္ ပါက တရားေသာ
စစ္ဟူ၍ ဆိုခ်င္ ဆိုႏိုင္ပါလိမ့္မည္။
စစ္တို႔၏သဘာဝ
စစ္ဆိုသည္မွာ အဘယ္နည္း။ အၾကမ္းဖက္မႈ၊ ျပစ္ဒဏ္ခတ္မႈ၊ လူမ်ဳိးတံုးသတ္ျဖတ္မႈ၊ ဓာတု
လက္နက္ျဖင့္တိုက္ခိုက္မႈ၊ လူသတ္မႈ စသည့္အရာမ်ားကို မည္ကဲ့သို႔ေသာစစ္ဟု သတ္မွတ္မည္နည္း။ စစ္သည္
ႏိုင္ငံေရးအုပ္စုမ်ားအၾကား ျဖစ္ပြားေသာ ပဋိပကၡပင္ျဖစ္သည္။ သမာရိုးက်ေတြးၾကည့္လွ်င္ ႏိုင္ငံေရးအုပ္စုမ်ား
ဆိုသည္မွာ ႏိုင္ငံမ်ားပင္ျဖစ္သည္။
စစ္ဆိုသည္မွာ
- စစ္ဆိုသည္မွာ ျပင္းထန္က်ယ္ျပန္႔စြာ ခိုက္ရန္ျဖစ္ပြားျခင္း ျဖစ္သည္။
- စစ္ဆိုသည္မွာ အႏိုင္ရရန္ အစြမ္းကုန္သတ္ပုတ္တိုက္ခိုက္ေနၾကေသာ လူႏွစ္ဦး၏ပံုရိပ္ကို အက်ယ္ခ်ဲ႕
ထားျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။
- စစ္ဆိုသည္မွာ တစ္ဖက္ရန္သူအား မိမိလိုအင္ဆႏၵအတိုင္း လိုက္နာေစရန္ အစြမ္းကုန္ ၾကိဳးပမ္းအား
ထုတ္ျခင္း ျဖစ္သည္။
- စစ္ဆိုသည္မွာ ရန္သူက ကၽြႏ္ုပ္တို႔၏ လိုအင္ဆႏၵမ်ားကို လံုးဝဥႆံု လိုက္ေလ်ာလာသည္ အထိ
ရန္သူ႕ အေပၚသို႔ က်င့္ၾကံရာေသာ အၾကမ္းဖက္မႈပင္ ျဖစ္သည္။
စစ္၏ရည္မွန္းခ်က္ / ရည္ရြယ္ခ်က္
ရည္မွန္းခ်က္ႏွင့္ ရည္ရြယ္ခ်က္ကို ခြဲျခားျမင္ရန္လိုအပ္သည္။
- ရည္မွန္းခ်က္သည္ ေရရွည္ျဖစ္သည္။
- ရည္ရြယ္ခ်က္သည္ ေရတိုျဖစ္သည္။
ရည္ရြယ္ခ်က္တိုင္းသည္ ရည္မွန္းခ်က္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေသာ လုပ္ရပ္မ်ားပင္ျဖစ္ရမည္။
ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္လုပ္ေသာအရာတုိင္းသည္ ရည္မွန္းခ်က္ကို ေရာက္ေစရန္ ေက်းဇူးျပဳေသာ အေၾကာင္း
တရားမ်ား ျဖစ္ေစရမည္။
စစ္၏ရည္မွန္းခ်က္ကို ပါရွန္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ျဖစ္သူ ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရားပညာရွင္ ကေလာ့စ္ဝစ္ဇ္က
ဤသို႔ဆိုထားသည္။

4. 4
စစ္၏အေရးအၾကီးဆံုးရည္မွန္းခ်က္မွာ ရန္သူအျပီးအပိုင္ခ်ဳပ္ျငိမ္းေရးပင္ျဖစ္သည္။ ထိုတူညီေသာ ရည္မွန္းခ်က္
ေအာင္ျမင္ေစရန္ စစ္ျပိဳင္သူ ႏွစ္ဦးစလံုးက အခ်ိန္ႏွင့္အမွ် အစြမ္းကုန္ အျပန္အလွန္ ထိုးႏွက္တိုက္ခိုက္ၾကသည္။
ဤသို႔ျဖင့္ ထပ္တူထပ္မွ်ျဖစ္ေသာ တန္ျပန္ထိုးႏွက္ခ်က္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာျပီး စစ္အတိုင္းအတာမဲ့၊ အတားအဆီးမဲ့
ေသာအၾကမ္းဖက္မႈ အဆံုးအစြန္အဆင့္သို႔ ေရာက္ရိွလာသည္။
စစ္သည္ ရန္သူအျပီးအပိုင္းခ်ဳပ္ျငိမ္းသြားေစရန္ အဆက္မျပတ္ျပင္းထန္စြာထိုးႏွက္တိုက္ခိုက္ေသာ အၾကမ္းဖက္
မႈျဖစ္ျပီး စစ္ျဖစ္ရာတြင္နားလည္မႈယူျခင္း၊ ၾကမ္းၾကဳပ္မႈကို ကန္႔သတ္ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းမ်ား လံုးဝ မရိွအပ္။
အတိုင္းအတာမဲ့သည့္ စစ္သေဘာတရားတြင္ ျပင္းထန္မႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ေသာ အေတြး အေခၚမ်ဳိး ျဖည့္စြက္ျခင္း
သည္ စစ္၏သဘာဝႏွင့္ လံုးဝ ဆန္႔က်င္သည္။
စစ္ပြဲ၏ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ရန္သူကို လက္နက္မဲ့ေစျခင္းတည္း…….
ကေလာ့ဇ္ဝစ္ဇ္၏ အဆိုအရ
စစ္မႈေရးရာတြင္ အဓိကရည္မွန္းခ်က္ သံုးရပ္ရိွသည္။ ၎တို႔မွာ -
၁။ ရန္သူ၏ လက္နက္ကိုင္ အင္အားစုကို ေအာင္ႏိုင္ျပီး ဖ်က္ဆီးပစ္ရန္
၂။ ရန္သူ၏ ပစၥည္းအင္အားႏွင့္ အျခားအင္အား အေျခအျမစ္မ်ားကို သိမ္းပိုက္ရန္
၃။ မိမိဘက္သို႔ ျပည္သူလူထု ေရာက္ရိွလာေစရန္ တို႔ျဖစ္သည္။
လူသားမ်ားကို စစ္ပြဲသို႔ တြန္းပို႔ေနေသာ တြန္းအားႏွစ္ရပ္ရိွသည္။
- ပင္ကိုယ္ဗီဇအရ ရန္လိုစိတ္ (Hostile Feeling )
- ရန္လိုေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ ( Hostile Intention )
(စစ္၏ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖစ္ေသာ ရန္သူကိုလက္နက္မဲ့ေစျခင္းသည္ ရန္သူအျပီးအပိုင္ခ်ဳပ္ျငိမ္းေရးကို ေက်းဇူးျပဳ
ေသာ အေၾကာင္းတရားၾကီးျဖစ္သည္။)
စစ္ေရးရႈေထာင့္
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးနယ္
ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးတြင္ စစ္ေရးအင္အား၏ က႑
ႏိုင္ငံတိုင္း၏ အမ်ဳိးသားရည္မွန္းခ်က္သည္ အက်ဳိးစီးပြားပင္ျဖစ္သည္။ အက်ဳိးစီးပြားသာလွ်င္ အစစ္မွန္ဆံုးေသာ
အမ်ဳိးသားေရးရည္မွန္းခ်က္ျဖစ္သည္ဟု ႏိုင္ငံတိုင္းက ခံယူသည္။ ႏိုင္ငံတကာေရးရာမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံ့အင္အားကို

5. 5
အေျချပဳ၍ ႏိုင္ငံေရးကစားကြက္ထြင္ၾကသည္။ ႏိုင္ငံေရးကစားျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးပရိယာယ္ဆင္ျခင္းတို႔သည္ ႏိုင္ငံ
တကာစနစ္ထဲတြင္ ပါဝင္ေနေသာ အျပဳအမူမ်ားျဖစ္သည္။
ပါဝါဟူသည္ တစ္ပါးသူကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္စြမ္းရိွျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံအဆင့္ျဖင့္ ၾကည့္လွ်င္ အျခားႏိုင္ငံကို
ဩဇာလႊမ္းမိုးႏိုင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံမ်ားအေပၚ ဩဇာလႊမ္းမိုးႏိုင္မႈအတိုင္းအတာသည္ပင္လွ်င္ ႏိုင္ငံအင္အား
ကို တိုင္းတာသည့္ အစစ္အမွန္ေပတံတစ္ေခ်ာင္းျဖစ္ေပလိမ့္မည္။
ႏိုင္ငံ့ပါဝါကို အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ (၂) မ်ဳိးခြဲသည္။ ျမင္ႏိုင္ျခင္း၊ မျမင္ႏုိင္ျခင္းဟူ၍ အၾကမ္းဖ်င္းသတ္မွတ္သည္။
အခ်ဳိ႕ေသာ အင္အားမ်ားသည္ မျမင္ရ၊ ထိေတြ႕လို႔ မရ။ ကိုင္တြယ္လို႔ မရေခ်။ အခ်ဳိ႕ေသာ ပါဝါမ်ားသည္ ျမင္ရ။
သိရသည္။ ဤအခ်က္ကိုပင္ မူတည္၍ အမ်ဳိးသားအင္အား၏ သရုပ္ကို ထင္ဟပ္ေစသည္။
ျမင္ရျခင္း၊ ထိေတြ႕ကိုင္တြယ္၍ ရျခင္းကို tangible ဟု သံုးႏွဳန္း၍ မျမင္ရ၊ မထိရ၊ မကိုင္ရသည့္ ပါဝါကို
intangible power ဟု ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ tangible power ႏွင့္ intangible power ဟူ၍ ပါဝါကို
အမ်ဳိးအစား (၂) မ်ဳိးခြဲသည္။
အမ်ဳိးသားအင္အားကို ပံုေဖာ္ထုစစ္ရာတြင္ အေၾကာင္းအခ်က္မ်ားစြာရိွသည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ တည္ေနရာ၊
လူဦးေရ၊ သယံဇာတ၊ လူ႕အရင္းအျမစ္၊ ပညာ၊ နည္းပညာ၊ အစရိွသည္တို႔ကို အေျခတည္၍ ျဖစ္ေပၚလာသည္
ဟု ဆိုၾကသည္။ ထိုအထဲတြင္ စစ္ေရးအင္အားသည္ ျမင္ရေသာ ပါဝါတစ္ပါးျဖစ္သည္။
စစ္ေရးအင္အားကို ထိေတြ႕ကိုင္တြယ္၍ ရသည္။ အကယ္၍ စစ္ေရးအင္အားသည္ ကိုယ္ေပ်ာက္လက္အသြင္
ျဖစ္ေနျခင္းသည္ ၂၁ ရာစု၏ အိပ္မက္လားဟု ထင္မွားစရာရိွသည္။ သို႔ေသာ္ ပညာရွင္မ်ားသည္ အမ်ဳိးသား
အင္အား တစ္နည္း အမ်ဳိးသား ပါဝါကုိ တိုင္းတာရာတြင္ စစ္မႈေရးရာကို ထိရ၊ ကိုင္ရေသာ အမ်ဳိးအစားထဲတြင္
ထည့္သြင္းထားဆဲပင္ျဖစ္သည္။
အက်ဳိးစီးပြားႏွင့္ စစ္ေရး တို႔၏ အေပါင္းအစပ္
ပညာရွင္မ်ားသည္ အက်ဳိးစီးပြားႏွင့္ စစ္ေရးအင္အား၏ အေပါင္းအစပ္ကို တြက္ဆၾကသည္။ အကယ္၍
အင္မတန္ ရန္လိုေသာ အက်ဳိးစီးပြားႏွင့္ စစ္ေရးအင္အားတို႔ ပူးေပါင္းမိလွ်င္ ပဋိပကၡမ်ားႏွင့္ စစ္ပြဲမ်ားကို
ေပၚေပါက္ေစေသာ အေၾကာင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။
စစ္ပြဲမ်ားကို ဖန္တီးသည္မွာ အက်ဳိးစီးပြား လိုလားခ်က္မ်ားၾကီးျခင္းေၾကာင့္ဟု အဆိုတင္သည္။ ဗုဒၶဘာသာ
အေတြးျဖင့္ ေတြးလွ်င္ အက်ဳိးစီးပြား ရမၼက္ၾကီးျခင္းသည္ ဆႏၵမဟုတ္ ေလာဘ ပင္ျဖစ္သည္။ ေလာဘတို႔ ဦး
ေဆာင္လွ်င္ စစ္ပြဲမ်ားျဖစ္သည္။ လူအမ်ား ေသေၾကသည္ဟု ေကာက္ခ်က္ဆြဲသည္။ ေလာဘသည္ပင္ စစ္၏
အေၾကာင္းအရင္းျဖစ္သည္။

6. 6
စစ္ေရးသိပၸံသမားမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားႏွင့္ ရႈေထာင့္ျခင္း မတူၾက။ ဦးတည္ခ်က္တို႔ မတူျခင္းေၾကာင့္
ျဖစ္တန္ရာသည္။ စစ္ကို အဓိပၸာယ္ဖြင့့္သည့္ အဆိုမ်ား မ်ားစြာရိွသည္။ ထိုအထဲတြင္ စစ္၏ အက်ဳိးဆက္ကို
ပညာရွင္တိုင္း အေလးထား တြက္ဆၾကသည္။ စစ္သည္ ေနာက္ဆံုးဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို အေကာင္အထည္
ေဖာ္သည့္ ေနရာတြင္သာ သံုးသည္ဟု မွတ္ခ်က္ခ်သည္။
ပဋိပကၡမ်ား၏ ေနာက္ဆံုး ေျဖရွင္းနည္းသည္ စစ္ပြဲပင္ျဖစ္သည္။ စစ္ပြဲမ်ားျဖင့္ အဆံုးသတ္ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို
ခ်မွတ္ၾကသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ႏိုင္သည္၊ ရႈံးသည္ကို သတ္မွတ္သည္မွာ စစ္ပြဲပင္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္
စစ္သည္ အႏ ၱရာယ္ၾကီးသည္။ ထို႔အျပင္ သက္ေရာက္မႈလည္း ၾကီးသည္။ ထိေရာက္မႈလည္း ၾကီးစြာရိွသည္။
လူ႕အသက္မ်ားျဖင့္ ၾကီးစြာ အသံုးျပဳရျခင္းေၾကာင့္ စစ္၏ သက္ေရာက္မႈသည္ လြန္လြန္ကဲကဲ ျဖစ္ရပ္မ်ားကို
ေပၚေပါက္ေစသည္မွာ အဆန္းမဟုတ္ေတာ့ေခ်။
စစ္မႈႏွင့္ စစ္ပြဲမ်ားက ျခိမ္းေျခာက္ေသာ အရာမ်ားရိွသည္။ စစ္သည္ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကို ျခိမ္းေျခာက္သည္။
စစ္သည္ သေဘာတရားေရး၊ ဝါဒေရးမ်ား၏ ၾကံ႕ခိုင္မႈကို ျခိမ္းေျခာက္သည္။ စစ္သည္ လူ႕အသက္မ်ားကို ျခိမ္း
ေျခာက္ႏိုင္သည္ သာမက ယံုၾကည္ခ်က္၊ ခံယူခ်က္ႏွင့္ သေဘာထားအျမင္မ်ားကိုပါ အဆံုးအျဖတ္ေပးႏိုင္
သည္။
၂၀ ရာစု အိုင္ဒီေယာ္လိုဂ်ီတိုက္ပြဲမ်ားကို သီအိုရီမ်ား ခိုင္ျခင္း၊ မခိုင္ျခင္းကပင္ အဆံုးအျဖတ္ေပးေနသည္
မဟုတ္။ စစ္အင္အားၾကီးျခင္း၊ ေသးျခင္းကလည္း အဆံုးအျဖတ္ေပးခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံတကာစနစ္တြင္ စစ္အင္အား
ျပဳိင္ဆိုင္မႈျဖင့္ ဝါဒေရးရာ တိုက္ပြဲကို အႏိုင္၊ အရႈံးဆံုးျဖတ္ေပးလိမ့္မည္ဟု အေမရိကန္ႏွင့္ ဆိုဗီယက္အုပ္စုတို႔က
ယူဆခဲ့ၾကသည္။ စစ္ေအးကာလတိုက္ပြဲသည္ အိုင္ဒီေယာ္လိုဂ်ီတိုက္ပြဲတစ္ခုတည္းမဟုတ္၊ စစ္အင္အားျပဳိင္
ဆိုင္ျခင္းကာလၾကီးလည္းျဖစ္သည္။
သမိုင္းဆိုင္ရာ အႏွစ္ခ်ဳပ္
ကမာၻ႕သမိုင္းကို အႏွစ္ခ်ဳပ္ၾကည့္လိုက္လွ်င္ ကာလ (၂) ပါးကိုသာ ေတြ႕ရသည္။ ထိုကာလမွာ စစ္ပြဲကာလမ်ား
ႏွင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကာလ ဟူ၍ ကာလ (၂) မ်ဳိးကိုသာ ေတြ႕ရသည္။ ထိုကာလႏွစ္မ်ဳိး၏ ေရခ်ိန္ကို တိုင္းတာလွ်င္
လည္း စစ္ပြဲကာလသည္ ျငိမ္းခ်မ္ေရးကာလထက္ ပို၍ မ်ားသည္။ ျမင့္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ လူ႕သမိုင္းကို
ၾကည့္လွ်င္လည္း ျငိမ္းခ်မ္းေရးရရန္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ရိွေနသည္ထက္ ပဋိပကၡမ်ားျဖစ္ရန္ အေၾကာင္းတရား
မ်ားက ပိုမိုမ်ားျပားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးလိုခ်င္လွ်င္ စစ္ကို ျပင္ပါ ဟုယူဆသည့္ အယူအဆ
ၾကမ္းၾကမ္းကို ေတြ႕ရသည္လည္း ရိွသည္။
စစ္ျဖစ္ပြားရျခင္း အေၾကာင္းမ်ား
စစ္ျဖစ္ပြားရျခင္း အေၾကာင္းတရားမ်ား မ်ားစြာရိွသည္။ စစ္ျဖစ္ပြားလွ်င္လည္း စစ္ပြဲမ်ားသည္ အသြင္သ႑ာန္
အားျဖင့္ မတူၾက။ စစ္ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းမ်ား ကြဲျပားသလို ျဖစ္ပံုျဖစ္နည္းလည္း ကြဲသည္။ စစ္ပြဲမ်ားျဖစ္ပံုကို

7. 7
ႏိုင္ငံေရးသိပၸံရႈေထာင့္မွ ၾကည့္သည္။ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး ရႈေထာင့္မွ ၾကည့္သည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေယ
ဘုယ်သေဘာၾကည့္ျခင္းႏွင့္ အႏုစိတ္ၾကည့္ျခင္း ဟူ၍ ကြဲျပားျခင္းျဖစ္သည္။
အႏုစိတ္ၾကည့္ျခင္းသည္ သိပၸံသေဘာပို၍ ဆန္သည္။ ပို၍ နည္းလမ္းတက် ျဖစ္သည္။ မက္ခရိုသေဘာႏွင့္
မိုက္ခရိုသေဘာ ကြဲျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ မိုက္ခရိုၾကည့္ၾကည့္ျခင္းသည္ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံသေဘာဆန္၍ မက္ခရို
သေဘာၾကည့္ျခင္းသည္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး ရႈေထာင့္ သေဘာဆန္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။
ႏိုင္ငံ၏ နယ္စည္းေဘာင္ အတြင္းမွ စစ္ပြဲမ်ားကို အႏုစိတ္ၾကည့္ျခင္းကို ႏိုင္ငံေရးသိပၸံရႈေထာင့္ဟု သတ္မွတ္
သည္။ ႏိုင္ငံ၏ နယ္စည္းကို ေက်ာ္၍ စစ္ပြဲမ်ားကို သရုပ္ခြဲျခင္းသည္ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး ရႈေထာင့္ဟု ေခၚ
ႏိုင္သည္။
ႏိုင္ငံေရးသိပၸံရႈေထာင့္
စစ္ပြဲအမ်ဳိးအစားမ်ား
စစ္ပြဲအမ်ဳိးအစားကို အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ ၇ မ်ဳိးခြဲျခားႏိုင္သည္။
- Conventional War သမာရိုးက် စစ္ပြဲ
- Unconventional War သမာရုိးက် မဟုတ္ေသာ စစ္ပြဲ
- Guerrilla War ေျပာက္က်ားစစ္
- Counter-guerrilla War တန္ျပန္ေျပာက္က်ားစစ္
- Civil War ျပည္တြင္းစစ္
- Rebellion and Revolution ပုန္ကန္ထၾကြမႈ / ေတာ္လွန္ေရး
- Low-intensity warfare မျပင္းထန္ေသာ စစ္ဆူ/ စစ္ပူအေျခအေန
စစ္ပြဲအမ်ဳိးအစားခြဲျခားနည္း
စစ္ပြဲတြင္ အသံုးျပဳေသာ မဟာဗ်ဴဟာ၊ နည္းဗ်ဴဟာႏွင့္ ဘာရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင့္တိုက္ခိုက္ၾကသလဲ ဘယ္သူေတြ
တိုက္ခိုက္ၾကသလဲ၊ ဘယ္လိုလက္နက္ေတြႏွင့္ အသံုးျပဳျပီး တိုက္ခိုက္ၾကသလဲ၊ ဘယ္လို ပံုစံေတြနဲ႕
တိုက္ခိုက္ၾကသလဲ ဆိုတာေတြအေပၚ အေျခခံျပီး စစ္ပြဲေတြကို အမ်ဳိးအစားခြဲျခားၾကသည္။
စစ္ပြဲႏွင့္တိုက္ပြဲ၏ ကြဲျပားျခားနားခ်က္
စစ္ပြဲႏွင့္တိုက္ပြဲကို ခြဲျခားသိျမင္ရန္လိုအပ္သည္။ စစ္ပြဲတြင္ တိုက္ပြဲေပါင္းမ်ားစြာပါဝင္သည္။ တိုက္ပြဲတြင္
ဆုတ္ခြာရျခင္း၊ တိုက္ပြဲက်ရံႈးျခင္းသည္ စစ္ပြဲက်ရံႈးျခင္းမဟုတ္။ တခါတရံ စစ္ပြဲေအာင္ႏိုင္ေရးအတြက္

8. 8
မဟာဗ်ဴဟာအရ အသာစီးရရန္ ဆုတ္ ခြာရျခင္းမ်ားလညး္ရိွႏိုင္သည္။ တိုက္ပြဲျဖစ္ျခင္းကိုလည္း စစ္ျဖစ္ျခင္းဟု
ဆိုရန္မရႏိုင္ေခ်။ စစ္ပြဲသည္ အၾကီးစား ျဖစ္သည္။ တိုက္ပြဲသည္ အေသးစားျဖစ္သည္။ တိုက္ပြဲမ်ားကိုသံုးသပ္၍
စစ္ပြဲဟု သတ္မွတ္ႏိုင္ေသာ လကၡဏာရိွမရိွ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္သည္။
(၁) သမာရိုးက် စစ္ပြဲ (Conventional War)
ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား စစ္စြမ္းရည္မတိမ္းမယိမ္းရိွေသာစစ္သားမ်ားႏွင့္ သမာရုိးက်လက္နက္မ်ားကို အသံုးျပဳ၍
တိုက္ခိုက္ေသာစစ္ကို သမာရုိးက်စစ္ပြဲဟုေခၚသည္။
သမာရုိးက်စစ္ပြဲတြင္ သမာရုိးက်လက္နက္မ်ား၊ သမာရုိးက်ခဲယမ္းမီးေက်ာက္မ်ားကိုအသံုးျပဳသည္။ တင့္ကား
မ်ား၊ စစ္သေဘၤာမ်ား၊ တိုက္ေလယာဥ္မ်ား၊ အေျမာက္မ်ားႏွင့္ အျခားေသာ ဖ်က္ဆီးေရးလက္နက္မ်ား
ပါဝင္သည္။
ဥပမာ - အာရပ္ - အစၥေရး စစ္ပြဲ၊ အိႏၵိယ - ပါကစၥတန္ စစ္ပြဲ၊ ေဖာက္ကလန္ကၽြန္း စစ္ပြဲ(၁၉၈၂)၊ ကိုရီးယား
စစ္ပြဲ။ ေဖာက္ကလန္ကၽြန္းစစ္ပြဲသည္ ျဗိတိသွ်ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ မာဂရက္သက္ခ်ာလက္ထက္တြင္ အာဂ်င္တီးနား
ႏိုင္ငံအနီး ေဖာက္ကလန္ကၽြန္းအေပၚ ပိုင္ဆိုင္မႈ အျငင္းပြားျခင္းကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ ျဗိတိန္ႏွင့္ အာဂ်င္တီးနား
ႏိုင္ငံတို႔ ျဖစ္ပြားေသာ စစ္ပြဲ ျဖစ္သည္။
ႏုိင္ငံအားလံုးသည္ ဂ်ီနီဗာကြန္ဗမ္းရွင္းမွာ ထုတ္ျပန္ထားေသာ စစ္စည္းမ်ဥ္း၊ ဥပေဒမ်ားကို လိုက္နာရန္
တာဝန္ရိွသည္။ ဂ်ီနီဗာ စာခ်ဳပ္တြင္
၁။ သံု႔ပန္းမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံမႈ၊
၂။ ဒဏ္ရာရသူမ်ား ၾကည့္ရႈ႕ေရး၊
၃။ အရပ္သားမ်ား၏ အသက္ႏွင့္ ဥစၥာပစၥည္းမ်ား ကာကြယ္ေပးျခင္း စေသာ စစ္သည္တို႔
လိုက္နာအပ္ေသာ က်င့္ဝတ္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံတကာသေဘာတူညီခ်က္မ်ားပါဝင္သည္။
(၂ ) သမာရိုးက်မဟုတ္ေသာ စစ္ပြဲ ( Unconventional War )
စစ္ေရးစြမ္းရည္ျပည့္တည္ေဆာက္ထားေသာႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ေခတ္မီနည္းပညာျမင့္ ဖ်က္လက္နက္မ်ား
ကိုအသံုးျပဳ၍ ျဖစ္ေသာစစ္ပြဲကို သမာရိုးက်မဟုတ္ေသာစစ္ ဟုေခၚသည္။
အစုလိုက္အျပဳံလိုက္ဖ်က္ဆီးႏိုင္ေသာလက္နက္မ်ား၊ ႏ်ဴကလီးယားကလက္နက္၊ ဓာတုလက္နက္ ႏွင့္
ဇီဝလက္နက္မ်ားကို တိုက္ပြဲတြင္ အသံုးျပဳသည္။ အဆိပ္ဓာတ္ေငြ႕၊ မီးေလာင္ဗံုးစသည့္ သမာရိုးက် စစ္ပြဲတြင္
အသံုးမျပဳေသာ လက္နက္မ်ားျဖင့္ တိုက္ခိုက္ေသာစစ္ပြဲကို Unconventional War ဟု သတ္မွတ္ႏိုင္သည္။
ဥပမာ - ပင္လယ္ေကြ႕စစ္ပြဲ(၁၉၉၁)၊ ၎စစ္ပြဲတြင္ Tomahawk ဟုေခၚေသာ စမတ္ဗံုးမ်ားအသံုးျပဳခဲ့ သည္။
အီရန္ - အီရတ္ စစ္ပြဲ (၁၉၈၀ - ၈၈)၊ ၎စစ္ပြဲတြင္ ဓာတုလက္နက္မ်ားအသံုးျပဳခဲ့သည္။

9. 9
အေမရိကန္ - ဂ်ပန္ စစ္ပြဲ (၁၉၄၅ )၊ ၎စစ္ပြဲတြင္ အေမရိကန္သည္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံရိွ ဟီရိုရွီးမားျမိဳ႕ ႏွင့္
နာဂစကီျမဳိ႕တို႕ကို ႏ်ဴကလီးယားဗံုးျဖင့္တိုက္ခိုက္၍ ဒုတိယကမာၻစစ္ၾကီးကို အဆံုးသတ္ပစ္ခဲ့သည္။
(၃) ေျပာက္က်ားစစ္ (Guerrilla War)
မိမိထက္အင္အားၾကီးမားသာလြန္ေသာတပ္မ်ားျဖင့္ ရင္ဆိုင္တိုက္ပြဲဝင္ရေသာအခါ ေျပာက္က်ား စစ္ကို
အသံုးျပဳၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ စစ္အင္အားၾကီးမားေသာႏိုင္ငံၾကီးႏွင့္ စစ္အင္အားနိမ့္ပါးေသာ ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ေသာ
စစ္ပြဲမ်ားတြင္ စစ္ေရးအင္အားနည္းေသာႏိုင္ငံမွ တပ္မ်ား၊ စစ္အုပ္စုမ်ားက ေျပာက္က်ားနည္းျဖင့္တိုက္ခိုက္ေသာ
စစ္ပြဲမ်ားကို ေျပာက္က်ားစစ္ဟုေခၚသည္။ မိမိဘက္မွ က်ဆံုးမႈအနည္းဆံုးႏွင့္ ရန္သူ႕အင္အားၾကီးတပ္ကို
အၾကီးမားဆံုး ျဖဳိခြင္းသည့္နည္း သည္ ေျပာက္က်ား နည္းပင္ျဖစ္သည္။
ေျပာက္က်ားစစ္နည္းဗ်ဴဟာမ်ား
Hit and run ( ပစ္ေျပး ေျပး သည္) ႏွင့္ Ambush (ခ်ဳံခို တိုက္ခိုက္ျခင္း) တို႔ ျဖစ္သည္။
(မွတ္ခ်က္- ႏိုင္ငံနယ္ပယ္အရၾကီးမားျခင္း၊ လူဦးေရအရမ်ားျပားျခင္း တို႔သည္ စစ္အင္အားၾကီးမားျခင္း ဟု
ေခၚဆို၍ မရႏိုင္ေခ်။ ဥပမာ- ေမာ္စီတုန္း၏ တရုတ္ကြန္ျမဴနစ္တပ္မ်ားသည္ ႏိုင္ငံနယ္ပယ္အရ၊ လူဦးေရအရ
မ်ားျပားျခင္းမရိွေသာ္လည္း စစ္ေရးစြမ္းရည္ၾကီးမားထက္ျမက္ေသာ ဂ်ပန္တပ္မ်ားကို ေျပာက္က်ားနည္းျဖင့္
တိုက္ထုတ္ခဲ့သည္။)
ထင္ရွားေသာ ေျပာက္က်ားစစ္မဟာဗ်ဴဟာမ်ားကို ဥပမာျပရေသာ္ ေမာ္စီတုန္း၏ ေျပာက္က်ားနည္း (၁၈၉၃ -
၁၉၇၆ )၊ ဗီယက္နမ္ ေခါင္းေဆာင္ၾကီး ဟိုခ်ီမင္းေလာင္းလ်ာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ငုယင္ဂီယက္၏ ေျပာက္က်ားနည္း (၁၉၁၂ -
)၊ အယ္ကိုင္းဒါး၏ နည္းဗ်ဴဟာမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။
ေျပာက္က်ားတိုက္ပြဲဆင္ႏႊဲျခင္းကို လက္နက္ကိုက္၍ သူပုန္ထေသာင္းက်န္းျခင္းဟုလည္း သိျမင္
ႏိုင္သည္။
(၄) တန္ျပန္ေျပာက္က်ားစစ္ (Counter-Gurellia War)
တန္ျပန္ေျပာက္က်ားစစ္ကို ေသာင္းက်န္းမႈ ေခ်မႈန္းေရးစစ္ဟု ေခၚသည္။ လက္နက္ကိုင္သူ ပုန္ထ၍
ေသာင္းက်န္းျခင္း(ဝါ)ေျပာက္က်ားနည္းျဖင့္ သူပုန္ထသူမ်ားကို တန္ျပန္ေခ်မႈန္းသည့္ စစ္ကို တန္ျပန္ေျပာက္က်ား
စစ္ ဟု ေခၚသည္။
Counter-Gurrillia also called Counter insurgency (COIN). (တန္ျပန္ေျပာက္က်ားနည္းကို
ေသာင္းက်န္းမႈေခ်မႈန္းေရးဟုေခၚသည္။)
တန္ျပန္ေျပာက္က်ားစစ္နည္းဗ်ဴဟာမ်ား
Search and Destroy (ရွာမယ္ ေတြ႕ရင္ဖ်က္မယ္)၊ ေျမေအာက္ဗံုးခိုက်င္းမ်ားကို ဖ်က္ဆီးျခင္း၊ ရြာသားေယာင္
ေဆာင္ထားေသာ သူပုန္မ်ားကို ရွာေဖြဖမ္းဆီးျခင္း၊ အနံ႔ခံေခြးမ်ားအသံုးျပဳ၍ သူပုန္ကို ရွာေဖြျခင္း စသည္ အရာ

10. 10
မ်ားျဖစ္သည္။
ဥပမာ - ျမန္မာ့တပ္မ်ား၏ ေသာင္းက်န္သူျဖဳိခြင္းေခ်မႈန္းေရးဗ်ဴဟာ။
(၅) ျပည္တြင္းစစ္ (Civil War)
တစ္ႏိုင္ငံတည္းတြင္ ႏိုင္ငံေရးအယူအဆကြဲျပားေသာ ႏိုင္ငံေရးအုပ္စုမ်ားအၾကား လက္နက္ကိုင္
တိုက္ခိုက္ျခင္းကို ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္သည္ဟု ေယဘ်ယ်အားျဖင့္ အမ်ဳိးအစားခြဲျခားႏိုင္သည္။
ဝါဒေရး၊ အယူအဆေရးကြဲျပားျခင္းသည္ တစ္ႏိုင္ငံတည္းမွာပင္ လူမ်ဳိးစုမတူျခင္း ၊ ယဥ္ေက်းမႈ ကြဲျပား ျခင္း၊
ဘာသာေရး ကိုးကြယ္မႈအယူဝါဒမတူညီျခင္း၊ သမိုင္းေၾကာင္းအရ ကြဲျပားေနျခင္းစသည့္ အရာမ်ား ကို
အေျခခံသည္။ ထိုသို႔ မတူညီမႈမ်ားျဖင့္ စုေပါင္းျဖစ္တည္ေနေသာႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ျဖစ္ေလ့ ျဖစ္ထ ရိွေသာ စစ္သည္
ျပည္တြင္းစစ္ပင္ျဖစ္သည္။
Civil War
An armed conflict between politically organized groups within a state, usually
fought eight for control of the state or to establish a new state.
ျပည္တြင္းစစ္
ႏိုင္ငံတစ္ခုအတြင္းရိွေသာ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားအၾကား လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡျဖစ္ပြား ျခင္းကို
ျပည္တြင္းစစ္ဟု ေခၚသည္။ အထူးသျဖင့္ ႏိုင္ငံသစ္တည္ေဆာက္ရန္ လက္ရိွႏိုင္ငံေရးျဖစ္စဥ္ အားလံုးကို
ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရန္ ရည္ရြယ္ၾကသည္။
ျပည္တြင္းစစ္သည္ အေၾကာင္းကိစၥအမ်ားအျပားကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ပြားေလ့ရိွသည္။ အထူးသျဖင့္
လူမ်ဳိးစုအမ်ားအျပား စုေပါင္းေနထိုင္ၾကေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ရန္ အလားအလာ မ်ားျပားသည္။
လူမ်ဳိးစုမ်ားျပားျခင္းေၾကာင့္ ဘာသာစကား၊ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ၊ ဓေလ့ထံုးတမ္း အစဥ္အလာ၊ အေတြးအေခၚ
အယူအဆ၊ ယဥ္ေက်းမႈ စသည့္အရာမ်ား ကြဲဲျပားလာသည္။ ထိုကြာျခားမႈ သည္ ပဋိပကၡျဖစ္ျခင္း၏
အေၾကာင္းလည္းျဖစ္သည္။ အမ်ားအားျဖင့္ ျပည္တြင္းစစ္သည္ ခြဲထြက္ေရး ကဲ့သို႔ေသာအေရးမ်ားေၾကာင့္
လည္းေကာင္း၊ တန္းတူညီမွ်ေသာအခြင့္အေရးမ်ား မရိွေသာ အေျခ အေနမ်ားကို အေၾကာင္းျပဳ၍လည္း
ေကာင္း၊ ဝါဒေရးကိုင္စြဲမႈမတူညီျခင္းေၾကာင့္ေသာ္လည္းေကာင္း စသည့္အေၾကာင္းအခ်က္မ်ားအေပၚ
အေၾကာင္းျပဳ၍ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ပြားေလ့ရိွသည္။ လူမ်ဳိးစု ပဋိပကၡမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားေသာ ျပည္တြင္းစစ္မ်ား
သည္ သာဓကေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာရိွသည္။
ဥပမာ ဆိုက္ပရပ္တြင္ ဂရိႏွင့္ တူရကီတို႔ျဖစ္ပြားေသာ လူမ်ဳိးစု ျပည္တြင္းစစ္ (၁၉၆၀)
လက္ဘႏြန္တြင္ ခရစ္ယာန္ႏွင့္ မူဆလင္တို႔ဘာသာေရးအရ ျဖစ္ပြားေသာစစ္ပြဲ (၁၉၇၀)
ရဝမ္ဒါတြင္ ဟူတူႏွင့္ တြတ္စီလူမ်ဴိးမ်ားျဖစ္ေသာ ျပည္တြင္းစစ္၊ ေဘာ့စနီးယားတြင္ မူဆလင္ႏွင့္

11. 11
ဆာ့ဖ္လူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္ပြားေသာ ျပည္တြင္းစစ္ စသည္ ျပည္တြင္းစစ္မ်ား သည္ လူမ်ဳိးစု ကြဲျပားျခင္းကို
အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ပြားေသာ ျပည္တြင္းစစ္မ်ားျဖစ္သည္။
ေျမာက္ကိုရီးယားကြန္ျမဴနစ္အစိုးရႏွင့္ ေတာင္ကိုရီးယားဒီမိုကရက္တစ္အစိုးရတို႔ ဝါဒေရးအရျဖစ္ပြား ေသာ
ျပည္တြင္းစစ္၊ ေျမာက္ဗီယက္နမ္ႏွင့္ေတာင္ဗီယက္နမ္တြင္လည္း ကိုရီးယားစစ္ပြဲႏွင့္ အလားတူေသာ
စစ္ပြဲျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ၎စစ္ပြဲမ်ားသည္ ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒႏွင့္ အရင္းရွင္ဝါဒတို႔အေပၚ ဝါဒေရးကိုင္စြဲမႈ
ကြဲျပားျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားေသာ ျပည္တြင္းစစ္မ်ားပင္ျဖစ္သည္။
ယေန႔အထိ ေျမာက္ကိုရီးယားႏွင့္ေတာင္ကိုရီးယားႏိုင္ငံသည္ ေပါင္းစည္း၍မရဘဲ ႏိုင္ငံႏွစ္ျခမ္းကြဲကာ
ႏိုင္ငံတစ္ခုခ်င္းအေနျဖင့္ သီးသန္႔ရပ္တည္ေနသည္။ ေတာင္ဗီယက္နမ္ႏွင့္ေျမာက္ဗီယက္နမ္သည္ ေခါင္းေဆာင္
ၾကီးဟိုခ်ီမင္း၏ စြမ္းေဆာင္ခ်က္ေၾကာင့္ စည္းလံုးေသာ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံအျဖစ္ ေပါင္းစည္းရပ္တည္ႏိုင္ခဲ့သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္လည္း ေတာင္တန္းႏွင့္ ေျမျပန္႔ခြဲျခား၍ ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ေအာင္ဖန္တီးခ်က္မ်ားကို နယ္ခ်ဲ႕
ကိုလိုနီဝါဒီမ်ားကလုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ တဖန္ ကြန္ျမဴနစ္၊ ဆိုရွယ္လစ္၊ ဒီမိုကရက္တစ္၊ ဖက္ဒရယ္၊ ခြဲထြက္ေရး
စသည့္တို႔ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ျပည္တြင္းစစ္မ်ား ျဖစ္ခဲ့ၾကသည္။
ႏိုင္ငံတြင္းျဖစ္ပြားေသာစစ္ပြဲမ်ားသည္ ႏိုင္ငံတိုင္းလိုလိုၾကံဳေတြ႕ရေသာသာဓကကို ေတြ႕ရသည္။ အေမရိကန္
ႏိုင္ငံတြင္ လူမည္းကၽြန္မ်ား ဖ်က္သိမ္းေရး၊ မဖ်က္သိမ္းေရးကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ေတာင္ႏွင့္ ေျမာက္ ျပည္တြင္းစစ္
ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ေတာင္ကိုရီယားႏွင့္ ေျမာက္ကိုရီးယား ဝါဒကိုင္စြဲမႈမတူညီမႈ အေပၚအေၾကာင္းျပဳ၍ ျပည္တြင္း
စစ္ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ေတာင္ဗီယက္နမ္ႏွင့္ ေျမာက္ဗီယက္နမ္ျပည္တြင္း စစ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ေခါင္းေဆာင္ၾကီး
ဟုိခ်ီမင္းက ဗီယက္နမ္ကို ျပန္လည္ ေပါင္းစည္းႏိုင္ခဲ့သည္။ ထို႔အတူ တရုတ္ႏိုင္ငံတြင္လည္း ေမာ္စီတံုး
ေခါင္းေဆာင္ေသာ ကြန္ျမဴနစ္အစိုးရႏွင့္ ခ်န္ေကရိွတ္ ဦးေဆာင္ေသာ ကူမင္တန္တပ္မ်ား ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ပြား
ခဲ့သည္။ ခ်န္ေကရိွတ္တပ္မ်ား ထိုင္ဝမ္ကၽြန္းအထိ ဆုတ္ခြာခဲ့ရျပီး ထိုင္ဝမ္ကၽြန္းကို ေျခကုတ္ယူ၍ အေမရိကန္
တပ္မ်ား၏ အကာအကြယ္ျဖင့္ ရပ္တည္ခဲ့ ရသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပထစအစိုးရလက္ထက္မွစတင္၍ ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီႏွင့္ ျဖစ္ပြားေသာျပည္တြင္း စစ္၊
တုိင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္တပ္မ်ားႏွင့္ အစိုးရျဖစ္ပြားေသာ ျပည္တြင္းစစ္မ်ားသည္ ျပည္တြင္း စစ္ျဖစ္ပြား
ေသာ သာဓကေကာင္းမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။
(၆) ပုန္ကန္ထၾကြမႈ / ေတာ္လွန္ေရး (Rebellion and Revolution)
တတိယကမာၻမွ ႏိုင္ငံမ်ား ဝါဒေရးကြဲျပားမႈႏွင့္ လူမ်ဳိးုစုကြဲျပားျခင္းကို အေၾကာင္းျပဳ၍ မၾကာခဏ
ျဖစ္ပြားေသာ အေရးအခင္းမ်ား ျဖစ္သည္။

12. 12
ပုန္ကန္ထၾကြမႈ (Rebellion)
ပုန္ကန္ထၾကြမႈဆိုသည္ Rebellion တြင္ လက္နက္ကိုင္အင္အားသံုး၍ ပုန္ကန္ျခင္းမဟုတ္ေခ်။ အေရးအခင္းမ်ား၊
အဓိကရုဏ္းမ်ားဖန္တီး၍ ျပည္သူလူထုကို ျပည္သူလူထုက လူၾကိဳက္မ်ား နည္းနိႆရည္းမ်ား အသံုးျပဳ၍
ပုန္ကန္ထၾကြျခင္း ကို Rebellion ဟုေခၚသည္။
(ပုန္ကန္ထၾကြျခင္းသည္ အစိုးရတစ္ရပ္ကိုေျပာင္းလဲေစျခင္း၊ လူမႈဝန္းက်င္ၾကီးတစ္ခုလံုးကို ေျပာင္းလဲ ေစျခင္း
ေလာက္ အင္အားမၾကီးမားေခ်။ မိမိတို႔ေတာင္းဆိုခ်င္ရာတစ္ခုခုကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ မိမိတို႔၏ ဆႏၵကို
ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ျပည္သူလူထုက ျပည္သူလူထုအားကို အသံုးျပဳ၍ ျပည္သူ အေလးထားေသာ အရာ
တစ္ခုခုကို အဆင့္ျမွင့္တင္ေသာ Promotion ပြဲတစ္ခုႏွင့္ အလားသ႑ာန္ တူသည္။ မိမိတို႔ရည္ရြယ္
ဦးတည္ခ်က္ထားေသာအရာကို ေပၚျပဴလာျဖစ္ေအာင္ ျမွင့္တင္ျခင္းသည္ Rebellion လုပ္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
ျပည္တြင္းတြင္ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ဥပမာတစ္ခုကို ထုတ္ေဖာ္ျပရေသာ္ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္တြင္ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ
ေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးသည္ Rebellion ပင္ျဖစ္သည္။ ၎ေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးကို ေတာ္လွန္ ေရး
(Revolution) ဟု အမည္တပ္ထားေသာ္လည္း အမွန္တကယ္တြင္ ၎သည္ေတာ္လွန္ေရး အဆင့္မဟုတ္ေခ်။
Rebellion ထၾကြမႈအဆင့္သာရိွသည္။
ဥပမာ - ဂါဇာကမ္းေျမွာင္တြင္ ေက်ာင္းသားသမဂၢႏွင့္ ရဲမ်ားျဖစ္ပြားေသာ အဓိကရုဏ္း။
ေတာ္လွန္ေရး (Revolution)
ေတာ္လွန္ေရးသည္ အစိုးရတစ္ရပ္ကို ျဖဳတ္ခ်ျခင္း၊ လူမႈဝန္းက်င္ၾကီးတစ္ခုလံုးကို ပံုသ႑ာန္ ေရာ၊
အႏွစ္သာရပါ အရိွန္အဟုန္ ႏွင့္ အလ်င္အျမန္ေျပာင္းလဲေစျခင္းျဖစ္သည္။ ေတာ္လွန္ေရးတြင္
စြမ္းရည္ျမင့္ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားကို စည္းစည္းလံုးလံုး စုရံုးထားျပီး အစိုးရတစ္ရပ္ကိုျဖဳတ္ခ်ျခင္း၊
လူမႈဝန္းက်င္ကို အခ်ိန္အနည္းငယ္အတြင္းေျပာင္းလဲ ေစေအာင္လုပ္ေဆာင္ေသာ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား ကို
ေတာ္လွန္ေရးဟု အဓိပၸာယ္သတ္မွတ္ႏိုင္သည္။
(၇) မျပင္းထန္ေသာစစ္(ဝါ) ကြက္က်ားစစ္ (Low intensive Warfare)
ၾကိဳၾကား ၾကိဳၾကားျဖစ္ေသာစစ္ဟု သတ္မွတ္ႏိုင္သည္။ တခါတရံမွသာ တိုက္ပြဲျဖစ္လိုက္
ျပန္ျငိမ္သြားလိုက္ႏွင့္ ျဖစ္ပြားေသာ စစ္မ်ဳိးကို Low intensive Warfare ဟုေခၚသည္။ ရံဖန္ရံခါမွသာ
ျဖစ္တတ္သည္။ သို႔ေသာ္ အဆံုးသတ္ရန္ခက္ခဲသည့္ သေဘာရိွသည္။ အတြင္းၾကိတ္၍ ရန္ေထာင္ျခင္း
သေဘာေဆာင္သည္။ အင္အားရိွမွ ထခ်ေသာ တိုက္ပြဲမ်ဳိး၊ စစ္ပြဲမ်ဳိးျဖစ္သည္။ အျခားေသာအခ်ိန္မ်ား တြင္
ျငိမ္းခ်မ္းေနသေယာင္ တည္ျငိမ္ေနသေယာင္ရိွသည္။

13. 13
ၾကိဳၾကားစစ္ကို ဥပမာျပရေသာ္ ျဗိတိသွ်ႏွင့္ အိုင္းရစ္တို႕ေျမာက္အုိင္ယာလန္တြင္ျဖစ္ပြားေသာ စစ္အမ်ဳိးအစား
ကို Low intensive Warfare အဆင့္ဟု သတ္မွတ္ႏိုင္သည္။ ၁၉၇၀ ႏွင့္ ၁၉၉၇ ႏွစ္ အတြင္း ျဗိတိန္ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္
ဂၽြန္ေမဂ်ာလက္ထက္ IRA – Irish Republican Army ႏွင့္ အဂၤလန္တို႔ႏွင့္ တိုက္ေသာစစ္သည္ အေကာင္းဆံုး
ဥပမာျဖစ္သည္။ IRA တပ္မေတာ္သည္ မေမွ်ာ္လင့္ေသာ အခ်ိန္တြင္ ၎တို႔ဆႏၵေဖာ္ထုတ္၍ အလိုမရိွေၾကာင္း
သတိေပး တပ္လွန္႔လိုက္ေသာသေဘာ ျဖစ္ေအာင္ စစ္ပြဲကို ဖန္တီးလိုက္သည္။
စစ္တို႔၏သေဘာသည္ ရႈပ္ေထြးသည္။ မ်ားျပားေသာ အမ်ဳးိအစားမူကြဲေပါင္းမ်ားစြာရိွသည္။ သမာရိုးက်စစ္ပြဲႏွင့္
သမာရိုးက်မဟုတ္ေသာစစ္ပြဲမ်ားသည္ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္းၾကားျဖစ္ပြားေသာ စစ္ပြဲအမ်ဳိးအစားမ်ားျဖစ္ျပီး
ေျပာက္က်ားစစ္၊ ျပည္တြင္းစစ္၊ ပုန္ကန္ထၾကြမႈ၊ ေတာ္လွန္ေရး၊ ၾကိဳၾကားစစ္ပြဲမ်ားသည္ ႏိုင္ငံတစ္ခုအတြင္း
ျပည္တြင္းမွာ ပင္ျဖစ္ေသာစစ္ပြဲမ်ားျဖစ္သည္။
စစ္ေရးအင္အား
ႏိုင္ငံ့အင္အားကို စစ္ေရးအင္အားေတာင့္တင္းျခင္း၊ အားေပ်ာ့ျခင္းျဖင့္ တိုင္းတာသည္။ ကမာၻ႕ႏိုင္ငံေရးတြင္
ဩဇာလႊမ္းမိုးႏိုင္ျခင္းသည္ စစ္ေရးအင္အားအေပၚ မ်ားစြာ မီွတည္ေနသည္။ စစ္အင္အားသည္ ဩဇာလႊမ္းမိုး
ျခင္းတြင္ တိုက္ရိုက္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သြယ္ဝိုက္၍ေသာ္လည္းေကာင္း အက်ဳိးျပဳသည္။
ႏိုင္ငံ့ပါဝါကို အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ အမ်ဳိးအစား (၄) မ်ဳိး ခြဲႏိုင္သည္။
 Superpower
 Great Power
 Middle-ranking Power
 Small Power
ဟူ၍ ႏိုင္ငံ့ပါဝါကို အမ်ဳိးအစား (၄) မ်ဳိးခြဲသည္။
ဤေနရာတြင္ ႏိုင္ငံတစ္ခု၏ စစ္ေရးအင္အားသည္ မိမိႏိုင္ငံအတြင္း သာမက နယ္နိမိတ္မ်ဥ္းကိုပါ ေက်ာ္လြန္၍
ဩဇာသက္ေရာက္ႏိုင္သည္။
စစ္ေအးကာလအတြင္း စူပါ ပါဝါ ႏွစ္ႏိုင္ငံသာ ရိွခဲ့သည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စု
တို႔ ျဖစ္သည္။ စူပါ ပါဝါျဖစ္ျခင္းသည္ ႏ်ဴကလီးယားပါဝါ ပိုင္ဆိုင္ျခင္းသည္ အႏိုင္ အရံႈးကို ဆံုးျဖတ္ေပးမည့္ ဝွက္
ဖဲျဖစ္သည္။

14. 14
Superpower Great Power Middle-ranking Power (or) Regional Power
USA
USSR
Britain
France
China
Israel
Russia
India
Pakistan
Syria
Iraq
Nigeria
Germany
Japan
စစ္ေရးအင္အားကို ေမာင္းႏွင္သည့္ ဖက္တာမ်ား မ်ားစြာရိွသည္။ စစ္အင္အားၾကီးမားျခင္းကို ျဖစ္ေစသည့္
အခ်က္မ်ားမွာ -
(က) စစ္သားအင္အားအေရအတြက္ (သို႔) လက္နက္ကိုင္အင္အားစု အရြယ္အစား
(ခ) စစ္ေရးစြမ္းရည္
(ဂ) လက္နက္အင္အား အေရအတြက္
(ဃ) စစ္ေရးအသံုးစရိတ္
(င) စစ္ေရးစြမ္းရည္ျမင့္သင္တန္း (စစ္ေရးေလ့က်င့္မႈ)
(စ) စစ္ေရးစိတ္ဓာတ္/ တိုက္ရည္ခိုက္ရည္ ျမင့္မာျခင္း
(ဆ) ဖြဲ႕စည္းပံု (စစ္တပ္ဖြဲ႕စည္းပံု)
( ဇ) စစ္ေရးေခါင္းေဆာင္မႈ
စသည္ျဖင့္ အခ်က္မ်ားစြာရိွသည္။
ဤအခ်က္မွာ စစ္ေရးစြမ္းရည္ထက္ျမက္ျခင္းသည္ အေရအတြက္တစ္ခုတည္းအားျဖင့္ မသက္ဆိုင္ေခ်။
အေၾကာင္းမွာ အေရအတြက္ဟူသည္ လူသားတံတိုင္းကို အားျပဳ၍ တည္ေဆာက္ထားေသာ ကာကြယ္ေရး
မဟာဗ်ဴဟာျဖစ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ေခတ္သစ္တြင္ စစ္သားအေရအတြက္ထက္ စစ္သားတစ္ဦးခ်င္းစီ၏
အရည္အခ်င္းႏွင့္ စစ္ေရးစြမ္းရည္ျမင့္မားျခင္းတို႔သည္ မ်ားစြာ အေရးပါ အရာေရာက္သည္။ စစ္သည္ တစ္ဦး
သည္ ရန္သူအေရအတြက္ကို မည္မွ်အထိ ေခ်မွဳန္းႏိုင္သည္ ဆိုသည့့္ ေပတံျဖင့္ စစ္သားတစ္ဦး၏ စစ္ေရး စြမ္း
ရည္ကို တိုင္းတာေလ့ရိွသည္။ ရန္သူကို မ်ားမ်ား ေခ်မွဳန္းႏိုင္ေလေလ၊ စစ္ေရးစြမ္းရည္ျမင့္ေလေလဟု ေယဘု
ယ်သတ္မွတ္သည္။
ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ စစ္ေရးအင္အား ရည္ခ်ိန္ကို တိုင္းတာရာတြင္ ေအာက္ပါ ညႊန္းကိန္းမ်ားျဖင့္ တိုင္းတာသည္။
- စစ္သားအေရအတြက္၊
- စစ္သည္တို႔၏ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး (သို႔) စစ္ေရးစြမ္းရည္
- လက္နက္အေရအတြက္ႏွင့္ လက္နက္တို႔၏ အစြမ္း

15. 15
- စစ္ေရးအသံုးစရိတ္ စသည္တို႔သည္ စစ္အင္အားကို ေဖာ္ျပရာ ညႊန္းကိန္းမ်ားျဖစ္သည္။
စစ္သားအေရအတြက္
စစ္အင္အားၾကီးမားရန္ စစ္သားအေရအတြက္ မ်ားျပားျခင္းသည္ ညႊန္းကိန္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ ၾကည္း၊ ေရ၊ ေလ
တပ္ေပါင္းစုၾကီး တစ္ခုလံုး၏ စစ္သားအေရအတြက္သည္ စစ္အင္အားကို ကိန္းဂဏန္းျဖင့္ ျပဆိုသည့္ အခ်က္
တစ္ခုျဖစ္ေနသည္။ တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံႏွင့္ ရုရွားႏိုင္ငံတို႕သည္ ကမာၻတြင္ စစ္သားအေရအတြက္
အမ်ားဆံုးႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ထိပ္ဆံုးက ပါဝင္ေနသည္။
ႏိုင္ငံ စစ္သားအေရအတြက္
တရုတ္ႏိုင္ငံ၏ စစ္သားအေရအတြက္ (၃) သန္း နီးပါး - (၂.၉ သန္း)
အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၏ စစ္သားအေရအတြက္ (၁) သန္း ခြဲ - (၁.၅၉ သန္း)
ရုရွားႏိုင္ငံ၏ စစ္သားအေရအတြက္ (၁) သန္းေက်ာ္ - (၁.၂ သန္း)
စစ္သားအေရအတြက္သည္ တပ္မေတာ္တစ္ခုအတြက္ အေပါင္းလကၡဏာေဆာင္သည့္ အခ်က္တစ္ခုျဖစ္ေသာ္
လည္း အေရအတြက္မ်ားတိုင္း စစ္ပြဲမ်ား၏ ေအာင္ပြဲကို ရရိွေစသည္ဟူ၍ တရားေသမွတ္ရန္ မသင့္ေခ်။
အေၾကာင္းမွာ သမိုင္းအျဖစ္အပ်က္မ်ား၌ မွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ားက ျပသထားေသာ သာဓကမ်ား ရိွေနျခင္း
ေၾကာင့္လည္းျဖစ္သည္။
အလက္ဇန္းဒါးသက္ဂရိတ္၏ စစ္တပ္တြင္ တပ္သားေပါင္း ၃ ေသာင္းခြဲသာ ရိွသည္။ ထိုမွ်သာရိွသာ တပ္သား
မ်ားျဖင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းတစ္ခြင္မွ အိႏိၵယရိွ အိႏၵဳျမစ္ဝွမ္းလြင္ျပင္အထိ ျဖန္႕က်က္စိုးမိုးႏိုင္ခဲ့သည္။ ထိုေဒသ
တြင္းရိွ တပ္အင္အားမ်ားစြာရွိသည့္ စစ္တပ္မ်ားကို ဖိန္႔ဖိန္႔တုန္ေအာင္ အထိ စြမ္းႏိုင္ခဲ့သည္။ ဤသာဓကကို
ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ စစ္သားအေရအတြက္သည္ စစ္အင္အားေတာင့္တင္းေစျခင္း၏ တကယ့္အေၾကာင္းအရင္း
မွန္ျဖစ္သည္ဟူသည့္ အယူအဆကို ကိုင္လွဳပ္ႏိုင္ခဲ့သည္။
ထိုအတူပင္ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္မွ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္အထိျဖစ္ပြားေသာ ဗီယက္နမ္စစ္ပြဲတြင္ အေမရိကန္တို႔သည္ ဗီယက္နမ္
တို႔ကို စစ္ေရးအရ ရံႈးနိမ့္ခဲ့ရသည္။ ဗီယက္နမ္တြင္ အေမရိကန္ကို ခုခံေသာ စစ္သည္အေရအတြက္သည္
အေမရိကန္တပ္ႏွင့္ ယွဥ္လွ်င္ အလြန္နည္းပါးသည္ကို ေတြ႕ရသည္။
လက္နက္အေရအတြက္ႏွင့္ အဖ်က္စြမ္းရည္
လက္နက္အေရအတြက္သည္ အေရးၾကီးသည္။ လက္နက္အေရအတြက္ထက္ လက္နက္မ်ား၏ ဖ်က္အား
စြမ္းရည္သည္ ပို၍ အေရးၾကီးသည္။ စစ္ေရးစြမ္းရည္တြင္ စစ္သားအေရအတြက္သည္ အေရးၾကီးသည္။ အဖ်က္
လက္နက္အေျမာက္အျမားပိုင္ဆိုင္ျခင္းသည္လည္း အေရးၾကီးသည္။ စစ္သားတို႔၏ တိုက္ရည္ခိုက္ရည္ ကၽြမ္း

16. 16
က်င္မႈႏွင့္ လက္နက္မ်ားကို ကၽြမ္းက်င္စြာ ကိုင္တြယ္အသံုးခ်တတ္မႈသည္လည္း အေရးၾကီးသည္။ ထို႔အျပင္ စစ္
သည္တို႔ အသံုးျပဳသည့္ လက္နက္မ်ား၏ အဖ်က္စြမ္းရည္ျမင့္မားမႈသည္ စစ္ပြဲတစ္ခု၏ အႏိုင္အရႈံးကို မ်ားစြာ
အဆံုးအျဖတ္ေပးႏိုင္လိမ့္မည္။
စစ္အင္အားေတာင့္တင္းျခင္းသည္ စစ္သားမ်ားအေပၚတြင္သာ မူမတည္ေခ်။ ထို႔အတူ လက္နက္တစ္ခုအေပၚ
တြင္လည္း အလံုးစံု မီွမတည္ေနေခ်။ အေၾကာင္းအခ်က္မ်ား အားလံုးသည္အေရးၾကီးေသာ အေၾကာင္းတရား
မ်ားျဖစ္သည္။
စစ္လက္နက္မ်ားတြင္ သမာရိုးက် လက္နက္မ်ားႏွင့္ ေခတ္မီလက္နက္မ်ားဟူ၍ အၾကမ္းဖ်င္း ႏွစ္မ်ဳိးခြဲျခားႏိုင္
သည္။ သမာရိုးက် စစ္ပစၥည္းလက္နက္မ်ားတြင္ ေသနတ္၊ တင့္ကား၊ စစ္ေလယာဥ္ႏွင့္ ဖ်က္သေဘၤာ တို႔
ပါဝင္သည္။ သမာရိုးက်စစ္လက္နက္မ်ားကို မဟာဗ်ဴဟာက်က် ျပဳျပင္၍ နည္းပညာမ်ားျဖင့္ ေပါင္းစပ္လိုက္
ေသာအခါ ေခတ္မီ ဖ်က္အားျပင္း လက္နက္မ်ားျဖစ္လာသည္။ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္သည္ ေခတ္သစ္ ဖ်က္
အားျပင္း လက္နက္အမ်ဳိးအစားျဖစ္သည္။
သမာရိုးက်လက္နက္မ်ားကို မဟာဗ်ဴဟာေျမာက္ ေျပာင္းလဲ၍ အသံုးျပဳပါက စစ္ပြဲ၍ ရလဒ္ကို ေျပာင္းေစသည္။
အာဖဂန္နစၥတန္ ေျပာက္က်ားမ်ားမ်ားကို အေမရိကန္က လက္နက္အင္အားေထာက္ပံ့ေပး၍ ဆိုဗီယက္၏ ေလ
တပ္ကို ေခ်မွဳန္းႏိုင္ျခင္းသည္ အေကာင္းဆံုး သာဓကျဖစ္သည္။ ဆိုဗီယက္တို႔၏ ယူဆခ်က္ျဖစ္ေသာ စစ္ပြဲ
အႏိုင္ အရံႈးသည္ လက္နက္အေရအတြက္ အေပၚ မ်ားစြာ မီွခိုေနသည္ ဆိုသည့္ အခ်က္ကို ေကာင္းစြာ
ေထာက္ျပေသာ ဥပမာျဖစ္ခဲ့သည္။
ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္၏ အေရးပါမႈ
ေခတ္သစ္ကမာၻတြင္ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္မ်ားကို မဟာဗ်ဴဟာက်က် စနစ္တက် အသံုးျပဳလာၾကသည္။ စစ္
ေရးအင္အားေတာင့္တင္းျခင္းသည္ပင္ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္မ်ားအေပၚ မီွခိုေနေပသည္။ ႏ်ဴကလီးယား
လက္နက္ အေျမာက္အျမား ပိုင္ဆိုင္လွ်င္ စစ္အင္အားေတာင့္တင္းသည္။ ႏ်ဴလက္နက္မ်ား မရိွလွ်င္
စစ္အင္အား မရိွဟူ၍ပင္ သတ္မွတ္လာၾကေသာ အေနအထားအထိပင္ျဖစ္လာခဲ့သည္။
- ႏ်ဴကလီးယား ထိပ္ဖူး
- ႏ်ဴကလီးယား ေလာင္ခ်ာ
- ႏ်ဴကလီးယား၏ ေပါက္ကြဲအား (ျပင္းအား) အစရိွသည္တို႔သည္ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္အင္အား၏
ပါဝါညႊန္းကိန္းမ်ားျဖစ္သည္။
- ဒုံုးခြင္းဒံုးစနစ္မ်ား
- ေလဆာ ဒံုးမ်ား အထိ တီထြင္ဖန္တီးလာႏိုင္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။

17. 17
ႏိုင္ငံတကာလက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡမ်ားတြင္ ဖ်က္အားျပင္းလက္နက္မ်ား အသံုးျပဳလာၾကသည္။ အထူးသျဖင့္
WMD (weapon of mass destruction) ဟုေခၚသည့္ လူအေျမာက္အျမားေသေၾကေစသည့္ဖ်က္အားျပင္း
လက္နက္မ်ားသည္ ေပၚထြက္လာၾကသည္။
(၁) ႏ်ဴကလီးယား လက္နက္
(၂) ဓာတုလက္နက္
(၃) ဇီဝ လက္နက္မ်ားသည္ ေခတ္သစ္ WMD မ်ားျဖစ္သည္။
စစ္ေရးအသံုးစရိတ္
စစ္တပ္အင္အားၾကီးမားေစေရးအတြက္ ေငြေၾကးသည္ အဓိကအေရးအၾကီးဆံုးျဖစ္သည္။ ေငြမရိွလွ်င္ ဘာမွ်
တည္ေဆာက္၍ မရေခ်။ စီးပြားေရးအင္အားေတာင့္တင္းသည့္ႏိုင္ငံမ်ား၌ စစ္ေရးအင္အားကိုျဖည့္တင္းရန္ လံု
ေလာက္ေသာ အရင္းအျမစ္မ်ား ရရိွတတ္သည္။ စီးပြားေရးအင္အားၾကီးမားျခင္းသည္ စစ္ေရးအင္အားၾကီးရန္
အေထာက္အပံ့ေပးသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ႏိုင္ငံမ်ားသည္ မိမိတို႔ႏိုင္ငံအင္အားေတာင့္တင္းေစရန္ ႏိုင္ငံ၏ ဥစၥာဓန
ေတာင့္တင္းေအာင္ ၾကိဳးစားၾကသည္။ ႏိုင္ငံခ်မ္းသာလွ်င္ ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လံုျခံဳေရးအတြက္ စစ္ဘက္တြင္
အခိုင္အမာတည္ေဆာက္ႏုိင္သည္။
ကမာၻ႕ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံၾကီးမ်ားသည္ စစ္အင္အားေတာင့္တင္းေစရန္ စစ္ေရးအသံုးစရိတ္ကို မ်ားစြာ အသံုးျပဳ
တတ္သည္။ ႏိုင္ငံ၏ နယ္နိမိတ္ၾကီးလွ်င္လည္း မိမိႏိုင္ငံ၏ နယ္နိမိတ္လံုျခံဳေရး၊ ကာကြယ္ေရးအတြက္ စစ္အင္
အားကို မ်ားစြာ ထားရိွရသည္။ ရုရွားႏွင့္ တရုတ္ႏိုင္ငံတို႔သည္ ၾကီးမားက်ယ္ျပန္႔သည့္ နယ္နိမိတ္မ်ဥ္းမ်ားကို ပိုင္
ဆိုင္ထားျခင္းေၾကာင့္ ထိုနယ္နိမိတ္မ်ားကို ထိပါး က်ဴးေက်ာ္မႈ မခံရေစရန္ စစ္တပ္အင္အားကို တိုးျမွင့္ထားရ
သည္။
ႏိုင္ငံ၏ နယ္နိမိတ္သည္ ရုရွားႏွင့္ တရုတ္တို႔ေလာက္ မၾကီးမားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္လည္း စစ္အင္အားကို
ၾကီးမားစြာတည္ေဆာက္ထားေသာႏိုင္ငံမ်ားရိွသည္။ ဥပမာ ေျမာက္ကိုရီးယားႏွင့္ က်ဴးဘားကဲ့သို႔ေသာ ႏိုင္ငံမ်ား
ျဖစ္သည္။ ျပည္ပ အႏ ၱရာယ္ကို ျခိမ္းေျခာက္ခံရရန္ အလားအလာမ်ားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားသည္လည္း စစ္အင္အား
ကို တိုးျမွင့္တည္ေဆာက္ထားတတ္ၾကသည္။ ေျမာက္ကိုရီးယားသည္ ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒလက္သီးဆုပ္ကို ျဖည့္ရန္
တင္းခံေနေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံရပ္တည္ေရးအတြက္ စစ္ဘက္အင္အားကို ေတာင့္တင္းေစမွသာ
ရပ္တည္ႏိုင္မည္ဟု ယူဆထားေသာ စစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္မ်ား ျဖစ္ေနျခင္းေၾကာင့္ေသာ္လည္းေကာင္း ျဖစ္တန္
ရာအေျခအေနမ်ား မ်ားစြာရိွသည္။
စစ္ေရးအသံုးစရိတ္သည္
- စစ္ဘက္တည္ေဆာက္ေရး၊
- စစ္ေရးအင္အားတိုးခ်ဲ႕ျခင္း၊

18. 18
- စစ္သည္တို႔ ရပ္တည္ႏိုင္ေရး ႏွင့္
- စစ္အင္အားၾကီးမားဖြံ႕ျဖိဳးရန္ စသည့္ လုပ္ငန္းတို႔အတြက္ အသံုးျပဳရသည္။
ဒုတိယကမာၻစစ္ၾကီး ျပီးဆံုးျပီးေနာက္ ကိုလိုနီႏုိင္ငံမ်ား လြတ္လပ္ေရးရလာသည္။ ထပ္မံ၍ ႏိုင္ငံသစ္မ်ား
ေပၚထြက္လာသည္။ ႏိုင္ငံတစ္ခုတြင္ စစ္တပ္တစ္ခု အနည္းဆံုး ရိွရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တပ္မေတာ္တစ္ခုကို
တည္ေဆာက္ရသည္။ တပ္မေတာ္တည္ေဆာက္ရန္ စစ္ေရးအသံုးစရိတ္ကို ႏိုင္ငံေတာ္က တပ္မေတာ္သို႔ ေပး
ရသည္။ ဤမွ စ၍ စစ္ေရးအသံုးစရိတ္သည့္ ႏိုင္ငံေတာ္အတြက္ အျမဲတမ္းရိွေနရသည့္ မရိွမျဖစ္ အသံုးစရိတ္
ျဖစ္သည္။
တပ္မေတာ္အတြက္ လက္နက္မ်ားကို ထုတ္လုပ္ရသည္။ လက္နက္မ်ားကို ဝယ္ယူရသည္။ စစ္ဘက္ယႏၱရား
မ်ားကို ဝယ္ယူရသည္။ ထုတ္လုပ္ရသည္။ ေန႔စဥ္ တပ္ရင္း၊ တပ္မမ်ားအတြက္ အသံုးစရိတ္ရိွသည္။ စားစရိတ္၊
သြားလာသယ္ယူေရးစရိတ္၊ ေလ့က်င့္ေရးစရိတ္ အစရိွသျဖင့္ သံုးရသည္။ စစ္အင္အားတိုးခ်ဲ႕ျခင္းတြင္ -
(က) စစ္သားအေရအတြက္ တိုးျမွင့္ျခင္း
(ခ) လက္နက္အေရအတြက္ တိုးျမွင့္ျခင္း ႏွင့္ ေခတ္မီလက္နက္မ်ား တပ္ဆင္ျခင္း
(ဂ) စစ္သားမ်ား စစ္ေရးေလ့က်င့္မႈ
(ဃ) ခဲယမ္းမီးေက်ာက္ႏွင့္ လက္နက္မ်ား အဆက္မျပတ္ တိုးတက္ေနေစရန္ သုေတသနျပဳ၊ တီထြင္
ဖန္တီးေရး လုပ္ငန္းမ်ား
(င) စစ္ေရး ပညာေတာ္သင္မ်ား ေစလႊတ္ျခင္း
(စ) ေထာက္လွမ္းေရး နည္းပညာမ်ားႏွင့္ ျဖစ္စဥ္မ်ား တည္ေဆာက္ျခင္း စသည့္ တို႔ ပါဝင္သည္။
၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ႏွင့္ တရုတ္တို႔၏ စစ္ေရးအသံုးစာရိတ္မ်ားကို ႏွဳိင္းယွဥ္ၾကည့္ႏိုင္သည္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ၆၈၉ ဘီလီယံ (အေမရိကန္ေဒၚလာ)
တရုတ္ျပည္သူ႕သမၼတႏိုင္ငံ ၁၂၉ ဘီလီယံ (အေမရိကန္ေဒၚလာ)
စစ္ေရးကာလ မတိုင္မွီႏွင့္ စစ္ေအးကာလ အျပီး ႏိုင္ငံမ်ား၏ စစ္ေရးအသံုးစရိတ္မ်ားကို ႏွဳိင္းယွဥ္ေလ့လာၾကည့္
လွ်င္ စစ္ေအးကာလအတြင္း စစ္ေရးအသံုးစရိတ္မ်ားသည္ အျမင့္မားဆံုးျဖစ္ေနသည္ကို ေတြ႕ရသည္။
စစ္ေရးစြမ္းရည္
စစ္ေရးစြမ္းရည္ကို ျမင့္မားေစေသာ ကိန္းရွင္မ်ားရိွသည္။
- Training စစ္မႈပညာေရး/ စစ္ေရးသင္တန္း
- Moral of Army တပ္မေတာ္တစ္စုလံုး၏ ႏွလံုးရည္
- Leadership စစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္မႈ အရည္အေသြး အစရိွသည္တို႔ ျဖစ္သည္။

19. 19
စနစ္တက်စစ္ေရးေလ့က်င့္မႈမ်ားျဖင့္ ေလ့က်င့္သင္တန္းေပးထားေသာ စစ္သည္တစ္ဦးသည္ ေလ့က်င့္မႈ
မရိွသည့္ ရန္သူ႕စစ္သား အေျမာက္အျမားကို ေခ်မွဳန္းႏိုင္စြမ္းရိွသည္။ စစ္ေရးစြမ္းရည္ျပည့္ စစ္သည္တစ္ဦးကို
ေခတ္မီလက္နက္မ်ား တပ္ဆင္ေပးလိုက္ပါက ပို၍ပင္ တိုက္ရည္ခိုက္ရည္ ျမင့္မားလာမည္ျဖစ္သည္။
ဒုတိယကမာၻစစ္တြင္ စစ္ေရးစြမ္းရည္ျမွင့္ ျဗိတိသွ်စစ္သား သံုးေသာင္း ေျခာက္ေထာင္သည္ ေလ့က်င့္ရည္
မျပည့္ဝသည့္ အီတလီစစ္သား ႏွစ္သိန္းခြဲကို ေခ်မွဳန္းပစ္လိုက္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ဤအခ်က္သည္ပင္ ေလ့က်င့္မႈ စြမ္း
ရည္ အကြာအဟကို ႏွဳိင္းယွဥ္သံုးသပ္ႏိုင္သည္။
မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ဟု ေခၚရမည့္ စစ္ေရးစိတ္ဓာတ္ (သို႔) ႏွလံုးရည္သည္ တပ္မေတာ္တစ္ခုအတြက္ အေရးအၾကီး
ဆံုးျဖစ္သည္ဟု ပင္ ဆိုႏိုင္သည္။ ဗီယက္နမ္စစ္ပြဲတြင္ ဗီယက္နမ္တို႔သည္ အေမရိကန္ႏွင့္ ျပင္သစ္တပ္မ်ားအား
မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ျဖင့္ ေအာင္ႏိုင္သြားသည္ဟုပင္ ဆိုႏိုင္သည္။
စစ္ေခါင္းေဆာင္မႈ
ေရွ႕တန္းတြင္လည္းေကာင္း၊ ေနာက္တန္းတြင္လည္းေကာင္း စစ္ဘက္ဆိုင္ရာေခါင္းေဆာင္မႈ အရည္အေသြး
သည္ အေရးၾကီးသည္။ ေခါင္းေဆာင္ညံ့လွ်င္ တပ္ညံ့သည္။ ေခါင္းေဆာင္ေတာ္လွ်င္ ထူးခၽြန္လွ်င္ တိုက္ပြဲ
တစ္ရာ၊ ေအာင္ပြဲတစ္ရာ ဆင္ႏိုင္သည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အေတြ႕အၾကံဳႏွင့္ ေလ့လာသင္ယူမႈ၊ ခံယူခ်က္
သေဘာထားတို႔သည္ စစ္ေရးေခါင္းေဆာင္ေကာင္းျဖစ္ရန္ ပံ့ပိုးေပးသည့္ အဓိကအေၾကာင္းအခ်က္မ်ားျဖစ္
သည္။ စစ္ေရးေခါင္းေဆာင္သည္ -
အမိန္႔ေပးမႈ တိက်ျပတ္သားရသည္၊
တပ္ကို လိုသလို စနစ္တက် ထိန္းခ်ဳပ္ကြပ္ကဲႏိုင္ရသည္၊
ဆက္သြယ္ေရးႏွင့္ေထာက္လွမ္းေရး၌ ေစ့စပ္ေသခ်ာရသည္။
စစ္ေရးအေတြ႕အၾကံဳႏွင့္ အကင္းပါးမႈရိွရသည္။
စစ္ေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ထက္သန္ျပင္းျပသူျဖစ္ရမည္။ အထူးသျဖင့္ စိတ္ဓာတ္ႏွင့္
အသိဉာဏ္ေပါင္းစပ္ထားျပီး စစ္သည္မ်ားကို စည္းရံုးႏိုင္စြမ္းရည္ျမင့္မားလွ်င္ ေခါင္းေဆာင္ေကာင္းဟု ေခၚႏိုင္
သည္။

20. 20
အရပ္ဘက္ စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရး
အရပ္ဘက္-စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရးသည္ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းေရးလုပ္ေဆာင္ေနေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္
အလြန္ အေရးပါေသာ က႑တစ္ရပ္ျဖစ္လာသည္။ အရပ္ဘက္ အဖြဲ႕အစည္းႏွင့္ စစ္ဘက္အဖြဲ႕အစည္းႏွစ္ခု
အၾကား ထိေတြ႕ ဆက္ဆံရေသာ နယ္ပယ္ျဖစ္သည္။ ဒီမိုကရက္တစ္ အဖြဲ႕အစည္းတြင္ အရပ္ဘက္ အာဏာ
ရိွသည္။ စစ္ဘက္ အာဏာရိွသည္။
အရပ္ဘက္-စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးသည္ အရပ္ဘက္နယ္ပယ္ႏွင့္ စစ္ဘက္နယ္ပယ္ နယ္ပယ္ႏွစ္ခုအၾကား
ဆက္ဆံေရးကို ေဖာ္ျပျခင္းဟု ေယဘုယ် ေကာက္ခ်က္ခ်ႏိုင္သည္။ အရပ္ဘက္ စစ္ဘက္ဆက္ဆံ
ေရးဘာသာရပ္ကို ေလ့လာျခင္းသည္ ႏိုင္ငံေတာ္ကို စစ္ဘက္က ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းကို ေလ့လာျခင္း မဟုတ္။
ထိုသို႔ေသာ ေလ့လာပံုနည္း စနစ္သည္ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ ေလ့လာမႈ ပံုစံျဖစ္သည္။
အရပ္ဘက္ စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးသည္ စစ္ဘက္အေပၚ အရပ္ဘက္က မည္ကဲ့သုိ႔ စနစ္တက်
လႊမ္းမိုးထိန္းခ်ဳပ္ထား သည္ကို ေဖာ္ျပသည္။ အရပ္ဘက္စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးကို ပညာရွင္အမ်ဳိးမ်ဳိးက ရႈေထာင့္
အမ်ဳိးမ်ဳိးမွ ေလ့လာသံုး သပ္ၾကသည္။ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံနယ္ႏွင့္ လူမႈေဗဒနယ္ဟူ၍
နယ္ပယ္ႏွစ္ခု ျဖင့္ ခြဲျခားေလ့လာသည္။ ထိုနယ္ပယ္မ်ားမွ ဆင့္ပြား၍ ပညာရပ္နယ္ပယ္အသီးသီးတြင္ ေလ့လာမႈ
ကြာျခားသြားၾကသည္။ အရပ္ဘက္ စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရးကို ဥပေဒနယ္ပယ္၊ ဒႆနိကနယ္ပယ္၊
စိတ္ပညာနယ္ပယ္၊ ယဥ္ေက်းမႈနယ္ပယ္၊ မႏုႆေဗဒ နယ္ပယ္၊ ေဘာဂေဗဒနယ္၊ သမိုင္းနယ္ပယ္၊
သံတမန္ေရးရာသမိုင္း၊ မီဒီယာနယ္ႏွင့့္ စစ္ဘက္ နယ္ပယ္ ဟူ၍ နယ္ပယ္ ေပါင္းစံုမွ ေလ့လာၾကသည္။
သံုးသပ္ၾကသည္။
အရပ္ဘက္ စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးအေပၚ နယ္ပယ္ေပါင္းစံုမွ ေလ့လာသံုးသပ္ၾကေသာေၾကာင့္ ရႈေထာင့္ေပါင္းစံု
ထြက္ေပၚလာသည္။ အရပ္ဘက္စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရးအေပၚ မည္ကဲ့သို႔ေသာ ရႈေထာင့္မွ ေလ့လာသည္ျဖစ္ေစ
မေလ့လာလွ်င္ မျဖစ္သည့္ အေၾကာင္းအရာ (၅) မ်ဳိးရိွသည္။
- Civilian control of the military,
- Military professionalism,
- War,
- Civil-military operations,
- Military institutions
ႏိုင္ငံတကာ ရႈေထာင့္ျဖင့္ အရပ္ဘက္စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးကို ေဆြးေႏြးသုေတသနျပဳရာတြင္ Non-state
Actors မ်ား၏ အခန္းက႑ကို ထည့္သြင္း ေဆြးေႏြးၾကသည္။ အရပ္ဘက္ဟု ဆိုရာတြင္ ႏိုင္ငံတကာ
အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရးကိုပါ ထည့္သြင္းေဆြးေႏြးမွ ျပည့္စံုေပလိမ့္မည္။ ယခင္က
ႏိုင္ငံမ်ားသည္သာ အခရာျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ျပည္သူႏွင့္ အစိုးရသာရိွသည္ဟု အၾကမ္းဖ်င္းသတ္မွတ္
ၾကသည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္အျပီး ကုလသမဂၢအဖြဲ႕ၾကီး ေပၚေပါက္လာျပီးသည့္ ေနာက္ပိုင္း ႏိုင္ငံမဟုတ္ေသာ
ဇာတ္ေကာင္မ်ား၏ အခန္းက႑သည္ ၾကီးထြားလာခဲ့သည္။ စစ္ေအးကာလျပီးဆံုးသည့္ေနာက္ပိုင္း ႏိုင္ငံတကာ