Historia e trevave shqiptare nepermjet kalave!Kalaja e Tepelenes

1. HISTORIA E TREVAVE SHQIPTARE NEPERMJE
KALAVE
Tema-Kalaja e
Tepelenes

2. POZICIONI GJEOGRAFIK
 Kalaja e Ali Pashë Tepelenës ndodhet në veri të qytetit në
një pozicion gjeografik që ndihmonte në mbrojtejen e kalasë.
Nga burimet historike, kalaja është vizonuar nga vetë Pashai i
cili ka inspektuar etapat e ndërtimit të kësaj perle të rajonit.
Kalaja aktuale u rindërtua prej tij më 1819 me një sipėrfaqe
4-5 ha me tre hyrje dhe 3 kulla. Deri mė 1820 ka qėnė
rezidenca e dytė e Ali Pashë Tepelenës.

3. HISTORIA E KALASE SE TEPELENES/POZITA E SAJ STRATEGJIKE
 Kalaja e Tepelenës, në Mesjetë shquhej për pozitëm e saj strategjike, duke vënë në
kontroll lëvizjet nëpër rrugët, që vijnë njëra nga Gjiroksatra përgjatë luginës së Drinos
dhe tjetra nga Nje nga kullat e kalase Përmeti, gjatë luginës së Vjosës. Periudhës para
pushtimit turk, i përkasin gjurmët më të lashta, të një vendbanimi të fortifikuar të kohës,
para pushtimit turk. Këto gjurmë përfaqesohen nga trakte të shkëputur të murit rrethues,
të cilët qarkojnë shpatin lindor të kodrës. Kalaja e Ali Pashë Tepelenës, e ngritur në
qytetin e Tepelenës, është më e njohura për sa i përket lidhjeve të saj, me personin prej
edhe nga ka marrë emrin. Por, kjo kala, me këtë emërtim, nuk është e vetme. Kjo kala, u
ndërtua për të përballuar rezistencën franceze. Arkitektura e saj nuk është shumë e
ndërthurur, gjë që flet për periudhën kur francezët morën në kontroll Korfuzin dhe
kërkonin të depërtonin në qytetin e Butrintit si një pasuri e madhe arkeologjike dhe
vlerash të tjera. Të dhënat historike tregojnë se kjo kala është ndërtuar rreth vitit 1807,
nën kujdesin e vetë Ali Pashë Tepelenës.
Për arkeologun Halil Shabani, sidoqoftë kjo ngelet një nga pasuritë më të mëdha të
trashëgimisë kulturore në Shqipëri, në të njëjtën kohë edhe simbol i qëndresës historike
të shqiptarëve kundër pushtimeve të huaja.

4.  Baza ekonomikee qyteteve ishte në radhë të parë zejtaria e tregëtia, ndonëse
ato nuk ishin shkëputurkrejtësisht nga prodhimi bujqësor. Në shek. XVII u
zhvilluan edhe zejtari të tjera, prodhimi i të cilave lidhej me nevojat e
fshatarëve e të qytetarëve, si farkëtare, remtarë, kallajxhinj, këpucarë, endës,
poçarë, etj. Me pasurimin e spahijve dhe të funksionarëve dhe me kthimin e
tyre në një aristokraci feudale filluan të lindnin edhe zejtari që merreshin me
prodhime sendeshluksi, si argjendar, kazaze (qëndistare), etj.
 Zejtari kishte një punishte të vogël e të thjeshtë, veglat e punës ishin të
gjitha vegla dore. Mjeshtri (ustai), ishte njëkohësishtedhe pronari i saj.
Ustai ndihmohej në punët e vogla nga çiraku. Ky nuk njihte teknikën e
prodhimit.Çirakët ishin zakonisht djem të rinj që hynin në shërbim të një
zejtari, në fillim pa pagesë (për një, dy a më tepër vjet) por më vonë merrnin
një shpërblim të vogël.
 Pranë zejtarëve,në qytete kishte edhe tregëtarë të vegjël e të mëdhej.
Tregëtia midis krahinave të brëndëshmetë Shqipërise kryhej me mjete
primitive transporti.Mallrat barteshin me kuaj që udhëtonin në karvane. Disa
nga këto karvane numëronin më tepër se 100 kuaj. Rrugët ishin krejt
primitive, urat, shumë të pakta.
 1.40 metra gjerësia e
mureve
5 metra lartësia e mureve
2 metra gjerësia e hyrje
1.5 metra lartësia e
hyrjes
Ekonomia
Permasat
.

5. NDERTIMI I KALASE
 Muratura e këtyre konstruksioneve është ngritur
me gurë të rëndomtë të endoisur në shtresë të
trashë llaçi e gëlqere.Periudha e dytë e ndërtimit ka
të bëj pikërishtë me ndërtimin e kështjellës së vogël
drejtkëndëshe e përforcuar me dy kulla rrethore
në anën perëndimore të saj. Muri rrethues është
ngritur me muraturë ku dallohet qartë dy teknika
ndëritmi: teknika "Klausonazh" kryesishtë pjesën e
poshtme të murit verior,kurse pjesët e tjera muri rrethues është ngritur me
muraturë guri të vendosur në shtresë të bollshme llaci gëleqerorë. Ndërsa pranë
hyrjes veriore së kështjellës janë zbuluar gjurmë murature me klausonazhtë të një
minareje dhe një xhamije, të përfshirë në murin rrethues. Në të gjitha këto ndërtime
ka dalje të fshehta mes muresh, që flasin për një zgjuarsi ndërtuese, e cila ka patur
si synim daljen në çdo situatë të personave që punonin në këto ndërtesa gjigande si në
luftë, por edhe në ndonjë tradhti të brendshme, saktëson arkeologu Halil
Shabani. Kalaja e Tepelenës ishte një pikë bllokuese për depërtimin në pashallëk nga
Veriu i Shqipërisë. Brenda saj depo ushqimesh e municionesh ,Kalaja e Butrinit,
rezidencë e takimeve diplomatike . Brenda kalasë janë të ndërtuara disa depo, të cilat
mendohet të kenë shërbyer gjatë periudhës pas ndërtimit të saj për mbajtjen e
ushqimit të ushtarëve dhe pjesëtarëve të tjerë, që kanë shërbyer në kështjellë. Në
brendësi të saj, ndërsa ka disa korridore dhe dhoma të mëdha pritje, që kanë
shërbyer për takime të pashait me diplomatë të huaj dhe udhëheqës të vendeve
evropine.

6.  Ali Pasha ka patur disa arsye të forta, që e kanë
detyruar të ndërtojë këtë kështjellë pikërisht në këtë
vend, ku me vështirësi të mëdha ka çuar lëndën e
ndërtimit.Një nga arsyet e forta është ajo e pozicionit
strategjik për luftim dhe mbrojtje. Që nga viti 1798
deri në vitin 1807, kur Aliu kishte pushtuar
Butrintin, ishte një periudhëqë e detyruan
pashallëkune Janinës të ndërtojë me vrull këtë kala
të rëndësishme. Tjetër shtytje, Pashai e ka marrë nga
ideja se ajo mund të përdorej fare mirë edhe për
tregti, duke u pozicionuarshumë afër me ishullin
grek. Sipas të dhënave të deritanishmemësohet se,
kjo kala është përdorur për një kohë të pacaktuar për
të shkëmbyer mallra nga pashallëkui Ali Pashës me
tregtarënga vende të ndryshme të Evropës,por duke
përdorursi vendkalim kanalin e Korfuzit.
Arsyeja e ndertimit