1. ØÈÍÆËÝÕ ÓÕÀÀÍ, ÒÅÕÍÎËÎÃÈÉÍ ÈÕ ÑÓÐÃÓÓËÜ
¯ÉËÄÂÝÐËÝËÈÉÍ ÒÅÕÍÎËÎÃÈ, ÄÈÇÀÉÍÛ ÑÓÐÃÓÓËÜ
ÁÀÊÀËÀÂÐÛÍ ÇÝÐÝÃÒÝÉ ÒªÃÑªÕ ÎÞÓÒÍÛ ÄÈÏËÎÌÛÍ
ÀÆÈË, ÒªÑªË ÁÈ×ÈÕ ÇÀÀÂÀÐ
Ìýðãýæèë: Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
Ìýðãýæëèéí êîä: Ä525500
Óëààíáààòàð õîò
2010 îí

2. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
2

3. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
Øèíæëýõ Óõààí, Òåõíîëîãèéí Èõ Ñóðãóóëü áàéãóóëàãäñàíû
50 æèëèéí îéä
Õºíãºí ¿éëäâýðèéí ìàøèí ñóäëàë, õýâëýëèéí òåõíîëîãèéí ïðîôåññîðûí áàãèéí
2009 îíû 05 ñàðûí 29-íèé ºäðèéí õóðëààð õýëýëöýæ áàòëàâ.
Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëòûí ìýðãýæëýýð äèïëîìûí àæèë, òºñºë áè÷èõ
îþóòíóóäàä çîðèóëàâ.
Áîëîâñðóóëñàí: Ï.Àþóðçàíà, Ä.Ï¿ðýâìàãíàé
Õÿíàñàí: Ã.Óðàí÷èìýã
Õýâëýëèéí ýõ áýëòãýñýí: Ä.Ï¿ðýâìàãíàé, Í.Óóãàí÷èìýã
Öààñíû õýìæýý: 60õ90/16
¯ñãèéí ãàðíèòóð: Ñóíà Öýíòóðèîí
¯ñãèéí õýìæýý: 12 ïò
Õýâëýñýí òîî: 50 øèðõýã
3

4. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
1. Áàêàëàâðûí òºãñºëòèéí æóðàì
Áàêàëàâðûí çýðýã îëãîõ ñóðãàëòûí ãîë çîðèëãî íü á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëòîé õ¿íèéã
ýëñ¿¿ëýí, äýýä áîëîâñðîë îëãîæ, òóõàéí ñàëáàðûí ìýðãýæëýýð ºíäºð ìýäëýã, ÷àäâàðòàé
áîëîâñîí õ¿÷èí áýëòãýõýä îðøèíî. Äèïëîìûí àæèë íü ìýðãýæèë ýçýìøèõ ñóðãàëòûí ¿éë
àæèëëàãààíû òºãñºëòèéí àæèë òóë ØÓÒÈÑ-èéí ðåêòîðûí òóøààëààð áàòàëñàí äèïëîìûí
àæèë, òºñºë õàìãààëóóëàõ òºãñºëòèéí ñàëáàð êîìèññ äèïëîìûí àæèë õàìãààëñàí ¿ð
ä¿íãýýð íü òºãñºã÷ îþóòàíä Ä525500 èíäåêñòýé õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëòûí
ìýðãýæëýýð áàêàëàâðûí çýðýã îëãîõ ýñýõ àñóóäëûã øèéäíý.
Äèïëîìûí àæëûí çîðèëãî íü ìýðãýæëèéí òºâøíèé àëèâàà àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä òºãñºã÷
îþóòàí îíîë, ïðàêòèêèéí õóâüä õýðõýí áýëòãýãäñýíèéã òîäîðõîéëîõîä îðøèíî.
1.1. Òºãñºõ îþóòíààð á¿ðòãýõ
Äàðààõ øààðäëàãûã õàíãàñàí îþóòíûã
ñóðãàëòûí íýãäñýí õóàíëèä çààãäñàí
õóãàöààíä ñóðãàëòûí àëáàíä òºãñºõ îþóòíààð á¿ðòãýíý. ¯¿íä:
Áàêàëàâðûí çýðýãòýé òºãñºõ îþóòàí ñóðãàëòûí òºëºâëºãººíä òóñãàñàí, àâáàë
çîõèõ êðåäèòèéã á¿ðýí öóãëóóëñàí áàéíà, ìýðãýæëèéí äèïëîìòîé òºãñºõ îþóòàí
90-ýýñ äýýø êðåäèò öóãëóóëñàí áàéíà.
Îþóòàí ñóðàëöñàí õóãàöààíû òóðøèä àâñàí äýëãýðýíã¿é ä¿íãýý ñóðãàëòûí
àëáààð áàòàëãààæóóëñàí áàéíà.
Îþóòíû õóðèìòëóóëñàí ¿íýëãýýíèé ãîë÷ ä¿í (ÃÏÀ) 2.5 áà ò¿¿íýýñ äýýø áîë
òºãñºëòèéí øàëãàëò, äèïëîìûí òºñºë, àæèëûí àëü íýãèéã ñîíãîæ ã¿éöýòãýõ, 2.5ààñ áàãà áîë òºãñºëòèéí øàëãàëò ºãíº.
Îþóòàí äèïëîìûí òºñºë, àæëûí ñýäýâ, óäèðäàã÷àà õàðúÿàëàãäàõ áàãèéí
òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîðòîé òîõèð÷ òîäîðõîéëñîí áàéíà.
Îþóòàí ñóðãàëòûí òºëºâëºãººíä òóñãàãäñàíû äàãóó äèïëîìûí òºñºë, àæèë,
òºãñºëòèéí øàëãàëòûí êðåäèòèéí òºëáºðèéã òºëñºí áàéíà.
Îþóòàí òóñãàé òýìäýãëýñýí îä á¿õèé ìýðãýø¿¿ëýõ õè÷ýýë äýýð “Ö” áà ò¿¿íýýñ
äýýø ¿íýëãýý àâñàí áàéíà.
4

5. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
Æè÷: Òóõàéí óëèðàëä òºãñºõººð á¿ðòã¿¿ëñýí îþóòàíä 10 õ¿ðòýëõ êðåäèòèéí õè÷ýýë ñîíãîæ
¿çýõèéã çºâøººðºõ áºãººä
¿¿íýýñ êðåäèò øóóä òîîöîõ øàëãàëò ºãºõ áîëçîë õàíãàñàí
òîõèîëäîëä îþóòàí 1 õè÷ýýëèéí øàëãàëòûã øóóä ºãºõ áîëîìæòîé.
5

6. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
1.2. Äèïëîìûí àæëûí ñýäýâ, óäèðäàã÷
Äèïëîìûí àæëûí ñýäâ¿¿äèéã ïðîôåññîðûí áàã ãàðãàæ, äèïëîìûí àæèë, òºñ뺺ð ã¿éöýòãýõ
àæëûí ¿íäñýí àãóóëãûã òóñãàñàí áàéíà. Òóõàéí îþóòàí äèïëîìûí àæëûí àëü íýã ñýäâèéã
ñîíãîõ ýðõòýé. Äèïëîìûí àæëûí ñýäâèéã áîëîâñðóóëàõ çàéëøã¿é ¿íäýñëýëèéã ãàðãàñàí
òîõèîëäîëä òóõàéí îþóòàí ººðèéí ñýäâèéã ñàíàë áîëãîõ áîëîìæòîé. Äèïëîìûí àæëûí ºìíºõ
äàäëàãûã àìæèëòòàé ã¿éöýòãýñíèé äàðàà äèïëîìûí àæëûí óäèðäàã÷, çºâëºõ¿¿ä áîëîí
ñýäâèéã ðåêòîðûí òóøààëààð àëáàí ¸ñîîð áàòàëãààæóóëíà. Ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæèëòàí,
¿éëäâýð, àëáàí ãàçðûí äýýä áîëîâñðîëòîé ìýðãýæèëòýí, èõ, äýýä ñóðãóóëèéí áàãø,
ñóäëàà÷èä îþóòíû äèïëîìûí àæëûã óäèðäàíà. Äèïëîìûí àæëûí óäèðäàã÷ íü ïðîôåññîðûí
áàãèéí áàãø áèø áàéõ òîõèîëäîëä áàãèéí áàãø íàðààñ íýã áàãø äèïëîìûí àæëûí ìýðãýø¿¿ëýõ
õýñãèéí çºâëºã÷ áîëíî.
Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí àãóóëãûã àëáàí ¸ñíû õýâëýìýë áè÷ëýãòýé ã¿éöýòãýëýýð
òîäîðõîéëíî. Äèïëîìûí àæëûí óäèðäàã÷ äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí äààëãàâðûã áàòëàãäñàí
ñýäâèéí ¿íäñýí äýýð á¿ëýã á¿ðýýð áîëîâñðóóëàõ àãóóëãûã òîäîðõîéëîí çààæ,
ã¿éöýòãýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëæ, òºãñºã÷ îþóòàíä ºãíº (1-ð
õàâñðàëò ¿ç). Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ýäèéí çàñãèéí õýñãèéí äààëãàâðûã ìýðãýø¿¿ëýõ
ïðîôåññîðûí áàãèéí áàãø íàð ºãíº. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí õ¿ðýýíä ã¿éöýòãýñýí ñóäàëãàà,
òåõíèê òåõíîëîãèéí øèéäýë, ä¿ãíýëò, ã¿éöýòãýñýí òºñºë òîîöîîíû õàðèóöëàãûã äèïëîìûí
àæèë, òºñºë ã¿éöýòãýñýí îþóòàí õ¿ëýýíý.
1.3. Äèïëîìûí àæëûí ºìíºõ äàäëàãà áîëîí ÿâöûí ¿çëýã
Äèïëîìûí àæëûí ºìíºõ äàäëàãûí çîðèëãî íü äèïëîìûí àæèë, òºñºë áîëîâñðóóëàõàä
øààðäàãäàõ ìàòåðèàë öóãëóóëàõ, ñóäàëãàà õèéõ, ä¿ãíýëò ãàðãàõàä îðøèíî.
Ýíý
äàäëàãûã õèéõýýñ ºìíº äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí õýä õýäýí ñýäâèéã ñîíãîñîí áàéæ áîëíî.
Äàäëàãà õèéõ ÿâöàä àëü íýã ñýäâèéã ýöñèéí õóâèëáàðààð ñîíãîíî. Äèïëîìûí àæëûí ºìíºõ
äàäëàãûã ãóðâàí äîëîî õîíîãèéí õóãàöààíä õèéæ ã¿éöýòãýíý. Äèïëîìûí àæëûí ºìíºõ äàäëàãûã
äàðààõ ìýðãýæëèéí èíæåíåð-òåõíèêèéí àæèëòàí àæèëëàäàã ýðäýì øèíæèëãýýíèé
6

7. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
áàéãóóëëàãà, èõ, äýýä ñóðãóóëü, ñàëáàðûí ¿éëäâýð, ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóä äýýð õèéæ
ã¿éöýòãýíý:
- ¿éëäâýðëýëèéí ïðîöåññèéí àâòîìàòæóóëàëòûí èíæåíåð
- óäèðäëàãûí àâòîìàò ñèñòåìèéí èíæåíåð
- ïðîãðàììèñò èíæåíåð
- òîõèðóóëãà, õýìæèëò, ÷àíàðûí èíæåíåð
- çàñâàð, ¿éë÷èëãýýíèé ìåõàíèê èíæåíåð
- ìåõàíèê, çîõèîí á¿òýýëòèéí èíæåíåð.
Äèïëîìûí àæëûí ºìíºõ äàäëàãûí ÿâöàä òºãñºã÷ îþóòàí íü äèïëîìûí àæëûí ñýäýâòýé õîëáîî
á¿õèé äàðààõ ìàòåðèàëóóä öóãëóóëæ, íýãòãýõ øààðäëàãàòàé. ¯¿íä:
- ñóäàëæ áóé òîíîã òºõººðºìæèéí êèíåìàòèê ñõåì, ëàâëàõ ìàòåðèàëóóä;
- ñóäàëæ áóé òåõíîëîãèéí ïðîöåññèéí ñõåì, àæèëëàõ çàð÷èì;
- øèíæëýõ óõààí, òåõíèêèéí ñýòã¿¿ë¿¿ä;
- òåõíèêèéí íîðì íîðìàòèâ, ñòàíäàðò, ïðîãðàìì õàíãàìæ;
- ýä àíãèéí êàòàëîã, óäèðäëàãûí ýëåêòðîí ñõåì, òåõíèê õàíãàìæ;
- èíòåðíåòèéí ìýäýýëýë;
- äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí á¿ëýã á¿ðèéã áîëîâñðóóëàõàä øààðäàãäàõ àðãà ç¿éí
ìàòåðèàëóóä áàãòàíà.
1.3.1. ¯éëäâýðëýë, òåõíîëîãèéí ÷èãëýëýýð àâòîìàòæóóëàõ ñèñòåì, äýä ñèñòåì òºñºëëºõ
äèïëîìûí àæëûí õ¿ðýýíä äàðààõ ºãºãäë¿¿äèéã öóãëóóëàõ øààðäëàãàòàé:
àâòîìàòæóóëàõ îáúåêò áîëîõ ¿éëäâýð, öåõèéí òåõíîëîãè ïðîöåññ, òîíîã òºõººðºìæèéí
òàëààðõ òåõíèê, ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, êèíåìàòèê áîëîí òåõíîëîãè ñõåì;
àâòîìàòæóóëàõ îáúåêòèéí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààðõ äýëãýðýíã¿é ìýäýýëýë,
ìàòåìàòèê çàãâàð çîõèîõîä øààðäëàãàòàé òîîí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä;
¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýìæ, ¿ð àøèã, òîíîã òºõººðºìæ àøèãëàëòûí òºâøèí, ýíåðãè, öàã
õóãàöàà, õºðºí㺠çàðöóóëàëò áîëîí íººö àøèãëàëòûí ¿ç¿¿ëýëòòýé õîëáîî á¿õèé òîîí
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, òîäîðõîéëîã÷ íîðì, òàðèô, àæëûí ãîðèì ãýõ ìýò ìàòåðèàëóóä.
7

8. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
1.3.2. Àâòîìàò ñèñòåì, àâòîìàò òºõººðºìæ çîõèîí á¿òýýõ ÷èãëýëèéí äèïëîìûí àæèë, òºñºë
ã¿éöýòãýõýä äàðààõ ºãºãäë¿¿äèéã öóãëóóëàõ øààðäëàãàòàé:
ººðèéí ýõ îðîí áîëîí ãàäààä óëñ îðíóóäàä õýðýãëýãäýæ áóé àâòîìàò òîíîã
òºõººðºìæ¿¿äèéí õàðüöóóëñàí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, òýäãýýðèéí äàâóó áà ñóë òàëóóä;
òóõàéí àâòîìàò òºõººðºìæèéã àøèãëàæ áîëîõ ñàëáàðóóä, òºðºë á¿ðèéí àæ àõóéí
õýâøëèéí áàéãóóëëàãóóä äàõü ýðýëò õýðýãöýý;
òîõèðîõ àâòîìàò òºõººðºìæèéí á¿òýö, ò¿¿íèé öàõèëãààí áîëîí ýëåêòðîí ñõåì,
òýäãýýðèéí ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä;
àâòîìàò òºõººðºìæèéã á¿ðä¿¿ëýõ ýëåìåíò, ýä àíãè, àøèãëàãäàõ ìàòåðèàëûí
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, òºñºëëºí áóé õèéö, àâòîìàò òºõººðºìæèéí íàéäâàðòàé àæèëëàãàà,
áàòàëãààò õóãàöààíû òàëààðõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, òåõíèê, ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøãèéí
õàðüöóóëñàí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä.
1.3.3. Ýðäýì øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû ÷èãëýëèéí äèïëîìûí àæèë, òºñºë ã¿éöýòãýõ ¿åä
òóðøèëò ñóäàëãàà, ìàòåìàòèê áîëîâñðóóëàëò õèéõýä øààðäàãäàõ ìàòåðèàëóóä
Äàäëàãûã ïðîôåññîðûí áàãààñ òîìèëîãäñîí áàãø çîõèîí áàéãóóëæ, äàäëàãàòàé õîëáîîòîé
á¿õ àñóóäëûã øèéäíý. Äàäëàãà äóóññàíû äàðàà äàäëàãûí ÿâöàä öóãëóóëæ,
áîëîâñðóóëñàí ìàòåðèàëûí òîâ÷ òàéëàíã 15 - 20 õóóäàñò áàãòààæ áè÷íý. Ýíý òàéëàíä
äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëñàí áàéíà. Äèïëîìûí àæëûí ºìíºõ
äàäëàãûí òàéëàíã îþóòàí äàäëàãà óäèðäñàí áàãø, äèïëîìûí àæëûí óäèðäàã÷ íàðûí ºìíº
õàìãààëíà. Ýåðýã ¿íýëãýý àâñàí îþóòàí äèïëîìûí àæèë, òºñºë ã¿éöýòãýõ ýðõ àâíà.
Äèïëîìûí àæèë, òºñºë áîëîâñðóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà 14 äîëîî õîíîãèéí õóãàöààíä
ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãººíèé äàãóó ÿâàãäàíà. Ñóðãàëòûí íýãäñýí õóàíëèéí 3 äóãààð äîëîî
õîíîãò ñýäâèéí äàãóó òºãñºëòèéí àæëûã ã¿éöýòãýõýä çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé 12 öàãèéí
òîéì ëåêöýíä òºãñºõ îþóòàí çààâàë ñóóñàí áàéíà. Óäèðäàã÷èéí áàòàëñàí ñýäýâ÷èëñýí
òºëºâëºãºº íü äèïëîìûí àæèë, òºñºë äýýð òºãñºã÷ îþóòíû àæèëëàæ áóé áàéäëûã õÿíàõ
¿íäñýí áàðèìò áè÷èã áàéõ áîëíî. Òºãñºõ îþóòàí íü äèïëîìûí àæëûí óäèðäàã÷ààñ òîãòîîñîí
ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãººíèé äàãóó äèïëîìûí àæèë, òºñºë ã¿éöýòãýõ ÿâöäàà óäèðäàã÷ààñ
8

9. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
ãàäíà áóñàä áàãø íàðààñ çºâëºãºº àâ÷, ïðîôåññîðûí áàãààñ òîãòîîñîí õóâààðèéí äàãóó
äèïëîìûí àæëûí ÿâöûí ¿çëýãýýð õÿíóóëæ, ä¿ãí¿¿ëíý.
Äèïëîìûí àæëûí ¿çëýãèéã õóâààðèéí äàãóó ïðîôåññîðûí áàãèéí áàãø íàð ãóðâàí óäàà
õèéíý. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ÿâöûí ¿çëýã áà óäèðäàã÷èéí íèéò îíîî 50 áàéõ áºãººä ¿¿íèé
20 îíîîã óäèðäàã÷, 30 îíîîã ¿çëýãèéí ÿâöàä áàãèéí áàãø òóñ á¿ðäýý ã¿éöýòãýëýýð íü
ãàðãàæ, äèïëîìûí àæèë, òºñºë õàìãààëóóëàõ òºãñºëòèéí êîìèññèéí íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà
îíîîã íýãòãýíý. Óðüä÷èëñàí õàìãààëàëòûã ± 20 îíîîãîîð ïðîôåññîðûí áàã ä¿ãíýíý. Óðüä÷èëñàí
õàìãààëàëòûí ä¿íãèéí íèéëáýðèéã òºãñºõ îþóòíû óðüä÷èëñàí ä¿í ãýíý. Òºãñºõ îþóòíû
äèïëîìûí àæëûí òºñëèéí ã¿éöýòãýëä “ÑÏ” áîëîí “ÍÏ” òýìäýãëýãýý òóñ òóñ õèéæ áîëíî.
2.
Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí õàìãààëàëòûí çîõèîí áàéãóóëàëò
2.1. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí óðüä÷èëñàí õàìãààëàëò
Óðüä÷èëñàí õàìãààëàëòàä äàðààõ øààðäëàãûã õàíãàñàí îþóòàí îðíî. ¯¿íä:
- äèïëîìûí àæëûí ¿çëýãò á¿ðýí õàìðàãäàæ, ¿íýëãýý àâñàí áàéõ;
- äèïëîìûí àæëûí ¿çëýãèéí ÿâöûã ¿íýëãýýíèé õóóäàñ äýýð òàâèóëñàí (2-ð õàâñðàëò
¿ç) áàéõ;
- äèïëîìûí àæëûí òºñëèéí 95%-èàñ äîîøã¿é õýñãèéã õèéæ, óäèðäàã÷ààñ çºâøººðºë
àâñàí áàéõ;
- òºëáºðºº á¿ðýí òºëñºí áàéõ øààðäëàãàòàé.
Óäèðäàã÷
áàãø
òºãñºõ
îþóòíû
¿íýëãýýã,
òîäîðõîéëîëòûí
õàìò
óðüä÷èëñàí
õàìãààëàëòààñ ºìíº äèïëîìûí àæèë õàìãààëóóëàõ òºãñºëòèéí ñàëáàð êîìèññèéí íàðèéí
áè÷ãèéí äàðãàä ºãíº.
Óðüä÷èëñàí õàìãààëàëòàä îðæ, çîõèõ ¿íýëãýý àâñàí îþóòàí
ã¿éöýòãýñýí äèïëîìûí àæèë, òºñºë人 õºíäëºíãèéí ø¿¿ìæëýã÷èéí ñàíàë àâ÷, äèïëîìûí àæèë
õàìãààëàõààñ ãóðàâ õîíîãèéí ºìíº ñàëáàð êîìèññèéí íàðèéí áè÷ãèéí äàðãàä õ¿ëýýëãýí ºãñºí
áàéíà. Ñàëáàð êîìèññèéí íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà äàðààõ øààðäëàãûã õàíãàñàí äèïëîìûí
àæèë, òºñëèéã õ¿ëýýí àâíà. ¯¿íä:
äèïëîìûí àæëûí äîòóóð í¿¿ð, òºãñºõ îþóòíû ¿íýëãýýíèé õóóäàñ áîëîí á¿ëýã á¿ðèéí ºìíºõ
÷èìýã í¿¿ðýíä ãàðûí ¿ñýã çóðàãäñàí áàéõ;
9

10. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
äèïëîìûí àæèë íü ¿ã ¿ñýã, íàéðóóëãûí õóâüä á¿ðýí õÿíàãäàæ, çàñâàðëàãäñàí áàéõ;
äèïëîìûí àæèë á¿ðýí áîëîí á¿ðäýë õàòóó õàâòàñààð õàâòàñëàãäñàí áàéõ;
äèïëîìûí àæëûí óäèðäàã÷, ø¿¿ìæëýã÷èéí òîäîðõîéëîëò àâñàí áàéõ;
ÖÄ äýýð äèïëîìûí àæèë, òºñ뺺 õóóëáàðëàñàí áàéõ øààðäëàãàòàé.
2.2. Äèïëîìûí àæèë õàìãààëàõûí ºìíºõ áè÷èã áàðèìòûí á¿ðä¿¿ëýëò
Äèïëîìûí àæëûí äýëãýðýíã¿é òàéëáàð áè÷ëýã, áîëîâñðóóëñàí òºñºë òîîöîî, çóðãèéí
ìàòåðèàëóóä äýýð äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí óäèðäàã÷, çºâëºã÷ íàð ãàðûí ¿ñýã çóðñàí áàéíà.
Äèïëîìûí àæëûí óäèðäàã÷ íü óäèðäñàí àæëûíõàà òîäîðõîéëîëò áè÷íý. Äèïëîìûí àæèë
õàìãààëàõààñ 5 õîíîãèéí ºìíº äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí èæ á¿ðýí áàðèìò áè÷ãèéã äèïëîìûí
àæèë, òºñºë õàìãààëóóëàõ òºãñºëòèéí ñàëáàð êîìèññèéí íàðèéí áè÷ãèéí äàðãàä ºãºõ
øààðäëàãàòàé. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí èæ á¿ðýí áàðèìò áè÷èã äàðààõ ç¿éëñýýñ á¿ðäýíý.
¯¿íä:
îþóòàí, óäèðäàã÷, ø¿¿ìæëýã÷, àëáàí ¸ñíû áà ýäèéí çàñãèéí çºâëºõ, áàãèéí
ïðîôåññîð òóñ á¿ðýýð ãàðûí ¿ñýã çóðóóëñàí äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí
äýëãýðýíã¿é òàéëáàð áè÷èã;
àâòîìàò óäèðäëàãûí ñèñòåìèéí áëîê ñõåìèéí çóðàã, óäèðäëàãûí ñèñòåìèéí
ýëåêòðîí õýëõýýíèé á¿ä¿¿â÷, ñèìóëÿöèéí çóðàã, óäèðäëàãûí ïðîãðàìì;
óäèðäàã÷èéí òîäîðõîéëîëò;
äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ø¿¿ìæ;
äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ¿ð ä¿íã ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý, ñóðãàëòàíä
íýâòð¿¿ëñýí áîëîõûã áàòëàõ áàðèìò áè÷èã.
10

11. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
2.3. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí óäèðäàã÷èéí òîäîðõîéëîëòûí àãóóëãà
Äèïëîìûí àæëûí óäèðäàã÷ òîäîðõîéëîëòäîî äàðààõ ç¿éëñèéí òàëààð áè÷íý. ¯¿íä :
- äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ã¿éöýòãýëèéí òàëààðõ òîâ÷ ¿íýëãýý;
- ºãºãäñºí äààëãàâàð ã¿éöýòãýñýí àæèëä òîõèðñîí áàéäàë;
- äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí á¿ëýã á¿ðèéí áîëîâñðóóëàëòûí á¿ðýí áàéäàë, á¿ëýã õîîðîíäûí
ëîãèê õîëáîî;
- îþóòíû ã¿éöýòãýñýí àæëûí ñèñòåìò ÷àíàð;
- îþóòàí äèïëîìûí àæèë, òºñºë äýýð áèå äààí àæèëëàñàí áàéäàë;
- ñýäýâòýé õîëáîî á¿õèé íîì, ñóðàõ áè÷èã, ãàðûí àâëàãà, èíòåðíåòèéí ìýäýýëýë
àøèãëàñàí áàéäàë;
- îþóòíû õýðýãëýýíèé ïðîãðàììóóäûã àøèãëàõ ÷àäâàðûí òºâøèí;
- äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ¿ð ä¿íã ¿éëäâýðëýë ¿éë÷èëãýý, ñóðãàëòàíä íýâòð¿¿ëýõ
áîëîìæèéí òàëààðõ ¿íýëýëò ä¿ãíýëò;
- Ä525500 èíäåêñòýé ìýðãýæëèéã ýçýìøèõ îþóòíû ÷àäâàð, ìýäëýã, äàäëàãûí òàëààðõ
ä¿ãíýëò;
- ãàäààä, äîòîîäûí ìàãèñòðàíòóð, äîêòîðàíòóðò ñóðàëöóóëàõ ñàíàë.
2.4. Äèïëîìûí àæëûí ø¿¿ìæèéí àãóóëãà
Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ø¿¿ìæ íü äàðààõ àñóóäëûã òóñãàñàí áàéíà:
- äèïëîìûí ñýäýâ öàã ¿åý îëñîí ýñýõ;
- áîëîâñðóóëñàí äèïëîìûí àæèë ºãºãäñºí äààëãàâàðò òîõèðñîí ýñýõ;
- äààëãàâàð áîëîâñðóóëñàí áàéäàë íü òåõíèê, ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýë, ñóäàëãààíû
àðãà ç¿é, òåõíèêèéí òºñºë òîîöîî, êîìïüþòåðèéí ñèìóëÿöè, áèåòýýð áîëîâñðóóëñàí
ýëåêòðîí õýëõýý, òåõíèê áîëîí ïðîãðàìì õàíãàìæèéí áîëîâñðóóëàëò, ýäèéí çàñãèéí
øèéäë¿¿ä ºðãºí õ¿ðýýã õàìàðñàí ýñýõ;
- ñóäàëãààíû îíîëûí òºâøèí, äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí á¿ëýã á¿ðò õèéñýí èíæåíåðèéí
øèéäëèéí òºâøèí íü ¿éëäâýðëýëèéí ïðàêòèê íºõöºëèéã òîîöñîí ýñýõ;
11

12. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
- ãàäààä, äîòîîäûí òåõíèê, òåõíîëîãèéí îëîëò, òóðøëàãûã òóñãàñàí ýñýõ;
- òàéëáàð áè÷ëýã, ãðàôèê çóðàã íü ñòàíäàðò øààðäëàãûã õàíãàñàí ýñýõ.
Ò¿¿í÷ëýí îþóòàíä èíæåíåðèéí ìýðãýæëýýð áàêàëàâðûí çýðýã îëãîõ ýñýõ ñàíàë,
äèïëîìûí àæëûí ¿íýëãýýíèé àñóóäëûã äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ø¿¿ìæèä òóñãàíà.
2.5. Äèïëîìûí àæèë, òºñºë õàìãààëàõ èëòãýëèéí àãóóëãà
Äèïëîìûí àæèë, òºñºë õàìãààëàõ èëòãýë íü 15 ìèíóòûí õóãàöààíä ¿ðãýëæèëíý. Èëòãýëä
îþóòàí ã¿éöýòãýñýí àæëûíõàà ìºí ÷àíàðûã òóñãàíà. Èëòãýëèéã ÏîwýðÏîéíò áîëîí ò¿¿íòýé
èæèë ïðîãðàìì äýýð áýëòãýñýí áàéíà. Èëòãýëèéí á¿òýö íü äàðààõ ç¿éëñèéã àãóóëñàí
áàéíà:
- äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ñýäýâ, ò¿¿íèéã ñîíãîõ ¿íäýñëýë, öàã ¿åòýéãýý õîëáîãäîõ
áàéäàë, äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí çîðèëãî (1 ìèí);
- äýâø¿¿ëñýí çîðèëòóóäûã øèéäñýí àðãà, àðãà÷ëàë (2 ìèí);
- îþóòíû áèå äààí õèéñýí á¿òýýë÷ àæèë, ã¿éöýòãýñýí àæëûí ìºí ÷àíàð, äèïëîìûí àæèë,
òºñëèéí øèíýëýã òàë, îíöëîí òýìäýãëýõ çóðàã, ñõåì, òîîöîî, òîìü¸î, ¿ð ä¿í (10 ìèí);
- äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøãèéã ¿íýëñýí òîîöîî (1 ìèí);
- ã¿éöýòãýñýí àæëûí òàëààðõ ä¿ãíýëò, äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ñýäýâòýé õîëáîîòîé
èðýýä¿éä õèéõ àæëóóä (1 ìèí).
3. Äèïëîìûí àæèë, òºñºëä òàâèãäàõ ¿íäñýí øààðäëàãóóä
3.1. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ñýäâ¿¿ä
Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ñýäýâ íü ñàëáàðûí ¿éëäâýð, ïðîôåññîðûí áàã áîëîí ýðäýì
øèíæèëãýýíèé áàéãóóëëàãóóäûí çîðèëòóóäûã òóñãàñàí áàéõ øààðäëàãàòàé. Äèïëîìûí
àæèë, òºñëèéí ñýäýâ äàðààõ àñóóäëóóäûã õºíäñºí áàéíà. ¯¿íä:
- óäèðäëàãà, òîõèðóóëãûí ñèñòåì, ò¿¿íèé ïðîãðàìì õàíãàìæ áîëîí òåõíèê õàíãàìæ
çîõèîõ;
- ìåõàíèê àæèëëàãààòàé òåõíîëîãè ¿éë àæèëëàãààã àâòîìàòæóóëàõ;
12

13. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
- á¿ðýí áà õàãàñ àâòîìàò àæèëëàãààòàé òîíîã òºõººðºìæèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ;
- á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðñºëäºõ ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí àâòîìàò
òºõººðºìæ¿¿ä çîõèîí á¿òýýõ;
- ìýäýýëýë õ¿ëýýí àâàõ, áîëîâñðóóëàõ, õóâèðãàõ, äàìæóóëàõ áà àøèãëàõ ¿éë
àæèëëàãààíä
õ¿íèé øóóä îðîëöîîã á¿ðýí, õýñýã÷ëýí ÷ºëººëºõ àâòîìàò
òºõººðºìæ¿¿ä çîõèîí á¿òýýõ.
Ä525500 èíäåêñòýé õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò ìýðãýæëèéí áàêàëàâðûí çýðýã
õàìãààëàõ äèïëîìûí àæèë, òºñ뺺ð äàðààõ îáúåêò¿¿äèéã ñîíãîíî:
- ñàëáàðûí àâòîìàò òîíîã òºõººðºìæ¿¿ä çîõèîí á¿òýýõ áóþó áîëîâñðîíãóé áîëãîõ;
- ¿íäñýí, òóñëàõ ¿éëäâýðëýëèéí õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã àâòîìàòààð õÿíàõ, øàëãàõ
áîëîí ¿íýëýõ òºõººðºìæ¿¿ä çîõèîí á¿òýýõ áóþó áîëîâñðîíãóé áîëãîõ;
- òîíîã òºõººðºìæ áîëîí òåõíîëîãèéí ïðîöåññèéí ìàòåìàòèê çàãâàð çîõèîõ;
- óäèðäëàãûí ïðîãðàìì çîõèîõ á¿òýýõ áóþó áîëîâñðîíãóé áîëãîõ;
- àâòîìàò òºõººðºìæ áèåòýýð çîõèîí á¿òýýõ;
- ¿éëäâýðëýëèéí òóðøèëò, ýðäýì øèíæèëãýýíèé ñóäàëãàà áîëîí ñóðãàëò ÿâóóëàõ
çîðèóëàëòûí ëàáîðàòîðèéí àâòîìàò òîíîã òºõººðºìæ çîõèîí á¿òýýõ áóþó áîëîâñðîíãóé
áîëãîõ.
Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ñýäâèéí õàìðàõ öàð õ¿ðýýíýýñ õàìààð÷, äèïëîìûí àæèë, òºñºë
ã¿éöýòãýã÷ íü õóâü õ¿í áóþó òºñºë ã¿éöýòãýõ áàã áàéæ áîëíî. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéã
áàãààðàà ã¿éöýòãýõ ìºí ÷àíàð íü öîãö äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí åðºíõèé íýãýí çîðèëãûã
õàðèëöàí óÿëäàà õîëáîîíä íýãòãýõ õýä õýäýí çîðèëòóóäûã òºãñºã÷ îþóòàí òóñ á¿ðýýð áèå
äààí øèéäâýðë¿¿ëýõýä îðøèíî. Áàãààð äèïëîìûí àæèë, òºñºë òºñºëëºõ ¿åä îþóòàí òóñ á¿ð
ººð ººðèéí òàéëáàð áè÷ëýã, ãðàôèê çóðàãëàëûí ìàòåðèàëûã á¿ðä¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé.
Ýäèéí çàñãèéí á¿ëýã íü íýã åðºíõèé á¿ëýã áàéæ áîëíî. Àâòîìàòæóóëàëòûí ñèñòåìèéã îíîëûí
õóâüä ñóäëàõ, ¿éë àæèëëàãààã çàãâàð÷ëàõûã øààðäñàí äèïëîìûí àæèë, òºñºë
ñóäàëãààíû øèíæ ÷àíàðòàé áàéíà. Ýíý òîõèîëäîëä ýäèéí çàñãèéí á¿ëýãò òóõàéí àæëûã
ã¿éöýòãýõýä çàðöóóëñàí çàðäëûã íàðèéâ÷ëàí ãàðãàíà. Àëü íýã ñàëáàðûí ¿éëäâýð äèïëîìûí
13

14. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
àæèë, òºñëèéí ñýäâèéã ñàíàë áîëãîõûã çºâøººðºãääºã. Ãýâ÷ ýíý àñóóäëààðõ ýöñèéí
øèéäâýðèéã ïðîôåññîðûí áàã ãàðãàõ ýðõòýé.
3.2. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí á¿òýö, àãóóëãà
Äèïëîìûí àæèë, òºñºë íü òàéëáàð áè÷ëýã áîëîí ãðàôèê çóðãààñ á¿ðäýíý. Òàéëáàð
áè÷ëýãèéí õýìæýý À4 ôîðìàòûí õýìæýýòýé 50 õóóäñààñ áàãàã¿é õýâëýìýë áè÷ëýã áàéõ
øààðäëàãàòàé. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéã À4 õýìæýýòýé öààñíû íýã òàë äýýð õóóäñûí
òîëãîé òàëààñ 15 ìì, õºë òàëààñ 25 ìì, áàðóóí çàäãàé òàëààñ 15 ìì, ç¿¿í øèë òàëààñ 30 ìì
çàé àâ÷, í¿¿ðíèé äóãààðûã áàðóóí äîîä õýñýãò áàéðëóóëàí áè÷íý. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéã
õýðýãëýýíèé Ìèöðîñîôò Wîðä, ÈíÄýñèãí ïðîãðàìì àøèãëàí, íýã òºðëèéí øðèôòýýð 12 ïò
¿ñãèéí ºíäºðòýé, ìºð õîîðîíä 1.5 çàéòàé áè÷íý. ¯íäñýí á¿ëýã íü áàãà á¿ëýã, ç¿éë ãýæ
õóâààãäàõ áîëîìæòîé. Á¿ëýã, áàãà á¿ëýã áà ç¿éëèéã äóãààðëàñàí òîîíóóäûí õîîðîíä öýã
òàâüæ òýìäýãëýíý. Òóõàéëáàë: 2.1.4. ãýæ áè÷ñýí áàéâàë ýíý íü õî¸ðäóãààð á¿ëãèéí
íýãä¿ãýýð áàãà á¿ëãèéí äºðºâä¿ãýýð ç¿éë ãýñýí òýìäýãëýãýý áîëíî. Á¿õ ìàòåìàòèê áè÷ëýã
Ýqóéòèîí, ÌàòõÖÀÄ, ÌàòõÌàãüö ïðîãðàììààð áè÷èãäýõ áºãººä ìàòåìàòèê áè÷ëýã íü 12 ïò
ºíäºðòýé áàéíà. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí òàéëáàð áè÷ëýã, ãðàôèê, çóðàã, òºñºë òîîöîîíä
òàâèãäàõ ñòàíäàðò øààðäëàãûã ÈÑÎ ñòàíäàðòûí äàãóó ã¿éöýòãýíý.
Òàéëáàð áè÷ëýã, çóðàã, ãðàôèê, õ¿ñíýãò, òîìü¸î, ïðîãðàììààð äèïëîìûí àæëûí òºñëèéí
¿íäñýí àãóóëãûã ãàðãàíà. Äèïëîìûí àæèë, òºñºë çîõèîã÷èéí áèå äààí ã¿éöýòãýñýí àæëûã
îíöëîõ á¿òýýë÷ õýñãèéã òàéëáàð áè÷ëýã áîëîí èëòãýëèéí ìàòåðèàëä íàðèéí òóñãàõ áà ººð
çîõèîã÷äûí ìàòåðèàëûã àøèãëàñàí áîë çîõèõ ýõ ¿¿ñâýðèéã õàâñðàëòàä çààíà. Òºñºëëºõ
àðãûí ñîíãîëò, ã¿éöýòãýñýí òîîöîî, ãàðãàñàí øèéäâýð çýðãèéã òîâ÷ ¿íäýñëýëèéí õàìò á¿ëýã
á¿ðèéí ýöýñò ä¿ãíýëòýýð ãàðãàíà. Íèéòýä òîäîðõîé ç¿éëñèéã ¿íäýñëýë áîëãîõ, èæèë
òºðëèéí òîîöîîã äàõèí äàâòàõ øààðäëàãàã¿é.
Òàéëáàð áè÷ëýã íü äàðààõ ç¿éëñèéã áàãòààíà:
- äèïëîìûí àæëûí í¿¿ð õóóäàñ (3-ð õàâñðàëò ¿ç),
- äîòóóð í¿¿ð (4-ð õàâñðàëò ¿ç),
- äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí äààëãàâàð, ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº,
14

15. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
- òîâ÷ àãóóëãà (îðîñ, àíãëè õýë äýýð),
- ãàð÷èã,
- óäèðòãàë,
- ñóäàëãààíû áîëîí åðºíõèé õýñýã (Ü á¿ëýã),
- òºñºë òîîöîîíû õýñýã (Û á¿ëýã),
- çîõèîí á¿òýýëòèéí õýñýã (ÛÜ á¿ëýã),
- ýäèéí çàñãèéí õýñýã (ÜÂ á¿ëýã),
- ä¿ãíýëò,
- àøèãëàñàí ìàòåðèàëûí æàãñààëò,
- õàâñðàëòóóä.
Òàéëáàð áè÷ëýãèéí á¿ëýã á¿ðèéí õýìæýý, àãóóëãà áîëîí çóðãèéí ìàòåðèàëûí òîîã äàðààõ
õ¿ñíýãòýä æèøýý áîëãîí õàðóóëàâ.
1 ä¿ãýýð õ¿ñíýãò
Äèïëîìûí àæëûí áè÷ëýãèéí á¿òýö
Á¿ëýã
Óäèðòãàë
Ñóäàëãààíû áîëîí
åðºíõèé õýñýã
Àãóóëãà
Ñýäâèéí öàã ¿åý îëñîí àñóóäàë, ¿éëäâýðëýë,
íººöèéí ¿ð àøãèéã íýìýãä¿¿ëýõ, óäèðäëàãûã
ñàéæðóóëàõ, àâòîìàò òîíîã òºõººðºìæèéã çîõèîí
á¿òýýõ ¿¿äíýýñ äèïëîìûí àæèë, òºñëèéã õèéõ
çàéëøã¿é ¿íäýñëýëèéã äýâø¿¿ëýõ
1.1. Ñóäàëãààíû îáúåêòèéí ¿íäñýí øèíæ ÷àíàð,
àâòîìàòæóóëàëòûí òºâøèí, óäèðäëàãûí ñèñòåìèéí
îíöëîã, òºðºë, á¿òýö, òåõíèê áà ýäèéí çàñãèéí
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä
1.2. ªãºãäñºí ñýäâèéí äàãóó ºìíº õèéãäñýí
ñóäàëãàà øèíæèëãýýíèé àæëûí òîéì, ýõ îðíû áîëîí
ãàäààä îðíû òóðøëàãûã õàðüöóóëàõ, öààøèä
áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àðãà çàìóóä
1.3. Äèïëîìûí àæëûí ñýäâèéí õ¿ðýýíä øèéäýõ
çîðèëãî áà çîðèëòóóäûã òîäîðõîéëîõ, çîðèëòóóäûã
õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà çàìóóä, òîâ÷ ä¿ãíýëò
2.1. Ñîíãîñîí îáúåêòèéí ¿éë àæèëëàãààíû ìàòåìàòèê
çàãâàð çîõèîõ
15
Õýìæýý
2-3 õóóäàñ
2-4 çóðàã
10-15 õóóäàñ
2-6 çóðàã
35-50 õóóäàñ

16. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
Òºñºë òîîöîîíû
õýñýã
Çîõèîí á¿òýýëòèéí
õýñýã
Ýäèéí çàñãèéí
õýñýã
Ä¿ãíýëò
Àøèãëàñàí
ìàòåðèàëûí
æàãñààëò
Õàâñðàëò
2.2. Îáúåêòèéí øèíæ ÷àíàðò ÌàòËÀÁ ïðîãðàìì
àøèãëàí àíàëèç õèéõ
2.3. ÎÍ/ÎÔÔ, Ï, ÏÈ, ÏÄ áà ÏÈÄ êîíòðîëëåðûí ñîíãîëò
õèéæ, óäèðäëàãûí ñèñòåì òºñºëëºõ, ¿íäñýí
ïàðàìåòðóóäûí óòãûã ÌàòËÀÁ ïðîãðàìì àøèãëàí
îíîâ÷ëîõ
2.4. Òºñºë òîîöîîíû òàëààðõ òîâ÷ ä¿ãíýëò
(äèïëîìûí àæèë, òºñºë òîîöîîíû
õýñãèéã
áîëîâñðóóëàõ àðãà÷èëñàí çààâðûã ¿ç)
3.1. Ìýäðýã÷èéí ñîíãîëò, àæèëëàõ çàð÷èì
3.2. Ìèêðîêîíòðîëëåðûí ñîíãîëò, îíöëîã øèíæ ÷àíàð,
¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä
3.3. ÿéöýòãýõ òîíîã òºõººðºìæèéí ñîíãîëò,
àæèëëàõ çàð÷èì, ¿íäñýí øèíæ ÷àíàðóóä
3.4. Óäèðäëàãûí àëãîðèòì çîõèîõ, ïðîãðàìì÷ëàëûí Ñ
áóþó ÏÈÖ Áàñüö Ïðî õýë àøèãëàí óäèðäëàãûí
ïðîãðàìì áîëîâñðóóëàõ
3.5. Ïðîòýóñ ïðîãðàìì àøèãëàí, óäèðäëàãûí ¿éë
àæèëëàãààã òóðøèæ øàëãàõ
3.6. Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä óäèðäàã÷èéí
çºâøººð뺺ð óäèðäëàãûí ñèñòåìèéã áèåòýýð
çîõèîí á¿òýýõ
(äèïëîìûí àæëûí çîõèîí á¿òýýëòèéí õýñãèéã
áîëîâñðóóëàõ àðãà÷èëñàí çààâðûã ¿ç)
Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ¿ð àøãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí
òîîöîî:
Õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýìæýý, àøèãëàëòûí çàðäàë,
äèïëîìûí àæèë, òºñëèéã ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý,
ñóðãàëòàä íýâòð¿¿ëñýí ¿ð àøèã
¯íäñýí ä¿ãíýëò, õ¿ðýõ ¿ð ä¿í, ¿éëäâýðëýë,
¿éë÷èëãýý, ñóðãàëò áà ñóäàëãààíä íýâòð¿¿ëýõ
áîëîìæ, öààøèä áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àðãà çàìóóä,
Äèïëîìûí àæèë, òºñºë áîëîâñðóóëàõàä àøèãëàñàí
íîì, ñóðàõ áè÷èã, ñýòã¿¿ë, íîðì íîðìàòèâ,
ñòàíäàðòóóäûã äóãààðëàñàí æàãñààëò
Áîëîâñðóóëñàí ïðîãðàììûí ýõ, òàéëáàð, õ¿ñíýãò,
á¿ä¿¿â÷, çóðàã, ãðàôèê, òåõíèêèéí çóðàã,
áèåòýýð õèéñýí á¿òýýëèéí ôîòî çóðàã, ÖÄ, ÄÂÄ
ãýõ ìýò
16
5-10 çóðàã
10-15 õóóäàñ
6-10 çóðàã
3-5 õóóäàñ
2-3 õ¿ñíýãò
1-2 õóóäàñ

17. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
Òàéëáàð áè÷ëýãò áàéíãà õýðýãëýãäñýí ìýðãýæëèéí ò¿ëõ¿¿ð ¿ã, ãîë íýð òîìü¸îíû
òàéëáàð òîëèéã õàâñàðãàõ áîëîìæòîé (9-ð õàâñðàëò ¿ç). Ìýðãýæëèéí îíöëîã á¿õèé íýð
òîìü¸î, õîâîð õýðýãëýãääýã òîâ÷èëñîí ¿ãèéí òýìäýã, òýìäýãëýë àøèãëàâàë “Òîâ÷èëñîí íýð
òîìü¸îíû òàéëáàð” ãýñýí ãàð÷èã äîîð òýäãýýðèéí æàãñààëòûã òàéëáàðòàé íü áè÷íý (10-ð
õàâñðàëò ¿ç). Ýíýõ¿¿ æàãñààëò áîëîí íü íýð òîìü¸îíû òàéëáàð òîëèéã öàãààí òîëãîéí ¿ñãèéí
äàðààëëààð áàéðëóóëíà.
4. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí á¿ëýã á¿ðèéã
ã¿éöýòãýõ àðãà÷èëñàí çààâàð
Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí óäèðòãàë õýñýã
Óäèðòãàëä ñóäàëæ áóé àñóóäëûí ºíººãèéí òºëºâ áàéäàë, ñýäâèéã áîëîâñðóóëàõ
¿íäýñëýë, àíõíû ºãºãäë¿¿äèéã òîâ÷ áàéäëààð îíöîëæ äóðüäàíà.
Ñýäâèéí òóëãàìäñàí
àñóóäàë, øèíýëýã áàéäëûã ¿íäýñëýæ, ¿éëäâýðëýëèéí ¿ð àøãèéã äýýøë¿¿ëýõ,
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ, ýíåðãè, õºðºíãº, õ¿í õ¿÷, öàã õóãàöàà õýìíýõ
àñóóäàëòàé õîëáîîòîéãîîð òºñëèéí çîðèëãûã äýâø¿¿ëýí òàâèíà. Äèïëîìûí àæèë, òºñºë
áè÷èõäýý ñýäýâòýé øóóä õàìààðàëã¿é åðºíõèé õýëýëö¿¿ëãýýñ çàéëñõèéõ õýðýãòýé.
Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ñóäàëãààíû õýñýã
Äèïëîìûí àæëûí ñýäâèéí ýíý õýñýãò äàðààõ àñóóäëóóäàä ñóäàëãàà õèéíý. ¯¿íä:
I.
òóõàéí òîíîã òºõººðºìæ áîëîí òåõíîëîãè ïðîöåññò àâòîìàò óäèðäëàãûí ñèñòåì
õýðýãëýõ áîëîìæóóä, àâòîìàòæóóëàëò, ìåõàíèêæóóëàëòûí òºâøèíä ¿íýëýëò
ä¿ãíýëò ºãºõ, óäèðäëàãûí ñèñòåì õýðýãëýñíýýð ¿¿ñýõ ýäèéí çàñãèéí ¿ð
àøãèéí ñóäàëãàà;
II.
äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí äààëãàâðûí òåõíîëîãèéí ïðîöåññèéí ñóäàëãàà,
àøèãëàãäàæ áóé òîíîã òºõººðºìæèéí ñóäàëãàà, ìýäðýã÷èéí ñóäàëãàà,
óäèðäëàãûí õýñãèéí ñóäàëãàà, ã¿éöýòãýõ ìåõàíèçìèéí ñóäàëãàà;
III.
ºãºãäñºí ñýäâèéí äàãóó ºìíº íü õèéãäñýí øèéäë¿¿äèéí òàëààðõ ñóäàëãàà,
áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àðãà çàìóóä;
17

18. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
IV.
äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí çîðèëòóóäûã øèéäâýðëýõ àðãà çàìóóä áàãòàíà.
Ýíý á¿ëýãò ñóäàëãààíû îáúåêòèéí ìåõàíèêæóóëàëò, àâòîìàòæóóëàëòûí òºâøèíä ¿íýëãýý
ºãíº. Àâòîìàò óäèðäëàãûí ñèñòåì ¿ã¿é áîë àâòîìàòæóóëàõ áîëîìæòîé ýñýõ, àâòîìàò
àæèëëàãààòàé áîëãîñíîîð ¿ð àøèãòàé áîëîõ ýñýõýä ä¿ãíýëò õèéíý. Àâòîìàò óäèðäëàãûí
ñèñòåìòýé áîë óäèðäëàãûí áèò¿¿ áîëîí çàäãàé õýëõýýí äýõ îáúåêòèéí åðºíõèé øèíæ ÷àíàðò
àíàëèç õèéæ, óäèðäëàãûí ñèñòåìèéí á¿òýö, ýëåìåíò¿¿äèéí õàðèëöàí ¿éë÷ëýë, ã¿éöýòãýõ
¿¿ðãèéã òîäîðõîéëíî. Ñèñòåì÷èëñýí ñóäàëãààã äèïëîìûí àæëûí ºìíºõ äàäëàãûí ÿâöàä îþóòàí
ººðºº áèå äààí õèéæ, ¿ð ä¿íã íü áîëîâñðóóëíà. Òóõàéí òåõíîëîãè ïðîöåññ áîëîí òîíîã
òºõººðºìæèä ÿâàãäàõ ¿çýãäýë á¿ðèéã òóñàä íü àâ÷ ¿çýõ áóñ á¿õ ¿çýãäýëòýé
õîëáîîòîéãîîð àâ÷ ¿çýõ øààðäëàãàòàé. Òóõàéí ¿éëäâýð öåõèéí ¿éë àæèëëàãààíä õèéãäýõ
ñèñòåì÷èëñýí àíàëèç íü óã ñèñòåìèéã á¿ðä¿¿ëýõ á¿õ ýëåìåíòèéã øèéäýõ çîðèëãûí ¿¿äíýýñ
öîãö õýëáýðýýð àâ÷ ¿çíý. Àëü íýã çîðèëòûã äýä ñèñòåìèéí õ¿ðýýíä, òóõàéëáàë: àâòîìàò
óäèðäëàãûí ñèñòåì, òåõíîëîãè ïðîöåññèéí àâòîìàò ñèñòåì, ïðîöåññèéí àâòîìàò óäèðäëàãûí
ñèñòåì çýðýã òºâøèíä øèéäâýðëýõ òîõèîëäîë äýä ñèñòåì¿¿äèéã á¿õýëä íü àâ÷ ¿çýæ, äýä
ñèñòåì á¿ðèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã, çîðèóëàëò, îðîëò áà ãàðàëòûí ìýäýýëýë, äîòîîä ëîãèê áîëîí
ìýäýýëëèéí õîëáîëòûã òàéëáàðëàí áè÷èæ, ºãºãäñºí çîðèëòûã òóõàéí äýä ñèñòåì õýðõýí
áèåë¿¿ëýõ ¿¿ðãèéã çààíà. Äèïëîìûí àæèë, òºñºë íü ÿìàð íýãýí òåõíîëîãè ïðîöåññèéã
óäèðäàõ óäèðäëàãûí àâòîìàò ñèñòåìèéã òºñºëëºõºä çîðèóëàãäñàí áîë ýíý á¿ëýãò
òåõíîëîãè ïðîöåññèéã óäèðäëàãûí îáúåêò áîëãîí àâ÷ ¿çíý. Òåõíîëîãè ïðîöåññèéí îðîëò,
ãàðàëòûí õîîðîíäîõ õàðèëöàí õîëáîîã ìàòåìàòèê çàãâàð÷ëàëûí ¿¿äíýýñ ãàðãàæ, óäèðäëàãûí
çîðèëãîî òîäîðõîéëíî. Õàðèí äèïëîìûí àæèë, òºñ뺺ð ìýäýýëýë õ¿ëýýí àâàõ, ìýäýýëýë
áîëîâñðóóëàõ, ìýäýýëëèéí áààç áàéãóóëàõ, ìýäýýëýë äàìæóóëàõ àâòîìàò òîíîã òºõººðºìæ
çîõèîí á¿òýýõýä çîðèóëàãäñàí áîë òóõàéí äýä ñèñòåìä ñóäàëæ áóé àñóóäëûí ¿¿ðýã,
çîðèóëàëò, áàéð ñóóðèéã òîäîðõîéëîõ õýðýãòýé. Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ýíý á¿ëýã äýýð
îþóòàí àæèëëàõ ¿åäýý ºãºãäñºí äààëãàâðûã íàðèéâ÷ëàí, òîäîðõîé áîëãîæ, äèïëîìûí àæèë,
òºñëèéí ýöñèéí çîðèëãûã äýâø¿¿ëæ, òóõàéí çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òóëä çàéëøã¿é
øèéäâýðëýõ çîðèëòóóäûã òîìü¸îëæ, òýäãýýðèéã íýã á¿ð÷ëýí øèéäâýðëýõ àðãà çàìûã
ñîíãîíî.
18

19. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
Äèïëîìûí àæëûí òºñºë òîîöîîíû õýñýã
Óäèðäàõ ãýæ áóé îáúåêò áîëîõ òîíîã òºõººðºìæ áóþó òåõíîëîãè ïðîöåññèéí àæèëëàõ
çàð÷èì, îíöëîã áîëîí äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí çîðèëãîî êèíåìàòèê ñõåì, òåõíîëîãè ñõåìèéí
òóñëàìæòàé äýëãýðýíã¿é òàéëáàðëàíà. Ñîíãîñîí îáúåêòèéí ¿éë àæèëëàãààã èëýðõèéëýõ
îðîëò, ãàðàëòûí ôèçèê õýìæèãäýõ¿¿í¿¿äèéí øèíæ ÷àíàð, òýäãýýðò òàâèãäàõ øààðäëàãà,
îíöëîãèéã äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí çîðèëãûí ¿¿äíýýñ òàéëáàðëàíà.
Óäèðäàõ ãýæ áóé
îáúåêòèéí ìàòåìàòèê çàãâàðûã çîõèîõ ¿åäýý òóõàéí ¿çýãäýë ôèçèêèéí ÿìàð õóóëèíä
õàìààðàãäàæ áàéãààã íýã á¿ð÷ëýí òîìü¸îãîîð ãàðãàæ èëýðõèéëíý. Æèøýý íü:
ìåõàíèê ñèñòåìèéí õóâüä ãàäíû õ¿÷íèé ¿éë÷ëýëýýñ êèíåìàòèê ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä õàìààðàõ
õàìààðëûã Íüþòîíû õóóëèóä àøèãëàí çîõèîõ;
öàõèëãààí ñèñòåìèéí õóâüä õ¿÷äýë áà ã¿éäýë õîîðîíäûí áóþó îðîëò áà ãàðàëòûí
õ¿÷äýë¿¿ä õîîðîíäûí õàìààðëûã Êèðõîô, Îìûí õóóëü àøèãëàí çîõèîõ;
öàõèëãààí-ìåõàíèê ñèñòåìèéí õóâüä ÄÖ õºäºëã¿¿ðèéí òýæýýõ õ¿÷äýë áà ðîòîðûí
ºíöºã õóðä õî¸ðûí õîîðîíäîõ õàìààðëûã Íüþòîíû áîëîí Êèðõîôûí õóóëèóä àøèãëàí çîõèîõ;
äóëààíû ñèñòåìèéí õóâüä òóõàéí áèåèéí òåìïåðàòóð áà îðîëòûí äóëààí õî¸ðûí
õîîðîíäîõ õàìààðëûã äóëààíû òýíöâýðèéí òýãøèòãýë àøèãëàí çîõèîõ;
øèíãýíèé ñèñòåìèéí õóâüä øèíãýíèé òºâøèí áà çàðöóóëàëòûí õîîðîíäîõ õàìààðëûã
çàðöóóëàëòûí òýíöâýðèéí òýãøèòãýë àøèãëàí çîõèîõ.
Äèôôåðåíöèàëü òýãøèòãýëèéí õýëáýðýýð ãàðãàí àâñàí ìàòåìàòèê çàãâàðò Ëàïëàñûí
õóâèðãàëòûã õýðõýí õèéæ, ä¿ðñ äàìæóóëàõ ôóíêöèéã ãàðãàí àâñàí, ñóäàëæ áóé îáúåêò
ÿìàð á¿ëýãëýëèéí ýëåìåíòýä õàìðàãäñàí çýðýãò ¿íýëýëò ä¿ãíýëò õèéíý. Ìàòåìàòèê
çàãâàðûí ¿íäñýí äýýð çàäãàé õýëõýý á¿õèé îáúåêòèéí øèíæ ÷àíàðò ÌàòËÀÁ ïðîãðàìì
àøèãëàí øèëæèëò, èìïóëüñ, äàâòàìæèéí õàìààðàë ÿìàð áàéãààä àíàëèç õèéíý. Óäèðäëàãûí
ãýäðýã õîëáîëòòîé õýëõýýíèé á¿ä¿¿â÷ çîõèîæ, áèò¿¿ õýëõýýíèé ä¿ðñ äàìæóóëàõ
ôóíêöèéã ãàðãàí, çîõèõ êîíòðîëëåðûã ñîíãîíî. ÎÍ/ÎÔÔ áóþó Ï, ÏÈ, ÏÄ áà ÏÈÄ êîíòðîëëåðûí
ñîíãîëò õèéí, óäèðäëàãûí ñèñòåì òºñºëëºæ êîíòðîëëåðûí ¿íäñýí ïàðàìåòðóóäûí óòãûã
19

20. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
ÌàòËÀÁ ïðîãðàìì àøèãëàí îíîâ÷èëíî. Ôèçèê õýìæèãäýõ¿¿íèé óòãûã ÑÈ ñèñòåìèéí íýãæýýð
¿íýëíý.
Äèïëîìûí àæèë, òºñëèéí ýíý á¿ëýãò äàðààõ àñóóäëûã çàéëøã¿é áîëîâñðóóëíà. ¯¿íä:
a)
Àâòîìàò òºõººðºìæèéí õèéöèéã áîëîâñðóóëàõ åðºíõèé äàðààëàë, ýä àíãèéí
àæëûí çóðàã áîëîí óãñðàëòûí çóðãèéã ÀóòîÑÀÄ, Ñîëüä Wîðêñ çýðýã
òåõíèêèéí çóðàã áîëîâñðóóëàõ ïðîãðàìì õàíãàìæ äýýð ã¿éöýòãýíý (5-ð
õàâñðàëò ¿ç). Òåõíèêèéí çóðàãò òàâèãäàõ ÈÑÎ ñòàíäàðò øààðäëàãûí äàãóó
6-ð õàâñðàëòàä õàðóóëñíû àäèë áóëàíãèéí õ¿ñíýãò õýðýãëýíý.
b)
Àâòîìàò òºõººðºìæèéí ¿íäñýí ýä àíãèóäûí áàò áºõèéí òîîöîî, ñòàòèê, êèíåìàòèê,
äèíàìèê òîîöîî õèéæ ã¿éöýòãýíý. Òºñºë òîîöîîã ÌàòËÀÁ, ËàáÂèÝW, ÀÍѯÑ,
ÖÀÒèÀ çýðýã õýðýãëýýíèé ïðîãðàìì äýýð ã¿éöýòãýíý.
c)
Óäèðäàãûí ñèñòåìèéí òîãòâîðæèëò, óäèðäëàãûí ÷àíàð çýðãèéã àíàëèòèê
àðãààð áîäîæ òîîöîîëñîí áàéíà.
d)
Óäèðäëàãûí ýëåêòðîí ñõåì¿¿äèéí á¿òýö, ¿éë àæèëëàãàà, ñèìóëÿöèéã Ïðîòýóñ
Ïðî, Ïðîòýë çýðýã ïðîãðàìì õàíãàìæ àøèãëàí áîëîâñðóóëæ, òóðøèëò ñóäàëãàà
ÿâóóëíà (7-ð õàâñðàëò ¿ç).
Òºñºë òîîöîîíû òàëààðõ òîâ÷ ä¿ãíýëòýä äàðààõ ç¿éëñèéã áè÷íý. Òóõàéí òåõíîëîãè
ïðîöåññ, òîíîã òºõººðºìæèéí óäèðäëàãûí ñèñòåì, õÿíàëòûí ñèñòåì, õýìæèõ áàãàæ,
ìåõàíèêæóóëàëò áà àâòîìàòæóóëàëòûí òºâøèí çýðýãò ¿íýëýëò ä¿ãíýëò õèéæ,
äóòàãäàëòàé áîëîí äàâóó òàëûã èëð¿¿ëíý. Òýäãýýðèéã á¿ðýí, õàãàñ àâòîìàòæóóëàõ
áîëîìæ áîëîí îíöëîã øèíæ ÷àíàðûã íü òàéëáàðëàíà. Óäèðäëàãûí ñèñòåì òºñºëëºõ ¿åä ó÷èðñàí
äàâóó, ñóë òàëóóä áîëîí äèïëîìûí àæëûí ¿ð ä¿íã áèåòýýð çîõèîí á¿òýýõ áîëîìæòîé ýñýõýä
ä¿ãíýëò õèéíý.
Äèïëîìûí àæëûí òºñºë çîõèîí á¿òýýõ õýñýã
Òºñºë òîîöîîíû ¿íäñýí äýýð ãàðãàí àâñàí óäèðäëàãûí ñèñòåìèéí ñèìóëÿöèéã õýðýãëýýíèé
ïðîãðàìì àøèãëàí ¿¿ñãýõ áóþó áèåòýýð çîõèîõ àæëûã ýíý á¿ëýãò ã¿éöýòãýíý. Äèïëîìûí
àæèë, òºñëèéí ýíý á¿ëýãò äàðààõ àñóóäëóóäûã øèéäâýðëýíý. ¯¿íä:
20

21. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
Äèïëîìûí àæèë, òºñ뺺ð ã¿éöýòãýõ àæëûí õ¿ðýýíä àâ÷ ¿çýæ áóé òåõíîëîãèéí ïðîöåññ
áîëîí òîíîã òºõººðºìæèéí òàëààðõ ìýäýýëë¿¿ä íü òóõàéí êîíòðîëëåðûí õóâüä îðîëòûí
ìýäýýëýë áàéõ áîëíî. Òóõàéí îáúåêòèéí îðîëò, ãàðàëòûí õýìæèãäýõ¿¿í ÿìàð òºðëèéí
ôèçèê õýìæèãäýõ¿¿íä õàìààðàãäàõ, òýäãýýðèéã ÿìàð çàð÷ìûí àæèëëàãààòàé
ìýäðýã÷ýýð õýìæèõ, ìýäðýã÷èéí òºðºë, ìàðê, ñîíãîëò, àæèëëàõ çàð÷èì, ¿íäñýí øèíæ
÷àíàð, ìýäðýõ öàð õ¿ðýý, õýìæèëòèéí óòãààñ àæëûí ýñýðã¿¿öýë, áàãòààìæ,
õ¿÷äýë áîëîí ã¿éäýë õàìààðàõ õàìààðàë, õýìæèëòèéí ¿åèéí àëäàà çýðãèéã
äýëãýðýíã¿é òàéëáàðëàíà.
ÿéöýòãýõ ìåõàíèçìèéí ñîíãîëò, ò¿¿íèéã óäèðäàõ çàð÷èì, àæèëëàõ îð÷èí, àæëûí
æóðàì, öàõèëãààí õàíãàìæ, ìåõàíèê ¿éë àæèëëàãàà áîëîí ýëåêòðîí óäèðäëàãûí
õàìààðàë, õóðä, õóðäàòãàë, õ¿÷íèé øèíæèëãýý çýðãèéã òîîöîîíû ¿íäñýí äýýð
äýëãýðýíã¿é òàéëáàðëàíà.
Óäèðäëàãûí ñèñòåìèéã õýðýãæ¿¿ëýõ ìèêðîêîíòðîëëåðûí ñîíãîëò, ìàðê, áàãòààìæ,
îíöëîã øèíæ ÷àíàð, ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òîäîðõîé õàðóóëíà. Óäèðäëàãûí
òºõººðºìæ ÏÖ êîìïüþòåð áîëîí ìýäýýëëèéí ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ áîëîìæ áîëîëöîî, ìýäýýëýë
ñîëèëöîõ àðãà÷ëàëûã äóðüäàíà.
Òºõººðºìæèéí ¿éë àæèëëàãààã óäèðäàõ àëãîðèòì çîõèîæ, áëîê ñõåì õýðýãëýí
òàéëáàðëàíà. Äèïëîìûí àæèë, òºñ뺺ð ã¿éöýòãýæ áóé óäèðäëàãûí ñèñòåìèéí
óÿëäàà õîëáîî, óäèðäàõ àðãà÷ëàëûã çîõèõ àëãîðèòìèéí äàãóó
ïðîãðàìì÷ëàëûí
òºâøèíä íàðèéí íÿãò òóñãàõ áºãººä ýíýõ¿¿ ¿éë àæèëëàãààã ÏèöÁàñüö Ïðî, Ñ çýðýã
ïðîãðàìì÷ëàëûí õýë äýýð, ÌèöðîÖîäý Ñòóäèî, Êýéë çýðýã ïðîãðàììûí îð÷èíä õèéæ
ã¿éöýòãýñýí áàéíà (8-ð õàâñðàëò ¿ç).
Óäèðäëàãûí òºõººðºìæèéí ýöñèéí ¿ð ä¿íä õÿíàëò òàâèõ çîðèëãîîð ÏÖ êîìïüþòåð áîëîîä
ìýäýýëýë õàðèëöààíû ãàäààä òºõººðºìæ¿¿äòýé õîëáîãäîõ òîõèîëäîëä õýðýãëýýíèé
Ïðîòýóñ ïðîãðàìì àøèãëàí, óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãààã òóðøèæ øàëãàñàí áàéíà.
Óäèðäëàãûí ñõåìèéí äàãóó ìèêðîêîíòðîëëåð áóþó ïðîãðàìì÷ëàãäàõ ëîãèê êîíòðîëëåð,
ìýäðýã÷, ã¿éöýòãýõ ìåõàíèçì, ãàðàëòûí òºõººðºìæ çýðãèéí õîëáîëòûí ýëåêòðîí
ñõåìèéã Ïðîòýóñ ïðîãðàìì äýýð âèðòóàë áàéäëààð ñèìóëÿöè ¿¿ñãýæ, ¿éë
21

22. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
àæèëëàãààã øàëãàõ, óäèðäëàãûí ïëàòûí çóðàã òºñëèéã õýâëýãäýõ òºâøèíä
ã¿éöýòãýñýí áàéíà.
Øààðäëàãàòàé
òîõèîëäîëä
óäèðäàã÷èéí
çºâøººð뺺ð
óäèðäëàãûí
ñèñòåìèéã
õýðýãæ¿¿ëýõ òºõººðºìæèéã áèåòýýð çîõèîí á¿òýýíý. Ýíý òîõèîëäîëä óäèðäëàãûí
òºõººðºìæèéí áàðèìòæóóëàëò, ìýäýýëëèéí áààçûí áàÿæóóëàëò, òºõººðºìæèéí
óãñðàëò,
õîëáîëò,
òîõèðóóëãà,
îíîâ÷ëîëûã
õèéæ
ã¿éöýòãýíý.
Óäèðäëàãûí
òºõººðºìæèéã àæèëëóóëàõ àðãà÷ëàëûã áîëîâñðóóëñàí áàéíà.
Äèïëîìûí àæëûí ýäèéí çàñãèéí õýñýã
Çîõèîí á¿òýýñýí àâòîìàò òºõººðºìæèéí ººðèéí ºðòãèéí òîîöîîã ãàðãàíà. ¯¿íä àâòîìàò
òºõººðºìæèéã õèéæ ã¿éöýòãýõýä õýðýãëýñýí ýä àíãèóäûí òîî øèðõýã, ìàðê, ¿íèé
æàãñààëòûã ãàðãàíà. ̺í òîíîã òºõººðºìæ¿¿äèéí ìåõàíèê õèéö, óäèðäëàãûí ýëåêòðîí
õýëõýý, õîëáîëòûí ¿íýëãýý, óãñðàëòûí àæëûí õºëñ çýðãèéã òîîöîæ ãàðãàíà. Äèïëîìûí àæèë,
òºñëèéí ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøãèéí òîîöîîã õèéæ ã¿éöýòãýíý. ¯¿íä òóõàéí òºõººðºìæèéã
àøèãëàñíààð á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàðò ãàðñàí ººð÷ëºëò, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòãèéí
ººð÷ëºëò, õºðºí㺠ìºíãº, öàã õóãàöàà, ýíåðãèéí õýìíýëò çýðãèéã áîäîæ òîîöîîëíî.
22

23. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
1-ð õàâñðàëò
Äèïëîìûí àæëûí äààëãàâàð, ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº
Õóãàöàà
2-ð ñàð
4-ð ñàð
5-ð ñàð
9-ð ñàð
Àãóóëãà
3-ð ñàð
10-ð ñàð
11-ð ñàð
12-ð ñàð
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
Ñóäàëãàà
Óäèðòãàë
1.1. Ñýäâèéí äàãóó ìàøèí, òîíîã
òºõººðºìæèéí ºíººãèéí áàéäàëä ä¿ãíýëò
õèéõ
1.2. Èæèë òºðëèéí ìàøèí,
òºõººðºìæòýé õàðüöóóëàõ
òîíîã
1.3.
Äýâøèëòýò
ìàøèí,
òîíîã
òºõººðºìæòýé õàðüöóóëàõ, õýòèéí
òºëºâèéã òîäîðõîéëîõ
1.4. ÃÀÏ øèíæèëãýý õèéæ, çîðèëãî,
çîðèëòîî òîäîðõîéëîõ
Òºñºë, òîîöîî, çîõèîí á¿òýýëòèéí õýñýã
2.1. Òåõíîëîãè àæèëëàãààíû ìºí ÷àíàð,
îíöëîã
2.2. Ìàøèí, òîíîã òºõººðºìæèéí á¿òýö,
àæèëëàõ çàð÷èì
2.3. Çîõèîí á¿òýýëòèéí òîîöîî
2.3.1. Ìýäðýã÷èéí ñîíãîëò
2.3.2. ÿéöýòãýõ ìåõàíèçìèéí ñîíãîëò
2.3.3. Óäèðäëàãûí òºðºë
áîëîâñðóóëàëòûí òîîöîî
ñîíãîëò,
2.4. Ýëåêòðîí ñõåì áîëîâñðóóëàëò, òîîöîî
2.5.
Ìàøèí,
òîíîã
òºõººðºìæèéí
óäèðäëàãûí ÷àíàð, áîëîâñðóóëàëò
Åðºíõèé ä¿ãíýëò
Àøèãëàñàí
æàãñààëò
íîì,
õýâëýë,
ìýäýýëëèéí
23
Îíîî

24. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
Õàâñðàëò
/çóðàã, ïðîãðàìì…/
2-ð
õàâñðàëò
Òºãñºã÷ îþóòíû ¿íýëãýýíèé õóóäàñ
Îþóòíû îâîã:
íýð:
Ñóðíàìý:
Íàìý:
í
(Äèïëîìûí àæèëä áè÷èãäýõ õóâèëáàðààð äàðìàë, òîì ¿ñãýýð áè÷íý ¿¿!)
Îþóòíû êîä:
Èðãýíèé ¿íýìëýõíèé №
¿
Ðåãèñòðèéí äóãààð:
Äèïëîìûí àæëûí ñýäýâ:
Òèòëý:
Äèïëîìûí àæèë õóðààëãàõ õóãàöàà: …... îí ……ñàð …… ºäºð
Óðüä÷èëñàí õàìãààëàëòûí õóãàöàà: …... îí ……ñàð …… ºäºð
Õàìãààëàëòûí õóãàöàà: …... îí ……ñàð …… ºäºð
(Äèïëîìûí àæëûã çààñàí õóãàöààíä õ¿ëýýëãýí ºãñíººð óðüä÷èëñàí áîëîí æèíõýíý õàìãààëàëòàíä îðîõ
áîëîìæòîé)
¯ÒÄÑ-èéí çàõèðàë . . . . . . .
Áàãèéí ïðîôåññîð . . . . . . .
Äèïëîìûí àæëûí òºñëèéí ã¿éöýòãýë, ¿íýëãýý
Óäèðäàã÷
Äèïëîìûí àæëûí á¿ëýã
áàãøèéí
¿íýëãýý /50
õ¿ðòýë/
Óäèðäàã÷
Óðüä÷èëñàí
çºâëºã÷èéí
õàìãààëàëò
ãàðûí ¿ñýã
/±20 õ¿ðòýë/
Äèïëîìûí àæèë óäèðäàã÷:
Õàìãààëàëò
Êîìèññèéí
/±30 õ¿ðòýë/
ãàðûí ¿ñýã
1
24

25. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
Óäèðäàã÷ áà ø¿¿ìæëýã÷èéí òîäîðõîéëîëòûã ¿íäýñëýí îþóòàí
–ã äèïëîìûí àæèë õàìãààëàõûã
çºâøººðºâ.
Áàãèéí ïðîôåññîð: . . . . . . .
Äèïëîìûí àæèë, òºñºë õàìãààëóóëàõ òºãñºëòèéí ñàëáàðûí êîìèññèéí øèéäâýð
1
Ñàëáàð êîìèññèéí äàðãà: . . . . . . . . . . . . . .1
Íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà:1. . . . . . . . . . . . . .
3-ð õàâñðàëò
25

26. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
Äèïëîìûíàæëûí í¿¿ð õóóäàñ
26

27. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
4-ð
õàâñðàëò
27

28. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
Äèïëîìûí àæëûí äîòóóð í¿¿ð õóóäàñ
28

29. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
5-ð
õàâñðàëò
29

30. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
ÀóòîÖÀÄ ïðîãðàìì àøèãëàæ áîëîâñðóóëñàí ýä àíãèéí àæëûí çóðàã
30

31. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
6-ð õàâñðàëò
Áóëàíãèéí õ¿ñíýãò
31

32. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
7-ð õàâñðàëò
Ïðîòýóñ ïðîãðàìì àøèãëàæ áîëîâñðóóëñàí óäèðäëàãûí ýëåêòðîí ñõåìèéí
æèøýý
LCD1
C1
U1
X1
33p
CRYSTAL
C2
33p
9
10
OSC1/CLKIN
OSC2/CLKOUT
2
3
4
5
6
7
RA0/AN0
RA1/AN1
RA2/AN2/VREF-/CVREF
RA3/AN3/VREF+
RA4/T0CKI/C1OUT
RA5/AN4/SS/C2OUT
RC0/T1OSO/T1CKI
MCLR/Vpp/THV
RC1/T1OSI/CCP2
RC2/CCP1
RC3/SCK/SCL
RC4/SDI/SDA
RC5/SDO
RC6/TX/CK
RC7/RX/DT
1
R1
RB0/INT
RB1
RB2
RB3/PGM
RB4
RB5
RB6/PGC
RB7/PGD
21
22
23
24
25
26
27
28
11
12
13
14
15
16
17
18
PIC16F876A
4k7
C3
100n
D1
D2
LED-GREEN
LED-BLUE
R2
R3
100
100
+88.8
B1
12V
32
D0
D1
D2
D3
D4
D5
D6
D7
7
8
9
10
11
12
13
14
RS
RW
E
4
5
6
1
2
3
VSS
VDD
VEE
LM016L

33. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
33

34. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
8-ð õàâñðàëò
Ìèöðî Öîäý Ñòóäèî ïðîãðàìì àøèãëàæ áîëîâñðóóëñàí óäèðäëàãûí ïðîãðàìì
2.2.6 Àëãîðèòì áîëîâñðóóëàëò
Àæèëëàãààíû äàðààëàë:
1. Ýíêîäåðèéí õýìæñýí ýðãýëòèéí òîîã òîîëîõ
2. Õóðä áîëîí òîîëóóðûí óòãûã îðóóëàõ
3. Äýëãýö öýâýðëýõ
4. Êóðñîðûã ýõýíä áàéðëóóëàõ
5. Ýðãýëòèéí óòãûã õýâëýõ
6. Õóðä õýâëýõ
7. ÐÀÄ/ìèí õýâëýõ
8. Ýðãýëòèéã 1-ð íýìýãä¿¿ëýõ
9. ͺõöºë øàëãàõ: è<Ëõ-ýýñ áàãà áîë äàõèí òîîëîõ
è-òîîëóóðûí òîîëñîí óòãà
Ë h - Õîëõèâ÷èéí àæèëëàõ ýðãýëòèéí òîî (íîðì)
10. ͺõöºë áèåëýýã¿é òîõèîëäîëä ËÖÄ äýëãýöýíä ãàðãàõ
11.
ÀËÀÐÌ äîõèî ºãºãäºõ
34

35. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
Àëãîðèòìèéí áëîê ñõåì
Ýõëýë
Ýðãýëò òîîëîõ
Õóðä-òîîëóóðûí óòãà
Äýëãýö öýâýðëýõ
ëóóðûí óòãà
Êóðñîðûã ýõýíä áàéðëóóëàõ
Ýðãýëò õýâëýõ
Õóðä õýâëýõ
RAD/ìèí õýâëýõ
Ýðãýëò=ýðãýëò +1
i<L h
LCD
ALARM
END
35

36. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
Ïðîãðàìì÷ëàëûí õýñýã
Äýôüíý ËÎÀÄÝÐ_ÓÑÝÄ 1 'Îíë¿ ðýqóéðýä èô áîîòëîàäýð óñýä òî ïðîãðàì ÏÈÖ
ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÄÐÝÃ ÏÎÐÒÁ 'Äýôüíý ÏÈÖ ïîðò óñýä ôîð ËÖÄ Äàòà ëèíýñ
ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÄÁèÒ 0 'Äýôüíý ôèðñò ïèí îô ïîðò öîííýöòýä òî ËÖÄ ÄÁ4
'ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÄÐÝÃ ÏÎÐÒÁ 'Äýôüíý ÏÈÖ ïîðò óñýä ôîð ËÖÄ Äàòà ëèíýñ
'ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÄÁèÒ 1 'Äýôüíý ôèðñò ïèí îô ïîðò öîííýöòýä òî ËÖÄ ÄÁ0
ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÐÑÐÝÃ ÏÎÐÒÖ 'Äýôüíý ÏÈÖ ïîðò óñýä ôîð ÐÑ ëèíý îô ËÖÄ
ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÐÑÁèÒ 0 'Äýôüíý Ïîðò ïèí óñýä ôîð ÐÑ öîííýöòèîí
ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÝÐÝÃ ÏÎÐÒÖ 'Äýôüíý ÏÈÖ ïðîò óñýä ôîð Ý ëèíý îô ËÖÄ
ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÝÁÜÒ 3 'Äýôüíý Ïîðò ïèí óñýä ôîð Ý öîííýöòèîí
ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÐWÐÝÃ ÏÎÐÒÖ 'Äýôüíý ÏÈÖ ïðîò óñýä ôîð ÐW ëèíý îô ËÖÄ
ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÐWÁÜÒ 1 'Äýôüíý Ïîðò ïèí óñýä ôîð ÐW öîííýöòèîí
ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÁÜÖ 8 'Äýôüíý òõý 4 áèò öîììóíüöàòèîí ìîäý òî ËÖÄ
ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ËèÍÝÑ 2 'Äýôüíý óñèíã à 2 ëèíý ËÖÄ
ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÖÎÌÌÀÍÄÓÑ 1000 'Äýôüíý äýëà¿ áýòwýýí ñýíäèíã ËÖÄ öîììàíäñ
ÄÝÔÜÍÝ ËÖÄ_ÄÀÒÀÓÑ 50
'Äýôüíý äýëà¿ òèìý áýòwýýí äàòà ñýíò.
öîóíòýðÀ âàð wîðä
' ñòýïïýð ìîòîð Ö4 5 6 7
ñòýï1 ÂÀÐ WÎÐÄ
ñòýïÀððà¿1 ÂÀÐ Á¯ÒÝ(4)
ñòýïÄýëà¿ âàð wîðä
ÒÐÈÑö = %00000000
ÏÎÐÒö = 255
ñòýïÀððà¿1[0] = %00010000
ñòýïÀððà¿1[1] = %00100000
ñòýïÀððà¿1[2] = %01000000
ñòýïÀððà¿1[3] = %10000000
äèñòàíöý âàð WÎÐÄ
ýðãýëò âàð wîðä
ñïýýä âàð á¿òý
Ñòàðò:
ôîð öîóíòýðÀ=1 òî 361
õèãõ ïîðòà.2
'Ïàóñý 100
36

37. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
õèãõ ïîðòà.1
ãîñóá ñòýïäðèâý
'ýðãýëò=60*äüñòàíöý/30
ñïýýä = 3*60*äüñòàíöý
ÝÐÃÝËÒ=ÄÜÑÒÀÍÖÝ
ÝÐÃÝËÒ=ÝÐÃÝËÒ*ÖÎÓÍÒÝÐÀ
ëöäîóò $ôý, 1
' Öëýàð ËÖÄ
ëöäîóò $ôý, 2
' Ïîñüòèîí öóðñîð àò õîìý
ËÖÄÎÓÒ $ôý,$80,"ÝÐÃÝËÒ ",#ÝÐÃÝËÒ ' Ñýíä “ ” òî òõý ËÖÄ
ËÖÄÎÓÒ $ôý,$ö0,"ÕÓÐÄ ",#ñïýýä
ËÖÄÎÓÒ $ôý,$8á,"ÓÄÀÀ"
ËÖÄÎÓÒ $ôý,$öá,"ÐÀÄ/ÌèÍ"
'Ïàóñý 50
' Ïàóñý ôîð 1 ñýöîíä òî ñýý èò
íýxò öîóíòýðÀ
Ãîòî Ñòàðò
' Ëîîï áàöê àíä äî èò àëë àãàéí
ñòýïÄðèâý:
ôîð ñòýï1 = 0 òî 3
ïîðòö = ñòýïÀððà¿1[ñòýï1]
öîóíò ïîðòö.1, 1000, äèñòàíöý
'Ïàóñý 1000
íýxò ñòýï1
ðýòóðí
ÝÍÄ
37

38. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
9-ð
õàâñðàëò
Ò¿ëõ¿¿ð ¿ãèéí òàéëáàð
Ìýäðýã÷ – îáúåêòèéí
õýìæèãäýõ¿¿íèé óòãà õóâüñàí ººð÷ëºãäºõèéã ìýäýð÷ õýìæèõ
òºõººðºìæ
Óäèðäëàãûí àëãîðèòì– îáúåêòòýä ¿éë÷ëýõ óäèðäàõ õýìæèãäýõ¿¿íèé óòãûã òîäîðõîéëîõ
äýñ äàðààëñàí çààâàð
Àâòîìàò: Àâòîìàò óäèðäëàãûí òåõíèê õýðýãñýë
Àâòîìàòæóóëàëò– õ¿íèéã áèåèéí áîëîí îþóíû õºäºëìºðººñ ÷ºëººëºõ çîðèëãîòîé àâòîìàò ¿éë
àæèëëàãàà
Ñòàòèê ýëåìåíò – îðîõ ñèãíàëûí óòãà ººð÷ëºãäñºíèé äàðàà ãàðàõ äîõèî àíõíû óòãààñàà
ººð øèíý óòãà äýýð òîãòâîðæäîã ýëåìåíò
Äèíàìèê ýëåìåíò: Ãàðàõ ñèãíàëûí óòãà íü îðîõ ñèãíàëûí óòãààñ õàìààðñàí ôóíêö áàéõ
ýëåìåíò
Õóãàöààíû õîöðîëòòîé ýëåìåíò – ãàðàõ ñèãíàëûí óòãà îðîõ ñèãíàëûí óòãààñ
õóãàöààãààð õîöîðäîã äèíàìèê ýëåìåíò
¯éëäëèéí ýëåìåíò - øààðäëàãàòàé äàìæëàãûí ôóíêöèéã áèé áîëãîõ ýëåìåíò
Óäèðäàõ ýëåìåíò - óäèðäàãäàõ õýìæèãäýõ¿¿íèé øààðäàãäàõ óòãûí òîõèðãîîã õèéõ
ýëåìåíò
Øèëæèëòèéí ôóíêö - îðîëòûí ñèãíàë ãýíýò ººð÷ëºãäºõ ¿åä îáúåêòèéí ºãºõ õàðèó
¿éë÷ëýëèéí ìàòåìàòèê èëýðõèéëýë
¯ñðýëòèéí ôóíêö - íýãæ ¿ñðýëòèéí ñèãíàëààð ºäººõ ¿åä îáúåêòèéí ºãºõ õàðèó
¿éë÷ëýëèéí ìàòåìàòèê èëýðõèéëýë
Æèãíýñýí ôóíêö - íýãæ èìïóëüñèéí ñèãíàëààð ºäººõ ¿åä îáúåêòèéí ºãºõ õàðèó ¿éë÷ëýëèéí
ìàòåìàòèê èëýðõèéëýë
Óäèðäàãäàõ õýìæèãäýõ¿¿íèé øààðäàãäàõ óòãà - óäèðäëàãûí àëãîðèòìýýð ºãºãäñºí
óäèðäàãäàõ õýìæèãäýõ¿¿íèé óòãà
38

39. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
Óäèðäàãäàõ õýìæèãäýõ¿¿íèé áîäèò óòãà - õóãàöààíû òóõàéí àãøèí äàõü óäèðäàãäàõ
õýìæèãäýõ¿¿íèé óòãà
Óäèðäàãäàõ õýìæèãäýõ¿¿íèé òîãòâîðæñîí óòãà - òîãòâîðæñîí òºëºâ áàéäàë äàõü
óäèðäàãäàõ õýìæèãäýõ¿¿íèé óòãà
Äàâòàìæèéí õàìààðàë - êîìïëåêñ õàâòãàé äàõü äàâòàìæèéí ôóíêöèéí ãðàôèê ä¿ðñëýë
Äàëàéöûí õàìààðàë - õóâüñàõ ñèãíàëûí äàâòàìæààñ äàâòàìæèéí ôóíêöèéí àáñîëþò óòãà
õàìààðàõ õàìààðëûí ãðàôèê ä¿ðñëýë
Ôàçûí õàìààðàë - õóâüñàõ ñèãíàëûí äàâòàìæààñ äàâòàìæèéí ôóíêöèéí àðãóìåíò (ôàç)
õàìààðàõ õàìààðëûí ãðàôèê ä¿ðñëýë
Èìïóëüñèéí õàìààðàë - æèãíýñýí ôóíêöèéí ãðàôèê ä¿ðñëýë
Øèëæèëòèéí õàìààðàë - øèëæèëòèéí ôóíêöèéí ãðàôèê ä¿ðñëýë
Èìïóëüñ - ºðãºí íü òýã óòãàòàé, äàëàéö íü õÿçãààðã¿é óòãà á¿õèé ïóëüñèéí îíöãîé òºðºë
Èíâàðèàíò ÷àíàð: ͺ뺺ëºõ õýìæèãäýõ¿¿íèé ººð÷ëºëòººñ ¿ë õàìààðàõ ÷àíàð
Ìåõàíèêæóóëàëò - õ¿íèéã áàéíãà äàâòàãäàõ íýãýí õýìèéí áèåèéí áîëîí îþóíû õºäºëìºðººñ
÷ºëººëºõ çîðèëãîòîé òåõíèêèéí õºãæëèéí ÷èãëýë
Óäèðäëàãûí õýëõýý - óäèðäëàãûí ñèñòåìèéã îáúåêòòýé õîëáîñîí ¿éëäëèéí õýëõýý
Òîõèðóóëãûí õýëõýý - ðåãóëÿòîðûã îáúåêòòýé õîëáîñîí ¿éëäëèéí õýëõýý
Ãàðàëòûí äîõèî - õýìæèæ áîëîõ ãàðàõ õýìæèãäýõ¿¿í
Ñèñòåì - õîîðîíäîî õîëáîîòîé, õàðèëöàí õàìààðàëòàé ýëåìåíò¿¿äèéí íýãäýë
Õýò äàâàëò - òîãòâîðæñîí òºëºâ áàéäàëä àâàõ óòãààñàà èë¿¿ èõ óòãà àâàõ ãàðàõ
õýìæèãäýõ¿¿í
ªñºõ õóãàöàà - ãàðàõ õýìæèãäýõ¿¿í òîãòâîðæñîí òºëºâ áàéäëûí 5 áóþó 10 õóâèéí óòãààñ
90 áóþó 95 õóâèéí óòãà àâ÷ ººð÷ëºãäºõ õóãàöàà
Òîãòâîðæèõ õóãàöàà - ãàðàõ õýìæèãäýõ¿¿í çºâøººðºãäºõ çºð¿¿íèé äîòîð òîãòâîðæñîí
òºëºâ áàéäëûí óòãà àâàõ õóãàöàà
Ä¿íàìüö Ñ¿ñòýì: À ñ¿ñòýì wõîñý èíïóò/îóòïóò áýõàâèîð èñ òèìý äýïýíäýíò.
Ýíâèðîíìýíò: Àëë òõàò èñ ýxòýðíàë òî òõý ñ¿ñòýì.
39

40. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
Îóòïóò Âàðèàáëý: Ôðîì à öîíòðîë ñ¿ñòýì ïýðñïýöòèâý, òõý îóòïóò âàðèàáëý èñ öîíñèäýðýä
òî áý òõý ìýàñóðýä âàðèàáëý.
Ñ¿ñòýì: Àí ýíòèò¿ ñýïàðàáëý ôðîì òõý ðýñò îô òõý óíèâýðñý á¿ à ïõ¿ñüöàë îð öîíöýïòóàë
áîóíäàð¿.
Ñ¿ñòýì Âàðèàáëý: À ìýàñóðàáëý ÷àðàöòýðüñòèö îô òõý ñ¿ñòýì wõè÷ ìà¿ âàð¿ wèòõ
ñïàöý îð òèìý.
Èíïóò Âàðèàáëý: À ñ¿ñòýì âàðèàáëý òõàò èñ ïðýñöðèáýä á¿ òõý ýíâèðîíìýíò.
Ñòàòý Âàðèàáëýñ: Òõý ñýò îô ñ¿ñòýì âàðèàáëýñ ðýqóéðýä òî äýôüíý òõý ñ¿ñòýì àò àí¿
òèìý ò.
Ñòàòý Äýòýðìèíýä Ñ¿ñòýì: À ñ¿ñòýì ôîð wõè÷ à ñýò îô ñòàòý âàðèàáëýñ öàí áý
äýòýðìèíýä ôîð àëë òèìý, ò > òî ãèâýí òõý âàëóýñ îô òõý ñýò àò ò = òî àíä òõý âàëóýñ îô
àëë òõý ñ¿ñòýì èíïóö ôîð ò > òî.
40

41. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
10-ð õàâñðàëò
Òîâ÷èëñîí íýð òîìü¸îíû òàéëáàð
ÏËÖ - ïðîãðàìì÷ëàãäàõ ëîãèê êîíòðîëëåð
ÌÈÌÎ- îëîí îðîëò, îëîí ãàðàëòòàé ñèñòåì
ÑÈÑÎ – íýã îðîëò íýã ãàðàëòòàé ñèñòåì
ÀËQÖ - Àäàïòèâý ëèíýàð qóàäðàòüö öîíòðîë
ÀÏÏÖ - Àäàïòèâý ïîëý ïëàöýìýíò öîíòðîë
Á-Ã Áýëëìàí Ãðîíwàëë (ëýììà)
ÁÈÁÎ - Áîóíäýä-üíïóò áîóíäýä-îóòïóò
ÖÝÖ - Öýðòàéíò¿ ýqóéâàëýíöý öîíòðîë
È/Î - Èíïóò/îóòïóò
Ëʯ - Ëýôñ÷ýòз-Êàëìàí-ßêóáîâü÷ (ëýììà)
ËQ - Ëèíýàð qóàäðàòüö
ËÒÈ - Ëèíýàð òèìý èíâàðèàíò
ËÒÂ - Ëèíýàð òèìý âàð¿éíã
ÌÈÌÎ - Ìóëòè-üíïóò ìóëòè-îóòïóò
Ìʯ - Ìýåð-Êàëìàí-ßêóáîâü÷ (ëýììà)
ÌÐÀÖ - Ìîäýë ðýôýðýíöý àäàïòèâý öîíòðîë
ÌÐÖ - Ìîäýë ðýôýðýíöý öîíòðîë
ÏÝ - Ïýðñèñòýíòë¿ ýxöüòèíã
ÏÈ - Ïðîïîðòèîíàë ïëóñ èíòýãðàë
ÏÏÖ - Ïîëý ïëàöýìýíò öîíòðîë
ÏÐ - Ïîñüòèâý ðýàë
ÑÏÐ - Ñòðèöòë¿ ïîñüòèâý ðýàë
ÒÂ - Òèìý âàð¿éíã
ÓÖÎ - Óíüôîðìë¿ öîìïëýòýë¿ îáñýðâàáëý
à.ñ. - Àñ¿ìïòîòüöàëë¿ ñòàáëý
ý.ñ. - Ýxïîíýíòèàëë¿ ñòàáëý
41

42. Äèïëîìûí àæèë áè÷èõ çààâàð
ì.ñ.ñ. - (Üí òõý) ìýàí ñqóàðý ñýíñý
ó.à.ñ. - Óíüôîðìë¿ àñ¿ìïòîòüöàëë¿ ñòàáëý
ó.á. - Óíüôîðìë¿ áîóíäýä
ó.ñ. - Óíüôîðìë¿ ñòàáëý
ó.ó.á. - Óíüôîðìë¿ óëòèìàòýë¿ áîóíäýä
w.ð.ò. - Wèòõ ðýñïýöò òî
Öîìïóòýð-Àéäýä Äýñèãí ñ¿ñòýì (C);
Öîìïóòýð-Àéäýä Ýíãèíýýðèíã àíàë¿ñüñ ñ¿ñòýì (C/ÌÖÀÝ);
Öîìïóòýð-Àéäýä Èññóý Ðýñîëóòèîí ñ¿ñòýì (ÖÀÉÐ);
Öîìïóòýð-Àéäýä Ðýqóéðýìýíö öàïòóðý ñ¿ñòýì (ÖÀÐ);
Öîìïóòýð-Àéäýä Ðóëý Äýôüíüòèîí ñ¿ñòýì (ÖÀÐÄ);
Öîìïóòýð-Àéäýä Ðóëý Ýxýöóòèîí ñ¿ñòýì (ÖÀÐÝ);
Öîìïóòýð-Àéäýä Ìàíóôàöòóðèíã ñ¿ñòýì (C);
Öîìïóòýð-Àéäýä Ïàöêàãý Ñýëýöòèîí ñ¿ñòýì (ÖÀÏÑ);
Öîìïîíýíò Èíôîðìàòèîí Ñ¿ñòýì (ÖÜÑ);
Öîìïóòýð-Àéäýä Ìàíóôàöòóðèíã Öàïàáèëüò¿ ñ¿ñòýì (ÖÀÌÖ);
Öîìïóòýð-Àéäýä Ìàòýðèàë Ènformation system (CAMI);
Computer-Aided Quality Assurance (CAQ)
Coordinate measurement system (CMM);
Electronic Design Automation system (EDA);
In-circuit test system;
Manufacturing Resource Planning system (MRP);
Manufacturing Process Planning System (MPPS);
Manufacturing Process Management (MPM);
Product Data Management system (PDM);
Product Lifecycle Management (PLM);
42

43. Õºíãºí ¿éëäâýðèéí àâòîìàòæóóëàëò
43