Η ομιλία μου, σχετικά με τον Αλέξανδρο Δελμούζο, στο συνέδριο του ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.

2. 1α. αρχές του Σχολείου Εργασίας
Το Σχολείο Εργασίας υιοθετεί τη παιδαγωγική προσέγγιση vom
Kind aus (αφετηρία το παιδί). Πρόκειται, συνεπώς, για ένα
παιδοκεντρικό και ανθρωποκεντρικό σχολείο στο οποίο κυριαρχεί η
ελευθερία δράσης του παιδιού.
Μάλιστα, πολλά ιδιωτικά σχολεία υιοθέτησαν τον τίτλο
«ελεύθερη σχολική κοινότητα» ή «ελεύθερο σχολείο», θέλοντας να
τονίσουν την ελευθερία την οποία παρείχαν στους μαθητές τους.

3. 1β. αρχές του Σχολείου Εργασίας
Ακόμη, εισάγει την εποπτική διδασκαλία, ενισχύει την
αυτενέργεια και ενθαρρύνει την συνεχή προσπάθεια των μαθητών.
Επίσης, αποβλέπει στην πλήρη ανάπτυξη όλων των δυνατοτήτων των
μαθητών, στην αρμονική τους ένταξη στην κοινωνία και στην
καλλιέργεια της δημιουργικότητάς τους.

5. 2. Οι χώρες στις οποίες αναπτύχθηκε η
μεταρρύθμιση του Σχολείου Εργασίας
Το σχολείο εργασίας εμφανίστηκε σε
πολλές χώρες του δυτικού κόσμου, όπως:
- στις Η.Π.Α. (Dewey, Morrison, Kilpatrick),
- στη Γερμανία (Georg Kerschensteiner, Hugo
Gaudig, Otto Scheibner)
- στις γαλλόφωνες χώρες (Ed. Claparede, Ad,
Ferriére, R. Dottrens, J. Piaget κ.ά.)
- στην Ιταλία (Maria Montessori)
- στην Ελλάδα (Αλέξανδρος Δελμούζος, Μιχάλης
Παπαχρήστος, Σπ. Καλιάφας κ.ά.)

6. 3. βιογραφικά στοιχεία του Αλέξανδρου Δελμούζου
Ο Αλέξανδρος Δελμούζος (1880 – 1956) γεννήθηκε στην Άμφισσα
(Φωκίδα). Σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών
(1902) και εν συνεχεία στην Λειψία (1905) και στην Ιένα (1906-7).
Την περίοδο 1908 – 1911 αναλαμβάνει τη διεύθυνση του
Παρθεναγωγείου Βόλου, ενώ το 1917 διορίζεται Ανώτερος Επόπτης
Δημοτικής Εκπαίδευσης. Σε αυτήν την θέση θα παραμείνει μέχρι το
1920.
Τη διετία 1921 – 1922 μεταβαίνει
στο Μόναχο, όπου ηγετική μορφή
της εκπαίδευσης ήταν
ο Georg Kerschensteiner.

7. ‘‘Στο Μόναχο βασίλευε ο Georg Kerschensteiner, ο θεωρητικός
και πρακτικός του «Σχολείου εργασίας», μιας νέας, με πανευρωπαϊκή
απήχηση, διδακτικής μεθόδου που αποκρούει την παθητική στάση των
μαθητών στην τάξη και θεμελιώνει τη διδασκαλία στην πρωτοβουλία και
στην προσωπική, ατομική και ομαδική εργασία τους’’.
Ευάγγελος Παπανούτσος, «Αλέξανδρος Δελμούζος» , Μ.Ι.Ε.Τ. , Αθήνα (1984), β΄ έκδοση

8. 4. Ο Αλέξανδρος Δελμούζος για το Σχολείο Εργασίας
«Σχολείο Εργασίας είναι το σχολείο όπου κέντρο είναι
το παιδί με όλα του τα ενδιαφέροντα
και όχι αντικειμενικά αγαθά του πολιτισμού ή ο δάσκαλος».
«Μια συνέντευξη με τον κ. Δελμούζο», Αυγή, 1/1/1924
Διαπιστώνει, επιπλέον,
ότι το σχολείο εργασίας
είναι κοινός πόθος των
εκπαιδευτικών.
Ωστόσο, θεωρεί ότι
γύρω από αυτό έχουν
δημιουργηθεί και
πολλές παρερμηνείες.

9. 5. αρχές διδασκαλίας του σχολείου εργασίας

10. Η μάθηση, επίσης, θα
πρέπει να καλύπτει
προσωπικές ανάγκες και
«θέλω» του/της μαθητή/τριας
και να είναι προσανατολισμένη
στις προτιμήσεις του/της.
Μάλιστα, επικαλείται
ως παράδειγμα έναν μαθητή
που είναι αδιάφορος στο
σχολείο, αλλά αφοσιωμένος
στην κεραμική.

13. Εννοείται δε ότι ‘‘παραινέσεις’’ του είδους ‘‘διάβασε, κακομοίρη,
γιατί αλλιώς δεν θα προκόψεις στη ζωή σου, δεν θα γίνεις καλός
άνθρωπος ’’ δεν είναι δυνατόν να αποτελέσουν σοβαρούς τρόπους
πρόκλησης του μαθητικού ενδιαφέροντος .

15. Ακόμη, το σχολείο θα πρέπει να αντιμετωπίζει το παιδί ως μια
ψυχική και φυσική ολότητα, όπου ‘‘ψυχή και σώμα συνυφαίνονται
αξεδιάλυτα’’.
Παράλληλα, η μόρφωση του παιδιού θα πρέπει να γίνει με
όρους αυτενέργειας και όχι παθητικής πρόσληψης των πληροφοριών
και σε συνθήκες ελευθερίας για τον νεαρό μαθητή.

18. Ακόμα, ο Δελμούζος τονίζει
την ανάγκη οι αρχές του
σχολείου εργασίας να
προσαρμοστούν στα
ελληνικά δεδομένα.
Προϋπόθεση
γι’ αυτό αποτελούν:
(1) η χρήση της δημοτικής
γλώσσας
και
(2) η πατριδογνωσία

19. ‘‘ Τα διδακτικά βιβλία ήταν
άχρηστα και οι δυο ιστορίες του
Παπαρρηγόπουλου και του
Τρικούπη δεν έφτανα για τη
διδασκαλία. Και αναζητούσα,
θυμούμαι, για την νεοελληνική
ιστορία, αχρησιμοποίητες ή
παραπεταμένες πηγές,
βιογραφίες, απομνημονεύματα.
Η κάθε ώρα διδασκαλίας κόστιζε
πολλές ώρες προετοιμασίας,
η συνέπεια, όμως ήταν να
ζωντανεύει το ιστορικό μάθημα
έτσι, που το αποζητούσαν μόνα
τους τα παιδιά ’’.
Αλέξανδρος Δελμούζος
«Μελέτες και πάρεργα» (1958)
Η διδασκαλία της ιστορίας
στο Ανώτερο Παρθεναγωγείο Βόλου
(1908 – 1911)

21. Εν συνεχεία, ο Δελμούζος αναδεικνύει τις ευθύνες και το ρόλο των
ίδιων των εκπαιδευτικών οι οποίοι δεν αξιοποιούν μελέτες που έχουν
ήδη δημοσιευτεί ή δεν συνεργάζονται μεταξύ τους για να εντοπίσουν
όλα εκείνα τα στοιχεία που θα χρησιμοποιήσουν στη διδασκαλία τους.

22. Ο Δελμούζος κάνει, επίσης, σαφή διάκριση ανάμεσα στην
γνωστική και την παιδαγωγική επάρκεια και ισχυρίζεται ότι ακόμα
και στο Δημοτικό ο δάσκαλος θα πρέπει να διακρίνεται για τις
επιστημονικές του γνώσεις, αν και αναφέρει ότι σε αυτή τη βαθμίδα
οι δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει είναι ως επί το πλείστον
παιδαγωγικού χαρακτήρα.

23. Ακόμη, ο Δελμούζος
υπερασπίζεται
την έννοια
της προαιρετικής
επιμόρφωσης
και ισχυρίζεται
ότι οι τοπικές
επαγγελματικές
ενώσεις
των εκπαιδευτικών
θα πρέπει
να αναλάβουν
σχετικές
πρωτοβουλίες.

25. Ο Δελμούζος παρατηρεί κάποιες αλλαγές στο ελληνικό
εκπαιδευτικό σύστημα, ωστόσο θεωρεί ότι αυτές είναι περιορισμένες.
Διαπιστώνει, δηλαδή, ότι ακόμη και σε όσες περιπτώσεις εφαρμόστηκε η
διδακτική μέθοδος του διαλόγου «στο βάθος το κύριο πρόσωπο έμενε
πάντα ο δάσκαλος και το παιδί αναγκαζόταν καi πάλι να ακολουθεί
οδηγημένο από το χέρι, χωρίς να ξέρει πού και πώς το πάνε».
Αλέξανδρος Δελμούζος, Δημοτικισμός και παιδεία, σελ. 108, 1926, Αθήνα

26. «Στη ζωή δεν ερωτάται κανείς από κάποιον που θέλει να μάθει
ό,τι αυτός γνωρίζει, αλλά όταν κάποιος μας ρωτά, θέλει να μάθει από
εμάς ό,τι δεν γνωρίζει». Hugo Gaudig
«[Στο σχολείο εργασίας το παιδί] μόνο του θα βάζει σκοπούς και
θα κοιτάζει να τους πετύχει, δοκιμάζοντας τον ένα και τον άλλο δρόμο. Το
μυαλό του, η ψυχή του όλη θα μπαίνει σε κίνηση μέσα στο δικό του
κόσμο». Αλέξανδρος Δελμούζος

27. επιλογικά …
Τελικά, μήπως ο σκοπός του σχολείου δεν είναι άλλος από το να πέσουν οι
τοίχοι του και να ανοιχτεί στην κοινωνία; Μήπως, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει,
μιμούμενοι τον Pestalozzi, να επιχειρήσουν να συνεξερευνήσουν τον κόσμο
με τους μαθητές τους προσφέροντας όσο το δυνατόν περισσότερα
μορφωτικά ερεθίσματα προερχόμενα από την πραγματική ζωή; Σε όλους
αυτούς τους προβληματισμούς ας δώσει ο καθένας από εμάς τη δική του
απάντηση, σύμφωνα με τους δικούς του οραματισμούς.

28. Σας ευχαριστώ πολύ !