Δημιουργικές Εργασίες στο Λύκειο: Θεωρητικό μέρος

1. Επιμόρφωση εκπαιδευτικών των Λυκείων
Η Δημιουργική εργασία στο
Λύκειο
http://www.iep.edu.gr/el/component/k2/content/3
7-synthetikes-ergasies
Μετεγγραφή Δρ. Άννα Σιγανού
σχολική σύμβουλος ΠΕ06
Σεπτέμβριος 2017

2. Οδυσσέας Ελύτης
«Καλή παιδεία, εκείνη που
ελευθερώνει και βοηθά
τον άνθρωπο να ολοκληρωθεί
σύμφωνα με τον εαυτό του»
Από τη συνέντευξη Τύπου που δόθηκε στις 19 Οκτωβρίου 1979, στο ξενοδοχείο
Μεγάλη Βρετανία με αφορμή την αναγγελία για τη βράβευση του έλληνα ποιητή με
το Νόμπελ Λογοτεχνίας (επιμέλεια: Ηλίας Καφάογλου, εκδ. Ύψιλον, 2011, σελ. 343).

3. Ιστορική Αναδρομή
• «Συνθετικές Δημιουργικές Εργασίες»
(Π.Δ. 407/1994)
• «Συνθετικές Δημιουργικές Εργασίες»
(Π.Δ. 126/2016, αρ. 3)
• «Δημιουργικές Εργασίες»
(Π.Δ. 46/2016, αρ. 8)

4. Τι είναι οι Δημιουργικές Εργασίες;
• Οι εργασίες αυτές έχουν συνθετικό
χαρακτήρα και επιδιώκουν την ανάπτυξη της
δημιουργικής ικανότητας του μαθητή και
γενικότερα την καλλιέργεια ερευνητικού
πνεύματος με την αναζήτηση στοιχείων από
διαφορετικές πηγές και πόρους και την τελική
σύνθεση των στοιχείων αυτών
(ΠΔ 46/2016, άρ. 8)

5. Μορφή εργασιών
• Ατομικές
• Ομαδικές (μέχρι 4 μαθητές/τριες)

6. Εφαρμογή
• Α΄ και Β΄ τάξη: υποχρεωτική
Μία τουλάχιστον δημιουργική εργασία σε ένα
γραπτώς εξεταζόμενο μάθημα της επιλογής του
μαθητή το σχολικό έτος 2016-17
Μία τουλάχιστον δημιουργική εργασία σε ένα
μάθημα του Ωρολογίου Προγράμματος της
επιλογής του μαθητή το σχολικό έτος 2017-18
• Γ΄ τάξη: προαιρετική.

7. Διαδικασία
• Για την υποχρεωτική εργασία κατατίθεται
μέσα στο Α΄ δίμηνο του σχολικού έτους
γραπτή δήλωση των μαθητών στον υπεύθυνο
καθηγητή κάθε τμήματος, στην οποία
αναγράφεται το μάθημα στο οποίο
επιθυμούν να εκπονήσουν εργασία, καθώς
και δύο ακόμη μαθήματα ως εναλλακτικές
δυνατότητες

8. Οφέλη Δημιουργικών Εργασιών
• Οικοδόμηση κοινότητας μάθησης
• Διαμόρφωση συνεργατικών σχέσεων
• Δημιουργία αποδοτικού μαθησιακού
κλίματος
• Βελτίωση της ενεργού εμπλοκής των
παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες

9. Οφέλη Δημιουργικών Εργασιών
• Εργασία με επιστημονικό τρόπο
• Αξιοποίηση βιβλιοθήκης και πηγών
• Επικοινωνιακές δεξιότητες
• Διασύνδεση σχολείου με κοινωνία
• Διαφορετικές κλίσεις των μαθητών
• Διαφοροποιημένη διδασκαλία

10. Αποτίμηση των Δ.Ε. από έρευνα του
Ι.Ε.Π.
• Μεγάλη συμμετοχή των εκπαιδευτικών
• Αναφορά των εκπαιδευτικών σε οφέλη
• Θετική αποτίμηση
Αρνητικές κρίσεις:
Η «τεχνική» πλευρά της διαδικασίας υλοποίησης
το 2016-2017
η «ανατροπή» του ημερήσιου ωρολογίου
προγράμματος

11. Προτάσεις Εκπαιδευτικών
• Βελτίωση υποδομών
(σχολικές βιβλιοθήκες, Τ.Π.Ε.)
• Επιπλέον υποστηρικτικό υλικό
• Συστηματική και οργανωμένη
επιμόρφωση των εκπαιδευτικών

12. Επιμόρφωση Σεπτεμβρίου 2017
1. Η έννοια της δημιουργικότητας και η
δημιουργική εργασία
2. Η Δημιουργική εργασία στο Λύκειο
3. Η Αξιολόγηση της Δημιουργικής Εργασίας

13. 1. Τι είναι Δημιουργικότητα;

14. Δημιουργική εργασία και
δραστηριότητα
• Είναι «μορφή δράσης του ανθρώπου που
αποσκοπεί στη δημιουργία ποιοτικά νέων
κοινωνικών αξιών»
• Έχει ως βασικό γνώρισμα την «ικανότητα
προσαρμογής των γνώσεων και δεξιοτήτων
στην νέα κατάσταση»
Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια Λεξικό (1989:1332)

15. Δημιουργική εργασία και
δραστηριότητα στο σχολείο
• Οι «νέες αξίες» που παράγονται από τους
μαθητές /τριες δεν προορίζονται άμεσα για
την κοινωνία, αλλά αφορούν πρωτίστως τον
ίδιο τους τον εαυτό
Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια Λεξικό (1989:1332)

16. Δημιουργικότητα και δημιουργική
σκέψη
• Υπάρχουν προβλήματα και αντιπαραθέσεις
όσον αφορά τον εννοιολογικό προσδιορισμό
τους σε τέτοιο βαθμό ώστε, όπως υποστηρίζει
η Amabile (1996:9), οι ερευνητές της
δημιουργικότητας συχνά να κατηγορούνται
πως δεν γνωρίζουν για ποιο πράγμα μιλούν

17. Ένα δημιουργικό άτομο
(Gardner, 1996:145)
• λύνει προβλήματα
• σχεδιάζει προϊόντα ή
• θέτει νέα ερωτήματα
εντός ενός πεδίου με τρόπο που αρχικά
θεωρείται ασυνήθης αλλά καθίσταται
περιστασιακά αποδεκτός τουλάχιστον για
μια πολιτισμική ομάδα

18. H. Gardner
• κατακρίνει τα εκπαιδευτικά συστήματα που
διαχρονικά δίνουν έμφαση μόνο στην
γλωσσικές και λογικό-μαθηματικές
δεξιότητες
• υποστηρίζει ότι το άτομο διαμορφώνει το
μοναδικό γνωστικό προφίλ του χάρη στην
ύπαρξη των πολλαπλών τύπων ευφυΐας.

19. Είδη νοημοσύνης κατά H. Gardner
(Gardner,1983)
• γλωσσική-λεκτική
• λογική-
μαθηματική
• οπτική-χωρική
• σωματική-
κιναισθητική
• μουσική-ρυθμική
• ενδοπροσωπική
• Διαπροσωπική
• φυσιογνωστική
• υπαρξιακή-
φιλοσοφική

20. V. P. Glâveanu (2010)
• Η μεγάλη σημασία της αλληλεξάρτησης
ανάμεσα στα άτομα και το κοινωνικό-
πολιτισμικό τους περιβάλλον
• Η ανοιχτή, ελεύθερη και ισότιμη επικοινωνία
των μελών μιας ομάδας και η αμοιβαία
δέσμευσή τους στην επιτέλεση ενός έργου
αποτελούν όρους - κλειδιά για τη
δημιουργικότητα μέσω της συνεργασίας

22. V. P. Glâveanu (2010)
• Μια ομάδα ανθρώπων που αντιμετωπίζει μια
πρόκληση επεξεργάζεται εκ νέου τη σημασία
των σχετικών εννοιών χρησιμοποιώντας
συμβολικά εργαλεία και πολιτισμικά
τεχνουργήματα με ένα διαφορετικό τρόπο,
που τελικά –ενδεχομένως- οδηγεί στην
εξωτερίκευση ενός νέου προϊόντος
δημιουργίας

23. Jackson και Messick (1965)
• Η δημιουργικότητα πρέπει να αξιολογείται
σύμφωνα με τέσσερα κριτήρια:
• την καινοτομία (ασυνήθιστο, πρωτότυπο)
• την καταλληλότητα (στο συγκεκριμένο πλαίσιο)
• τη διαφοροποίηση (ριζική μεταβολή στην προσέγγιση
του θέματος ή τον χειρισμό του υλικού)
• τη συμπύκνωση («συνοπτική
ισχύ» ώστε τα νοήματα και οι συνέπειες του να μην
εξαντλούνται με τη συνεχή εξέταση και μελέτη)

25. Amabile: Εσωτερικά και εξωτερικά
κίνητρα (1996:15)
• όταν οι άνθρωποι κινητοποιούνται πρωταρχικά σε
μια δημιουργική δραστηριότητα από εσωτερικό
ενδιαφέρον και για να απολαύσουν αυτή τη
δραστηριότητα, μπορεί να είναι περισσότερο
δημιουργικοί από ό,τι αν κινητοποιούνται
πρωταρχικά από κάποιο στόχο που κάποιοι άλλοι
θέτουν γι’ αυτούς

26. Εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα
• Είναι προφανές ότι στις συνθήκες που
επικρατούν στην τυπική εκπαίδευση είναι
εξαιρετικά δύσκολο να δραστηριοποιούνται
όλοι οι μαθητές και μαθήτριες από
εσωτερικά κίνητρα, οπότε καθίσταται
αναγκαίος ο συνδυασμός εσωτερικών και
εξωτερικών κριτηρίων

27. 2. Η Δημιουργική Εργασία στο
Λύκειο

28. Αρχές και σκοποί της εκπαίδευσης
(Ν. 1566/1985)
• Σκοπός της Πρωτ/θμιας και Δευτ/βάθμιας
Εκπαίδευσης είναι να συμβάλει στην
ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη
των διανοητικών και ψυχοσωματικών
δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα
από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη
δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες
προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά

29. Αρχές και σκοποί της εκπαίδευσης
(Ν. 1566/1985)
Ανάγκη οι μαθήτριες και οι μαθητές
• να καλλιεργούν και να
αναπτύσσουν
αρμονικά:
• το πνεύμα
• το σώμα τους
• τις κλίσεις
• τα ενδιαφέροντα
• τις δεξιότητές τους
• να αντιλαμβάνονται
και να
συνειδητοποιούν την
κοινωνική αξία και
ισοτιμία της
πνευματικής και της
χειρωνακτικής
εργασίας

30. Αρχές και σκοποί της εκπαίδευσης
(Ν. 1566/1985)
Ανάγκη οι μαθήτριες και οι μαθητές
• να ενημερώνονται και να ασκούνται
πάνω στη σωστή και ωφέλιμη για το
ανθρώπινο γένος χρήση και αξιοποίηση
των αγαθών του σύγχρονου πολιτισμού

31. Αρχές και σκοποί της εκπαίδευσης
(Ν. 1566/1985)
Ανάγκη οι μαθήτριες και μαθητές
• να αναπτύσσουν δημιουργική και κριτική
σκέψη και αντίληψη συλλογικής προσπάθειας
και συνεργασίας, ώστε να αναλαμβάνουν
πρωτοβουλίες και με την υπεύθυνη συμμετοχή
τους να συντελούν αποφασιστικά στην πρόοδο
του κοινωνικού συνόλου και στην ανάπτυξη
της πατρίδας μας

32. Αρχές και σκοποί της εκπαίδευσης
(Ν. 1566/1985)
Ανάγκη οι μαθήτριες και οι μαθητές
• να κατανοούν τη
σημασία της τέχνης,
της επιστήμης και της
τεχνολογίας
• να σέβονται τις
ανθρώπινες αξίες
• να διαφυλάσσουν και
προάγουν τον
πολιτισμό
να αναπτύσσουν πνεύμα
φιλίας και συνεργασίας
με όλους τους λαούς της
γης, προσβλέποντας σε
έναν κόσμο:
• καλύτερο
• δίκαιο
• ειρηνικό

33. Η ένταξη των Δημιουργικών Εργασιών στο
Λύκειο
• Εναρμονίζεται απόλυτα:
 με τους γενικούς στόχους της εκπαίδευσης
με τους σκοπούς και στόχους της βαθμίδας του
Λυκείου
• Είναι ανάγκη να προσαρμοστεί
στο επίπεδο ωριμότητας και
στις ανάγκες των μαθητών
• Αποτελεί σημαντικό παιδαγωγικό εργαλείο
(δείτε τα οφέλη Δημιουργικών εργασιών στις διαφ. 7-8)

34. H. Gardner
• Κάθε ομαλό ανθρώπινο όν μπορεί να
αναπτύξει μια ή περισσότερες από τις
διαφορετικές μορφές ευφυΐας, ωστόσο,
τα παιδιά διαφέρουν μεταξύ τους στο
βαθμό και στους τρόπους εκδήλωσης
αυτών των μορφών

35. Δημιουργική Εργασία, ισότητα και κοινωνική
δικαιοσύνη
• Η σχολική δραστηριότητα γύρω από τη
δημιουργικότητα και τους τρόπους
ανάπτυξής της πρέπει να αφορά κάθε παιδί
χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς και
πρέπει να οργανώνεται με τέτοιο τρόπο ώστε
κάθε παιδί να μπορεί να ωφεληθεί από
αυτή

37. Δημιουργική Εργασία, ισότητα και κοινωνική
δικαιοσύνη
• «Δικαίωμα του παιδιού στην εκπαίδευση στη
βάση της ισότητας των ευκαιριών»
(Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού αρ. 28, 29)
• Χρέος κάθε οργανωμένης κοινωνίας είναι η
εκπλήρωση στο μέγιστο δυνατό βαθμό των
δυνατοτήτων κάθε παιδιού, ενώ
αρμοδιότητα του σχολείου είναι η
αποφασιστική συμβολή του στην
πραγμάτωση αυτής της επιδίωξης

38. Δημιουργική Εργασία, ισότητα και κοινωνική
δικαιοσύνη
• Αξιοποίηση τεχνικών της διαφοροποιημένης
διδακτικής / μαθησιακής διαδικασίας
 κάθε παιδί να ωφεληθεί με συγκεκριμένο
τρόπο, που θα προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες
ανάγκες και απαιτήσεις του

39. Βασικά χαρακτηριστικά της Δημιουργικής
Εργασίας
• Διδακτική πρακτική: βασίζεται στη δημιουργική
αξιοποίηση των γνώσεων και όχι στη παθητική
απόκτησή τους
• Έμφαση στη δημιουργική σκέψη και δράση
• Απάντηση σε ερωτήματα που κινούν το
ενδιαφέρον των μαθητών, με τρόπο που αξιοποιεί
ήδη αποκτημένες γνώσεις, σε συνδυασμό με νέες.
Στόχος είναι η απάντηση να έχει σαφή στοιχεία
πρωτοτυπίας και ευρηματικότητας

40. Μορφές της Δημιουργική Εργασίας
• συνεχές κείμενο (διανθισμένο με εικόνες,
διαγράμματα, πίνακες κ.λπ.)
• καλλιτεχνικό έργο
• τραγούδι
• αφίσα
• πόστερ
• κατασκευή
• κοινωνική / πολιτισμική παρέμβαση κ.τ.ό.

41. Πρωτοτυπία – Ευρηματικότητα
στη Δ.Ε.
Αναζήτηση του νέου στοιχείου στον τρόπο με
τον οποίο:
• τίθενται τα προβλήματα
• οργανώνεται η απάντηση σε αυτά
• διαμορφώνεται το τελικό πλαίσιο των
απαντήσεων

42. Το νέο / καινοφανές στοιχείο
Προκύπτει σε σύγκριση με αντίστοιχες
απόπειρες στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο;
Περιορίζεται στο στενό κύκλο του σχολείου;
Περιορίζεται στην εκπαιδευτική προϊστορία
του ίδιου του παιδιού;

44. Η ανάπτυξη της φαντασίας είναι παιδαγωγικά
σημαντική διότι:
1. Βοηθά στον σχεδιασμό πρακτικών και
μαθησιακών περιβαλλόντων που είναι πιο πιθανό
να ενισχύσουν τη φαντασία των παιδιών
2. Βοηθά στην ανακάλυψη μη αναμενόμενων
εκπαιδευτικών επιπτώσεων του τρόπου με τον
οποίο αντιλαμβανόμαστε τη φαντασία
3. Υπάρχουν αρκετές προκαταλήψεις στις
επικρατούσες αντιλήψεις σχετικά με τη φαντασία
και το ρόλο της οι οποίες είναι σε μεγάλο βαθμό
συγκεχυμένες

46. 4. Επικρατούν περιοριστικές αντιλήψεις για τη
φαντασία, που αναγνωρίζουν τη σημασία της σε
ορισμένες μόνο περιοχές του σχολικού
προγράμματος (π.χ. στις καλές τέχνες), ενώ ο
ρόλος της είναι σημαντικός σε όλες τις περιοχές
του
5. Υπάρχουν ελάχιστα περιθώρια να εκτιμηθεί η
σημασία της φαντασίας και να αξιοποιηθεί
παιδαγωγικά λόγω του τρόπου οργάνωσης της
διδασκαλίας στο σχολείο
Η ανάπτυξη της φαντασίας είναι παιδαγωγικά
σημαντική διότι:

48. Κίνητρα
• Τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται να υιοθετούν
έναν εσωτερικό προσανατολισμό σε ό,τι αφορά την
εργασία που αναλαμβάνουν και να τους παρέχεται
η μεγαλύτερη δυνατή ελευθερία στη λήψη
απόφασης (Amabile 1996: 250-253)
• Οι τάξεις που προβλέπουν κάποιον σχετικά μη
δομημένο διδακτικό χρόνο για εξατομικευμένη και
αυτοκατευθυνόμενη μάθηση σε μια μη τυπική
ατμόσφαιρα είναι πιο πιθανό να προάγουν τη
δημιουργικότητα από ό,τι οι αυστηρά
παραδοσιακές τάξεις

49. Περιβάλλον (φυσικό – διανοητικό)
που συντελείται η μάθηση
• Εξάλειψη των αρνητικών παραγόντων που
παρεμποδίζουν την εκδήλωση της
δημιουργικότητας οι οποίοι διακρίνονται σε
δύο τύπους:
στα εσωτερικά εμπόδια
στα εξωτερικά εμπόδια
(Parnes και Brunelle, 1967)

50. Περιβάλλον (φυσικό – διανοητικό)
που συντελείται η μάθηση
Εσωτερικά εμπόδια:
Ο τρόπος κατά τον οποίο επηρεάζεται η
συμπεριφορά του παιδιού από το παρελθόν,
(ανάλογα με την προέλευση ή τις συνήθειές
του)
Οι παρεμβάσεις των εκπαιδευτικών μπορούν
να βοηθήσουν να απαλλαγεί ο μαθητής από
αυτά που δεν επιτρέπουν να
λειτουργήσει δημιουργικά

51. Περιβάλλον (φυσικό – διανοητικό)
που συντελείται η μάθηση
Εξωτερικά εμπόδια:
Όσα δυσχεραίνουν την εξασφάλιση ευνοϊκών
συνθηκών για τη δημιουργική σκέψη στο
σχολικό (ή άλλο) περιβάλλον
Πρόγραμμα Σπουδών
Τρόποι διδασκαλίας
Τρόποι αξιολόγησης

52. Παιδαγωγικές τεχνικές για την προαγωγή της
δημιουργικότητας
• καταιγισμός ιδεών
• δημιουργική επίλυση προβλήματος
• προγράμματα ειδικά σχεδιασμένα για την
προαγωγή της δημιουργικότητας

53. Στάδια της δημιουργικής επίλυσης
προβλήματος
συγκέντρωση
πληροφοριών
διαμόρφωση
ενός ειδικού
ερωτήματος /
προβλήματος
προς επίλυση
δημιουργία
πιθανών
λύσεων
αξιολόγηση
των λύσεων
αξιοποίηση της
τελικής λύσης

54. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών και άλλων
παραγόντων της εκπαιδευτικής κοινότητας
•Είναι σημαντικός στη
διαμόρφωση του κατάλληλου
κλίματος στη σχολική τάξη για
την ανάπτυξη δημιουργικής
δραστηριότητας

55. Σημεία που βοηθούν την
δημιουργικότητα (Mayesky, 1998: 8)
Ο εκπαιδευτικός δύναται να βοηθήσει τα παιδιά:
να αποδέχονται την αλλαγή
να συνειδητοποιήσουν ότι κάποια
προβλήματα δεν έχουν εύκολες απαντήσεις
να αναγνωρίσουν ότι πολλά προβλήματα
έχουν πολλές πιθανές λύσεις
να μάθουν να κρίνουν και να αποδέχονται
τα συναισθήματά τους

56. Ο εκπαιδευτικός δύναται:
Mayesky (1998: 8)
να βοηθήσει τα παιδιά:
 να αισθάνονται χαρά μέσα στη δημιουργική
παραγωγή τους και στην εργασία τους πάνω σε
ένα πρόβλημα
 να εκτιμήσουν τους εαυτούς τους για τη
διαφορετικότητά τους.
 να αναπτύξουν επιμονή – να μην εγκαταλείπουν
στις δυσκολίες
να ανταμείψει τα παιδιά για τη
δημιουργικότητά τους

57. Κριτήρια διάγνωσης παιδιών με
ξεχωριστές δημιουργικές ικανότητες
(Torrance, 1965).
To δημιουργικό παιδί:
1. μπορεί να απασχολείται μόνο του χωρίς να
του προσφέρονται ερεθίσματα
2. προτιμά να ντύνεται διαφορετικά από τα
άλλα
3. προχωρεί πέρα από τα όρια των εργασιών
που του αναθέτουν

58. Το δημιουργικό παιδί:
4. μπορεί να διασκεδάζει χρησιμοποιώντας
απλά πράγματα και πολλή φαντασία
5. μοιάζει να αφαιρείται ή να ονειροπολεί,
ενώ στην πραγματικότητα σκέφτεται
6. θέτει ερωτήσεις πέρα από το απλό «γιατί»
ή «πώς»

59. Το δημιουργικό παιδί:
7. πειραματίζεται με οικεία αντικείμενα για
να διαπιστώσει αν μπορεί να
χρησιμοποιηθούν και για άλλους σκοπούς
εκτός από τους γνωστούς
8. κοιτάζει έξω από το παράθυρο στη
διάρκεια του μαθήματος, αλλά συνάμα
παρακολουθεί τι γίνεται μέσα στην τάξη
9. του αρέσει να επινοεί παιχνίδια στο
προαύλιο του σχολείου

60. 3. Αξιολόγηση της Δημιουργικής
Εργασίας στο Λύκειο
Επαναπροσδιορίζει:
• Μεθόδους: το πώς της πρόσκτησης της
γνώσης + διδακτικής μεθοδολογίας
• Ταυτότητες: τους ρόλους μαθητών-
εκπαιδευτικών
• Τους όρους πραγμάτωσης της εκπαιδευτικής
διαδικασίας (ποιος καθορίζει τι θα
διαμειφθεί στην τάξη, ποιος επιλέγει, ποιος
αξιολογεί)

61. Αξιολόγηση
• Διαμορφωτική
• Παρέχει ανατροφοδότηση
• Έχει παιδαγωγικό-παιδευτικό χαρακτήρα
 παρέχοντας ασφαλές πλαίσιο για την ανάπτυξη
της πρωτοβουλίας και της δημιουργικότητας
φροντίζοντας συγχρόνως να ενδυναμώσει και την
καλώς νοούμενη φιλοδοξία και άμιλλα

62. Κλίμακα διαβαθμισμένων
κριτηρίων
ο μαθητής / η μαθήτρια πρέπει να είναι
πλήρως ενήμεροι για το τι ζητείται
η περιγραφή των κριτηρίων να επισημαίνεται
εμφατικά από τον αξιολογικό χαρακτήρα τους
η Κλίμακα να διαβάζεται ως σύνολο οδηγιών
για τη σύνταξη των αντίστοιχων εργασιών

63. Κλίμακα διαβαθμισμένων
κριτηρίων
Προτείνεται ενδεικτικά
Είναι πιθανή η –μερική ή συνολική-
αναδιαμόρφωση των κριτηρίων από τον/την
διδάσκοντα/-ουσα

64. Στόχος της Εκπαίδευσης στα ΓΕ.Λ
και ΕΠΑ.Λ
• είναι η διαμόρφωση πολιτών που
συνειδητά
–παράγουν
–χρησιμοποιούν
–αποτιμούν
–απαιτούν γνώση

65. Σημαντική παράμετρος
• για την πλήρη ένταξη των μαθητών/-τριών σε
αυτήν την Κοινότητα Μάθησης είναι η
προώθηση της αυτενέργειας και της
δημιουργικότητας στο ασφαλές μαθησιακό -
διδακτικό πλαίσιο της τάξης, όπου η
αποτίμηση και χρήση δεν πρέπει θεωρείται
ότι έχουν οριστικές συνέπειες, αλλά αντίθετα
ότι φέρουν παιδευτική αξία

66. Βιβλιογραφία Ελληνόγλωσση
Δερβίσης, Σ.Ν. (1998): Η δημιουργική σκέψη και η δημιουργική διδακτική διαδικασία.
Θεσσαλονίκη: Μαίανδρος.
Θεοδότου, Ε. (2015): Η δημιουργικότητα στην εποχή των νέων τεχνολογιών. Αθήνα: Κριτική.
KEE (2008): Ανάπτυξη αυτογνωσίας και δημιουργικότητας των μαθητών: Μια συνεργατική
έρευνα-δράση, Αθήνα.
Μαγνήσαλης, Κ.Γ. ( 2003): Δημιουργική σκέψη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Ματσαγγούρας, Ηλ. (ed.) (2011) Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Νέο Λύκειο
Βιβλίο Εκπαιδευτικού, ΥΠΕΘ/ΙΕΠ. Αθήνα.
Ναυρίδης, Κλήμης (1997): «Η δημιουργικότητα στην παιδαγωγική σχέση», στο Σχολή Ι.Μ.
Παναγιωτόπουλου, Η Συνθετική Δημιουργική Εργασία στο Σχολικό Πρόγραμμα Θεωρία και
Πράξη, Αθήνα, σ. 21-26.
Ξανθάκου, Γ. (2011): Δημιουργικότητα και καινοτομία στο σχολείο και την κοινωνία. Αθήνα:
Διάδραση.
ΟΕΠΕΚ (2007): Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη κριτικής – δημιουργικής
σκέψης, επιστ. Επιμ. Β. Κουλαϊδής, Ι. για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ΙΙ. Για τη
δευτεροβάθμια εκπαίδευση, Αθήνα: 2007.
Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια Λεξικό (1989), Ελληνικά Γράμματα, τόμ. 3,
Αθήνα.
Παρασκευόπουλος, Ι. (2008): Δημιουργική σκέψη στο σχολείο και στην οικογένεια. Αθήνα:
Γκέλμπεσης.

67. Βιβλιογραφία Ξενόγλωσση
Amabile, Teresa M. et al. (1996): Creativity in Context, Westview Press, Oxford.
Barbot, B. - Besançon, M. - Lubart, T.I. (2011): Assessing creativity in the classroom.
Open Education Journal, 4, 58-66.
Boden, Margaret A. (ed.) (1996a): Dimensions of Creativity, MIT Press, London.
Boden, Margaret A. (1996b): “What is creativity?”, in Boden, Margaret A. (ed.)
Dimensions of Creativity, MIT Press, London, pp. 75-117.
De Bono, E. (1985): Six thinking hats. Boston: Little, Brown & Co.
Egan, Kieran (2002): Imagination in Teaching and Learning Αges 8-15, Routelge,
London. 19
Gardner, H. (1983): Frames of mind, Basic Books, New York.
Gardner, H. (1996): «The creators’ patterns», in Boden, Margaret A. (ed.) Dimensions
of Creativity, MIT Press, London, pp. 143-158.
Gardner H. - Wolf, C. (1988): “The fruits of asynchrony: A psychological examination
of creativity”, Adolescent Psychiatry, 15, 106-123.
Glâveanu, V.P. (2010): “Principles of a Cultural Psychology of Creativity”. Culture &
Psychology, 16(2), 147-163.
Guilford, J.P. (1950): “Creativity”, American Psychologist, 5, 444-454.

68. Βιβλιογραφία Ξενόγλωσση
Jackson, P.W. – Messick, S. (1965) «The person, the product and the response: conceptual
problems in the assessment of creativity», Journal of Personality, 33, 1-19.
Klausen, S.H. (2010): The notion of creativity revisited: A philosophical perspective on
creativity research. Creativity Research Journal, 22, 4, 347-360.
Lee, Victor (1987): «Νοημοσύνη», στο: Lee, Victor – Webberley, Roy – Litt, Larry (1987):
Νοημοσύνη και δημιουργικότητα, Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο / The Open University Press,
Π. Κουτσουμπός Α.Ε., Αθήνα, σ. 15-83.
Mayesky, Mary (1998): Creative activities for young children, Delmar Publishers, Albany
(6th ed.)
Parnes, S.J. – Brunelle, E.A. (1967): “The literature of creativity”, Journal of Creative
Behavior, 1, 1.
Torrance, E.P. (1965): Rewarding creative behavior. Experiments in classroom creativity,
New Jersey, Prentice Hall.
UNICEF & Center for Education Innovations (2016): Journeys to Scale. Accompanying the
Finalist of the Innovations in Education Initiative, Paris.
Webberly, Roy – Litt, Larry (1987): «Δημιουργικότητα», στο Lee, Victor – Webberley, Roy
– Litt, Larry: Νοημοσύνη και δημιουργικότητα, Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο / The Open
University Press, Π. Κουτσουμπός Α.Ε., Αθήνα, σ. 85 κ.ε.

69. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ – Κλίμακα διαβαθμισμένων
κριτηρίων: (α). ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ/-ΤΡΙΩΝ
ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
1. Πώς συνεργάστηκαν;
2. Ποιοι ακούστηκαν;
ΣΥΝΕΠΕΙΑ
3. Συνέβαλαν όλοι στον
εμπλουτισμό της
ομαδικής εργασίας;
4. Συνέπεια ως προς τις
υποχρεώσεις τους στη
συνεισφορά υλικών
5. Συστατικά στοιχεία
της καταγραφής της
έρευνας

70. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ – Κλίμακα διαβαθμισμένων
κριτηρίων: (α). ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ/-ΤΡΙΩΝ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
6. Ερευνητικό
ερώτημα/σκοπός &
σύνδεσή του με το
πλαίσιο
7. Βιβλιογραφικές
αναφορές στο
ερευνητικό ερώτημα
8. Περιγραφή των
ερευνητικών
διαδικασιών που
ακολουθήθηκαν
9. Συμπεράσματα
10. Γενική εικόνα της
παραδοτέας
αναφοράς

71. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ – Κλίμακα διαβαθμισμένων
κριτηρίων: (β). ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΣΥΝΕΠΕΙΑ
1. Συμβολή στον
εμπλουτισμό της
εργασίας;
2. Συνέπεια στις
υποχρεώσεις ως προς
τη συνεισφορά
υλικών;
ΔΟΜΗ
3. Συστατικά στοιχεία
της καταγραφής της
έρευνας

72. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ – Κλίμακα διαβαθμισμένων
κριτηρίων: (β). ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
4. Ερευνητικό ερώτημα/
σκοπός/σύνδεσή του με
το πλαίσιο
5. Βιβλιογραφικές
αναφορές στο
ερευνητικό ερώτημα
6. Περιγραφή των
ερευνητικών
διαδικασιών που
ακολουθήθηκαν
7. Συμπεράσματα
8. Γενική εικόνα της
παραδοτέας
αναφοράς

73. Ευχαριστώ