Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос эрхлэн гаргадаг Сэтгүүлийн 2018 оны 4 дүгээр улирлын дугаар

1. ХАРИЛЦАА
ХОЛБООНЫ
ЗОХИЦУУЛАХ
ХОРОО
www.crc.gov.mn
¹21 (27)
2018 он IV улирал
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ
ЗОХИЦУУЛАХ
ХОРОО
ÑÎØÈÀË ÎÐ×ÍÛ
ЦАГДААГИЙН
ЕРӨНХИЙ ГАЗАР
МОНГОЛ УЛСЫН
ЗАСГИЙН ГАЗРЫН
ХЭРЭГ ЭРХЛЭХ ГАЗАР
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ
ЗОХИЦУУЛАХ
ХОРОО

2. ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ХУРАЛДААН
IV УЛИРЛЫН ТАЙЛАН
Дарга:
Г.Чинзориг
ХХЗХ-ны дарга
Гишүүд:
Д.Сэрээдорж
ХХЗХ-ны дэд дарга
Т.Наранмандах
Хорооны хуралдааны
нарийн бичгийн дарга
З.Эрдэнэчулуун
ЗУХАГ-ын дарга
З.Амгалан
РДЗХГ-ын дарга
С.Долгорсүрэн
ЗБХГ-ын дарга
Ч.Эрдэнэбулган
ЗЗҮТҮСГ-ын дарга
П.Цэрэнням
ШЗГ-ын дарга
Сэтгүүлийн эрхлэгч:
Э.Дөлгөөн
(dulguun.e@crc.gov.mn)
Хариуцлагатай нарийн
бичгийн дарга
Б.Мягмарнаран
(myagmarnaran@crc.gov.mn)
Сэтгүүлийн дизайныг
£ADMARKET LLC-д
эхийг бэлтгэж хэвлэв.
Утас: 976-11-304258
Факс: 976-11-327720
Цахим хаяг: www.crc.gov.mn
Цахим шуудан: info@crc.gov.mn
ЭНЭ ДУГААРТ...
№21 (27) 2018 он. IV улирал
СЭТГҮҮЛИЙН
ЗӨВЛӨЛ
Хаяг: Монгол Улсын Харилцаа холбооны зохицуулах хороо,
Метро бизнес төв, А блок. 5-р давхар,
Сүхбаатар дүүрэг, Д.Сүхбаатарын гудамж-13, УБ-14201-0033.
ХАРИЛЦАА
ХОЛБООНЫ
ЗОХИЦУУЛАХ
ХОРОО
www.crc.gov.mn
¹21 (27)
2018 он III улирал
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ
ЗОХИЦУУЛАХ
ХОРОО
ÑÎØÈÀË ÎÐ×ÍÛ
ЦАГДААГИЙН
ЕРӨНХИЙ ГАЗАР
МОНГОЛ УЛСЫН
ЗАСГИЙН ГАЗРЫН
ХЭРЭГ ЭРХЛЭХ ГАЗАР
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ
ЗОХИЦУУЛАХ
ХОРОО
2
RCpublicationapp
RCpublicationapp
RCpublicationapp
RCpublicationapp
СRCpublicationapp
СRCpublicationapp
СRCpublicationapp
СRCpublicationapp
p
p
p
p
www.crc.gov.mn
ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨӨХ «ДИЖИТАЛ МОНГОЛ»
"ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ХӨГЖИЛ, ШУУДАНГИЙН
ЗОХИЦУУЛАЛТ 2018" ЗӨВЛӨГӨӨН
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНООС
ХИЙСЭН РАДИО, ТЕЛЕВИЗИЙН САЛБАРЫН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН
БАГТААМЖИЙН СУДАЛГААНЫ ДҮНГЭЭС
ҮҮРЭН ХОЛБООНЫ ДУГААРТАЙГАА ШИЛЖИХ
ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ТАЛААР
Г.ЧИНЗОРИГ: ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ САЛБАРЫН ОЛОЛТ,
ТЕХНОЛОГИЙГ БУСАД САЛБАР ӨӨРТӨӨ ШИНГЭЭСНЭЭР
ОЛОН БОЛОМЖИЙГ НЭЭДЭГ
“ЦАХИМ ОРЧИН ЗӨВ БОЛГОЁ”-ЦАХИМ ОРЧНЫ ЗҮЙ
ЗОХИСТОЙ ХЭРЭГЛЭЭГ БИЙ БОЛГОЁ УРИАТАЙ АЯН
ЭХЭЛЛЭЭ.
“ЗАХИДАЛ ТҮҮХ ӨГҮҮЛНЭ” СЭДЭВТ ЗАХИДАЛ
БИЧЛЭГИЙН УЛСЫН УРАЛДААН
ХҮҮХДИЙН ДЭЛГЭЦ АШИГЛАХ ТОХИРОМЖТОЙ
ХУГАЦАА
ГАР УТАСНЫ ЦАХИЛГААН СОРОНЗОН ОРНЫ
ЦАЦАРГАЛТЫН ХЭМЖЭЭГ ТОДОРХОЙЛОХ ТУРШИЛТ
СУДАЛГАА БА БУУРУУЛАХ АРГАЧЛАЛ
КОГНИТИВ РАДИОД СУУРИЛСАН ШИНЭ
ТЕХНОЛОГИУДАД
АШИГЛАХ РАДИО ДАВТАМЖИЙН ЗУРВАСУУДЫН
СУДАЛГАА
10
15
16
28
31
38
39
41
46
52

3. 2018. IV улирал www.crc.gov.mn 54
Монгол Улсын Харилцаа холбооны зохицуулах
хорооны 2018 оны ээлжит 9 дүгээр хуралдааныг
2018 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр зохион байгуулав.
Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны 2018 оны
ээлжит 9 дүгээр хуралдаанаар тусгай зөвшөөрлийн
талаар боловсруулсан танилцуулга, санал дүгнэлт,
тогтоолын төслийг авч хэлэлцсэн. Уг хуралдаан нь
хэлэлцсэн асуудлаар хорооны хуралдааны 3 тогтоолыг
батлан шийдвэрлэв.
¾¾ Хорооны 2018 оны ээлжит 9 дүгээр хуралдаанаар
баталсан 2018 оны 40, 41, 42 тоот “Тусгай зөвшөөрөл
олгох тухай”, “Тусгай зөвшөөрөлд нэмэлт өөрчлөлт
оруулах тухай”, “Тусгай зөвшөөрөл хүчингүй болгох
тухай” 3 тогтоолын хавсралтаар:
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн
тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.1 дэх заалт,
12 дугаар зүйлийн 12.1 дэх хэсэг, Харилцаа
холбооны тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1 дэх
хэсэг, 9 дүгээр зүйлийн 9.1.2 дах заалт, 12 дугаар
зүйл, Радио долгионы тухай хуулийн 11 дүгээр
зүйлийн 11.1 дэх хэсэг, 11.2.1 дэх заалт, Харилцаа
холбооны зохицуулах хорооны 2015 оны 38
тоот тогтоолоор баталсан “Харилцаа холбооны
салбарт үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийн
журам”-ын 4 дүгээр зүйлийн 4.1 дэх хэсгийг тус
тус үндэслэн 3 ААН, хуулийн этгээдэд 2018 оны
10 дугаар сарын 02-ны өдрийн 40 тоот тогтоолын
хавсралтаар тусгай зөвшөөрөл шинээр олгосон;
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн
тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.1 дэх заалт,
12 дугаар зүйлийн 12.1 дэх хэсэг, Харилцаа
холбооны тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1 дэх
хэсэг, 9 дүгээр зүйлийн 9.1.2 дах заалт, 12 дугаар
зүйл, Радио долгионы тухай хуулийн 11 дүгээр
зүйлийн 11.1 дэх хэсэг, 11.2.1 дэх заалт, Харилцаа
холбооны зохицуулах хорооны 2015 оны 38
тоот тогтоолоор баталсан “Харилцаа холбооны
салбарт үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийн
журам”-ын 10 дугаар зүйлийн 10.2 дах хэсэг,
10.3.1, 10.3.3 дах заалтыг тус тус үндэслэн 2018
оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрийн 41 тоот
тогтоолын хавсралтаар 2 хуулийн этгээдийн 2
тусгай зөвшөөрөлд нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан;
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ДҮРЭМ, ХУРАЛДААНЫ ДЭГИЙН ХҮРЭЭНД
УДИРДЛАГААС ӨГСӨН УДИРДАМЖ ЧИГЛЭЛ, 2018 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ БИЗНЕС ТӨЛӨВЛӨГӨӨГ
ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ЗОРИЛГООР ТАЙЛАНТ ХУГАЦААНД БУЮУ 2018 ОНЫ 4 ДҮГЭЭР УЛИРАЛД, ХОРООНЫ
ЭЭЛЖИТ ХУРАЛДААНЫГ 3 УДАА ЗОХИОН БАЙГУУЛСАН БА НИЙТДЭЭ 7 ТОГТООЛЫГ БАТЛАН
ШИЙДВЭРЛЭЖ, ХЭРЭГЖИЛТЭД ХЯНАЛТ ТАВЬЖ АЖИЛЛАВ.
2018. IV улирал
1
Мэндчилгээ
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ
ХУРАЛДААНЫ 2018 ОНЫ 4-р улирлын
ТОВЧ ТАЙЛАН
Уншигч Та бүхэнд энэ өдрийн мэнд дэвшүүлье.
Монгол Улсын Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос эрхлэн
гаргадаг сэтгүүлийн 2018 оны 4 дүгээр улирлын шинэ дугаарыг уншигч
та бүхэндээ өргөн барьж байна. Сэтгүүлийн энэ дугаарт тус хорооны
хуралдааны баталсан тогтоол шийдвэр, түүний хэрэгжилт, зохицуулалтын
болон техник технологийн чиг хандлага, шинэ судалгааны үр дүн, 2018 оны
4 дугаар улиралд гүйцэтгэсэн, зохион байгуулсан ажил, арга хэмжээний
талаарх мэдээллийг нэгтгэн хүргэж байна.
Монгол Улсын Ерөнхий сайдын ивээл дор дижитал шилжилтийг
хэрхэн амжилттай хийх гарц шийдлийг эрэлхийлсэн “Дижитал Монгол”
хэлэлцүүлгийг тус хорооноос хоёр дахь жилдээ 2018 оны 11 дүгээр сарын
29-нд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулав. “Мэдлэгээ хуваалцаж,
хамтдаа хөгжье” уриан дор зохион байгуулсан уг арга хэмжээнд төрийн
болон төрийн бус байгууллагын төлөөлөл, үүрэн холбооны операторууд,
олон улсын байгууллага, харилцаа холбооны салбарын үйлчилгээ эрхлэгч, МУИС, ШУТИС-ийн төлөөлөл зэрэг нийт 200 гаруй
төлөөлөл оролцсон тус хэлэлцүүлгээс гарсан санал зөвлөмж, шийдлүүдийг Өгөгдөл хамгаалах тухай хууль, цахим эрх зүйн
зохицуулалтад тусгахаар болов..
Мөн салбарын үйл ажиллагаа эрхлэгч байгууллага, ард иргэдэд зориулан Монгол Улс, Дэлхий дахинд тулгамдаад байгаа
интернэт хаягжилт, шилжилт, шинээр бий болж тулгамдаад байгаа апп эдийн засаг, түүний шинэ чиг хандлагын талаар Олон
улсын цахилгаан холбооны байгууллага, Ази номхон далайн бүсийн сүлжээ мэдээллийн төв (APNIC) хамтран “Монгол Улсын
IPv6 нэвтрүүлэлт болон IPv6-ийн аюулгүй байдал”, “Дижитал шилжилт ба Апп эдийн засаг” нэртэй сургалт хэлэлцүүлгийг тус тус
зохион байгуулсан болно.
Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос санаачлан Монгол шуудан ХК-тай хамтран Хүн төрөлхтний түүхийн өв бичгийн
соёлын нэг болох захидал бичих соёлоор дамжуулан өсвөр насны хүүхдүүдийн зохион бичих, бичгийн хэлний болон уран
сэтгэмж, өөрийгөө илэрхийлэх чадварыг дээшлүүлэх, хүсэл мөрөөдлийг дэмжих зорилготой “Захидал түүх өгүүлнэ” сэдэвт
захидал бичлэгийн улсын уралдааныг амжилттай зохион байгуулж, шилдэг захидал зохиогч нарыг шалгаруулав.
Сэтгүүлийн энэхүү дугаарт хорооны ажлын албадаас хийж гүйцэтгэсэн Радио, Телевизийн салбарын зах зээлийн багтаамжийн
судалгаа, конгитив радио систем гэж юу вэ, Харилцаа холбоо, технологийн салбарт 2004-2016 онд гадаадын зээл, тусламжаар
хэрэгжүүлсэн зарим томоохон төслүүдийн судалгааны үр дүн, гар утасны соронзон орны цацаргалтын хэмжээг тодорхойлох
туршилт судалгаа зэрэг тайлан мэдээлэл, судалгааны үр дүнг багтаасан нь мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын эрдэмтэн
судлаачид, үйлчилгээ эрхлэгч, хэрэглэгчдэд шинэлэг мэдээлэл, эх сурвалж нь болно хэмээн итгэж байна.
Уншигч Танд ажлын өндөр амжилт, сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе.
Мэдлэгээ хуваалцаж, Хамтдаа хөгжье
Дарга Г.ЧИНЗОРИГ
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ДАРГА
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ
ЗОХИЦУУЛАХ
ХОРОО
Монгол Улсын Ерөнхий Сайдын 2018 оны 9 дүгээр сарын 17-ны өдрийн 161 тоот захирамжаар өөр ажилд шилжих
болсонтой холбогдуулан Хорооны дарга С.Адьяасүрэнг үүрэгт ажлаас нь чөлөөлж, Хорооны даргаар Гончиг овогтой
Чинзоригийг Ерөнхий Сайдын 2018 оны 9 дүгээр сарын 17-ны өдрийн 162 тоот захирамжаар томилсон. Ерөнхий Сайдын
2018 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдрийн 214 дүгээр захирамжаар Эрдэнээгийн Энхтуяа, Эрдэнэдалайгийн Алтанбагана;
Жалавсүрэнгийн Бат-Эрдэнэ нарыг Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны орон тооны бус гишүүнээр 2022 оны 12
дугаар сарын 28-ны өдөр хүртэл хугацаагаар тус тус томилогдов.

4. ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ХУРАЛДААН ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ХУРАЛДААН
IV УЛИРЛЫН ТАЙЛАН
2018. IV улирал www.crc.gov.mn 76
зөвшөөрлийн хамрах хүрээг “Монгол Улсын дэвсгэрт”
болгон өөрчлөх асуудлыг салбарын бодлогын чиглэл,
зохицуулалтын баримт бичигт нийцүүлэх, техник
технологийн эвсэн нэгдэх үйл ажиллагаатай уялдуулан
авчүзэжцаашидавчхэрэгжүүлэхаргахэмжээнийсанал
дүгнэлтээ боловсруулж, Хорооны 2019 оны ээлжит
1 дүгээр хуралдаанд танилцуулахыг Зохицуулалтын
бодлогыг хэрэгжүүлэх газар /С.Долгорсүрэн/,
Захиргааны удирдлага, хамтын ажиллагааны газар
/З.Эрдэнэчулуун/-т тус хорооны хуралдааны 13 дугаар
тэмдэглэлээр үүрэг болгов.
¾¾ ХХЗХ-ны Даргын 2018 оны А223 тоот тушаалын
хавсралтаар баталсан “Нягтлан бодох бүртгэлийн
бодлогын баримт бичиг”-ийг хэрэгжүүлэх арга
хэмжээний хүрээнд Захиргааны удирдлага, хамтын
ажиллагааны газраас боловсруулсан “Дансны авлагын
дүнгээс хасаж залруулах зөвшөөрлийн жагсаалт”-
ын танилцуулга, хуралдааны тэмдэглэлийн төсөл,
хавсралт жагсаалтыг хэлэлцээд, хорооны хуралдааны
2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн 14 дүгээр
“Тусгай зөвшөөрлийн гэрээний нөхцөл шаардлага,
хэрэгжилтийг хангуулах тухай” хуралдааны
тэмдэглэлийг батлахаар тогтов. Уг тэмдэглэлд,
тусгай зөвшөөрлийн гэрээний нөхцөл, шаардлагыг
биелүүлээгүй, өр төлбөртэй ААН, тусгай зөвшөөрөл
эзэмшигч нарт холбогдох хууль, тогтоомжийн дагуу
арга хэмжээг үе шаттай авч хэрэгжүүлэх нь зүйтэй гэж
үзэж, эдгээр заасан зөрчилтэй, тусгай зөвшөөрлийн
нөхцөл, шаардлага зөрчсөн, гэрээний үүргээ
биелүүлэхгүй байгаа тусгай зөвшөөрөл, эрхийн бичиг,
бүртгэлийн гэрчилгээ эзэмшигчдийн тусгай зөвшөөрөл,
эрхийн бичиг, бүртгэлийн гэрчилгээг сунгахгүй байх
тухай хуулийн заалтыг хэрэгжүүлэх, шинэ зөвшөөрөл
олгох асуудлыг зөрчлөө бүрэн арилгах хүртэл
хугацаагаар түдгэлзүүлэх, өр төлбөртэй, зөрчилтэй
тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчийг Хорооноос зарлах
аливаа тендер, сонгон шалгаруулалтад оролцуулахгүй
байх талаар тендер, сонгон шалгаруулалтын баримт
бичигт тухай бүр тусгах асуудлыг шийдвэрлэх, энэ
зүйлд заасан асуудлаар холбогдох тусгай зөвшөөрөл
эзэмшигчдэд анхааруулга, албан мэдэгдэл хүргүүлж,
Хорооны хуралдаанд тухай бүр тайлагнаж ажиллахыг
Захиргааны удирдлага, хамтын ажиллагааны газарт
даалгав.
¾¾ Хуралдаанаар хэлэлцсэн тусгай зөвшөөрлийн өр
авлагын талаар танилцуулга (Дансны авлагын
дүнгээс хасч залруулах тухай)-ын асуудлаар “Дансны
авлагын талаар авах арга хэмжээний тухай” 2018
оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн 15 дугаар
хуралдааны тэмдэглэл гаргахаар шийдвэрлэв. Энэхүү
хуралдааны тэмдэглэлийн хавсралтаар “Өнгөрсөн
оны дансны авлагын дүнгээс хасч залруулсан тусгай
зөвшөөрлийн жагсаалт”; “2018 оны оны дансны
авлагын дүнгээс хасч залруулсан тусгай зөвшөөрлийн
жагсаалт”-д заасан нэр бүхий ААН, иргэний урд оны
болон тухайн тайлант жилийн авлагаар тооцсон
дүнгээс залруулга хасалт хийж, тусгай зөвшөөрлийн
программын төлвийг өөрчлөх, үүсгэсэн авлагыг
залруулах арга хэмжээ авахыг холбогдох газар
хэлтэст үүрэг болгов.
¾¾ Хорооны 2018 оны ээлжит 11 дүгээр хуралдаанаар
баталсан 2018 оны 44, 45, 46 тоот “Тусгай зөвшөөрөл
олгох тухай”, “Тусгай зөвшөөрөлд нэмэлт өөрчлөлт
оруулах тухай”, “Тусгай зөвшөөрөл хүчингүй болгох
тухай” нийт 3 тогтоолын хавсралтаар:
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн
тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.1 дэх заалт,
12 дугаар зүйлийн 12.1 дэх хэсэг, Харилцаа
холбооны тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1
дэх хэсэг, 9 дүгээр зүйлийн 9.1.2 дах заалт, 12
дугаар зүйл, Радио долгионы тухай хуулийн 11
дүгээр зүйлийн 11.1 дэх хэсэг, 11.2.1 дэх заалт,
Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны 2015
оны 38 тоот тогтоолоор баталсан “Харилцаа
холбооны салбарт үйл ажиллагаа эрхлэх
зөвшөөрлийн журам”-ын 4 дүгээр зүйлийн 4.1
дэх хэсгийг тус тус үндэслэн 14 ААН, хуулийн
этгээдэд 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний
өдрийн 44 тоот тогтоолын хавсралтаар 15 тусгай
зөвшөөрөл шинээр олгосон;
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн
тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.1 дэх заалт,
12 дугаар зүйлийн 12.1 дэх хэсэг, Харилцаа
холбооны тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1 дэх
хэсэг, 9 дүгээр зүйлийн 9.1.2 дах заалт, 12 дугаар
зүйл, Радио долгионы тухай хуулийн 11 дүгээр
зүйлийн 11.1 дэх хэсэг, 11.2.1 дэх заалт, Харилцаа
холбооны зохицуулах хорооны 2015 оны 38
тоот тогтоолоор баталсан “Харилцаа холбооны
салбарт үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийн
журам”-ын 10 дугаар зүйлийн 10.2 дах хэсэг,
10.3.1, 10.3.3 дах заалтыг тус тус үндэслэн 2018
оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн 45 тоот
тогтоолын хавсралтаар 5 хуулийн этгээдийн 6
тусгай зөвшөөрөлд нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан;
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн
тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.5 дахь заалт,
14 дүгээр зүйлийн 14.1.1 дэх заалт, Харилцаа
холбооны тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн
9.1.2 дэх заалт, Харилцаа холбооны зохицуулах
хорооны 2015 оны 38 тоот тогтоолоор баталсан
“Харилцаа холбооны салбарт үйл ажиллагаа
эрхлэх зөвшөөрлийн журам”-ын 12.1.1 дэх заалт
болон ДДэштв ХХК-иас ирүүлсэн хүсэлтийг тус
тус үндэслэн 2018 оны 10 дугаар сарын 02-ны
өдрийн 42 тоот тогтоолоор 1 хуулийн этгээдийн
1 тусгай зөвшөөрлийг хүчингүй болгон тус тус
шийдвэрлэсэн.
Монгол Улсын Харилцаа холбооны зохицуулах
хорооны 2018 оны ээлжит 10 дугаар хуралдааныг
2018 оны 11 дүгээр сарын 13-ны өдөр зохион байгуулав. Тус
хуралдаанаар тусгай зөвшөөрлийн талаар боловсруулсан
танилцуулга, санал дүгнэлт, тогтоолын төсөл, бусад
асуудал (“Хорооны хуралдааны урамшууллын хэмжээ”-г
тогтоох тухай)-ыг авч хэлэлцсэн. Энэхүү хуралдаан нь
хэлэлцсэн асуудлаар хорооны хуралдааны 1 тогтоолыг
батлан шийдвэрлэв.
¾¾ Зохицуулах хорооны хуралдаанд хэлэлцсэн тусгай
зөвшөөрлийн талаар боловсруулсан танилцуулга,
санал дүгнэлт, тогтоолын төслийг хэлэлцэв.
Хуралдаанаас тусгай зөвшөөрлийн асуудлыг хэлэлцэх
үеэр хорооны гишүүдээс гарсан санал, зөвлөмжийн
дагуу холбогдох судалгаа, тооцоог боловсруулан
нэгтгэж дараагийн ээлжит хуралдаанаар хэлэлцэхээр
түр хойшлуулав.
¾¾ Тус хуралдаанаар хорооны хуралдааны урамшууллын
хэмжээ тогтоох тухай танилцуулга, тогтоолын
төслийг авч хэлэлцээд, Засгийн газрын 2016 оны 268
дугаар тогтоолоор баталсан “Харилцаа холбооны
зохицуулах хорооны дүрэм”-ийн 4 дүгээр зүйлийн
4.3.3 дах заалтыг үндэслэн зохицуулах хорооны
дарга, хорооны гишүүдэд олгох хуралдааны
урамшууллын цагийн хэмжээг шинэчлэн тогтоож,
хорооны 2018 оны 11 дүгээр сарын 13-ны өдрийн
“Хорооны хуралдааны урамшууллын хэмжээг
тогтоох тухай” 43 тоот тогтоолыг батлав. Уг тогтоол
батлагдсантай холбогдуулан тус хорооны 2016 оны
44 тоот тогтоолыг хүчингүй болгов.
Монгол Улсын Харилцаа холбооны зохицуулах
хорооны 2018 оны ээлжит 11 дүгээр хуралдааныг
2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр зохион байгуулав.
Энэхүү хуралдаанаар “Харилцаа холбооны зохицуулах
хорооны 2018 оны үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний
биелэлтболонтөсвийнгүйцэтгэл”-ийнталаартанилцуулга;
“Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны 2019 оны үйл
ажиллагааны төлөвлөгөөний төсөл ба төсвийн төсөл”-
ийн тухай танилцуулга; Шуудангийн үнэ тарифын тухай;
Тусгай зөвшөөрлийн өр авлагын талаар танилцуулга
(Дансны авлагын дүнгээс хасч залруулах тухай); тусгай
зөвшөөрлийн талаар боловсруулсан танилцуулга, санал
дүгнэлт, тогтоолын төслүүдийг хэлэлцсэн. Уг хуралдаан
нь хэлэлцсэн асуудлаар хорооны хуралдааны 3 тогтоолыг
батлан, хорооны хуралдааны 4 тэмдэглэлээр хугацаатай
үүрэг, даалгавар холбогдох газар, хэлтэст үүрэг болгов.
¾¾ Тус хуралдаанаар Шуудангийн тухай хуулийн
18.2 дахь хэсэг болон Харилцаа холбооны тухай
хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.5 дах хэсгийг үндэслэн
шуудангийн сүлжээ байгуулах, түүний ашиглалт
үйлчилгээний зах зээл, Хот хоорондын шуудангийн
үйлчилгээний зах зээлүүдэд давамгай байдалтай
аж ахуйн нэгжээр тогтоогдсон Монгол Шуудан ХК-
ийн дотоодын шуудангийн үйлчилгээний дээд, доод
үнэ (НӨАТ ороогүй)-ийг тогтоож батлах талаар
танилцуулга, тогтоолын төслийг авч хэлэлцлээ. Тус
хуралдаанаас өгсөн удирдамж, зөвлөмжийн дагуу
холбогдох хууль, тогтоомжийн хүрээнд зах зээлийн
шинэ орчин үүссэн, хувьчлагдсан компани болсон
нөхцөл, байдлыг дахин нягтлан судлах, төрийн
болон хувийн хэвшлийн ААН, байгууллагын төсөв
зардал нэмэгдэх судалгаа тооцоог гаргах, эрх ашиг нь
хөндөгдөж буй тухайн компанид хүргүүлэн саналыг
албан ёсоор авч асуудлыг боловсруулж, Хорооны
2019 оны 1 дүгээр улиралд багтаан хэлэлцүүлэхийг
Зах зээл, үнэ, тарифын үнэлгээ, судалгааны газар,
Шуудангийн зохицуулалтын газарт тус тус үүрэг
болгосон Хорооны хуралдааны “Шуудангийн
үйлчилгээний үнэ тарифын тухай” 2018 оны 12 дугаар
сарын 31-ний өдрийн 12 дугаар тэмдэглэлийг гаргаж,
удирдамж чиглэл өгсөн болно.
¾¾ Тус хорооны хуралдаанд Захиргааны удирдлага,
хамтын ажиллагааны газраас нэгтгэн боловсруулсан
нэр бүхий 9 хуулийн этгээдийн “Тусгай зөвшөөрөлд
нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай” танилцуулга,
үнэлгээний дүгнэлт, тогтоолын төслийг хэлэлцээд,
Монгол телевиз ХХК-ийн Улаанбаатар хотын нутаг
дэвсгэрт “Кабелийн сувгийн үйлчилгээ эрхлэх” тусгай
2
3

5. ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ХУРАЛДААН ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ХУРАЛДААН
IV УЛИРЛЫН ТАЙЛАН
2018. IV улирал www.crc.gov.mn 98
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн
тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.5 дахь заалт,
14 дүгээр зүйлийн 14.1.1 дэх заалт, Харилцаа
холбооны тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн
9.1.2 дэх заалт, Харилцаа холбооны зохицуулах
хорооны 2015 оны 38 тоот тогтоолоор баталсан
“Харилцаа холбооны салбарт үйл ажиллагаа
эрхлэх зөвшөөрлийн журам”-ын 12.1.1 дах заалт
болон ДДэштв ХХК-иас ирүүлсэн хүсэлтийг тус
тус үндэслэн 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний
өдрийн 46 тоот тогтоолоор 12 хуулийн этгээдийн
12 тусгай зөвшөөрлийг хүчингүй болгон тус тус
шийдвэрлэсэн.
ХХЗХ-ны 2018 оны хуралдааны тогтоол, тэмдэглэлийн
хэрэгжилтийг зохион байгуулах, батлагдсан
зохицуулалтын чиглэл, дүрэм журам, нөхцөл шаардлагын
баримт бичгийн хэрэгжилтэд хяналт тавих ажлын хүрээнд
холбогдох яам, байгууллага, дүүрэг, татварын алба,
мэргэжлийн хяналтын газар, ААН, тусгай зөвшөөрөл
эзэмшигч, иргэн, хуулийн этгээд нарт 30 гаруй албан
тоотоор тус тус албажуулан хүргүүлэх арга хэмжээг авч
ажиллав.
2018 оны 4 дүгээр улиралд зохион байгуулсан хорооны
3 удаагийн ээлжит хуралдааны нийт 7 тогтоолын
мэдээлэл болон тогтоол, тэмдэглэл, батлагдсан баримт
бичгийг хавсралтын хамт, тайлан мэдээллийг тухай бүр
байгууллагын цахим хуудаст байршуулан мэдээллийн ил
тод байдлыг хангах, олон нийтэд сурталчлах, хорооны
шийдвэрийг нээлттэй болгох арга хэмжээг авсан болно
(Тайлангийн хавсралт-2: Хорооны хуралдаанаар 2018
оны 4 дүгээр улиралд баталсан тогтоол, шийдвэрийн
биелэлт)
Байгууллагын цахим хуудаст хорооны хуралдааны
тогтоолоор хүчингүй болгосон, шинэчлэн баталсан,
нэмэлт өөрчлөлтийн мэдээллийг шинэчлэх арга хэмжээг
авлаа. Хорооны хуралдаанаар батлагдсан тогтоол,
тогтоолын хавсралтуудыг тусгай фолдерт байршуулан
албан дотоод хэрэгцээнд ашиглах боломжийг бүрдүүлэн
ажиллав.
Хорооны хуралдаанаас 2018 оны 4 дүгээр улиралд баталсан тогтоол, шийдвэрийн жагсаалтыг нэгтгэн үзүүлэв:
№
Хорооны баталсан
тогтоолын дугаар
Огноо Тогтоолын товч агуулга
Нэг. ХХЗХ-ны баталсан тогтоол
1 Тогтоол 40 2018.10.02 Тусгай зөвшөөрөл олгох тухай
2 Тогтоол 41 2018.10.02 Тусгай зөвшөөрөлд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай
3 Тогтоол 42 2018.10.02 Тусгай зөвшөөрөл хүчингүй болгох тухай
4 Тогтоол 43 2018.11.13 “Хорооны хуралдааны урамшууллын хэмжээ”-г тогтоох тухай
5 Тогтоол 44 2018.12.31 Тусгай зөвшөөрөл олгох тухай
6 Тогтоол 45 2018.12.31 Тусгай зөвшөөрөлд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай
7 Тогтоол 46 2018.12.31 Тусгай зөвшөөрөл хүчингүй болгох тухай
2018 оны 4 дүгээр улиралд, Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны ээлжит 3 удаагийн хуралдаанаар баталсан 2018
оны 40, 41, 42, 44, 45, 46 тоот нийтдээ 6 тогтоолын хавсралтаар:
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн
тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.1 дэх
заалт, Харилцаа холбооны тухай хуулийн
9 дүгээр зүйлийн 9.1.2 дах заалт, Харилцаа
холбооны зохицуулах хорооны 2015 оны 38
тоот тогтоолоор баталсан “Харилцаа холбооны
салбарт үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийн
журам”-ын 4 дүгээр зүйлийн 4.1 дэх хэсгийг тус
тус үндэслэн 18 иргэн, хуулийн этгээдэд тусгай
зөвшөөрөл шинээр олгох;
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн
тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.1 дэх заалт,
Харилцаа холбооны тухай хуулийн 9 дүгээр
зүйлийн 9.1.2 дах заалт, Харилцаа холбооны
зохицуулах хорооны 2015 оны 38 тоот тогтоолоор
баталсан “Харилцаа холбооны салбарт үйл
ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийн журам”-ын 10
дугаар зүйлийн 10.2 дах хэсэг, 10.3.1, 10.3.3 дах
заалтыг тус тус үндэслэн 8 хуулийн этгээдийн
тусгай зөвшөөрлийн хамрах хүрээ болон радио
давтамжийн зурваст нэмэлт, өөрчлөлт оруулах;
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн
тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.5 дахь
заалт, 14 дүгээр зүйлийн 14.1.1 дэх заалт,
Харилцаа холбооны тухай хуулийн 9 дүгээр
зүйлийн 9.1.2 дэх заалт, Харилцаа холбооны
зохицуулах хорооны 2015 оны 38 тоот тогтоолоор
баталсан “Харилцаа холбооны салбарт үйл
ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийн журам”-ын 12.1.1
дах заалт болон тухайн компаниудаас ирүүлсэн
хүсэлтийг үндэслэн 13 хуулийн этгээдийн тусгай
зөвшөөрлийг хүчингүй болгох асуудлыг тус тус
хэлэлцэн шийдвэрлэв.

6. 2018. IV улирал www.crc.gov.mn 1110
Хэлэлцүүлэг
хамтран ажиллах нөхцөл бололцоонууд гарсан. Үүний
нэг жишээ бол «Хурдан» гээд үндэсний дата төвөөс
хэрэгжүүлж байгаа систем юм. Өнгөрсөн жил «Хур»
төрийн мэдээлэл солилцооны систем нэвтэрснээр төрийн
байгууллагуудын өгөгдлийг хувийн хэвшил хандаж авах,
ашиглах боломж бүрдсэн нь хамгийн том давуу тал.
Эхний ээлжид банкны салбарынхан «Хур» системийг
нэлээд идэвхтэй ашиглаж байгаа» гэлээ.
"ДАТА ДЭД БҮТЭЦ"
Дэд бүтэц гэхээр шилэн кабель ярьдаг байсан нь
өдгөө өөрчлөгдсөн. Дижитал орчин дахь дэд бүтэц бол
том өгөгдөл. Тиймээс хэлэлцүүлгийн эхний сэдэв «Дата
дэд бүтэц» сэдвийн дор өрнөсөн.
Энэ хүрээнд ХХМТ, Мэдээллийн технологийн
бодлого зохицуулалтын хэлтсийн дарга Б.Билэгдэмбэрэл
« Дата бол өгөгдөл суурь мэдээлэл болж байгаа. Үүнд
түшиглээд хувийн хэвшил болон төрийн байгууллагуудад
үйлчилгээгээ сайжруулах суурь болох анхны дэд нэгж
нь дата байна гэсэн ойлголт байгаа. Дэлхийн хэмжээнд
дата маш их хэмжээгээр өсөн бий болж байгаа. Одоо
бид терабайт гэдэг хэмжээг мэддэг бол 2020 он гэхэд
зетабайт гээд их хэмжээний мэдээлэл цугларч бий болно.
Энэ их мэдээлэл бий болон түүнд анализ хийн үйлчилгээ
үзүүлээд явахад нөгөө талд нь хувь хүний мэдээллийн
асуудал яригдана. Учир нь тэр их дата мэдээлэл дунд
хувь хүний мэдээлэл их хэмжээгээр цугларч байгаа.
Энэ тохиолдолд хувь хүний эрх, эрх чөлөөг яаж хангах
вэ? гэдэг асуудал яригдана. Магадгүй намайг мэдээгүй
байхад миний тухай мэдээллийг цахим орчинд авч
цуглуулаад эргээд надад сөргөөр нөлөөлөхгүй гэсэн
нөхцөл боломжийг хангаж өгөх ёстой. Энэ бол бидэнд
тулгамдсан асуудал. Дэлхийн 88 орон ийм хувь хүний
мэдээллийг хамгаалах хууль эрх зүйн зохицуулалттай.
Манай улсын хувьд 1995 онд батлагдсан Хувь хүний
нууцын тухай хуультай. Гэтэл өнөөдөр цахим орчинд
хувь хүний өөрийн мэдээлэл бол үнэт зүйл болсон учраас
үүнийг хэрхэн яаж хамгаалах вэ? гэдэг асуудлыг Засгийн
газрын түвшинд боловсруулсан. Эрхийг нь хувь хүнд
өөрт нь өгье. Хувь хүн өөрөө өгсөн мэдээллээ мэдэх,
устгуулах эрхтэй байг. Хэрвээ хувь хүний мэдээллийг
зөвшөөрөлгүй авсан, дамжуулсан, боловсруулсан бол
тухайн байгууллагуудад өндөр хэмжээний торгууль
ногдуулах тухай Зөрчлийн тухай хуульд оруулж өгье.
Иймэрхүү байдлаар зохицуулалт хийхээр хууль эрх зүй
боловсруулаад явж байгаа” гэв.
“ДИЖИТАЛ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХҮРТЭЭМЖ"
Манай дийлэнх сум, суурин газар шилэн кабельд
холбогдсон. Гэсэн хэдий ч хот, хөдөөгийн хооронд
хэрэглээний түвшин харьцангуй ялгаатай байгаа. Тиймээс
хөдөө орон нутгийн иргэд зөвхөн гар утастай байхаас
гадна цахим боловсролоо сайжруулах, мэргэжилтнүүд
мэргэжлийн хүрээндээ ч интернетийг ашиглаж өөрийгөө
хөгжүүлэх хэрэгцээ шаардлага байна.
Хүртээмжийн тухай ярихад хүмүүс амьдралдаа
үүнийг хэрэглэж байгаа эсэх асуудал хөндөгдөнө. Үүнд
хүмүүс зөвхөн гар утастай болоод зогсохгүй мэдээллийн
технологи хүмүүсийн амьдралыг хэрхэн өөрчилж байна?
Эмч, багш, малчин, оюутан хэрэглэж байна уу? гэх
мэт. Гэхдээ дижитал үйлчилгээний хүртээмж гэдэгт нэг
талаасаа үүнийг хүргэж чадаж байна уу, нөгөө талаасаа
авч чадаж байна уу гэдгээс хүртээмж ямар байгаа нь
харагдана. Интернетийг суралцагчид, мэргэжилтнүүд
мэргэжлийн хүрээнд ашиглах байдал сул байгаа гэдгийг
энэ салбарынхан хэлж байна.
“Дижитал үйлчилгээний хүртээмж” хэлэлцүүлгийг
удирдсан Нээлттэй мэдлэг боловсрол сангийн ТУЗ-ийн
дарга Д.Энхбат “ Хүртээмжийн тухай асуудал бол хүмүүс
амьдралдаа үүнийг хэрэглэж байна уу гэдэг тухай яриа
юм. Монгол Улс сүүлийн 20 жилд мэдээллийн технологи,
холбоо харилцааны үйлчилгээг хүмүүст хүргэх тал дээр
том амжилтад хүрсэн. Өнөөдөр хүмүүс зөвхөн гар
МУ-ын Ерөнхий сайдын ивээл дор зохион
байгуулагдаж буй «Дижитал Монгол» олон улсын
нээлттэй хэлэлцүүлэг «Мэдлэгээ хуваалцаж, хамтдаа
хөгжье» уриан дор төрийн болон төрийн бус
байгууллагын төлөөлөл, үүрэн холбооны операторууд,
олон улсын байгууллага, харилцаа холбооны салбарын
үйлчилгээ эрхлэгч, МУИС, ШУТИС-ийн төлөөлөл зэрэг
нийт 200 хүн оролцлоо.
“Дижитал Монгол» хэлэлцүүлгийг нээн ЗГХЭГ-ын дэд
дарга У.Бямбасүрэн, ХХМТГ-ын дарга Б.Чинбат, ОУЦХБ-
ын хөгжлийн товчоо, газрын дарга Кемал Хусейнович,
ХХЗХ-ын дарга Г.Чинзориг нар үг хэллээ.
“Дижитал Монгол» хэлэлцүүлэг «Дата дэд бүтэц»,
«Дижитал үйлчилгээний хүртээмж», «Апп эдийн засаг-
Санхүүгийн салбар, туршлага», «Дижитал орчин дахь
хэрэглэгчийн хөгжил» гэсэн дөрвөн хэсэгт өрнөсөн.
Дижиталшилжилтньзөвхөнмэдээллийнтехнологийн
салбарын хөгжлийн асуудал бус бусад салбарыг ч үүгээр
дамжуулж хөгжүүлэх гарц гэж харж байгаа. Энэ хүрээнд
Монгол Улс дата дэд бүтцийг хөгжүүлэх, дижитал
үйлчилгээний хүртээмжийг сайжруулах, хэрэглэгчийн
цахим боловсролыг хөгжүүлэх, хэрэглэгчийн мэдээллийн
аюулгүй байдал зэрэг асуудлыг хөндөн ярилцлаа.
Нийгэм, эдийн засгийн бүх салбарт бизнесийн
болон хэрэглээний шинэ чиг хандлагыг бий болгоод
байгаа дижитал эдийн засаг түүний тогтвортой хөгжил,
бодлого, шинэчлэл, дараагийн гарц, шийдлийн талаар
тэд ийнхүү санал бодлоо нээлттэй солилцсон юм.
Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны дарга
Г.Чинзориг нээлтийн ёслолын дараа «Цахим шилжилтийн
хүрээнд олон улсын ололт, туршлагаас хуваалцан түүнийг
монголын хөрсөнд буулгах асуудлыг ярилцаж хэлэлцэнэ»
гэж онцолсон.
Энэ удаагийн хэлэлцүүлгээс дэвшүүлсэн санал,
шийдлийг Өгөгдөл хамгаалах тухай хууль, цахим эрх
зүйн зохицуулалтад тусгах юм. Тэгвэл өмнөх удаагийн
хэлэлцүүлгээс төрийн мэдээлэл солилцооны «Хур»
системийг төр хувийн хэвшил хамтран нэвтрүүлжээ.
Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны хэлтсийн
дарга Б.Мягмарнаран «Өнөөдрийн хэлэлцэж байгаа
асуудлууд бол зөвхөн төрийн байгууллагуудын асуудал
биш. Төр хувийн хэвшлийн түншлэл үүнтэй холбоотой
ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨӨХ «ДИЖИТАЛ МОНГОЛ»
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ САЛБАРЫНХАН ДИЖИТАЛ ХӨГЖЛИЙН ТАЛААР ХЭЛЭЛЦЛЭЭ
Аж үйлдвэрийн IV хувьсгалын хүрээнд төр болон хувийн хэвшлийн байгууллагууд бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээ
дижитал хэлбэрт шилжүүлсээр байна. Тэгвэл энэхүү дижитал шилжилтийг хэрхэн амжилттай хийх гарц шийдлийг
эрэлхийлсэн “Дижитал монгол” хэлэлцүүлгийг Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос хоёр дахь жилдээ энэ 2018
оны 11 дүгээр сарын 29-нд Улаанбаатар хотноо зохион байгууллаа.

7. 2018. IV улирал www.crc.gov.mn 1312
утастай болоод зогсохгүй зарим нь хоёр, гурван гар
утас хэрэглэж байна. Одоо Монгол Улс дараагийн үедээ
шилжиж байгаа. Энэ бол зөвхөн харилцааны үйлчилгээг
хүнд хүргэхээс гадна тэр хүмүүсийн амьдрал, эрхэлж
байгаа ажил, боловсрол, үйл ажиллагаа өдөр тутамд
нь ялангуяа бизнесийнхэнд болон худалдаа наймаанд
гээд эдийн засаг, нийгмийн бүхий л салбарт мэдээллийн
технологи хэрхэн хүмүүсийн амьдралыг өөрчилж байгаа
тухай асуудал юм.
Сум суурин газар амьдарч байгаа иргэд гар утастай
байгаа ч интернет хэрэглэхэд үнэ өртгийн асуудлыг
хөнддөг. Баялаг бүтээх, орлого олохдоо зөв ашиглахгүй
байгаа учраас нэмэлт зардал мэт болж байна. Тиймээс
хэрэглээний түвшинг сайжруулах хэрэгтэй нь харагдаж
байна.
Хүртээмж бол өнөөдөр нэг талаасаа энэ үйлчилгээг
өгч чадаж байна уу, нөгөө талаас авч, шингээж чадаж
байна уу гэдэг зүйл юм. Энэ хоёрын хос нийлбэр дээр
хүртээмжийн тухай яриа хөндөгдөнө. Өнөөдөр маш
олон салбарт орчин үеийн мэдээллийн технологийг
авч чадахгүй байгаа. Жишээ нь, интернетийг оюутнууд
сургуулийн гадна идэвхтэй хэрэглэгдэг, гэвч хичээл
дээрээ, мэдлэг олох тал дээр ашиглахгүй байна. Эмч
нар магадгүй гэртээ интернетийг мөн л идэвхтэй
ашигладаг байх. Гэвч ажлын байранд өвчтөний онош,
түүхийг эмч нар хоорондоо дамжуулах, харилцан
мэдлэг солилцох, харилцах тал дээр сул байгаа юм.
Тиймээс өнөөдөр Монголчуудын хувьд зөвхөн үүрэн
холбоогоор биш интернэт, цахим орчин гэх энэ зүйлийг
яаж өөр өөрийнхөө ажлын талбар, амьдралд хэрэглэх,
оролцуулах юм бэ гэдэг асуудал гарч ирж байна.
Нийслэлчүүдийн хувьд л гэхэд нэг хотхоны оршин
суугч эцэг эхчүүд дотроо фейсбүүк групп үүсгэн нэгдэж
хүүхдүүдээ сургуульд ээлжлэн хүргэж өгч, авч байна.
Ийнхүү цахим хэрэглээг амьдралын олон чиглэлд зөв
оновчтой ашиглавал орлого, зарлага, хэрэглээ гээд
бүх л зүйлд ихээхэн хэрэгцээтэй харагдаж байгаа юм.
Хөдөө орон нутгийн хэрэглэгчдэд зөвхөн май гээд
утас өгөлгүй хэрхэн хэрэглэхийг заах цаг болсон. Энэ
хурлаар мэдээллийн технологийн хэрэглээг хөдөө орон
нутгийнханд хэн сургах, хэн санхүүжүүлэх нь тодорхой
болох ёстой. Төрийн албан хаагчдыг компьютерийн
сертификатгүй бол ажилд авахгүй болж байгаа» хэмээн
онцолсон.
Хэлэлцүүлгийн хүрээнд дижитал шилжилтийн хувьд
дөрвөн гол түлхүүрийн талаар ярилцсан юм. Үүнд нэгд
мэдэх, хоёрт ойлгох, гуравдугаарт үнэ цэнэ, дөрөвдүгээрт
дижижал үйлчилгээг яаж хэрэглэх тухай чадвар эзэмших
гэсэн үндсэн ойлголтууд багтана. Эдгээр дөрвөн гол
түлхүүр ойлголтын хувьд монголчуудын хувьд хамгийн
чухал нь юу байх талаар Дэлхийн банкны зөвлөх
Себастиан Фүүгээс тодруулахад «Зөвхөн Монгол гэлтгүй
дэлхийн бусад улс орон дижитал шилжилт хийж байхад
хамгийн чухал, хэцүүд тооцогдож байгаа гол түлхүүр
ойлголт бол тухайн хэрэглэгчдэд үнэ цэнийг ойлгуулах
явдал байгаа. Дижитал үйлчилгээний хамгийн гол үнэ
цэнэ юу вэ гэдгийг ойлгуулсны дараа бусад алхмууд
өөрөө хийгдэх юм. Дижитал үйлчилгээ өөрсдийнх
нь амьдралд нэвтэрснээр ямар үнэ цэнэтэй гэдгийг
ойлгосноор оролцогчид буюу ард түмэн хүссэн хүсээгүй
түүнийг хэрэглээд эхэлдэг» хэмээн хариулсан.
"АПП ЭДИЙН ЗАСАГ-САНХҮҮГИЙН САЛБАР,
ТУРШЛАГА"
Одоогоор дижитал шилжилтийн гол өгөөж нь
санхүүгийн салбарт финтек үйлчилгээ, цахим төлбөрийн
систем хэлбэрээр амжилттай өрнөж байна.
Олон улсын цахилгаан холбооны байгууллагын
хөгжлийн товчооны газрын дарга Кемал Хусейнович
«Апп эдийн засаг, е-аппликейшн эрүүл мэнд, зам тээвэр,
боловсролын салбарт төдийгүй аюул осол, гамшгаас
хамгаалахад үр дүнгээ өгч эхлээд байна. Манай
байгууллага гишүүн орныхоо гарааны бизнес эрхлэгч,
жижиг дунд үйлдвэрлэгчдийг төрийн хэвшилтэй хэрхэн
хамтарч ажиллах вэ гэдэг дээр бизнесийн таатай орчин
бүрдүүлэхэд дэмжлэг үзүүлдэг. Учир нь инновацийн
бүтээлүүд апп эдийн засгийг хөгжүүлэхэд чухал үүрэгтэй»
гэлээ.
Апп эдийн засаг-санхүүгийн салбар, туршлагын
талаар хэлэлцсэн хуралдааны удирдагчаар ажилласан
эдийн засагч Д.Жаргалсайхан «Бид далайд гарцгүй
болохоос дэлхийд интернетэд гарцтай. Чухам бид ямар
далайн өмнө байгаагаа сайн ойлгохгүй нуур гэж хараад
байна. Бидний хийж байгаа олон ажил хил хязгааргүй.
Жишээ татахад, өнөөдөр Эстонид хүмүүс гар утсаараа
сонгууль өгч байна. Тэд манайх шиг сонгуульдаа их
мөнгө зарцуулдаггүй. Тухайн иргэний гар утасны дугаар
ID нь болдог» хэмээн онцолсон.
Түүнчлэн апп эдийн засаг буюу санхүүгийн салбарт
хэрэгжүүлж байгаа туршлагаасаа АНД Глобал компанийн
/ЛэндМН төсөл/ үйл ажиллагаа эрхэлсэн захирал
В.Баярсайхан «Бид ямар нэгэн технологийг нэвтрүүлэхдээ
эхлээд тухайн салбарт байгаа асуудлыг тодорхойлох
ёстой. Технологи бол дангаараа бизнес биш. Технологи
ямар нэгэн эрүүл мэнд, боловсрол, санхүүгийн салбарт
давуу талыг нь ашиглан тэнд байгаа асуудлыг нь байхгүй
болгосон цагт бизнес болно. Бидний санхүүгийн салбарт
шийдэж байгаа асуудал бол хүмүүс олон давталттай
шимтгэл төлдөг, баахан карт худалдан авч жилийн төлбөр
төлдөг болон олон алхамтай хэцүү, шат дараалалтай,
олон пин код шаарддаг тэр л зүйлсийг амархан, хялбар,
эвтэйхэн болгосон. Бид апп эдийн засаг, санхүүгийн
салбарт технологийн тусламжтайгаар эдийн засгийн
эргэлтийг томсгож, компаниудын борлуулалт, ашиг,
хэрэглээг цааш нь тэлж байж цаашид макро түвшинд
хэрэг болно» гэв.
Тэгвэл зургаан жилийн өмнөөс үйлчилгээнд
нэвтэрсэн Mostmoney гар утасны аппликейшнд
одоогоор арилжааны 5 банк, 10 гаруй ББСБ холбогдоод
байна. Тус үйлчилгээний хэтийн зорилго нь мостмани
аппликэшнтэй байхад аль банкны хэрэглэгч, хаанаас
юу авах, ямар төлбөр төлөх нь хамааралгүйгээр бүх
төрлийн төлбөр тооцоог хийдэг, үндэсний хэмжээний
цахим төлбөр тооцооны экосистем байгуулах юм. Үүний
тулд арилжааны бүх банк, үнэт цаасны компани, ББСБ-ыг
нэгтгэх хэрэгтэй.
“Грейпсити” ХХК-ийн үүсгэн байгуулагч А.Сүхдорж
«Богино хугацаанд манай Монгол Улс төлбөр тооцоо,
банкны салбарын электронжуулалт цоо шинэ үерүү
цөмөрч орох босгон дээр нь байна. Ард түмэн хэдийнээ
үүний үр шимийг хүртээд эхэлсэн. Монголчууд «High
Tech” дээр гаднынхны царай харахгүйгээр өөрсдөө
бүгдийг сайн хийж чадаж байгаа. Харин одоо бид
өөрсдөө экспорт хийх тухай л ярьж байгаа. Энэ салбарт
гаднаас оруулж ирэх биднээс илүү технологи олон
байхгүй. Харин манай үндэсний хэмжээний төлбөр
тооцооны сүлжээ холбогдохгүй байгаа банкнуудыг
холбох асуудлыг Төлбөр тооцооны үндэсний зөвлөл
шийдэх нь их чухал байна. Зарим банк Mostmoney
ашигламааргүй байна гэсэн учраас бид нээлттэй порт
өгч, түүнд өөрийнхөө апп-ыг залган Mostmoney-гоос
дутахгүй апп бүтээх бүх боломжийг хийгээд явж байна.
Царай нь өөр гэхдээ нэг эко систем ашиглая. Тэр эко
системийг бид хийсэн. Заавал Mostmoney байх албагүй
дурын апп залгаж болно. Өнөөдөр гар утсаараа төлбөр
хийдэггүй хүн байхгүй шахуу болсон. Бид үүн рүү
алхсан» гэлээ.
Мөн тэрээр ирэх арван хоёрдугаар сард шинэ
хувилбараа зарлах гэж байгаагаа дуулгасан. Ингэснээр
зөвхөн Lendmn биш дурын апп зээл олгодог болох аж.
“ДИЖИТАЛ ОРЧИН ДАХЬ ХЭРЭГЛЭГЧИЙН
ХӨГЖИЛ»
Дижитал орчинд хэрэглэгчид хэрхэн хөгжиж байгааг
салбартаа тэргүүлэгчид жишээ татан ярилцлаа. Жишээ
нь төрийн үйлчилгээг иргэдэд ойртуулах зорилгоор
хийгдэж байгаа ажлуудын талаар Нийслэлийн мэдээлэл
технологийн газрын дарга О.Чинзориг «Өнгөрсөн
жил жолоочийн татвар төлөх үйлчилгээг цахим руу
шилжүүлсэн. Ингэхэд 400 мянган гаруй жолооч татвар
төлснөөс 6 хувь нь л цахимаар төлсөн байсан. Бусад
нь уламжлалт аргаараа нөгөөх л 3-4 цаг дугаарлан
2-3 байгууллага дамжин явсан. Үүнийг судлаад үзэхэд
төлбөрийн асуудал байсан бөгөөд бид хэрэглэгчдээ
тооцоогүй байсан нь харагдсан. Учир нь одоогийн хууль
журмаар иргэд бэрхшээлтэй замыг туулж цахим төлбөр
хийдэг гээд техникийн асуудлууд төвөгтэй байсан. Төр
өөрөөөөрчлөгдөхёстой.Хоёрдахьжишээньцэцэрлэгийн
цахим бүртгэл байна. 2017 онд 2 настай 22 мянган хүүхэд
бүртгүүлсэн бол 2018 онд 100 мянган хүүхэд цахимаар
бүртгүүлэн эцэг эхчүүд нь уламжлалт аргаар яваагүй.
Үүнд ямар нэгэн төлбөр, өөр дарамт байгаагүй болохоор
тэд хандсан. Бид төрийн үйлчилгээний хувьд бололцоо
байна гэж харж байгаа. Нөгөө талаас төрийн албан
хаагч буюу төр захиргааны байгууллагууд асуудалтай
байна. Бид дижитал шилжилтийг хийхийн тулд хуулийн
зохицуулалт, сэтгэлгээний шинэчлэлт шаардлагатай
байна» гэсэн юм.
Шинэ эриний хүүхэд залуусын 60 гаруй хувь нь бараа
бүтээгдэхүүн худалдан авах шийдвэр гаргахдаа интернет
орчинд заавал судалгаа хийдэг болсныг үндэсний медиа
хэрэглээний суурь судалгаагаар тогтоожээ. Тодруулбал,
«Эм Эм Си Жи” ХХК гүйцэтгэх захирал Л.Бум-Эрдэнэ “2014
оноос бид медиа, интернет, дижитал хэрэглээг үндэсний
хэмжээнд 21 аймаг, Улаанбаатар хотыг хамруулан суурь
судалгаа хийж эхэлсэн. Ингэхэд интернет, сошиал медиа
хэрэглээ жил бүр 20 хувиар огцом өссөн. Харин 2017
оноос 3-4 хувийн л өсөлт хийсэн нь хэрэглээний хурд
саарч байгааг харуулж байна. Интернет, сошиал медиа
хэрэглээ 15-65 насны идэвхтэй хүн амын 80 хувь дээр
ирээд зогсож байна. Энэ нь тэлж болох хүрээндээ тулсан.
Ухаалаг гар утасны хэрэглээ 80 хувьд хүрсэн. Учир нь
интернетийг 96 хувь нь гар утсаараа дамжуулж авч
байна гэсэн судалгаа байгаа. Эндээс харахад гар утас нь
медиа, төлбөр тооцооны суурь болж байгаа гэсэн үг юм.

8. 2018. IV улирал www.crc.gov.mn 1514
Зөвлөгөөн
15-65 насны хүмүүсийн 80 хувь нь сошиал медиа
буюу фейсбүүк хэрэглэж байна. 14-21 хүртэлх насны залуус
ажлын өдрийн 6 цагийг буюу ухамсарт амьдралынхаа 50
хувийг сошиалд зарцуулж байгаа нь тэдний амьдралын
50 хувь сошиалд өрнөж байгаа гэсэн үг. Аливаа зүйлийг
бид сошиал дээр хянаж, харж, зохицуулж чадах юм
бол нийт залуучуудын 50 хувийн асуудлыг зохицуулах
боломжтой. Энд яагаад зохицуулалт хэрэг болоод байна
гэхээр яг энэ бүлгийнхний сошиалаас болж цахим
дарамтад өртөх, амиа хорлох асуудал өндөр байгаа.
Тиймээс залуусыг цахим боловсрол эзэмшүүлэх ажилд
илүү тулж ажиллах хэрэгтэй.
Түүнчлэн хэрэглэгчийн асуудал ярьж байгаа учраас
үүнд тухайн мэдээллийн үнэн зөв байгаа эсэх, эх
сурвалж үнэн бодитой эсэх гээд маш сайн бодох ёстой.
Фейсбүүк өөрөө “Гүүгл” болоод байгаа. Иргэд аливаа
бараа бүтээгдэхүүн худалдан авахдаа фейсбүүк дээр
хайлт хийдэг.
Дижитал шилжилт бараа, бүтээгдэхүүн худалдан
авалтын процессыг өөрчилж байгаа. Тухайлбал, зурагтын
рекламаар харсан бүтээгдэхүүнээ сошиал дээрээс хайн
ямар сайн, муу сэтгэгдэл байгааг уншдаг. Залуусын
60 хувь нь ийм бараа авах гэсэн юм хэр байна гээд
шууд асуудаг болсон. Тэр асуултад хариулж байгаа
мэдээлэл тухайн компанийн албан ёсны сайтаас өгч
байгаа мэдээллээс хүчтэй нөлөөлдөг. Энэ нь хэрэглэгчид
дижитал шилжилтээ хийсэн. Харин энэ хурдтай хөгжиж
байгаа өөрчлөлтүүдийг компаниуд дагаж үйл ажиллагаа,
борлуулалтаа өөрчилж чадаж байна уу гэдэг нь чухал
асуудал болоод байгаа» гэв.
Түүнчлэн тухайн компанийн сонголт бус
хэрэглэгчдэдээ бараа, бүтээгдэхүүнээ хүргэхийн тулд
онлайнаар тооцоо хийх, асууж лавлах зүйлээ чатбот,
автомэйшн ашигласнаар байгууллагын үйл ажиллагааны
зардлыг бууруулна. Дижитал шилжилтээс хоцрох нь
бизнесийн хувьд эрсдэл болно гэдгийг салбарынхан
онцолж байлаа.
Зөвлөгөөний үеэр Шуудангийн хүргэлт - хотын хүргэлт (Хүргэлтийн үйлчилгээний өртөг зардал, үнэ тарифийн
асуудал хотын хүргэлт), Газрын шуудан, шуудангийн илгээмж- гаалийн хяналтын бүс сэдэвт хэлэлцүүлгийг явууллаа.
Зөвлөгөөнөөс 2019 онд шуудангийн салбарынхан дараах чиглэлээр хамтран ажиллахаар тогтлоо.
1. ГЕГ-тай уулзалт зохион байгуулж, хамтарсан ажлын хэсэг байгуулж холбогдох судалгааны ажлыг хийх мөн
газрын шуудан болон терминалийн чиглэлээр 2019 оны төлөвлөгөөнд тусган хамтран ажиллах.
2. U post системийн сайжруулалтыг хийхэд тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдийг илүү түлхүү оролцуулах
3. Хаягжилтын талаар тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдэд тавих шаардлагыг нэмэгдүүлж, харилцан холболт хийх,
шуудангийн ухаалаг хайрцаг ашиглах нөхцлийг бүрдүүлэх зохицуулалтыг хийх
Уг зөвлөгөөний хөтөлбөрт тусгагдсаны дагуу шуудангийн тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нарт зориулан 2018 оны
11-р сарын 15-ны өдөр хамтын ажиллагаа, уялдаа холбоог нэмэгдүүлэх, үйлчилгээний соёлыг сайжруулахад чиглэсэн
нэг өдрийн сургалтыг амжилттай зохион байгууллаа. Сургалтанд төрийн болон хувийн хэвшлийн тусгай зөвшөөрөл
эзэмшигчдийн 60 ажилтанг оролцуулсан байна.
"ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ХӨГЖИЛ,
ШУУДАНГИЙН ЗОХИЦУУЛАЛТ 2018" ЗӨВЛӨГӨӨН
“Шуудангийн салбарын зохицуулалт 2018” зөвлөгөөн
2018 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр Бишрэлт зочид
буудлын Даймонд танхимд нийт 95 төлөөлөгчтэйгөөр
зохион байгуулагдлаа.
Энэ удаагийн зөвлөгөөнөөр шуудангийн
зохицуулалтын газраас 2018 онд хийсэн ажлаа тайлагнан
2019 онд шуудангийн шийдвэрлэх асуудлуудын талаар
хэлэлцлээ.

9. 2018. IV улирал www.crc.gov.mn 1716
Судалгаа
Хүснэгт 1.тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдийн тоо
ТУСГАЙ ЗӨВШӨӨРӨЛ ЭЗЭМШИГЧ УЛААНБААТАР ХОТ ОРОН НУТАГТ
ТЕЛЕВИЗ 18 65
СУВАГ 64 9
ФМ РАДИО 36 39
ОСДҮЭ 13 44
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНООС ХИЙСЭН
РАДИО, ТЕЛЕВИЗИЙН САЛБАРЫН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН БАГТААМЖИЙН
СУДАЛГААНЫ ДҮНГЭЭС
Судалгааны талаарх танилцуулгыг радио,телевизийн
зах зээлийн хэрэглэгч, хэрэглэгчийн зан үйл, хэрэглээний
талаарх судалгааны үр дүнгийн хамтаар тус Хорооны 1-р
улирлын сэтгүүлд нийтэлж, нийтэд танилцуулсан.
Сэтгүүлийнхээ энэхүү дугаараар та бүхэнд телевизийн
салбарын зах зээлийн байдал, нийт медиа зах зээлд
телевизийн салбарын эзлэх хувь, телевизийн салбарын
орлого, зардлын бүтэц, зар сурталчилгааны тоо хэмжээ,
телевизүүдийн ашиг алдагдлын хувь хэмжээний талаарх
судалгааны үр дүнг танилцуулж байна.
Өнөөдөр Монгол улсын хэмжээнд нийт 156 телевиз,
эдгээрээс өргөн нэвтрүүлгийн телевиз 83 төрөлжсөн
хөтөлбөртэй 73 суваг мөн 50 гаруй олон сувгийг
дамжуулах оператор компани тусгай зөвшөөрөлтэй үйл
ажиллагаа эрхэлж, иргэд олон нийт Монголын болон
гадаадын маш олон сувгийг олон эх сурвалжаас хүлээн
авч байна. Үйлчилгээ эрхлэгч тус бүрээр харуулбал:
Тус хороо нь Монгол улсад анх удаа “РАДИО, ТЕЛЕВИЗИЙН САЛБАРЫН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН БАГТААМЖИЙГ СУДЛАХ”
судалгааны томоохон ажлыг 2017 оны 4-р улиралд хийж гүйцэтгэсэн бөгөөд дүнг 2018 оны 1-р улиралд эцэслэн гаргаж,
2018 оны 4-р сард зохион байгуулсан Монголын телевизүүдийн форумд анх танилцуулж байсан.
Өмнөх дугаарт танилцуулсан хэрэглэгчийн зан төлвийн судалгаагаар Монгол улсад хамгийн их хэрэглээтэй медиа
хэрэгсэл нь телевиз болон фэйсбүүк болохыг судалгааны дүн харуулсан билээ. Харин гурав дахь мэдээллийн хэрэгслээр
Улаанбаатарт мэдээллийн сайтууд байгаа бол орон нутагт тухайн орон нутгийн телевизүүд орсон. Тэгвэл радио,
телевизээс эхлэн гудамжны зурагт самбар, сонин сэтгүүл, цахилгаан шатны дэлгэц, хэвлэмэл тараах материал зэрэг
иргэдийн зар сурталчилгаа хүлээн авч буй бүх сувгуудыг сурталчилгаа хүлээн авч буй давтамжаар нь тодорхойлоход
сурталчилгаа хүлээн авч буй хамгийн гол хэрэгсэл Телевиз хэвээр байгаа нь судалгааны дүнгээр батлагдсан.
График1. 7 хоногт хамгийн багадаа 1 удаа сурталчилгаа хүлээн авч буй хувь, Улаанбаатар
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
85,2%
35,7% 31,4%
16,6% 12,6%
45,5%
Телевиз
Мэдээллийнвэбсайт
Гудамжнызурагтсамбар
Сэтгүүл
Тараахматериал
Сошиалмедиа
Сонин
Радио
Гудамжныэлектронсамбар
Цахилгааншатныдэлгэц
Бусад
33,6%
18,8% 16,4% 12,4%
3,3%
Хүснэгт 2. Өргөн нэвтрүүлгийн телевизүүдийн үзэгчийн зах зээлд эзлэх хувь, сүүлийн 3 жилээр
№ ТЕЛЕВИЗИЙН НЭР 2015 2016 2017
1 БОЛОВСРОЛ 10.3 7.5 8.5
2 MNB 9.5 7.8 7.1
3 UBS 3.1 4.3 6.7
4 TV9 5.7 4.8 5.7
5 МОНГОЛ ТВ 5.9 5.4 4.5
6 MN25 4.3 2.9 3.9
7 NTV 3.1 3.6 3.3
8 MNB2 - 4.4 3.1
9 STAR 2.0 2.5 2.7
10 TV5 2.9 2.6 2.5
11 C1 2.2 2.0 2.2
12 EAGLE 1.7 1.9 1.9
13 ETV 2.3 1.8 1.7
14 SBN 2.4 1.9 1.7
15 VTV 1.2 1.8 1.6
16 TV8 2.1 2.1 1.5
17 ЭХ ОРОН 1.2 1.5 1.4
18 TM 1.7 1.3 1.1
НИЙТ 61.6 60.1 61.1
Өргөн нэвтрүүлгийн сувгуудын үзэгчийн зах зээлд эзлэх хувийг авч үзэхэд ойролцоогоор 60%-тай байгааг 3 жилийн
дүнгээс харж болохоор байна. Харин үлдсэн 40% нь 50 орчим кабелийн сувгуудад хуваагдаж байна. 2017 оны дүнгээр
авч үзэхэд 40%-ийн бараг талыг нь Монгол Масс медиа группын төрөлжсөн сувгууд бүрдүүлж байсан.
ТЕЛЕВИЗИЙН ЗАР СУРТАЛЧИЛГААНЫ ТОО ХЭМЖЭЭ, ХАРЬЦУУЛАЛТ
Тус судалгаагаар телевизүүдийн зар сурталчилгаанд байнгын мониторинг хийдэг Максима Медиа компанийн
сурталчилгааны мониторингийн 2016 оны 10-р сарын 01-ны өдрөөс 2017 оны 09-р сарын 30-ны хугацаанд хийсэн
мониторингийн дүн мэдээлэлд шинжилгээ хийж үзсэн. Тус компаний өгөгдлийн санд бүртгэгдсэн УБ хотын 70 ТВ, суваг
нийт 55,020,167 секундын (давталтыг тооцохгүйгээр) арилжааны зар сурталчилгаа цацжээ. Үүний 40,5%-ийг өргөн
нэвтрүүлгийн телевизүүд, 59,5%-ийг кабелийн сувгууд (52) цацсан бол харин Масс медиа групп 16% -ийг эзэлж байна.
Хүснэгт 3. ТВ-ийн арилжааны цагийн борлуулалт: секундээр, 2016.10.01 – 2017.09.30
№ ТВ
НИЙТ ХУГАЦАА,
СЕКУНДЭЭР
%
ОРГИЛ БУС ЦАГ
(00:00-18:00) СЕК
ОРГИЛ ЦАГ
(18:00-00:00) СЕК
1. НИЙТ ТВ, СУВАГ (70) 55,020,167 23,949,493 31,070,674
2. ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛГИЙН ТЕЛЕВИЗ(18) 22,271,665 40.5% 7,037,217 15,234,448
3. КАБЕЛИЙН СУВГУУД (52) 32,748,502 59.5% 16,912,276 15,836,226
4. МАСС МЕДИА ГРУПП (6) 8,774,525 15.9% 3,256,423 5,518,102
5. ҮЗЭГЧИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ТОП10 ТВ 16,076,370 29.2% 5,023,995 11,052,375
6.
ХАМГИЙН ИХ СУРТАЛЧИЛГАА НИЙЛҮҮЛСЭН ТОП10
ТВ
19,638,285 35,7% 7,969,278 11,669,007
7. МҮОНТ-ИЙН 1, 2-Р СУВАГ 378,864 0,7% 51,750 327,114
8.
МУ НУТАГ ДЭВСГЭРТ ХАМРАХ ХҮРЭЭ
ӨРГӨЖҮҮЛСЭН ТВ СУВГУУД (57)
49,703,694 90,3% 20,779,570 28,924,124
Жич: Нийгмийн шинж чанартай зар сурталчилгааны хугацааг оруулаагүй болно.

10. 2018. IV улирал www.crc.gov.mn 1918
ЗАР СУРТАЛЧИЛГААНЫ ҮНЭ ТАРИФ
Телевиз, сувгуудын зар сурталчилгааны үнэ тариф, секундээр тооцогддог бөгөөд зарласан тариф нь хамгийн багадаа
500, ихдээ 22000 төгрөг, дунджаар 2168 төгрөг байна. Телевиз, сувгуудын оргил цаг буюу оройн 18:00-24:00 цаг хүртэл
тариф оргил бус цаг буюу өглөө, өдрийн цагийн тарифаас дунджаар 79%-аар илүү байна. Зарим сувгууд контентоос
хамаарч, мэдээ, кино, төслийн нэвтрүүлэг дундуур дамжуулах сурталчилгааны үнийг тусдаа тарифаар үнэлдэг.
Зар сурталчилгааг секундын үнээр үнэлэхээс гадна блокны эхлэл төгсгөлийн богино хэмжээний 5 хүртэл секундын
рекламыг бөөний үнээр 1 сарын хугацаатай борлуулдаг жишиг зарим ТВ, сувгуудад байна. Энэ үнэлгээ нь 1-16 сая
төгрөгийн хооронд байх бөгөөд сард 60 удаа цацдаг гэвэл секунд нь 3000-55000 төгрөг орчимд үнэлэгдэж байна.
Эндээс дундаж хямдралыг тооцож үзвэл секунд нь 1470-31900 төгрөг болж байгаа нь хэдийгээр бөөний үнэлгээ мэт
боловч үндсэн секундын үнэлгээнээс илүү үнэтэй байна.
Судалгааны дүнгээс харахад сүүлийн жилд ТВ сувгуудын сурталчилгааны цагийн зарласан тарифт өсөлт бууралт аль
нь ч ажиглагдаагүй бөгөөд дунджаар 42 хувиар хямдруулан зарж байна. ТВ-үүд тарифдаа өөрчлөлт оруулах бус харин
хямдралын хувийн хэмжээ нь өсөж, ерөнхийдөө зар сурталчилгааны үнэлгээ буурсан байх магадлалтай байна.
Хүснэгт 4. ТВ-ийн арилжааны үнэ тариф ба хямдрал, бартерийн борлуулалтын хувь
№ ТВ
ҮНИЙН САНАЛААС
ХЯМДАРДАГ
ДУНДАЖ ХУВЬ
АРИЛЖААНЫ ЦАГИЙН
БОРЛУУЛАЛТАД
БАРТЕРЫН ЭЗЛЭХ
ДУНДАЖ ХУВЬ
ОРГИЛ БУС ЦАГИЙН
ХЯМДАРСАН ДУНДАЖ
ТАРИФ-₮: 00:00-18:00
ОРГИЛ ЦАГИЙН
ХЯМДАРСАН
ДУНДАЖ ТАРИФ-₮:
18:00-24:00
БҮТЭН ЭФИРИЙН
ХЯМДАРСАН
ДУНДАЖ ҮНЭ
1. НИЙТ ТВ 42.57 24.21 1,111 1,635 1168
2. ӨНТВ 45.56 22.43 1,542 2,931 1776
3.
КАБЕЛИЙН
СУВАГ
41.54 24.86 954 1,164 965
ГРАФИК 2. НИЙТ ЦАЦАЛТЫН ЦАГИЙН ХАРЬЦАА, ТӨРЛӨӨР ГРАФИК 3. НИЙТ БОРЛУУЛАЛТЫН ЦАГИЙН ХАРЬЦАА, ТӨРЛӨӨР
ӨРГӨН
НЭВТРҮҮЛЭГ
КАБЕЛИЙН
СУВАГ
ОРГИЛ ЦАГ
ОРГИЛ ЦАГ
31.60%
68.40%
ОРГИЛ ЦАГ
ОРГИЛ ЦАГ
51.60%
48.40%
ӨРГӨН
НЭВТРҮҮЛЭГ
КАБЕЛИЙН
СУВАГ
ОРГИЛ ЦАГ
ОРГИЛ ЦАГ
19.60%
80.40%
ОРГИЛ ЦАГ
ОРГИЛ ЦАГ
46.60%
53.40%
Өргөн нэвтрүүлгийн ТВ-үүд оргил цагт илүү (68% орчим) зар сурталчилгаа нэвтрүүлж, борлуулалтынхаа 80% -ийг
оргил цагт татаж байна. Харин кабелийн сувгуудын хувьд оргил болон оргил бус цагийн ялгаа төдийлөн байхгүй байна.
График 4. Телевизийн салбарын орлогын бүтэц
ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛЭГ КАБЕЛЬ ОРОН НУТАГ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0% 20%
6.9%
7.4%
10.7%
23.2%
11.2%
6.9%
2.8%
6.4%
1.2%
12.1%
2.4%
19.7%
46.2%
51.0%
27.2%
0.7%
0.6%
5.1%
2.5%
1.8%
8.4%
0.6%
0.1%
10.5%
5.1%
19.1%
10.5%
40% 60%
Бүтээл, борлуулалт
Арилжааны
сурталчилгааны
Нэвтрүүлгийн ивээн
тэтгэлэг
Бүтээгдэхүүн
байршуулалт
Сүлжээний нэвтрүүлгийн
Бизнес мэдээ
Төлбөртэй захиалгат
Үгэн зар
Бусад
Нийт дүнгээр:
0% 40%20% 60%
7.3%
15.4%
5.0%
6.2%
48.9%
0.7%
2.1%
0.5%
14.0%
Өргөн нэвтрүүлгийн телевизийн орлогын 82% орчмыг арилжааны сурталчилгаа, нэвтрүүлгийн ивээн тэтгэлэг болон
төлбөрт захиалгат нэвтрүүлгийн орлого бүрдүүлж байна. Кабелийн сувгийн орлогын 62% орчмыг арилжааны сурталчилгаа
болон нэвтрүүлгийн ивээн тэтгэлэг бүрдүүлж байна. Дээр тодорхойлсноос бусад төрлийн орлого 19% орчмыг бүрдүүлж
байгаа өргөн нэвтрүүлэг болон орон нутгийн сувгуудаас ялгаатай байна. Төлбөрт захиалгат нэвтрүүлгийн орлого бусад
төрлийн сувгуудаас харьцангуй бага байдаг нь үр дүнгээс харагдаж байна.
Орон нутгийн сувгийн орлогын бүтцэд бизнес мэдээ, төлбөрт захиалгат нэвтрүүлэг болон үгэн зар томоохон байр
суурь эзэлдэг нь үр дүнгээс харагдсан.
Телевизийн салбарын орлогын бүтэц, төлбөрийн хэлбэрээр
ГРАФИК 5. ТЕЛЕВИЗЫН САЛБАРЫН ОРЛОГЫН БҮТЭЦ,
ТӨЛБӨРИЙН ХЭЛБЭРЭЭР
ГРАФИК 6. ТӨЛБӨРИЙН ХЭЛБЭРЭЭР БҮТЭЦ,
ХАРЬЦУУЛАЛТ,
БАРТЕР19.10% МӨНГӨ80.90% БАРТЕР МӨНГӨ
ӨРГӨН
НЭВТРҮҮЛЭГ
КАБЕЛИЙН
СУВАГ
ОРОН НУТАГ
100%
75%
50%
25%
0%
86,8%
74,8%
87,9%
13,2%
25,2%
12,1%

11. 2018. IV улирал www.crc.gov.mn 2120
Төлбөрийн хэлбэрийн хувьд ерөнхий дүнгээр авч үзэхэд 80:20 харьцаатай буюу нийт орлогын 20 хувийг бартер
бүрдүүлдэг байна. Энэхүү үзүүлэлтийг харьцуулан авч үзэхэд кабелийн сувгийн орлогод эзлэх бартерын дүн бусдаасаа
харьцангуй өндөр байгаа нь ажиглагдаж байна.
Телевизийн салбарын орлого, тэрбум төгрөг
ГРАФИК 7. ТЕЛЕВИЗИЙН САЛБАРЫН ОРЛОГЫН ДҮН,
АНКЕТЫН АРГААР
ГРАФИК 8. САЛБАРЫН ОРЛОГЫН БҮТЭЦ,
ТӨРЛӨӨР
ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛЭГ КАБЕЛИЙН СУВАГ
ОРОН НУТАГ
2015 2016 2017
100%
75%
50%
25%
0%
68,7% 60,1%
42,3%
29,3% 37,8%
55,7%
2015 2016 2017
70
60
50
40
30
20
10
0
Тэрбум.төг
42,9
50,5
61,6
Салбарын орлого сүүлийн жилүүдэд дарааллан өссөн дүнтэй байна. Өсөх гол нөхцөл нь кабелийн сувгийн орлого
байсан нь бүтцээс харагдаж байна.Ерөнхий дүнгээр 2016 болон 2017 оны борлуулалтын орлого өссөн дүнтэй гарч байгаа
нь сонгуулийн жилүүдийн нөлөө байхыг үгүйсгэхгүй юм.
“Телевизийн орлогын бүтцийн
үнэлгээнд орлогын 48.9% нь
сурталчилгааны орлого байдаг
гэсэн үр дүн гарсан. Тэрхүү дүнд
суурилсан орлогын дүн харуулав.”
“2017 оны сурталчилгааны
мониторингийн мэдээлэл болон
үнийн саналд үндэслэсэн
тооцооллын үр дүнг харуулав.”
“Зар сурталчилгаа нийлүүлэгчдээс
авсан судалгааны үр дүнгээс
тооцоолол хийсэн үр дүнг
харуулав.”
График 9. Телевизийн салбарын
орлого, Телевизүүдээс авсан анкет.
(асуулгаар)
2015
2016
2017
Тэрбум. төг
21
24.7
30.1
График 10. Телевизийн салбарын
орлого, Мониторинг -2017
ӨН
КС
НИЙТ
Тэрбум. төг
35,9
27,8
63,1
График 11. Телевизийн салбарын
орлого, Зар сурталчилгаа
нийлүүлэгчдээс авсан анкет
2015
2016
2017
Тэрбум. төг
19,7
30,4
28,9
Сурталчилгааны мониторингийн дүн болон ирүүлсэн үнийн саналд тулгуурласан тооцооллыг үр дүнг анкетын аргаар
цуглуулсан мэдээлэлтэй харьцуулахад эрс зөрүүтэй үр дүн гарч байгаа юм. Харин телевиз болон зар сурталчилгаа
нийлүүлэгчдээс авсан судалгааны үнэлгээгээр салбарын орлого ойролцоо дүнтэй байна.
Харин мониторингийн мэдээлэлд үндэслэсэн тооцоолол нь дээрх хоёр дүнгээс эрс их буюу 2 дахин их байна. Эндээс
үзэхэд дараах таамаглалууд байж болохоор байна. Үүнд:
¾¾ Мониторингийн мэдээлэлд үндэслэн тооцоолол хийхэд анкетын аргаар цуглуулсан үнийн санал болон хямдралын
хувийг ашигласан бөгөөд тэрхүү мэдээллийн үнэн бодит байдал эргэлзээтэй. Өөрөөр хэлбэл анкетын мэдээлэлд
дурьдсанаас илүү хямд үнээр сурталчилгааг авсан байх магадлалтай юм.
¾¾ Телевизүүдийн цацаж буй сурталчилгаанд орлогод тооцогддоггүй эсвэл үнэгүй сурталчилгааны эзлэх хувь
өндөр байх боломжтой юм. Тухайлбал тодорхой групп компаниудад харьяалагддаг телевизүүдийн аль нэгтэй
нь хийсэн гэрээний дүнгээр өөрийн бүх сувгаар сурталчилгаа нь цацагддаг байж болох талтай. Тэдгээрийн
нөлөө их байх боломжтой юм. Мөн нөгөө талаар дуучид, уран бүтээлчид өөрсдийн бүтээл гаргах эрхээрээ
дамжуулан телевизүүдэд тоглолтын зар зэргээ үнэгүй цацуулдаг тохиолдлууд байдаг зэрэг нь нөлөөлсөн байх
талтай. Энд дурьдсанаас гадна өөр олон шалтгааны нөлөөгөөр орлогод тооцогддоггүй цацагдсан рекламууд
байх боломжтой юм.
¾¾ Телевизүүд орлогоо тодорхойлохдоо, зар сурталчилгаа нийлүүлэгчид зардлаа тодорхойлохдоо санаатай,
санамсаргүй байдлаар багаар буюу “буруу мэдээлэл” өгсөн байж болно. Гэхдээ дээрх хоёр анкетын ерөнхий
дүн таарч байгаа нь энэ магадлалыг бууруулж байна. Өөрөөр хэлбэл сурталчилгааны зах зээлийн бодит байдал
ийм байх боломжтой.
Телевизийн салбарын зардал, түүний бүтэц
Зардлын мэдээллийг цуглуулахдаа үр дүнг мөнгөн хэлбэрээр буюу тоогоор илэрхийлсэн байдлаар авсан. Энэхүү
үзүүлэлт нь цаашлаад бусад үзүүлэлтүүдийг мөнгөн дүнгээр илэрхийлэх суурь үзүүлэлт болох юм.
Ашиг болон орлогын дүнгээс хамааруулж өмнөх онуудын зардлыг тооцсон. Одоо салбарын зардлын дүнг харуулъя.
Энэ бүлгийн өмнөх орлогын бүлгээс ялгаатай тал ямар нэг харьцуулах өгөгдөл байхгүй бөгөөд анкетаар ирүүлсэн
мэдээллийг суурь үзүүлэлт болгон ашиглах юм.
ГРАФИК 12. ТЕЛЕВИЗИЙН САЛБАРЫН ЗАРДЛЫН ДҮН,
АНКЕТЫН АРГААР
ГРАФИК 13. САЛБАРЫН ЗАРДЛЫН БҮТЭЦ,
ТӨРЛӨӨР
ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛЭГ КАБЕЛИЙН СУВАГ
ОРОН НУТАГ
2015 2016 2017
100%
75%
50%
25%
0%
74,0% 60,2%
50,1%
24,3% 37,8%
48,4%
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Тэрбум.төг
2015 2016 2017
47,3
51,1
69,5
Үр дүнгээс харахад салбарын зардал жилээс жилд өссөн дүнтэй байгаа ч 2017 онд огцом өсөлттэй байна. Гол
шалтгаан нь кабелийн сувгийн зардлын өсөлт бөгөөд цаашилбал ТВ3 сувгийн зардал томоохон нөлөө үзүүлсэн. ТВ3
сувгийн зардлыг хасч тооцвол кабелийн сувгийн зардал салбарын зардлын 40%-ийг бүрдүүлж байна.

12. 2018. IV улирал www.crc.gov.mn 2322
Одоо салбарын зардлын бүтцийн талаар авч үзье.
ГРАФИК 14. ТЕЛЕВИЗИЙН САЛБАРЫН ЗАРДЛЫН БҮТЭЦ
МЕНЕЖМЕНТ19.3%
КОНТЕНТ57.9%
ДЭД БҮТЭЦ18.8%
БУСАД4.0%
ГРАФИК 15. САЛБАРЫН ЗАРДЛЫН БҮТЭЦ, ТӨРЛӨӨР
МЕНЕЖМЕНТ КОНТЕНТДЭД БҮТЭЦ БУСАД
100%
80%
60%
40%
20%
0%
ӨРГӨН
НЭВТРҮҮЛЭГ
КАБЕЛИЙН
СУВАГ
ОРОН НУТАГ
26.8%
39.0%
26.2%
78.3%
12.3%
49.1%
33.5%
17.3%
Салбарын зардлын бүтцийг авч үзэхэд 58% орчим нь контентын зардлаас бүрдэж байна. Энэхүү үр дүнг сувгийн
төрлөөр задлан авч үзэхэд кабелийн сувгийн зардлын 78% орчим нь контентын зардал байгаа нь хамгийн өндөр
үзүүлэлт байна.
Орон нутгийн сувгийн хувьд зардлын тал хувийг дэд бүтцийн зардал бүрдүүлж байна. Өргөн нэвтрүүлгийн сувгийн
хувьд 27% орчим нь дэд бүтцийн зардал байна. Харин кабелийн сувгийн хувьд энэ үзүүлэлт 10% хүрэхгүй дүнтэй
байна. Ийм ялгаатай байгаагийн гол шалтгаан нь кабелийн сувгуудын бараг тал хувь нь өргөн нэвтрүүлгийн сувгуудын
харъяанд буюу хоёрдугаар суваг байдлаар үйл ажиллагаагаа явуулдагтай холбоотой гэж үзэж байна.
Телевизийн салбарын ашигт ажиллагаа
Өмнөх бүлгүүдээр телевизийн салбарын орлого зардлын мэдээллийг дэлгэрэнгүй авч үзлээ. Одоо энэ бүлгээр
тэдгээр үр дүнг харьцуулж, салбарын ашиг, алдагдлын талаарх мэдээллийг хүргэнэ.
ГРАФИК 16. ТЕЛЕВИЗИЙН САЛБАРЫН АШИГ, АЛДАГДЛЫН ХЭМЖЭЭ ГРАФИК 17. ТЕЛЕВИЗИЙН САЛБАРЫН АШИГ, АЛДАГДЛЫН ХУВЬ
0
-2
-4
-6
-8
-10
Тэрбум.төг
2015 2016 2017
-4.4
-0.6
-9.1
0%
-5%
-10%
-15%
-20%
2015 2016 2017
-10,30%
-1,30%
-15,10%
Үр дүнгээс харахад салбарын дүнгээрээ гурван жил дараалан алдагдалтай ажилласан байна. 2016 онд алдагдал
харьцангуй бага байсныг үр дүн харуулж байна. Үүнд сонгуулийн нөлөөгөөр телевиз, сувгуудын орлого өссөн нь
нөлөөлжээ.
Өргөн нэвтрүүлгийн телевиз:
ГРАФИК 18. ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛГИЙН ТЕЛЕВИЗИЙН АШИГ,
АЛДАГДЛЫН ХЭМЖЭЭ
ГРАФИК 19. ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛГИЙН ТЕЛЕВИЗИЙН АШИГ,
АЛДАГДЛЫН ХУВЬ
0
-2
-4
-6
-8
-10
Тэрбум.төг
2015 2016 2017
-5.5
-0.4
-9.2
0%
-10%
-20%
-30%
-40%
2015 2016 2017
-18,80%
-1,50%
-36,20%
Кабелийн сувгууд:
ГРАФИК 20. КАБЕЛИЙН СУВГИЙН АШИГ,
АЛДАГДЛЫН ХЭМЖЭЭ
ГРАФИК 21. КАБЕЛИЙН СУВГИЙН АШИГ,
АЛДАГДЛЫН ХУВЬ
1,5
1
0,5
0
-0,5
Тэрбум.төг
2015 2016 2017
1,08
-0,28
0,02
10%
5%
0%
-5%
2015 2016 2017
8,60%
-1,50%
0,10%
Өргөн нэвтрүүлгийн сувгууд ерөнхий дүнгээрээ гурван жил дараалан алдагдалтай ажилласнаас 2017 онд хамгийн
их алдагдалтай байна. Кабелийн сувгууд нийт дүнгээр бага зэргийн ашигтай ажилласан байна. Салбар ерөнхий дүнгээр
ашигтай ажиллахад Монгол Масс Медиа группын төрөлжсөн сувгууд гол нөлөө үзүүлжээ.
Кабелийн сувгуудаас 6 суваг нь баланс тэнцсэн бол 16 суваг алдагдалтай үлдсэн сувгууд нь ашигтай ажиллажээ.
Өргөн нэвтрүүлгийн телевиз:
ГРАФИК 22. ОРОН НУТГИЙН СУВГИЙН АШИГ,
АЛДАГДЛЫН ХЭМЖЭЭ
150
100
50
0
2015 2016 2017
28,7
89
127,9
сая.төг
ГРАФИК 23. ОРОН НУТГИЙН СУВГИЙН АШИГ,
АЛДАГДЛЫН ХУВЬ
15%
10%
5%
0%
2015 2016 2017
3,30%
8,30%
10,60%
Орон нутгийн сувгууд ерөнхий дүнгээр ашигтай ажиллажээ. Жилээс жилд ашгийн дүн өссөн байгаа нь сонгуулийн
үеийн нөлөө байх боломжтой. Гэхдээ ашгийн хэмжээ бага байгааг харж болно. Нэг сувагт ноогдох жилийн ашиг
дунджаар 2.6 сая төгрөг байна.