crcnews2016-3

1. 2016. III улирал www.crc.gov.mn 1
Communications Regulatory Commission of Mongolia
www.crc.gov.mn
¹14 (20)
2016 он III улирал
МЭДЭЭЛЭЛ, ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ
САЛБАРЫН СТАТИСТИК ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД
/2016 ОНЫ ЭХНИЙ ХАГАС ЖИЛ/ [ Хуудас 11]
ОЛОН УЛСАД ТООН РАДИОГИЙН DAB/DAB+;
DRM+ СТАНДАРТУУДЫГ НЭВТРҮҮЛСЭН БАЙДАЛ
[ Хуудас 21]

3. Дарга:
С.Адъяасүрэн
ХХЗХ-ны дарга
Гишүүд:
Д.Сэрээдорж
ХХЗХ-ны дэд дарга
Т.Наранмандах
Хорооны хуралдааны
нарийн бичгийн дарга
З.Эрдэнэчулуун
ЗУХАГ-ын дарга
З.Амгалан
РДЗХГ-ын дарга
С.Долгорсүрэн
ЗБХГ-ын дарга
Ч.Эрдэнэбулган
ЗЗҮТҮСГ-ын дарга
Сэтгүүлийн эрхлэгч:
Б.Ундармаа
(undarmaa@crc.gov.mn)
Хариуцлагатай нарийн
бичгийн дарга
Б.Мягмарнаран
(myagmarnaran@crc.gov.mn)
Сэтгүүлийн дизайныг
£ADMARKET LLC-д
эхийг бэлтгэж хэвлэв.
Утас: 976-11-304257
Факс: 976-11-327720
Цахим хаяг: www.crc.gov.mn
Цахим шуудан: info@crc.gov.mn
ЭНЭ ДУГААРТ...
№14 (20) 2016 он. III улирал
МОНГОЛ УЛСЫН ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРОО
Хаяг: Монгол Улсын Харилцаа холбооны зохицуулах хороо. Метро бизнес төв.
А блок. 5-р давхар. Сүхбаатар дүүрэг. Сүхбаатарын гудамж-13.
Улаанбаатар-14201. Монгол Улс
СЭТГҮҮЛИЙН
ЗӨВЛӨЛ
Communications Regulatory Commission of Mongolia
www.crc.gov.mn
¹11 (17)
2015 он IV улирал
Д. ГАНТУЯА:
ТУСГАЙ ЗӨВШӨӨРЛИЙН ТӨЛБӨРИЙН ХЭМЖЭЭГ
АВТОМАТААР ТООЦООЛОН, МЭДЭЭЛЛИЙГ
НЭХЭМЖЛЭХ ХЭЛБЭРЭЭР ГАРГАН ҮЙЛЧИЛГЭЭ
ЭРХЛЭГЧДЭД ИЛГЭЭЖ БАЙНА
[ Хуудас-19 ]
www.crc.gov.mn
ОЛОН УЛСАД ТООН
РАДИОГИЙН ТЕХНОЛОГИ
НЭВТРҮҮЛСЭН БАЙДАЛ
[ Хуудас-70 ]
ИНТЕРНЕТИЙН ДАРАА
ҮЕИЙН СҮЛЖЭЭ (IPV6)-Д
ШИЛЖИХ СУДАЛГААНЫ
ТАЙЛАН [ Хуудас-53 ]
11
21
25
26
29
41
45
52
56
59
МЭДЭЭЛЭЛ, ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ САЛБАРЫН
СТАТИСТИК ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД
/2016 ОНЫ ЭХНИЙ ХАГАС ЖИЛ/
ОЛОН УЛСАД ТООН РАДИОГИЙН DAB/DAB+;
DRM+ СТАНДАРТУУДЫГ НЭВТРҮҮЛСЭН БАЙДАЛ
ЗАХИРГААНЫ ЕРӨНХИЙ ХУУЛЬ
МӨРДӨГДӨЖ ЭХЭЛЛЭЭ
ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛГИЙН ДУУ, ДҮРСИЙН ДОХИОНЫ
ЧАНАРТ АВЧ ХЭРЭГЖҮҮЛЖ БУЙ АРГА ХЭМЖЭЭ
ГАЗРЫН ТООН ТЕЛЕВИЗИЙН ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛГИЙН
СҮЛЖЭЭНИЙ ХАМРАХ ХҮРЭЭНИЙ ТООЦООЛОЛ
OTT (OVER-THE-TOP) ҮЙЛЧИЛГЭЭ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛГИЙН
ХӨГЖИЛ БА ИРЭЭДҮЙН ЧИГ ХАНДЛАГА
ДРИХ19-Д БЭЛТГЭХ АЗИ НОМХОН ДАЛАЙН БҮС
НУТГИЙН (APG-1)АНХДУГААР ХУРАЛДААН ЗОХИОН
БАЙГУУЛАГДЛАА
ҮҮРЭН ХОЛБООНЫ ТҮҮХЭЭС ТОВЧХОН
УТАСГҮЙ МИКРОФОНЫ РАДИО ДАВТАМЖИЙН
ХЭРЭГЛЭЭ ЦААШДЫН ХАНДЛАГА

4. 4
Монгол Улсад орчин цагийн Мэдээллийн технологи, харилцаа холбооны
салбар үүсэж хөгжсний 95 жилийн ойн баярын мэндийг салбарын нийт
хамт олон болон үе үеийн удирдлагууд, ахмадууд, үйлчилгээ эрхлэгч
байгууллагууд, тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид, иргэддээ хүргэж байна.
Тус хорооноос эрхлэн гаргадаг сэтгүүлийн энэ удаагийн дугаарт Монгол
Улсын мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын 2016 оны эхний хагас жилийн
статистик мэдээлэл болон 2016 оны 3 дугаар улиралд хийгдсэн томоохон
ажил, арга хэмжээ, тайлан, судалгааны талаар мэдээллүүдийг хүргэн уншигч
та бүхэнтэйгээ уулзаж байгаад баяртай байна.
Мэдээллийн технологи, харилцаа холбооны салбарт шинэ техник
технологи, үйлчилгээ нэвтэрч салбарын орлогын хэмжээ жил тутам өсөн
нэмэгдэж байгаа бөгөөд 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар салбарын
орлого 538.3 тэрбум хүрч өмнөх онтой харьцуулахад 2.2 хувийн өссөн
үзүүлэлтэй байна.
Одоогийн байдлаар Монгол Улсын 525 сум суурин газарт үүрэн холбооны
үйлчилгээ нэвтэрч үүрэн холбооны идэвхтэй хэрэглэгчлийн тоо 3 сая 110
мянганд хүрч өмнөх оноос 2.1 хувь өссөн үзүүлттэй байгаа бол үүрэн
холбооны 3G сүлжээний хамрах хүрээ нийт хэрэглэгчийн 96 хувьд, 345
сум суурин газарт нэвтэрч 3G үйлчилгээний хэрэглэгчийн тоо 2.3 саяд
хүрч өмнөх оноос 18.9 хувийн өссөлтэй байна. Энэхүү үзүүлэлтүүдийг авч
үзэхэд харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбар нь шинэ шинэлэг
технологи, үйлчилгээг нэвтрүүлж бусад салбарынхаа үндэс суурь болж
иргэдийн амьдарлын салашгүй нэг хэрэглээ болжээ.
Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарын техник,
технологийн шинэчлэл өөрчлөгдөн хувьсаж буй өнөө үед бид дэлхийн
бусад орнуудын адилаар зохицуулалтын чиглэлээр хөгжиж буй техник
технологитой хөл нийцүүлэн алхахын тулд шинэ бүхнийг судалж оновчтой
бодлого, зохицуулалтын орчинг бий болгох талаар мэдээ мэдээлэл, судалгаа
нийтлэлүүдийг энэхүү дугаартаа багтаалаа.
Эрхэм уншигч та Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны эрхлэн гаргадаг
сэтгүүлийн шинэ дугаараас тус хорооны хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагаатай
танилцахын сацуу өөрт хэрэгтэй мэдээллийг авч чадна гэдэгт найдаж байна.
Мэндчилгээ
С.АДЪЯАСҮРЭН
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ
ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ
ДАРГА
Сайн үйлс дэлгэрэх болтугай.

5. 2016. III улирал www.crc.gov.mn 5
Монгол Улсын Харилцаа холбооны зохицуулах
хорооны 2016 оны ээлжит 7 дугаар хуралдааныг
2016 оны 7 дугаар сарын 07-ны өдөр зохион байгуулсан
болно. Уг хорооны хуралдаанаар 10 асуудлыг авч
хэлэлцээд, хорооны хуралдааны 6 тогтоолыг батлан
шийдвэрлэсэн. Түүнчлэн хорооны хуралдааны 2
тэмдэглэлээр удирдамж чиглэл, хугацаатай үүрэг
даалгаврыг хорооны даргад өгсөн болно. Үүнд:
 Зохицуулах хорооны 2016 оны 5 дугаар сарын
13-ны өдрийн 24 тоот тогтоолоор “Улаанбаатар
хотод интернет протокол ашиглан телевизийн
олон суваг дамжуулах үйлчилгээ эрхлэх
тусгай зөвшөөрөл (АйПиТВ) олгох сонгон
шалгаруулалт”-ыг зарлахаар шийдвэрлэсэн.
Тогтоолыг хэрэгжүүлэх зорилгоор 2 хуулийн
этгээдэд холбогдох хууль, тогтоомжийн хүрээнд
тусгай зөвшөөрөл олгох сонгон шалгаруулалтыг
2016 оны 5 дугаар сарын 27-ны өдрөөс 6 дугаар
сарын 30-ны өдрийн хооронд зарлаж, үнэлгээний
хорооноос сонгон шалгаруулалтын үр дүн, санал
дүгнэлтийг хорооны 2016 оны ээлжит 7 дугаар
хуралдаанд хэлэлцүүлсэн юм. Тус хуралдаанаар уг
асуудлыг авч хэлэлцээд, “Сонгон шалгаруулалтын
дүнгийн тухай” 2016 оны 7 дугаар сарын 07-ны
өдрийн 40 дүгээр тогтоолыг баталж, хорооноос
зарласан «Улаанбаатар хотод интернет протокол
ашиглан телевизийн олон суваг дамжуулах
үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөл олгох
сонгон шалгаруулалт»-д Мобинет ХХК шалгарав.
Түүнчлэн зохицуулах хорооны 2016 оны 7 дугаар
сарын 07-ны өдрийн 41 тоот тогтоолоор “Харилцаа
холбооны тухай” хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.2,
МТШХХГ-ын Даргын 2009 оны 111 дүгээр тушаалыг
тус тус үндэслэн 1 хуулийн этгээдэд “Улаанбаатар
хотод интернет протокол ашиглан телевизийн
олон суваг дамжуулах (АйПиТВ) үйлчилгээ эрхлэх
тусгай зөвшөөрөл олгох сонгон шалгаруулалт”-ыг
зохион байгуулахаар шийдвэрлэв.
 Тус хорооны дүрмийн 2.1.4 дах хэсгийг үндэслэн
хорооны 2014 оны 52 тоот тогтоолын 1 дүгээр
хавсралтаар батлагдсан “Мэдээлэл холбооны
сүлжээ, дэд бүтцийг хамтран ашиглах журам”-д
2016 оны 7 дугаар сарын 07-ны өдрийн 42 дугаар
тогтоолын хавсралт дагуу холбогдох нэмэлт,
өөрчлөлтийг оруулан батлав. Энэхүү нэмэлт,
өөрчлөлтөөр үндэсний роүминг үйлчилгээг
Монгол Улсад нэвтрүүлэхтэй холбогдуулан
журмын хамрах хүрээг нэмэгдүүлэн үүрэн
холбооны хөрөнгө оруулагчид хоорондоо давхар
хөрөнгө оруулалтыг багасгах, харилцан ашигтай
ажиллах зорилгоор дэд бүтцийг хамтран ашиглах,
“Идэвхгүй дэд бүтэц”, “Идэвхтэй дэд бүтэц” зэрэг
тодорхойлолтыг шинээр оруулж, холбогдох техник,
тоног төхөөрөмжүүд, үйлчилгээ эрхлэгчдээс
хамтран ашиглах боломжтой үйлчилгээ, зохион
байгуулалт, гэрээний үндсэн дээр хамтрах зэрэг
зохицуулалтыг оруулсан.
 Монгол Улсын Засгийн газрын “Харилцаа холбооны
зохицуулах хорооны дүрэм шинэчлэн батлах тухай”
2016 оны 5 дугаар сарын 23-ны өдрийн 268 дугаар
тогтоолын хавсралтаар “Харилцаа холбооны
зохицуулах хорооны дүрэм”-ийг шинэчлэн
баталсан. Энэхүү шинэчлэн баталсан дүрэмд
дараах зарчмын өөрчлөлтүүд оруулсан.
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ХУРАЛДААНЫ
2016 ОНЫ 3 ДУГААР УЛИРЛЫН
ДЭЛГЭРЭНГҮЙ ТАЙЛАН
МОНГОЛ УЛСЫН ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ДҮРЭМ, ХУРАЛДААНЫ ДЭГИЙН
ХҮРЭЭНД УДИРДЛАГААС ӨГСӨН УДИРДАМЖ ЧИГЛЭЛ, 2016 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ БИЗНЕС
ТӨЛӨВЛӨГӨӨГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ЗОРИЛГООР 2016 ОНЫ 3 ДУГААР УЛИРАЛД, ХОРООНЫ ЭЭЛЖИТ
ХУРАЛДААНЫГ 2 УДАА ЗОХИОН БАЙГУУЛАВ. ТАЙЛАНТ ХУГАЦААНД НИЙТДЭЭ 12 ТОГТООЛ БА ХОРООНЫ
ХУРАЛДААНЫ 2 ТЭМДЭГЛЭЛИЙГ ГАРГАН ШИЙДВЭРЛЭЖ, ХЭРЭГЖИЛТЭД ХЯНАЛТ ТАВЬЖ АЖИЛЛАВ.
2016.III улирал
1

6. 6
Тухайлбал, “Цахим гарын үсгийн тухай” хууль,
бусад хууль тогтоомжийг баримтлах; хороо нь
орон тооны бус төлөөлөгчтэй байх (заалт-1.4);
хорооны хуралдаанаар хэлэлцэн шийдвэрлэх
асуудалд өөрчлөлт орсон (2 дугаар зүйлийн
2.1, 4 дүгээр зүйлийн 4.3 дах заалт); хорооны
даргын бүрэн эрх (заалт-3.1); хорооны үйл
ажиллагаанд дотоод хяналт, аудитын тогтолцоог
холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу хэрэгжүүлэх
(заалт-3.1.12); хорооны тогтоол гаргах үндэслэлийн
зүйл заалтын дугаар өөрчлөгдсөн (заалт-2.1.4.);
хуралдаанаар хэлэлцэн шийдвэрлэх асуудалд
хорооны хуралдааны урамшууллын хэмжээг
тогтоох (заалт-4.3.3), хорооны дэргэд “төв”
байгуулах, дүрмийн батлах (заалт-5.2, 2.1.3);
хорооны зохион байгуулалтын бүтцийн нэгж
(заалт-5.1-5.8)-ийн чиг үүрэгт өөрчлөлт орсон
зэрэг байна. “Харилцаа холбооны зохицуулах
хорооны дүрэм”-ийг Засгийн газраас шинэчлэн
баталсан, дээрх дурдсан зарчмын өөрчлөлтүүд
нь “Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны
хуралдааны дэг”-ийг шинэчлэн батлах, дүрэмд
нийцүүлэх шаардлага, үндэслэл болжээ. Тус
хуралдаанаар “Харилцаа холбооны зохицуулах
хорооны хуралдааны дэг”-ийг шинэчлэх төсөл,
холбогдох танилцуулга, тогтоолын төслийг авч
хэлэлцээд, Монгол Улсын Засгийн газрын 2016
оны 268 дугаар тогтоолоор баталсан “Харилцаа
холбооны зохицуулах хорооны дүрэм”-ийн 2
дугаар зүйлийн 2.1.4 дэх заалтыг тус тус үндэслэн
“Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны
хуралдааны дэг”-ийг 2016 оны 7 дугаар сарын
07-ны өдрийн 43 тоот тогтоолын хавсралтаар
шинэчлэн баталсан. Мөн хуралдаанаар
“Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны
дүрэм”-ийн 4 дүгээр зүйлийн 4.3.3 дах хэсэгт
хорооны хуралдаанаар “Хорооны хуралдааны
урамшууллын хэмжээг тогтоох”-оор заасан
асуудлыг хэлэлцэв. Хорооны шинэчлэн баталсан
дүрэмд уг асуудлыг нийцүүлэхээр танилцуулга,
тогтоолын төслийг боловсруулсан бөгөөд тус
хорооны хуралдааны “Хэмжээ тогтоох тухай”
2016 оны 7 дугаар сарын 07-ны өдрийн 43 тоот
тогтоолоор батлан шийдвэрлэсэн. Уг тогтоол
батлагдсантай холбогдуулан тус хорооны 2010
оны 27 тоот тогтоолын 1 дүгээр хавсралт, 2013
оны 71 дүгээр тогтоолын 1 дүгээр хавсралт, 2015
оны 54 тоот тогтоол, 2016 оны 14 тоот тогтоолыг
тус тус хүчингүй болголоо.
 Хуралдаанаар ажлын хэсэг, холбогдох албадаас
боловсруулсан “Интернет үйлчилгээ эрхлэгчдийн
тусгай зөвшөөрлийн нөхцөл шаардлагын биелэлт,
цаашид хэрэгжүүлэх арга хэмжээний тухай” (21
хуулийн этгээдийн тусгай зөвшөөрлийг 2 сараар
түдгэлзүүлэх); “Радио, телевизээр сонгуулийн
сурталчилгаа нэвтрүүлэх журам”-ын хэрэгжилт,
мониторингийн явц үр дүн, цаашид авах арга
хэмжээний саналын тухай; “Тусгай зөвшөөрөл
олгох, түдгэлзүүлэх, хүчингүй болгох тухай” зэрэг
асуудлыг тус тус авч хэлэлцэв. Эдгээр асуудлаар
хийсэн хяналт шалгалт, мониторингийн үр
дүн, санал дүгнэлтийг тусган зохицуулах
хорооны хуралдааны “Тусгай зөвшөөрөл олгох,
түдгэлзүүлэх, хүчингүй болгох тухай ” 2016 оны
7 дугаар сарын 07-ны өдрийн 45 тоот тогтоолын
хавсралтаар:
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай
зөвшөөрлийн тухай хуулийн 10.1, Харилцаа
холбооны тухай хуулийн 9.1.2 дах заалтуудыг
тус тус үндэслэн тогтоолын Нэгдүгээр
хавсралтаар 8 хуулийн этгээдэд тусгай
зөвшөөрлийг шинээр олгох;
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай
зөвшөөрлийн тухай хуулийн 13.1 заалтыг
үндэслэн тогтоолын Хоёрдугаар хавсралтаар
10 хуулийн этгээдийн тусгай зөвшөөрлийг
1 сараар, 21 хуулийн этгээдийн тусгай
зөвшөөрлийг 2 сараар тус тус түдгэлзүүлэх;
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай
зөвшөөрлийн тухай хуулийн 14.1.1 дах заалтыг
үндэслэн тогтоолын Гуравдугаар хавсралтаар
2 хуулийн этгээдийн тусгай зөвшөөрлийг
хүчингүй болгохоор тус тус шийдвэрлэв.
 Зохицуулах хорооны 2016 оны 4 дүгээр
хуралдааны Тэмдэглэлээр өгсөн үүрэг,
даалгаврын хэрэгжилт болон “Телевизийн олон
сувгийг олон цэгт түгээх үйлчилгээ эрхлэх тусгай
зөвшөөрлийн талаар хэрэгжүүлсэн авах арга
хэмжээний тухай танилцуулга”-ыг Радио давтамж
хяналт, зохицуулалтын албанаас боловсруулан
хэлэлцүүлэв.
 “Радио, телевизээр сонгуулийн сурталчилгаа
нэвтрүүлэх журам”-ын хэрэгжилт, мониторингийн
явц үр дүн, цаашид авах арга хэмжээний саналын
тухай хуралдаанаар хэлэлцээд, зөрчил гаргасан
ААН, хуулийн этгээд нарт албан шаардлага
хүргүүлэх нь зүйтэй гэж тогтов.
 Тус хуралдаанаар хорооны ажлын албадаас
боловсруулсан “Радио давтамжийн олон улсын
мастер бүртгэл (газрын, сансарын)-ийн үйл
ажиллагааны талаар танилцуулга”-ыг авч
хэлэлцээд, радио давтамжийн олон улсын
бүртгэлийн үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх,
холбогдох олон улсын байгууллагатай хамтран
ажиллахыг Хорооны дарга-д үүрэг болгов.
2 Монгол Улсын Харилцаа холбооны зохицуулах
хорооны 2016 оны ээлжит 8 дугаар хуралдаан
2016 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдөр боллоо. Уг
хорооны хуралдаанаар 7 асуудлыг авч хэлэлцээд,
хорооны хуралдааны 6 тогтоолыг батлан
шийдвэрлэсэн. Үүнд:
 ЗохицуулаххорооньМонголУлсынСтандартчилал,
хэмжилзүйн газартай хамтран ажиллаж,
харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн
баталгаажуулалтын байгууллагаар итгэмжлэгдэн
баталгаажуулалтын гарын авлага, холбогдох
баримт бичгийг батлан баталгаажуулалтын үйл
ажиллагааг хэрэгжүүлж байна. Ази, номхон
далайн итгэмжлэлийн хамтын ажиллагааны
байгууллага (Pacific Accreditation Cooperation-
PAC)-ын ижил түвшний үнэлгээнд Монгол Улс
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ХУРАЛДААН
III УЛИРЛЫН ТАЙЛАН

7. 2016. III улирал www.crc.gov.mn 7
бүтээгдэхүүн, тогтолцооны баталгаажуулалтын
байгууллагын төрлөөр 2016 оны 08 дугаар сарын
22-26-ны өдрүүдэд Стандартчилал, хэмжилзүйн
газартай хамтран уулзалт хэлэлцүүлэг,
сургалт семинар зохион байгуулах, Харилцаа
холбооны зохицуулах хороог бүтээгдэхүүн
баталгаажуулалтын байгууллагаар давтан
итгэмжлүүлэх бэлтгэл ажлыг зохион байгуулж,
итгэмжлэлийн хүсэлт, өргөдлийг хүргүүлэх,
хавсаргасан баримт бичигт Стандартчилал,
хэмжилзүйн газрын мэргэжилтэн, шинжээчдийн
өгсөн заавар зөвлөмжийг тусгах, шинээр
батлагдсан үндэсний стандарт болон норматив
баримт бичгүүдэд заасан шинэчлэлт өөрчлөлтийг
оруулах шаардлага гарсан болно. Энэхүү арга
хэмжээний хүрээнд холбогдох баримт бичигт
нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, нийцүүлэх асуудлыг
боловсруулан тус хуралдаанаар хэлэлцүүлэв.
Монгол Улсын “Харилцаа холбооны тухай хууль”-
ийн 9.1.3, тус хорооны Дүрмийн 2.1.4, 5.4.3, 5.4.9
дах заалтыг тус тус үндэслэн тус хорооны 2014 оны
19 тоот тогтоолын Нэгдүгээр хавсралтаар баталсан
“Чанарын гарын авлага” /6-300-1.12/, Тавдугаар
хавсралтаар баталсан “Баталгаажуулалтад
хамруулах харилцаа холбооны тоног
төхөөрөмжийн ангилал хамрах хүрээ, мөрдөх
стандарт, БТКУС”-д 2016 оны 8 дугаар сарын
25-ны өдрийн 46 тоот тогтоолын хавсралтаар
нэмэлт, өөрчлөлтийг оруулан баталсан. Уг тогтоол
батлагдсантай холбогдуулан тус хорооны 2014
оны 19 тоот тогтоолын Хоёрдугаар хавсралтаар
баталсан “Баталгаажуулалтад хамруулах харилцаа
холбооны тоног төхөөрөмжийн ангилал хамрах
хүрээ, мөрдөх стандарт, БТКУС”-ыг хүчингүй
болгов. Түүнчлэн тус хуралдааны 2016 оны 8
дугаар сарын 25-ны өдрийн 47 тоот тогтоолыг
Монгол Улсын “Харилцаа холбооны тухай хууль”-
ийн 9.1.3, тус хорооны Дүрмийн 2.1.4, 5.4.3, 5.4.9
дах заалтыг тус тус үндэслэн баталж, тогтоолын
хавсралтаар хорооны 2015 оны 10 тоот тогтоолын
хавсралтаар баталсан “Мэдээлэл, харилцаа
холбооны тоног төхөөрөмжид баталгаажуулалт
хийх төлбөрийн хэмжээ” нэрийг “Мэдээлэл,
харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн
баталгаажуулалтын схем, төлбөрийн хэмжээ”
болгон өөрчилж, холбогдох нэмэлт, өөрчлөлтийг
оруулан шийдвэрлэсэн. Эдгээр нэмэлт өөрчлөлтийг
баталснаар ХХЗХ-ны харилцаа холбооны тоног
төхөөрөмжийн баталгаажуулалт, итгэмжлэлийн
үйл ажиллагаа, мөрдөж буй гарын авлага,
холбогдох баримт бичгийг техник технологийн
шинэ ололт, 2014 оноос хойш батлагдсан журам,
үндэсний болон олон улсын стандарт (MNS,
ISO/IEC), Ази номхон далайн итгэмжлэлийн
хамтын ажиллагааны байгууллагын нөхцөл,
шаардлага зэрэгтэй нийцүүлэн баталгаажуулалт,
итгэмжлэлийн үйл ажиллагааг олон улсын
түвшинд хэрэгжүүлэх боломжийг бүрдүүлж
байна.
 Монгол Улсын Засгийн газраас өгсөн үүрэг,
даалгаврыг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд
зохицуулах хорооны 2016 оны 39 тоот тогтоолоор
“Улаанбаатар хотод Өргөн зурвасын өндөр
хурдны утасгүй интернетийн үйлчилгээ эрхлэх
болон радио давтамж ашиглах тусгай зөвшөөрөл
олгох сонгон шалгаруулалт”-ыг зохион
байгуулахаар шийдвэрлэсэн бөгөөд уг тогтоолыг
хэрэгжүүлэхээр тус хорооноос СШ/ӨЗӨХИ/2016/1
тоот сонгон шалгаруулалтыг 2016 оны 7 дугаар
сард зарласан. Уг сонгон шалгаруулалтын
Үнэлгээний ажлын хэсгийн 2016 оны 08 дугаар
сарын 24-ний өдрийн санал, дүгнэлтийг тус
хорооны хуралдаанаар хэлэлцээд, хорооноос
зарласан “Улаанбаатар хотод өргөн зурвасын
өндөр хурдны утасгүй интернетийн үйлчилгээ
эрхлэх, радио давтамж ашиглах тусгай зөвшөөрөл
олгох сонгон шалгаруулалт”-нд ЭнБиСи ХХК-ийг
шалгарсанд тооцсон “Сонгон шалгаруулалтын
дүнгийн тухай” 2016 оны 8 дугаар сарын 25-
ны өдрийн 48 тоот тогтоолыг Монгол Улсын
“Харилцаа холбооны тухай” хуулийн 9.1.2, 14.3,
“Радио долгионы тухай” хуулийн 11.4, “Аж ахуйн
үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай”
хуулийн 7.4, тус хорооны Дүрмийн 1.1 дах заалтыг
тус тус үндэслэн батлав.
 Хорооны 2015 оны 38 тоот тогтоолын хавсралтаар
шинэчлэн баталсан “Харилцаа холбооны салбарт
үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийн журам”-
ыг үйл ажиллагаандаа мөрдөн ажиллаж
байна. Уг журамд тусгай зөвшөөрөл, эрхийн
бичиг, бүртгэлийн гэрчилгээ эзэмшигч нарын
төлбөрийг жилээр нэхэмжлэх, тооцоолох
хугацааны тов, зөвшөөрлийн үйлчилгээний
хөлсний хэмжээний өөрчлөлтийг тооцох, цахим
тоцооллын аргачлалыг боловсронгуй болгох
талаар албадын санал, Үндэсний аудитын газрын
зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх уг журамд холбогдох
нэмэлт, өөрчлөлт оруулах асуудлыг боловсруулан
хорооны хуралдаанаар хэлэлцүүлэв.
Хуралдаанаар уг асуудлыг хэлэлцээд, Монгол
Улсын “Харилцаа холбооны тухай” хуулийн 8.10
дах заалт, тус хорооны Дүрмийн 2.1.4 дэх хэсгийг
тус тус үндэслэн Үндэсний аудитын газрын
зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх зорилгоор 2016 оны 8
дугаар сарын 25-ны өдрийн 49 тоот тогтоолын
хавсралтаар тус хорооны 2015 оны 38 тоот
тогтоолын хавсралт “Харилцаа холбооны салбарт
үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийн журам”-д
нэмэлт, өөрчлөлтийг оруулан баталсан. Тогтоолыг
хэрэгжүүлэх, тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч,
үйлчилгээ эрхлэгч нарт сурталчилахад тодорхой
хугацаа шаардлагатай гэж үзэж, энэхүү журамд
оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтийг 2016 оны 10
дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн мөрдөхөөр
шийдвэрлэсэн болно. Түүнчлэн дээрх журамд
нэмэлт өөрчлөлтийг оруулсантай холбогдуулан
тус хуралдааны 2016 оны 8 дугаар сарын 25-ны
өдрийн 50 тоот тогтоолыг хавсралтаар хорооны
2014 оны 59 тоот тогтоолоор батлагдсан “Тусгай
зөвшөөрлийн төлбөрийн бүртгэл, төлбөрийг
цахим тооцооллоор нэхэмжлэх аргачлал”-д
хавсралтын дагуу холбогдох нэмэлт, өөрчлөлтийг
оруулан баталсан. Тусгай зөвшөөрлийн бүртгэл
төлбөр тооцооны програмыг нэвтрүүлсэн,
аргачлалд нэмэлт өөрчлөлт оруулж боловсронгуй
болгосноор бүртгэлээр тавих хяналт сайжирч
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ХУРАЛДААН

8. 8
№
Хорооны баталсан
тогтоолын дугаар
Огноо Тогтоолын товч агуулга
Нэг. ХХЗХ-ны баталсан тогтоол
1 Тогтоол 40 2016.07.07 Сонгон шалгаруулалтын дүнгийн тухай
2 Тогтоол 41 2016.07.07
Сонгон шалгаруулалт зарлах тухай
(Улаанбаатар хотод интернет протокол ашиглан телевизийн олон суваг дамжуулах /АйПиТВ/ үйлчилгээ
эрхлэх тусгай зөвшөөрөл олгох сонгон шалгаруулалт)
3 Тогтоол 42 2016.07.07
Нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай
(Мэдээлэл холбооны сүлжээ, дэд бүтцийг хамтран ашиглах журам)
4 Тогтоол 43 2016.07.07
Шинэчлэн батлах тухай
(Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны хуралдааны дэг)
5 Тогтоол 44 2016.07.07 Хэмжээ тогтоох тухай
6 Тогтоол 45 2016.07.07 Тусгай зөвшөөрөл олгох, түдгэлзүүлэх, хүчингүй болгох тухай
7 Тогтоол 46 2016.08.25
Нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай
(“Чанарын гарын авлага”, “Баталгаажуулалтад хамруулах харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн ангилал
хамрах хүрээ, мөрдөх стандарт, БТКУС”)
8 Тогтоол 47 2016.08.25
Нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай
(Мэдээлэл, харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн баталгаажуулалтын схем, төлбөрийн хэмжээ)
9 Тогтоол 48 2016.08.25 Сонгон шалгаруулалтын дүнгийн тухай
10 Тогтоол 49 2016.08.25
Журамд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай
(Харилцаа холбооны салбарт үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийн журам)
11 Тогтоол 50 2016.08.25
Нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай
(Тусгай зөвшөөрлийн төлбөрийн бүртгэл, төлбөрийг цахим тооцооллоор нэхэмжлэх аргачлал)
12 Тогтоол 51 2016.08.25 Тусгай зөвшөөрөл олгох, өөрчлөлт оруулах, сэргээх, хүчингүй болгох тухай
улмаар өмнө нь бүртгэгдээгүй байсан тусгай
зөвшөөрөл, тэдгээрийн орлогыг нөхөн тооцож
бүртгэлд тусгах үйл ажиллагаа улам боловсронгуй
болох нөхцөлийг бүрдүүлж байна.
 Тус зохицуулах хорооны хуралдааны “Тусгай
зөвшөөрөл олгох, өөрчлөлт оруулах, сэргээх,
хүчингүй болгох тухай” 2016 оны 8 дугаар сарын
25-ны өдрийн 51 тоот тогтоолын хавсралтаар:
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай
зөвшөөрлийн тухай хуулийн 10.1.1, Харилцаа
холбооны тухай хуулийн 9.1.2, Дүрмийн
3 дугаар зүйлийн 2.2 дах заалтуудыг дах
заалтуудыг тус тус үндэслэн тогтоолын
Нэгдүгээр хавсралтаар 10 хуулийн этгээдэд
тусгай зөвшөөрлийг шинээр олгох;
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай
зөвшөөрлийн тухай хуулийн 10.1.1, Харилцаа
холбооны тухай хуулийн 9.1.2 дах заалтуудыг
тус тус үндэслэн тогтоолын Хоёрдугаар
хавсралтаар 1 хуулийн этгээдийн тусгай
зөвшөөрлийн хамрах хүрээнд өөрчлөлт
оруулах;
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай
зөвшөөрлийн тухай хуулийн 13.3, Дүрмийн
3 дугаар зүйлийн 2.2 дах заалтыг үндэслэн
тогтоолын Гуравдугаар хавсралтаар 3 хуулийн
этгээдийн тусгай зөвшөөрлийг сэргээх;
• Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай
зөвшөөрлийн тухай хуулийн 14.1.1, 14.1.5,
Харилцаа холбооны салбарт үйл ажиллагаа
эрхлэх зөвшөөрлийн журмын 12.1.1, Дүрмийн
3 дугаар зүйлийн 2.2 дах заалтыг үндэслэн
тогтоолын Дөрөвдүгээр хавсралтаар 2
хуулийн этгээдийн тусгай зөвшөөрлийг
хүчингүй болгохоор тус тус шийдвэрлэв.
Хорооны хуралдаанаас 2016 оны 3 дугаар улиралд
баталсан тогтоол, шийдвэрийн жагсаалтыг нэгтгэн
үзүүлэв:
2016 оны 3 дугаар улиралд, Харилцаа холбооны
зохицуулах ээлжит 2 удаагийн хорооны хуралдаанаар
баталсан 2016 оны 40, 45, 51 тоот нийтдээ 3
тогтоолын хавсралтаар Аж ахуйн үйл ажиллагааны
тусгай зөвшөөрлийн тухай хууль (ААҮАТЗТХ)-ийн
10.1.1, Харилцаа холбооны тухай хууль (ХХТХ)-ийн
9.1.2, хорооны Дүрмийн 3 дугаар зүйлийн 2.2 дахь
заалтууд болон хорооноос хийсэн гүйцэтгэлийн
хяналт шалгалтын дүгнэлтийг тус тус үндэслэн 22
хуулийн этгээдэд тусгай зөвшөөрөл шинээр олгох;
ААҮАТЗТХ-ийн 10.1.1, ХХТХ-ийн 9.1.2 дэх заалтуудыг
үндэслэн 1 хуулийн этгээдийн тусгай зөвшөөрлийн
хамрах хүрээнд өөрчлөлт оруулах; ААҮАТЗТХ-ийн
13.3, Дүрмийн 3 дугаар зүйлийн 2.2 дахь заалтуудыг
үндэслэн 4 хуулийн этгээдийн тусгай зөвшөөрлийг
сэргээх; ААҮАТЗТХ-ийн 13.1 заалтыг үндэслэн 31
хуулийн этгээлийн тусгай зөвшөөрлийг түдгэлзүүлэх;
ААҮАТЗТХ-ийн 14.1, 14.1.5, Харилцаа холбооны
салбарт үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийн журмын
8.1, Дүрмийн 3 дугаар зүйлийн 2.2 дахь заалтуудыг
үндэслэн 4 хуулийн этгээдийн тусгай зөвшөөрлийг
хүчингүй болгохоор тус тус шийдвэрлэсэн болно.
ХХЗХ-ны хуралдааны тогтоол, тэмдэглэлийн
хэрэгжилтийг зохион байгуулах, батлагдсан
зохицуулалтын чиглэл, дүрэм журам, нөхцөл
шаардлагын баримт бичгийн хэрэгжилтэд хяналт
тавих ажлын хүрээнд холбогдох яам, байгууллага,
дүүрэг, татварын алба, мэргэжлийн хяналтын газар,
ААН, тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч, иргэн, хуулийн
этгээд нарт 110 гаруй албан тоотоор тус тус албажуулан
хүргүүлэх арга хэмжээг авч ажиллав.
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ХУРАЛДААН
III УЛИРЛЫН ТАЙЛАН

9. 2016. III улирал www.crc.gov.mn 9
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНД ИРҮҮЛСЭН
САНАЛ, ГОМДЛЫГ ХҮЛЭЭН АВЧ ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭСЭН ТАЙЛАН
2016 ОНЫ III УЛИРАЛ
Утсаар орж ирсэн
Үйлчилгээний чанар, төлбөр тооцоотой хамааралтай хэрэглэгчийн гомдол
Засгийн газрын www.11-11.mn төвөөр орж ирсэн
Радио долгионы нөлөөлөлтэй холбоотой
График 1: Гомдол орж ирсэн суваг
№ Гомдол орж ирсэн төрлүүд
Өргөдөл,
гомдлын
тоо
Шийдвэрлэсэн
Шийдвэрлээгүй
хяналтын
хугацаанд байгаа
1 Утсаар орж ирсэн 36 36 0
2
Албан
бичгээр
Үйлчилгээний чанар, төлбөр тооцоотой
хамааралтай хэрэглэгчийн гомдол
9 5 4
3
Радио долгионы нөлөөлөлтэй
холбоотой
8 8 0
4 Засгийн газрын www.11-11.mn төвөөр орж ирсэн 39 39 0
Нийт 92 88 4
Харилцаа холбооны зохицуулах хороонд иргэн, ААН, байгууллагаас ирүүлсэн өргөдөл гомдлыг “Иргэдээс төрийн
байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай хууль“, “Харилцаа холбооны зохицуулах
хороонд ирүүлсэн санал, гомдлыг хүлээн авах, хянах, шийдвэрлэх” журмын тавдугаар зүйлд заасны дагуу хуулийн
хугацаанд шийдвэрлэсэн тайланг танилцуулж байна.
Тус хороонд тайлант хугацаанд буюу 2016 оны 07 дугаар 01-ний өдрөөс 09 дүгээр сарын 30-ны өдрийг хүртэл нийт
92 гомдол, санал хүсэлт ирсний 88 хүсэлтийг шийдвэрлэсэн ба шийдвэрлэлтийн явц 95.6% байна. Үлдсэн 4 гомдол
санал нь шийдвэрлэх хяналтын хугацаанд байна. II улиралтай харьцуулахад нийт хүсэлтийн тоо III улиралд 59% хувиар
буурсан байна.
Иргэд болон аж ахуйн нэгжүүдээс ирүүлсэн өргөдөл гомдлыг хүлээн авч бүртгэлжүүлэн холбогдох журмын дагуу
алба, мэргэжилтнүүд, үйлчилгээ эрхлэгч байгууллагуудад шилжүүлэн түргэн шуурхай шийдвэрлүүлэх арга хэмжээг авч
ажилласан.
Хэрэглэгчийн гомдол, саналыг дүгнэж үзэхэд үйлчилгээний чанар, төлбөр тооцоотой хамааралтай, нэр төрд халдсан
гомдол тодорхой хувийг, дийлэнх хувийг Засгийн газрын “11-11” төвөөр ирсэн гомдлууд мөн үүрэн холбооны үйлчилгээ
эрхэлж буй байгууллагуудын үйл ажиллагаанд харилцан нөлөөлөл үүсэн шалгуулахаар тус хороонд ирүүлсэн байна.
42%
9%
10%
19%
Тайлан

10. 10
ЗАСГИЙН ГАЗРЫН 11-11 ТӨВӨӨР ИРСЭН МЭДЭЭЛЭЛ, ХАРИЛЦАА
ХОЛБООНЫ ҮЙЛЧИЛГЭЭ ЭРХЛЭГЧДЭД ИРҮҮЛСЭН САНАЛ ХҮСЭЛТ,
ГОМДЛЫГ ШИЙДВЭРЛЭСЭН ТУХАЙ МЭДЭЭЛЭЛ 2016 ОНЫ III УЛИРАЛ
Тус хороонд Засгийн Газрын “11-11” төвөөр дамжуулан 2016 оны III улиралд мэдээлэл, харилцаа холбооны үйлчилгээ
эрхлэгчдэд ирүүлсэн нийт санал хүсэлт, гомдлыг шийдвэрлэсэн талаарх мэдээллийг хүргэж байна.
Саналын хяналт
Саналын төрөл
Шийдвэрлэлтийн чанар
0 10 20 30 405 15 25 35 45
39
39Харилцаа холбооны
зохицуулах хороо
Саналын тоо
20
17
0
0
0
2
2
6 10 14 18 22
4 8 12 16 20
Харилцаа холбооны
зохицуулах хороо
Саналын тоо
Хаагдсан-39
Санал хүсэлт-20 Гомдол-17
Шүүмжлэл-2
Нийт
Хаагдсан
Нээлттэй
Санал хүсэлт
Шүүмжлэл
Гомдол
Хурдан-39 Удаан-0
Шийдвэрлээгүй-0
Хариулсан-0
Уг хүснэгтээс харахад тус төвөөр дамжуулан тус
хороонд 2016 оны III улиралд нийт 39 санал хүсэлт,
гомдол, шүүмлэл, өргөдөл ирүүлжээ. Үүний ихэнх
хувийг гомдол, санал хүсэлт эзэлж байгаа бөгөөд тухай
бүрт хариулт өгч хяналтын хугацаанд барагдуулан
шийдвэрлэсэн байна.

11. 2016. III улирал www.crc.gov.mn 11
МЭДЭЭЛЭЛ, ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ САЛБАРЫН СТАТИСТИК
ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД /2016 ОНЫ ЭХНИЙ ХАГАС ЖИЛ/
Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй үйлчилгээ
эрхлэгчдийн 2016 оны эхний хагас жилийн (2016.06.30-ны байдлаар) статистик, тайлан мэдээллийн нэгтгэлийг гаргаж,
олон нийтэд танилцуулж байна.
Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын 2016 оны эхний хагас жилийн статистик тайлан, мэдээллийг үүрэн холбоо,
суурин холбооны үйлчилгээгээр, олон сувгийн дамжуулах үйлчилгээгээр, интернетийн үйлчилгээгээр, шуудангийн
үйлчилгээгээр, мэдээлэл холбооны үндсэн сүлжээний болон интернетийн бөөний үйлчилгээгээр тус тус боловсруулан
гаргалаа. Монгол Улсын мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарт 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар 695 үйлчилгээ
эрхлэх тусгай зөвшөөрөл, 223 радио давтамж ашиглах тусгай зөвшөөрөл, 566 радио давтамжийн эрхийн бичиг тус тус
олгосон байна.
ҮҮРЭН ХОЛБОО, СУУРИН ХОЛБООНЫ ҮЙЛЧИЛГЭЭ
Мэдээлэл харилцаа холбооны салбарт үүрэн холбооны 4 үйлчилгээ эрхлэгч үйл ажиллагаа явуулж, үүрэн холбооны
үйлчилгээ Монгол Улсын хүн амын 100 хувь, 525 сум, суурин газарт үүрэн холбооны үйлчилгээ нэвтрээд байна.
График 1. Үүрэн холбооны идэвхтэй хэрэглэгчийн тоо /мян.хэрэглэгч/
2009 он
1,743.5
2,023.0
2,373.0
2,811.5 2,877.6
3,027.2 3,068.2 3,110.2
2010 он 2011 он 2012 он 2013 он 2014 он 2015 он 2016.06.30
3,500.0
3,000.0
2,500.0
2,000.0
1,500.0
1,000.0
500.0
0.0
Үүрэн холбооны идэвхтэй хэрэглэгчийн тоо 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар 3,110,199-д хүрч өмнөх оны
эхний хагас жилтэй харьцуулахад 2.1 хувиар өссөн байна. Үүрэн холбооны нийт хэрэглэгчийн 41.86 хувь нь Мобиком
корпораци ХХК, 14.50 хувь нь Скайтел ХХК, 31.09 хувь нь Юнител ХХК, 12.55 хувь нь Жи-Мобайл ХХК-д тус тус
ногдож байна.
Үүрэн холбооны 3G сүлжээний хамрах хүрээ нийт хэрэглэгчийн 96 хувьд, 345 сум суурин газарт сүлжээ нэвтэрч,
хэрэглэгчийн тоо 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар 2.3 саяд хүрч 2015 оны эхний хагас жилтэй харьцуулахад 18.9
хувийн өсөлттэй байна.
Статистик

12. 12
График 2. 3G хэрэглэгчийн тоо /мян.хэрэглэгч/
68.6
154.0
184.3
500.4
1,117.9
1,660.3
2,222.1 2,281.3
2009 он 2010 он 2011 он 2012 он 2013 он 2014 он 2015 он 2016.06.30
2.500.0
2.000.0
1.500.0
1.000.0
500.0
0.0
Тус хорооноос үүрэн холбооны 3G үйлчилгээний тусгай зөвшөөрлийг 2009 онд, дараа үеийн хөдөлгөөнт холбоо LTE
үйлчилгээний тусгай зөвшөөрлийг 2015 онд олгосон байна. Уг үйлчилгээтэй холбоотой үүрэн холбооны хэрэглэгчдийн
дата хэрэглээ жил ирэх тусам өсөж байна. 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар дараа үеийн хөдөлгөөнт холбоо LTE-
үйлчилгээг Мобиком корпораци ХХК, Юнител ХХК үүрэн холбооны зах зээлд нэвтрүүлж, хэрэглэгчийн тоо 135,566-д
хүрсэн байна.
График 3. Үүрэн холбооны хэрэглэгчдийн үүсгэсэн дата хэрэглээ /сараар Гигабайт/
1,433,706 1,419,257
1,488,785
1,295,373
1,368,387
1,327,561
790,925767,416
740,604742,376
667,585
713,539
2016.06.302015.06.30
1 сар 2 сар 3 сар 4 сар 5 сар 6 сар
1,600.000
1,400.000
1,200.000
1,000.000
800.000
600.000
400.000
200.000
-
Үүрэн холбооны хэрэглэгчдийн үүсгэсэн дата хэрэглээ 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар 8,333,071 Гигабайтад
хүрч, дата хэрэглээ өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад даруй 2 дахин өссөн байна. Ухаалаг гар утас хэрэглэгчийн тоо
2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар 2,019,109-д хүрсэн байна.
Харин мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарт суурин телефон холбооны хэрэглэгчийн тоо 2015 оны жилийн эцэст
255,634 байсан бол 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар 263,131-д хүрсэн байна.

13. 2016. III улирал www.crc.gov.mn 13
График 4. Суурин телефон холбооны бүртгэлтэй хэрэглэгчийн тоо
184,813 188,875 193,239 187,561
151,945
210,432
228,327
255,634 263,131
2008он
2010он
2012он
2014он
2009он
2011он
2013он
2015он
2016.06.30
300.000
250.000
200.000
150.000
100.00
50.000
-
ИНТЕРНЕТИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ
Интернетийн үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй нийт 72 үйлчилгээ эрхлэгч үйл ажиллагаа явуулж байгаагаас 12
нь Монгол улсын нутаг дэвсгэрт, 23 Улаанбаатар хотод, 37 хөдөө орон нутагт интернетийн үйлчилгээ хүргэж байна.
Интернет хэрэглэгчийн тоо 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар 2.5 саяд хүрсэн байна.
График 5. Интернет бүртгэлтэй хэрэглэгчийн тоо /мян.хэрэглэгч/
2009 он 2010 он 2011 он 2012 он 2013 он 2014 он 2015 он 2016.06.30
106.0
199.9
457.6
654.0
841.1
1,962.1
2,430.2 2,512.7
3.000.0
2.500.0
2.000.0
1.500.0
1.000.0
500.0
-
Нийт интернет хэрэглэгчдийн 90.79 хувь нь 3G технологиор, 6.96 хувь нь шилэн кабелиар, 1.02 хувь нь xDSL, 1.14
хувь нь Wi-Fi, WIMAX технологиор тус тус интернет ашиглаж байна.
График 6. Интернет хэрэглэгчийн тоо /технологиор/
Бусад Wi-MAX Wi-Fi xDSL Шилэн кабель
90.79%
6.96%
1.02%0.58%0.56%0.09%
3G
100.00%
90.00%
80.00%
70.00%
60.00%
50.00%
40.00%
30.00%
20.00%
10.00%
00.00%

14. 14
Интернет хэрэглэгчийн 76.14 хувь нь 2-5Mbit/s-ийн хурдтай интернет ашиглаж байна. /Интернет хэрэглэгчийн хурдны
ангилалд үүрэн холбооны хэрэглэгчдийг оруулаагүй болно/
График 7. Хэрэглэгчийн тоо /хурдаар/
256 kbit/s хүртэл 6-9 Mbit/s 10 Mbit/s дээш
хурдтай
256-512 Mbit/s 1024 Mbit/s 2-5 Mbit/s
76.14%
13.41%
9.14%
1.07%0.20%0.04%
80.00%
70.00%
60.00%
50.00%
40.00%
30.00%
20.00%
10.00%
00.00%
Үндсэн сүлжээний үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөшөөрөлтэй Мэдээлэл холбооны сүлжээ ТӨК, Мобиком нэтворкс ХХК,
Жемнэт ХХК, Скайнэтворкс ХХК-иуд үйл ажиллагаа явуулж байна. Дээрх үйлчилгээ эрхлэгчдийн шилэн кабелийн
дамжуулах сүлжээний нийт урт 36,342км-т хүрээд байна. Интернетийн бөөний үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөл
бүхий үйлчилгээ эрхлэгчид нь ОХУ (Транстелеком) болон БНХАУ (Чайна Телеком, Чайна Юником) АНУ (Level 3),
ХонгКонг (Cogent) зэрэг улсуудтай хамтран ажиллаж, улмаар 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар улс хоорондын
интернетийн нийт урсгал 70.60 Гигабайт-д хүрсэн байна.
График 8. Улс хоорондын интернетийн урсгал (GB)
2009 он2008 он 2010 он 2011 он 2012 он 2013 он 2014 он 2015 он 2016.06.30 он
1.22
7.92
16.79
29.30
22.29
26.00
42.00
60.11
70.60
80.00
70.00
60.00
50.00
40.00
30.00
20.00
10.00
-
ТЕЛЕВИЗ, РАДИОГИЙН ОЛОН СУВГИЙГ ДАМЖУУЛАХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ
Телевиз, радиогийн олон сувгийг дамжуулах үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй 63 үйлчилгээ эрхлэгчид
2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар үйл ажиллагаа явуулж байна. Үйлчилгээ эрхлэгчид нь телевизийн өргөн
нэвтрүүлгийг сансрын хиймэл дагуул, агаараар болон газрын сүлжээг ашиглан дамжуулж үзэгчдэд хүргэж байна. Зах
зээлд телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг хэрэглэгчдэд хүргэж буй интернет протоколд суурилсан IPTV үйлчилгээ эрхлэгч 3,
телевизийн олон суваг (CaTV, MMDS)-ийг дамжуулах үйлчилгээ эрхлэгч 58, хиймэл дагуулаар телевизийн олон сувгийг
дамжуулах үйлчилгээ эрхлэгч 1, Мобайл сүлжээгээр дамжуулах үйлчилгээ эрхлэгч 1 байна. Сансрын хиймэл дагуул
ашиглан улс орон даяар телевизийн олон сувгийг дамжуулснаар хөдөө орон нутгийн үзэгчид, малчдад телевизийн
өргөн нэвтрүүлгийг чанарын өндөр түвшинд үзэж байна. Телевиз, радиогийн олон сувгийн хэрэглэгчид 100 хувь тоон
технологид шилжсэн байна.
Телевиз, радиогийн олон сувгийг хүлээн авч байгаа хэрэглэгчийн тоо 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар
752,486-д хүрсэн байна.

15. 2016. III улирал www.crc.gov.mn 15
График 9. Телевиз радиогийн олон сувгийг хүлээн авч буй бүртгэлтэй хэрэглэгчийн тоо /мян.хэрэглэгч/
2009 он2008 он 2010 он 2011 он 2012 он 2013 он 2014 он 2015 он 2016.06.30 он
103.2
136.2
210.2
800.00
700.00
600.00
500.00
400.00
300.00
200.00
100.00
0.00
294.5
482.6
523.8
669.9
725.8
752.5
График 10. Хэрэглэгчийн төрлөөр зах зээлд эзлэх хувь
Кабель
Хиймэл дагуулаар
ММDS
Ай Пи Ти Ви
23.33%
22.03%
45.40%
9.24%
Хүснэгт 1. Хэрэглэгчийн тоо (төрлөөр)
Төрөл Өрх Төрийн байгууллага Аж ахуйн нэгж Нийт
Кабель 233,152 294 1,864 235,310
Хиймэл дагуулаар 338,874 586 2,195 341,655
Ай Пи Ти Ви 170,452 344 4,725 175,521
Нийт 742,478 1,224 8,784 752,486
Телевиз, радиогийн олон сувгийг хүлээн авч байгаа хэрэглэгчийн 98.67 хувийг өрх, 0.16 хувийг аж ахуйн нэгж
байгууллага, 1.17 хувийг төрийн байгууллагын хэрэглэгч тус тус эзэлж байна.

16. 16
МЭДЭЭЛЭЛ, ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ САЛБАРЫН ОРЛОГО
Мэдээлэл, харилцаа холбоо салбарт шинэ техник технологи, үйлчилгээ нэвтэрч салбарын орлогын хэмжээ жил тутам
өсөн нэмэгдэж байгаа бөгөөд 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар салбарын орлого 538.3 тэрбум төгрөг хүрч өмнөх
оны үетэй харьцуулахад 2.2 хувийн өсөлттэй байна. Орлогын өсөлтөд хэрэглэгчийн тооны өсөлт, хөдөө орон нутагт
үйлчилгээний хамрах хүрээг нэмэгдүүлсэн, хэрэглэгчдэд үйлчилгээтэй холбоотой урамшуулал зарласан зэрэг хүчин
зүйлс нөлөөлсөн гэж дүгнэж байна. Харин Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын нийт орлогын бүрдүүлэлт 2016 оны
эхний хагас жилийн байдлаар 45.81 хувийг үүрэн холбооны 4 үйлчилгээ эрхлэгчид бүрдүүлж байна.
График 11. Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын нийт орлого /тэрбум төгрөг/
2008 он 2010 он 2012 он 2014 он2009 он 2011 он 2013 он 2015 он 2016.06.30
538.3
933.3
850.4
784
649.7
538.9
470.9
449.2
365.2
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
График 12. Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын орлого /бүтэц/
Үүрэн холбоо
Эфирийн телевиз
Ай Пи Ти Ви
Интернэт бөөний үйлчилгээ
Интернэт
Мэдээлэл холбооны сүлжээ
Кабелийн телевиз
Бусад
Суурин телефон холбоо
Сансрын холбоо
Шуудан
0.00% 5.00% 10.00% 15.00% 20.00% 25.00% 30.00% 35.00% 40.00% 45.00% 50.00%
45.81%
7.94%
7.24%
3.78%
2.04%
1.44%
16.17%
7.61%
4.20%
2.25%
1.52%

17. 2016. III улирал www.crc.gov.mn 17
МЭДЭЭЛЭЛ, ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ САЛБАРЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ
Монгол Улсын эдийн засаг хямралтай байгаа өнөө үед Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарт үйл ажиллагаа явуулж
байгаа үйлчилгээ эрхлэгчид шинэ техник технологид, сүлжээний өргөтгөл, шинэ үйлчилгээнд хөрөнгө оруулалт хийсээр
байна. 2016 оны эхний хагас жилийн байдлаар мэдээлэл харилцаа холбооны салбарын хөрөнгө оруулалт 99.8 тэрбум
төгрөг байгаа бөгөөд өмнөх оны үетэй харьцуулахад 5.6 хувиар өссөн байна. Энэ өсөлтөнд үүрэн холбооны үйлчилгээ,
IPTV-ийн үйлчилгээ, мэдээлэл холбооны сүлжээний үйлчилгээ эрхлэгчдийн хөрөнгө оруулалт нөлөөлсөн байна. Хөрөнгө
оруулалтын бүтцээс харахад нийт хөрөнгө оруулалтын 53.64 хувийг үүрэн холбооны үйлчилгээ эрхлэгчид, байна.
График 13. Мэдээлэл харилцаа холбооны салбарын хөрөнгө оруулалт (тэрбум төгрөг)
2008 он 2010 он 2012 он 2014 он2009 он 2011 он 2013 он 2015 он 2016.06.30
99.8
204.6
239.2
122.2
108107.7
89.994.4
76.4
300
250
200
150
100
50
0
График 14. Хөрөнгө оруулалтын бүтэц (хувиар)
Шуудан
Бусад
Суурин телефон холбоо
Кабелийн суваг
Интернэт бөөний үйлчилгээ
Мэдээлэл холбооны сүлжээ
Интернэт
АйПиТиВи
Үүрэн холбоо
0.00% 10.00% 20.00% 30.00% 40.00% 50.00% 60.00%
53.64%
10.19%
7.60%
3.52%
12.98%
5.73%
3.47%
2.27%
0.60%

18. 18
Та "CRC PUBLICATION" мобайл апп-ыг "Apple Store"-оос татаж авна уу.
Та "CRC PUBLICATION" мобайл апп-ыг "Play Store"-оос татаж авна уу.
Та "CRC PUBLICATION" аппликейшнийг гар утсандаа суулгах бол гар утасныхаа аппликейшин татах хэсгээс CRC
PUBLICATION гэсэн үгээр хайлт хийн татаж авах, эсвэл доорх холбоосоор татаж авна уу.
Энэхүү Мобайл АПП-ыг татан авч ашигласнаар Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос хэвлэгдэн гарч буй ном,
сэтгүүл болон тус хорооноос батлагдан гардаг зохицуулалтын баримт бичгүүдийн талаарх мэдээллийг авах боломжтой.
"CRC PUBLICATION" МОБАЙЛ АПП-ыг
УХААЛАГ ГАР УТСАНДАА ТАТАН АВЧ ХЭРЭГЛЭНЭ ҮҮ

19. 2016. III улирал www.crc.gov.mn 19
Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны Радио
долгион хяналтын төвөөс радио давтамжийн суурин
хяналтыг тогтмол хийж байна. Улаанбаатар хотод хэт
богино долгионы фм радио өргөн нэвтрүүлгийн үйл
ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй 31 фм аж ахуйн
нэгжид 2016 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 09
дүгээр сарын 20-ны өдрүүдэд суурин хяналт хийснээс 6
фм радио давтамжийн хазайлттай /Deviation/, 25 фм
радио хэвийн ажиллаж байна. Улаанбаатар хотод 2016
оны 09 дүгээр сарын 19-ний өдрөөс эхлэн “Жавзандамба
хутагт төв” ТББ-ын Зохист аялгуу радио 89.7 МГц-ын
давтамж дээр үйл ажиллагаагаа явуулж эхлээд байна
MNS 4909:2000 “Давтамжийн модуляцтай (ФМ)
хэт богино долгионы нэвтрүүлэгч (VHF), техникийн
шаардлага” Монгол Улсын стандартад заасан давтамжийн
модуляцтай дохионы давтамжийн хазайлтын максимум
утга ± 75 кГц гэсэн шаардлагад нийцсэн дараах фм
радио өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн үйл
ажиллагаа хэвийн байв. Үүнд: Хяналтад хамрагдсан ФМ
УЛААНБААТАР ХОТЫН ХЭТ БОГИНО ДОЛГИОНЫ ФМ РАДИО ӨРГӨН
НЭВТРҮҮЛГИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ ЭРХЛЭГЧДЭД ХИЙСЭН СУУРИН ХЯНАЛТЫН
ТОВЧ МЭДЭЭ 2016 ОНЫ III УЛИРАЛ
MNS 4909:2000 “Давтамжийн модуляцтай (ФМ) хэт богино долгионы нэвтрүүлэгч (VHF), техникийн шаардлага”
Монгол Улсын стандартад шаардлагад нийцээгүй давтамжийн модуляцтай дохионы давтамжийн хазайлт /Deviation/-
ын максимум утга ± 75 кГц-ээс хэтэрсэн дараах фм радио өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ эрхлэгчид нэвтрүүлэх хэсгийн
тоног төхөөрөмжүүдэд тохиргоо хийх шаардлагатай байна. Үүнд:
Зураг 1: Хяналтанд хамрагдсан нийт ФМ
• “Икод” ХХК-ийн Мэдээллийн радио ФМ 88.8 ;
• “Смарт коммуникэйшн” ХХК-ийн Тойм радио ФМ 92.1 ;
• “Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хамгаалах нийгэмлэг” ТББ-ын Авто радио ФМ 96.3 ;
• “Радиоком Монгол ” ХХК-ийн радио ФМ 98.1 ;
• “Эм Эс Жи Эм” ХХК -ийн Эм Жи Эл радио ФМ 102.1 ;
• “И Зэт Эф Эм” ХХК-ийн Смарт радио ФМ 107.0 .
Хяналтад хамрагдсан 31 фм радио өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн зурвас ашиглалт /OBW-xdB/ болон
төвийн давтамжийн шилжилт /Tolerance or Offset/-ийн хувьд бүх радио станцууд хэвийн ажиллаж байна.
Тайлант хугацаанд хийгдсэн 148106 удаагийн хэмжилтийн дундаж утгыг нэгтгэн хэмжилтийн төрөл тус бүрээр ангилан
Зураг 1-3-д үзүүлэв. Хэмжилтийг тус хорооны төв оффис дээр байрлах суурин хяналтын станц /KFSMS/-аар хэмжив.
ФМ радио станцуудын тархалтын болон сонсголын чанар нь дууны пульт, түүгээр дамжуулагдаж буй дууны түвшингээс
ихээхэн хамаарч байна. Иймд хүлээн авах талд сонсогдож, хэмжигдэж буй дууны зөөгч давтамжийн хазайлтыг хэвийн
байлгах, сонсголыг сайжруулахын тулд дууны пультны тохиргоог стандарт хэмжээ болох 0.0 децибелл (0.0 dB)-ээр
тохируулах шаардлагатай байна.
Тайлан
98.9 100.5
99.3 100.9 102.5100.1
99.7 101.7
90.5
FM FM
FM FM
95.1
91.1 95.7 97.592.5
91.7 96.9 98.5
103.1 105.5
103.6
107.5
104.5
104.0
106.6
FM FM

20. 20
88,8
90,5
91,1
91,7
92,1
92,5
95,1
95,7
96,3
96,9
97,5
98,1
98,5
98,9
99,3
99,7
100,1100,5100,9101,7102,1102,5103,1103,6104,0104,5105,0105,5106,0106,6107,0107,5
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Давтамжийн хазайлт
Төвийндавтамжийнхазайлтындундаж
88,8
90,5
91,1
91,7
92,1
92,5
95,1
95,7
96,3
96,9
97,5
98,1
98,5
98,9
99,3
99,7100,1100,5100,9101,7102,1102,5103,1103,6104,0104,5105,0105,5106,0106,6107,0107,5
Хэмжилтийн утга кГц Стандарт түвшин кГц
3
2
1
0
-1
-2
-3
Давтамжийн шилжилт
Төвийндавтамжийншилжилтийндундаж
88,8
90,5
91,1
91,7
92,1
92,5
95,1
95,7
96,3
96,9
97,5
98,1
98,5
98,9
99,3
99,7
100,1100,5100,9101,7102,1102,5103,1103,6104,0104,5105,0105,5106,0106,6107,0107,5
Хэмжилтийн утга кГц Стандарт түвшин кГц
350
300
250
200
150
100
50
0
Эзлэх зурвасын өргөн
Зурвасынөргөнийхэмжээ[кГц]

21. 2016. III улирал www.crc.gov.mn 21
1.1 Зурвас 1: 47-68 МГц
Одоогийн байдлаар зарим улсууд аналог телевизэд
ашиглаж байгаа бөгөөд батлан хамгаалах,
хөдөлгөөнт үйлчилгээ, сонирхогчийн радио зэрэг
үйлчилгээнд ашиглаж байна. Улс орнууд энэ зурвасд
DRM+ ашиглах сонирхол бага байна. Энэ зурвас нь
зөвхөн орон нутгийн хэрэглээнд илүү тохиромжтой
гэж үзсэн.
1.2 Зурвас 2: 87.5-108 МГц
Энэ зурвас нь ОУЦХБ-ын 1-р бүсийн хуваарилалтын
дагуу ФМ радиогийн зурвас юм. Европын холбооны
орнуудын судалгаагаар хүн ам шигүү суурьшсан
хотуудад радио давтамжийн зурвас хүрэлцэхгүй
газруудад энэ зурваст DRM+ стандарт хэрэгжүүлэх
нь тохиромжтой гэж үзсэн байна.
1.3 Зурвас 3: 174-230 MГц
Энэ нь DAB стандартуудын үндсэн цараа бөгөөд улс
орнууд DAB/DAB+/T-DMB технологуудыг энэхүү
цараанд хэрэгжүүлж байна
1.4 Эдийн засгийн үр ашиг
2.1 Зурвас 1: 47-68 МГц Одоогийн байдлаар зарим улсууд
аналог телевизэд ашиглаж байгаа бөгөөд батлан
хамгаалах, хөдөлгөөнт үйлчилгээ, сонирхогчийн
радио зэрэг үйлчилгээнд ашиглаж байна. Улс орнууд
энэ зурвасд DRM+ ашиглах сонирхол бага байна.
Энэ зурвас нь зөвхөн орон нутгийн хэрэглээнд илүү
тохиромжтой гэж үзсэн.
2.2 Зурвас 2: 87.5-108 МГцЭнэ зурвас нь ОУЦХБ-ын 1-р
бүсийн хуваарилалтын
2.4 Ашиглах зурвасын өргөн
ОЛОН УЛСАД ТООН РАДИОГИЙН DAB/DAB+; DRM+
СТАНДАРТУУДЫГ НЭВТРҮҮЛСЭН БАЙДАЛ
Судалгаа
ХЭТ БОГИНО ДОЛГИОНЫ ТООН РАДИОД АШИГЛАЖ БУЙ РАДИО ДАВТАМЖИЙН ЗУРВАС
ТУХАЙН ХАМРАХ ХҮРЭЭНД ФМ РАДИОГИЙН 17 ПРОГРАМЫГ НЭВТРҮҮЛЭХ
Програм 1
Програм 2
Програм 18
*
*
*
*
Давтамж 54
Давтамж 1
Давтамж 2
Давтамж 3
Дамжуулах
сүлжээ
Дамжуулах
сүлжээ
Дамжуулах
сүлжээ
Боловсруулсан:РДЗХГ-ынмэргэжилтэнЧ.Тэрбиш

22. 22
Програм 3
Програм 2
Програм 1
ТУХАЙН ХАМРАХ ХҮРЭЭНД DAB+ НЭГ ДАМЖУУЛАХ СҮЛЖЭЭГЭЭР 3 РАДИО
ПРОГРАМЫГ НЭГ ДАВТАМЖААР ДАМЖУУЛНА.
Дамжуулах
сүлжээ
18 радио програм, ижил хамрах хүрээнд ажиллах үед харьцуулсан
Тайлбар:
Дамжуулах 3 програм нь 64 Кбит/с өндөр чанартай дууны дохио байна.
Хамгийн ихдээ 4 програм дамжуулж болох боловч чанарын шаардлага хангахгүй гэж үздэг.
F1 Нэг радио давтамжийн сүлжээ
f1
f1
f1
Дамжуулах
сүлжээ
DRM+
дохио
ТУХАЙН ХАМРАХ ХҮРЭЭНД DAB+ НЭГ ДАМЖУУЛАХ СҮЛЖЭЭГЭЭР 18
ПРОГРАММЫГ ЗӨВХӨН 1 РАДИО ДАВТАМЖААР ДАМЖУУЛНА
Програм 3
Програм 2
Програм 1
Дамжуулах
сүлжээ
18 радио програм, ижил хамрах хүрээнд ажиллах үед харьцуулсан
Тайлбар:
Дамжуулах 16 програм нь 64 Кбит/с өндөр чанартай дууны дохио байна.
Хамгийн ихдээ 24 програм дамжуулж болох боловч дээд зэргийн чанарын шаардлага хангахгүй
гэж үздэг.
SNF - Нэг радио давтамжийн сүлжээ
f1
f1
f1
Дамжуулах
сүлжээ
DAB+
дохио
ФМ, DAB+, DRM+ ТЕХНОЛОГУУДЫН ЗАРДЛЫН ХАРЬЦУУЛАЛТ
DAB+ФМ DRM+
18 радио програм, ижил хамрах хүрээнд ажиллах үед харьцуулсан
Зөөгч 1,2,3 ............. 16,17,18
18ш ФМ нэвтрүүлэгч
18ш Радио давтамжийн зөвшөөрөл
18ш Радио давтамжийн төлбөр
18ш Дамжуулах шугам
18ш Антен тусдаа цамхаг
18ш Төхөөрөмжийн өрөө
1ш DAB+ нэвтрүүлэгч
1ш Радио давтамжийн зөвшөөрөл
1ш Радио давтамжийн төлбөр
1ш Дамжуулах шугам
1ш Антен тусдаа цамхаг
1ш Төхөөрөмжийн өрөө
6ш DRM+ нэвтрүүлэгч
6ш Радио давтамжийн зөвшөөрөл
6ш Радио давтамжийн төлбөр
6ш Дамжуулах шугам
6ш Антен тусдаа цамхаг
6ш Төхөөрөмжийн өрөө
Нэг зөөгчөөр 18 програм Зөөгч 1,2,3 ......... 4,5,6
***

23. 2016. III улирал www.crc.gov.mn 23
2. ОЛОН УЛСАД DAB/DAB+ ТЕХНОЛОГИ НЭВТЭРСЭН БАЙДАЛ
Дэлхийн DMB байгууллагаас (WorldDMB association) тоон радиогийн DAB/DAB+ технологийн нэвтрэлтийн талаар
бүрэн хэмжээний статистик мэдээллийг 2014 онд анх удаа гаргасан байна.Үүнд:
2.1 Хүлээн авагчийн борлуулалтын тоо хэмжээ
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2.800
2.500
2.200
600
500
400
300
200
100
0
2009-2013Борлуулалтынхэмжээ
(Мянга)
2009-2013Оныдундаж
(Мянга)
422
426
379
278
106
35
22
27
31
9
18
12
6
3
4
6
8
16
4
4
5
6
7
511
214
135
82
63
161**
365
270
230
200
250
200**
2.713
2.572
2.232
2.136
2.052
9.130**
20.835*
1.515*
1.166*
4239
989
142
244
1.611*
527
352
110
114
130
DAB/DAB+ Хүлээн авагчийн борлуулалт (автомашины хүлээн авагчийг оролцуулна)
Австрали Дани Франц Герман Итали Голланд Норвеги Швейцарь Их Британи
Тодорхой
бус Тодорхой
бус
• DAB/DAB+ хүлээн авагчийн үнэ
DAB/DAB+ хүлээн авагчийн үнэ 20-25 ам.доллар байна. (World DMB 2014 судалгаагаар)
DAB/DAB+ ХҮЛЭЭН АВАГЧ

24. 24
3.2 Сүлжээ нэвтэрсэн зарим орнуудад сонсогчдыг хамрах хүрээ
2013
2008
63%
15%
<20%
<20%
91% 65%
65%
95%
70%
89%
80%
99%
90%
94%
85%
98%
DAB/DAB+ ХҮН АМЫГ ХАМРАХ ХҮРЭЭ (Нийт хүн амд эзлэх %-р тооцсон /2008 он 2013 оны харьцуулалт)
Мэдээлэл
байхгүй
Мэдээлэл
байхгүй
Австрали Дани Франц Герман Итали Голланд Норвеги Швейцарь Их Британи
3.3 DAB/DAB+ айл өрхийн хэрэглээ
2013
2012
2011
15%
11%
8%
37%
35%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
43%
33%
25%
39%
28%
20%
46%
42%
39%
2%
1%
0%
DAB/DAB+ ИЙН ӨРХИЙН ХЭРЭГЛЭЭНД НЭВТЭРЧ БАЙГАА БАЙДАЛ
Мэдээлэл
байхгүй
Австрали Дани Франц Герман Итали Голланд Норвеги Швейцарь Их Британи
3.4 Нийт тоон радио сонсогчдод DAB/DAB+ стандартын эзлэх хувь зэргийг хамруулсан байна.
Австрали Дани
Дани
Норвеги Их Британи
Их Британи
ЗАРИМ УЛСАД ТООН ТЕХНОЛОГИЙН НЭВТРЭЛТ
Тухайн хугацаанд нийт хүн амын тоон радиог ашигласан байдал %
2012 IV Улирал 2013 IV Улирал
2013 I Улирал
DAB IP AM/FM Бусад
Нийт сонссон цагт DAB/DAB+ ийн эзлэх хувь
DAB/DAB+ ЭЗЛЭХ ХУВЬ ХЭМЖЭЭ %

25. А. DAB/DAB+ технологийн сүлжээг хэрэгжүүлсэн улс орнууд
ДҮГНЭЛТ
DAB+ DRM+
Радио давтамжийн зурвас VHF III зурваст 1-р бүсийн орнуудын хувьд хангалттай нөөц байдаг.
VHF II зурваст ФМ радио станцууд ажиллаж байгаа
бөгөөд давтамжийн зурвас чөлөөлж шилжүүлэх
шаардлага гарна.
Спектрийн үр ашиг
1537кГЦ өргөнтэй зурвасаар дунджаар 18 стерео өндөр чанартай
дууны үйлчилгээ дамжуулах боломжтой. Мөн дүрс, хөдөлгөөнт дүрс,
авто замын ачааллын мэдээ г.м өгөгдлийн үйлчилгээ дамжуулна.
100кГЦ зурвасын өргөнд 4 хүртэл өндөр чанартай стерео
дууны үйлчилгээ дамжуулж болно. Өгөгдлийн үйлчилгээ
дамжуулж болно.
Нэвтрүүлсэн улс орон 21 0
Туршилтын нэвтрүүлэг нэвтрүүлдэг улс орон 11 8
Хүлээн авагчийн үнэ Дунджаар 25 ам.доллар 100-150 ам.доллар
DRM+ ,DAB+ технологиудын харьцуулалт
Дээрх хүснэгтээс дүгнэхэд манай улс DAB+ технологийн туршилтыг зохион байгуулах цаашид туршилтын үр дүнтэй
уялдуулан тоон радиогийн шилжилтийг эхлүүлэх боломжтой юм.
ЗАХИРГААНЫ ЕРӨНХИЙ ХУУЛЬ МӨРДӨГДӨЖ ЭХЭЛЛЭЭ
Монгол Улс эрх зүйн шинэтгэлийн хүрээнд өнгөрсөн 20 гаруй жилийн хугацаанд шинэ Үндсэн хуультай холбоотой
хуулиудаа батлан гаргасан. Захиргааны чиглэлийн үйл ажиллагааг зохицуулсан 250 гаруй хууль өнөөдөр хүчин төгөлдөр
үйлчилж байна. Захиргааны ерөнхий хуулийг батлан гаргах хүртэл төрийн захиргааны үйл ажиллагааг зохицуулсан
салбар хуулиудын хүрээнд нийтлэг асуудлуудыг нэгтгэн зохицуулсан суурь хуулийг батлан гаргаагүй байсан. Иймээс
дээрх асуудлыг зохицуулах үүднээс захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааны талаарх ерөнхий болон процессын
нийтлэг харилцааг зохицуулсан хуулийн төслийг боловсруулан батлуулах шаардлага байсан тул Монгол улс 2015 оны 6
дугаар сарын 19-ний өдөр Захиргааны ерөнхий хуулийг баталсан билээ.
Энэхүү хууль нь 11 бүлэг 108 зүйлтэй бөгөөд 2016 оны 7 дугаар сарын 1-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөж эхлээд байгаа
юм. Хуулийн гол зорилго нь “нийтийн эрх зүйн хүрээнд гүйцэтгэх эрх мэдлийг хэрэгжүүлэн захиргааны байгууллагаас
захиргааны акт, захиргааны хэм хэмжээний акт гаргах, захиргааны гэрээ байгуулах замаар иргэн, хуулийн этгээдтэй
харилцах үйл ажиллагааны эрх зүйн суурь зохицуулалтыг бүрдүүлэхэд орших.” бөгөөд хууль биелүүлэн ажиллах
захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааны нийтлэг журмыг зохицуулж байгаа юм.
Захиргааны ерөнхий хууль нь Монгол улсын захиргааны эрх зүйн хөгжилд онцгой хувь нэмэр оруулахуйц
зохицуулалтуудыг тусгасан ба дараах ач холбогдолтой гэж хуулийн төсөл санаачлагчид үзжээ.
• Үндсэн хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.2-т заасан “... хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим” гэсэн
заалт бодит утгаараа хэрэгжихэд чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.
• Өнөөдөр үйлчилж байгаа 250 гаруй хууль нь захиргааны эрх зүйд хамаарч байна. Эдгээр хуулийн хоорондын
зөрчилгүй, нэгдмэл байдлыг хангах үүднээс энэ хууль суурь хууль нь болох бөгөөд цаашдаа энэ суурь хуулийн
зохицуулалт дээр үндэслэн салбарын хуулийг боловсронгуй болгож хөгжүүлэх боломж бүрдэнэ.
• 2002 онд батлагдсан Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд Захиргааны ерөнхий ангиас “Захиргааны
акт”-тай холбоотой 11 зүйл байдаг. Энэ хууль батлагдсанаар 11 бүлэг, 107 зүйлтэй болж Захиргааны ерөнхий анги
бүрэн хуульчлагдана.
• Энэхүү хууль батлагдахаас өмнө захиргааны байгууллагаас иргэн, хуулийн этгээдтэй хэрхэн, яаж харьцахыг
зохицуулсан захиргааны ерөнхий хууль байхгүйгээс зарим нэг хуулиар зохицуулсан зохицуулалтын хүрээнд л
асуудлыг шийдвэрлэхийг оролдож байсан. Гэтэл дээр дурдсан 250 орчим хуулийн ихэнх хуульд нь захиргааны
байгууллагын эрх, үүргийг хуульчилсан байдаг ч тэрхүү эрх, үүргээ хэрхэн, яаж хэрэгжүүлэхийг зохицуулаагүй
байдаг. Иймээс энэ хуулиар дээрх хоосон орон зайг нөхнө.
• Захиргааны үйл ажиллагаа хуулийн зохицуулалтад орж захиргааны байгууллага, иргэн, хуулийн этгээд хуулийг
хэрэглэхэд хялбар, дөхөм, ойлгомжтой болно.
• Иргэн, хуулийн этгээдийн хувьд захиргааны байгууллагын эрх мэдлийн хүрээнд эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо
хамгаалуулах бололцоо бүрдэнэ.
• Захиргааны байгууллага шийдвэр гаргах явцад иргэдийн оролцох боломжийг бүрдүүлснээр хүнд суртал, авлигалыг
багасгахад ач холбогдолтой гэж хуулийн төслийг санаачлагчид үзжээ.
Захиргааны ерөнхий хууль батлагдсантай холбогдуулан Харилцаа холбооны зохицуулах хороо нь тус хуульд
нийцүүлэн өөрийн үйл ажиллагаанд хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй дүрэм, журмуудад өөрчлөлт оруулах ажлыг хийж
гүйцэтгэж байна.
2016. III улирал www.crc.gov.mn 25

26. 26
ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛГИЙН ДУУ, ДҮРСИЙН ДОХИОНЫ
ЧАНАРТ АВЧ ХЭРЭГЖҮҮЛЖ БУЙ АРГА ХЭМЖЭЭ
Тус хороо өргөн нэвтрүүлгийн телевиз, сувгуудын
дууны түвшин тогтмол, жигд бус байгаа зөрчлийг
арилгах талаар шат дараатай арга хэмжээнүүдийг авч
хэрэгжүүлсээр байгаа билээ. Тухайлбал, 2015 онд ажлын
хэсэг байгуулж, дууны түвшин тогтмол бус байгаа
шалтгаан, цаашид авах арга хэмжээг тодорхойлсны дагуу
"Тоон телевизийн студи. 2-р хэсэг: Тоног төхөөрөмжид
тавих ерөнхий шаардлага’ MNS 5592-2:2016 стандартыг
санхүүжүүлэн шинэчлэн боловсруулж Стандарт
хэмжилзүйн газрын Үндэсний зөвлөлийн 2016.04.28-
ны өдрийн хуралдааны 14Ө тоот тогтоолоор батлуулсан
бөгөөд энэхүү стандартад тоон телевизийн студийн
тоног төхөөрөмжид тавих шаардлага, төхөөрөмжийн
оролт, гаралт дээрх дуу, дүрсийн дохионы техникийн
үзүүлэлтүүдийг тогтоосон. Түүнчлэн тус хорооны 2015
оны 53 тоот тогтоолоор өргөн нэвтрүүлгийн дуу, дүрсийн
гаралтын чанарын үзүүлэлтийг хангаж ажиллах талаар
шаардлагатай нарийвчилсан нэмэлт өөрчлөлтүүдийг
”Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт, нөхцөл шаардлага”-д
оруулсан. Үүнд:
- MNS 5592-2:2006 стандартыг шинэчлэгдэн
батлагдсан нэр, дугаараар өөрчилсөн.
6.13.8 “Нэвтрүүлгийн дуу, дүрсийн гаралтын
чанарын үзүүлэлтийг хангаж ажиллах бөгөөд
студийн гаралтын дүрс болон дууны түвшин,
кабель шугамын чанарын үзүүлэлтийг хянах, дууны
чанга сулын түвшинг /Loudness/ телевиз, сувгууд
студийн ерөнхий гаралтандаа, ОСДҮЭ оролтондоо
тохируулах техникийн боломжийг бүрдүүлэн, дуу
дүрсийн хэмжилтийн тоног төхөөрөмжтэй байж,
хэмжилт хяналтыг тогтмол хийж гүйцэтгэнэ. Тухайн
сарын хэмжилтийн дүнг дараа сарын 15-ны дотор
Зохицуулах хороонд ирүүлнэ.” гэж, дугаарлалтыг
6.12.8 болж өөрчилсөн.
- 8.1, 9.1, 10.1 дэх “Зайлшгүй байх мэргэжилтэй
ажилтны тоо”-нд “дууны найруулагч” гэж нэмсэн.
- 8.3 ба 10.6 заалтыг “Эфир эхлэхээс 30 минутын
өмнө MNS 5592-2:2016 стандартад заасан үзүүлэлт
бүхий дуу, дүрсийн дохиог дамжуулж, ОСДҮЭ-
ийн оролтонд хэмжилт хийлгэн, хэмжилтийн
дүнд үндэслэн тохиргоо хийх замаар нэвтрүүлэг
дамжуулах трактын тоног төхөөрөмжүүдийн хэвийн
ажиллагааг шалгана. гэж өөрчилсөн.
- 11.28 заалтыг “Телевиз, сувгуудын дуу дүрсийн
чанарыг MNS 5592-2:2016 стандартад заасан
хэмжээнээс бууруулахгүйгээр дамжуулах үүрэгтэй.
11.28.1 Хэрэглэгчийн төхөөрөмж (Settop box) дээрх
телевиз, сувгуудын дохионы дууны түвшин стандарт
шаардлага хангасан эсэх, телевиз, суваг бүрийн
дууны дохио жигд байгаа эсэхэд хяналт тавина.
11.28.2 Телевиз, сувгуудаас эфир эхлэхдээ өгсөн
шалгалтын /тест/ дохиог тухай бүр хэмжиж,
тохиргоо хийлгэнэ.” гэж өөрчилсөн.
- 11.38 заалтыг “Телевиз, сувгуудаас хүлээж авч
байгаа дуу, дүрсийн дохионы түвшинд, сүлжээнд
гэмтэл саатал гарсан даруйд гэмтлийг бүртгэн дүн
шинжилгээ хийж, холбогдох арга хэмжээг авч
ажиллана.” гэж өөрчилсөн.
12.22 Телевиз, сувгуудаас авч байгаа дуу, дүрсийн дохио
нь MNS 5592-2:2016 стандартад заасан үзүүлэлтийг
хангасан байх шаардлагыг телевиз, сувгуудад тавьж
ажиллана.
12.23 Телевиз, сувгуудын дуу дүрсийн чанарыг Монгол
улсын үндэсний стандарт болон олон улсын стандарт
зөвлөмжүүдэд заасан хэмжээнээс бууруулахгүйгээр
дамжуулах үүрэгтэй.
12.23.1 Хэрэглэгчийн төхөөрөмж (Settop box) дээрх
телевиз, сувгуудын дохионы дууны түвшин стандарт
шаардлага хангасан эсэх, телевиз, суваг бүрийн
дууны дохио жигд байгаа эсэхэд хяналт тавина.
12.23.2 Телевиз, сувгуудаас эфир эхлэхдээ өгсөн
шалгалтын /тест/ дохиог тухай бүр хэмжиж,
тохиргоо хийлгэнэ.” гэсэн заалтуудыг нэмсэн.
¾¾ Шинэчлэн баталсан стандарт болон нөхцөл
шаардлагын заалтуудыг хэрхэн мөрдөж ажиллах,
хэмжилт тохиргоог хийхэд бэлтгэх зүйлс, баримтлах
зарчим, дарааллын талаар заавар зөвлөмжийг
боловсруулан үйлчилгээ эрхлэгчдэд хүргүүлээд
байгаа бөгөөд телевиз суваг болон олон суваг
дамжуулах үйлчилгээ эрхлэгчид нь дээрх батлагдсан
стандарт, нөхцөл шаардлагын дагуу зориулалтын
хэмжүүрийн багаж, техник болон хариуцан ажиллах
боловсон хүчээр хангагдаж, тодорхой графикийн
дагуу хэмжилт, тохиргоог тогтмол хийснээр өргөн
нэвтрүүлгийн телевиз, сувгуудын дууны түвшинг
хэвийн хэмжээнд жигд байлгах нөхцөл бүрдэх юм.
¾¾ Түүнчлэн өргөн нэвтрүүлгийн дохиог олон цэгт
Мэдээлэл

27. 2016. III улирал www.crc.gov.mn 27
зэрэг хэмжих зорилгоор бага болон дунд оврын
хэмжүүрийнтөхөөрөмжөөрхангагдсанаасгаднаөргөн
нэвтрүүлгийн дуу, дүрсийн дохионы хэмжилтийн
үндсэн зарчмуудыг тодорхойлж, үйлчилгээ
эрхлэгчдэд мөрдүүлэх зорилгоор “Телевиз, сувгийн
дуу, дүрсийн дохионы техникийн үзүүлэлтүүдийг
хэмжих аргачлал” гарын авлагыг боловсруулж
эхлээд байна. Энэхүү ажлын хүрээнд хэмжилтийн
зарчмуудыг тодорхойлох, өргөн нэвтрүүлгийн
дохионы өнөөгийн байдалд дүн шинжилгээ хийх
зорилгоор Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж
буй зарим телевиз, сувгийн дуу, дүрсийн дохиог
дуу, дүрсийн пульт, шилэн кабелийн хувиргагч-
нэвтрүүлэгч, дуу, дүрсийн салаалагч, өсгөгчүүдийн
гаралтууд дээр, Олон сувгийн дамжуулах үйлчилгээ
эрхлэгчдийн Head-end-ийн төхөөрөмжийн оролтон
дээр, телевиз, сувгуудаас шилэн кабелиар дамжин
ирж буй дохиог шилэн кабелийн хүлээн авагч болон
“Encoder”-ийн оролт, хэрэглэгчийн хүлээн авах (STB)
төхөөрөмжийн HDMI гаралт буюу хэрэглэгчид очиж
байгаа дохионд хэмжилтүүдийг тус тус хийсэн.
¾¾ Хэмжилтээр телевиз, сувгийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн
дууны пультны гаралт дээр өөр өөр зарчмын
хэмжүүрийн багажууд тавигдсан байдгаас PML
(Permitted Maximum Level), PPM (Peak Programme
Meter), AL (Alignment Level) зэрэг дууны өөр өөр
утгатай хэмжигдэхүүнүүдийг хэмждэг, мөн олонхи
телевизийн студийн дууны пультны дууны түвшин
хэмжигч LED гэрлэн заагч нь хэмжих нэгжгүй 20,
18, 16, 14, 12 гэх мэт тоогоор тэмдэглэгдсэн байдаг
учраас чухам хэдэн децибелийн түвшин зааж байгаа
нь ойлгомжгүй байна. Зарим нэг телевиз дууны
гаралт дээрээ түвшин автомат хязгаарлагч тавьсан
байдаг боловч түүний хязгаарлах босгыг буруу
тохируулснаас дууны гаралтын түвшин өөр өөр
болдог байна.
¾¾ Ялангуяа контент үйлдвэрлэгчид болон телевиз
сувгийн үйлчилгээ эрхлэгчид өөрсдийн дуу
оруулалтын цэг болон нэвтрүүлгийг монтажлах
хэсгүүддээ дууны дохионы гаралтын түвшинг
стандарт хэмжээнд барихгүй, мэргэжлийн дууны
найруулагч байхгүй гэх мэт шалтгаануудаас үүдэн
олон суваг дамжуулах үйлчилгээ эрхлэгчид болон
эцсийн хэрэглэгч дээр дууны түвшин харилцан
адилгүй сонсогдож байна. Олон суваг дамжуулах
үйлчилгээ эрхлэгчдийн Head-end-ийн тоног
төхөөрөмжийн буруу тохиргоо ч мөн адил нөлөөлж
байна. Нийт үйлчилгээ эрхлэгчид зориулалтын
хэмжүүрийн багажаар тодорхой графикийн дагуу
хэмжилт хийж байх ёстой хэдий ч ихэнхи үйлчилгээ
эрхлэгчид зориулалтын хэмжүүрийн багаж байхгүй,
инженерүүд нь хэмжилтийн тухай мэдлэг, дадлага
дутмаг байгаагаас хэмжилт огт хийгдэдгүй байна.
¾¾ Иймд дээрх шалтгаануудаас үүдэн дууны түвшингийн
талаарх зөрөөтэй ойлголтууд үүсэж улмаар
хэрэглэгчийн хүлээн авах төхөөрөмж буюу Set
Top Box-ын гаралт дээр телевиз, сувгуудын дууны
сонсогдолтын түвшин их зөрүүтэй болж байна.
¾¾ Цаашид тус хорооны зүгээс телевиз, сувгийн
үйлчилгээ эрхлэгчдийн студи доторх технологи
дамжлагуудын хамгийн их алдаа гаргах магадлалтай
цэгүүд буюу дохио сэлгэн залгагч (routing switch-
er), дүрсийн пульт (video mixing console), формат
хувиргагч (format converter), аналог-тоон хувиргагч,
тоон-аналог хувиргагчийн гаралт дээрх дохионы
агууриг, дохио шуугианы харьцаа, фазын алдаа
(рhase jitter), цайлтын ба өнгө ялгаврын бүрэлдэхүүн
дохионуудын саатлын хугацаа, бит алдааны тоо
(BER) зэрэг үндсэн параметрүүдийг зориулалтын
хэмжүүрийн багажаар хэмжиж, тохируулга хийн,
дүгнэлт гаргаж дээрх гарын авлагад тусгахаар
ажиллаж байна.
¾¾ Өргөн нэвтрүүлгийн дууны сонсогдолтын хэмжээ
(хүч) нь тухайн дууны давтамжийн спектр, чанга
яригч, чихэвчний техникийн үзүүлэлт, дуу тархаж
буй орчны акустик, тухайн хүний сонсголын эрхтэн,
дур сонирхол зэрэг олон субъектив учир шалтгаанаас
хамаардаг нарийн түвэгтэй асуудал юм. Үйлчилгээ
эрхлэгчид дуу, дүрсийн түвшинг тогтмол хэвийн
хэмжээнд байлгах үүднээс зориулалтын хэмжүүрийн
төхөөрөмжөөр параметрүүдийг үнэн зөв хэмжихийн
тулд хэмжүүрийн багажны сонголтыг зөв хийх,
хэмжилт хийх цэгүүдийг оновчтой сонгох, түүнчлэн
тодорхой график, өгөгдсөн заавар, зөвлөмжийн
дагуу тогтмол хэмжилтийг хийх нь зүйтэй байна.
¾¾ Телевиз, сувгийн технологи дамжлагад хэмжилт
хийх аргачлалаас:
¾¾ Телевизийн студид дүрсийн дохиог дүрсийн пультны
гаралтанд, дууны дохиог дууны пультны гаралт дээр
хэмжинэ. HD Embedder-ийн гаралтанд HD-SDI em-
bedded дохиог анализатороор хэмжинэ.