Мэдээлэл

1. МОНГОЛ УЛСЫН ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ТОХИРУУЛАГЧ АГЕНТЛАГ
МЭДЭЭЛЭЛ, ХАРИЛЦАА ХОЛБОО, ТЕХНОЛОГИЙН ГАЗАР
МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН
ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ,
ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
Ажлын хэсэг:
Ахлагч
Р.ГАНБОЛД МХХТГ-ын Бодлого
төлөвлөлтийн хэлтсийн
дарга
Гишүүд:
А.Эрдэнэбаатар ШУТИС-ийн ректор
Б.Бадамсүрэн МХХТГ-ын мэргэжилтэн
А.Батжаргал МТҮП-ын Ерөнхий
захирал
Д.Төмөрпүрэв Харилцаа холбооны
зохицуулах хорооны
мэргэжилтэн
Л.Батхишиг МЦХ ХК-ний Мэдээллийн
технологийн хэлстийн
дарга
УЛААНБААТАР
2005 он

2. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
2
АГУУЛГА
1. ОРШИЛ ......................................................................................................................3
2. ЭЛЕКТРОН ЗАСГИЙН ГАЗРЫН АСУУДЛУУД........................................................4
Нэг. Электрон Засгийн газрын хөгжлийн өнөөгийн байдал .............................4
А. Хөгжлийн чиг хандлага ...................................................................................4
Б. Электрон засгийн газрын бодлого зохицуулалт, эрх зүйн орчин...........8
В. Электрон засгийн газрын дэд бүтэц...........................................................10
Г. Электрон засгийн газрын мэдээллийн тогтолцоо....................................11
Д. Электрон засгийн газрын мэдээллийн сан ...............................................13
Е. Электрон засгийн газрын мэдээллийн сүлжээ.........................................14
Ё. Электрон засгийн газар дахь төрийн үйлчилгээ ......................................17
Хоёр. Электрон Засаглалыг хөгжүүлэх цаашдын зорилт...............................21
3. БИЗНЕСИЙН САЛБАР ДАХЬ МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖИЛ,
ХЭТИЙН ТӨЛӨВ..........................................................................................................22
Нэг. Банкны салбар ...............................................................................................23
Хоёр. Электрон худалдаа (е-commerce).............................................................23
Гурав. Аялал жуулчлал.........................................................................................25
Дөрөв. Үйлдвэрлэл үйлчилгээ ............................................................................26
4. БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН
БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ .................................................................................28
Нэг. Ерөнхий боловсрол дахь мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн
хөгжил, өнөөгийн байдал .....................................................................................28
Хоёр. Боловсролын салбарт мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийг
нэвтрүүлэх цаашдын зорилт ...............................................................................36
5. ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЛБАРЫН МЭДЭЭЛЭЛ, ХОЛБООНЫ ТЕХНОЛОГИЙН
ХӨГЖИЛ,ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШИД ТАВИХ ЗОРИЛТ .................................40
Нэг. Эрүүл мэндийн салбар дахь мэдээлэл, харилцаа холбооны
технологийн хөгжлийн өнөөгийн байдал ..........................................................40
Хоёр. Эрүүл мэндийн салбар дахь мэдээлэл, харилцаа холбооны
технологийг хөгжүүлэх чиглэлээр авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээ.................45
6. МОНГОЛ УЛСЫН МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН САЛБАРЫН ХӨГЖЛИЙН
ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ХЭТИЙН ТӨЛӨВ...................................................................47
Нэг. Мэдээллийн технологийн салбарын хөгжлийн өнөөгийн байдал ........47
Хоёр. Интернетийн үйлчилгээ .............................................................................49
Гурав. Монголд Интернетийг хөгжүүлэх талаар хэрэгжүүлэх арга хэмжээ.58
Дөрөв. Программ хангамжийн үйлдвэрлэл.......................................................60
Тав. Интернет телефоны үйлчилгээ...................................................................60
7. Ашигласан материал: ...........................................................................................62

3. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
3
1. ОРШИЛ
Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологи нь өнөөгийн дэлхий дахины
хөгжлийн чиг хандлагыг тодорхойлогч хүчин зүйл, улс орнуудын нийгэм, эдийн
засгийн хөгжлийн хурдасгуур, хүний хөгжил, эрх, эрх чөлөөг хангах,
баталгаажуулах хэрэгсэл болж байна.
Энэ салбарын хөгжил, гүйцэтгэх үүрэг, ач холбогдлыг талаар дэлхий нийтээр
хүлээн зөвшөөрч энэ талаар НҮБ-аас онцгойлон анхаарч түүний ивээл дор
“Мэдээлэлжсэн нийгмийн асуудлаарх дэлхийн дээд хэмжээний чуулга уулзалт”-ыг
2 үе шаттайгаар зохион байгуулж эхний үе шатнаас “Зарчмын тунхаг”, “Үйл
ажиллагааны хөтөлбөр” гэсэн 2 баримт бичгийг баталж хэрэгжүүлж эхлээд байна.
Эдгээр баримт бичгүүдэд улс орон бүр мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийг
хөгжүүлэх талаар төрийн бодлогоо тодорхойлох, тус салбарын тогтолцоог
боловсронгуй болгохыг улс орнуудын төр, засагт уриалсан билээ.
Энэ уриалгын дагуу дэлхийн ихэнх улс орнууд мэдээлэл, харилцаа холбооны
технологийн ололт амжилт, түүний боломжид ихээхэн ач холбогдол өгч тодорхой
үзэл баримтлал, хөтөлбөр, бодлогын баримт боловсруулан хэрэгжүүлж байна.
Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологи өндөр хөгжсөн улс орнуудын
туршлагыг судалж үзэхэд ч энэ салбарын талаар төр, засгийн зүгээс онцгой
анхаарч тэргүүлэх чиглэлээ болгон тодорхойлон үе шаттай, олон талт арга хэмжээ
хэрэгжүүлсэн нь шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэсэн байдаг.
Өргөн уудам газар нутагтай, байгалийн эрс тэс уур амьсгалтай, хүн ам тархай
суурьшсан манай улсын хувьд тус салбарыг амжилттай хөгжүүлж нийгэм, эдийн
засгийн бусад салбарын хөгжлийг дэмжих явдал чухал ач холбогдолтой байх юм.
Төр засгаас ч өнөөгийн нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийж тус салбарыг
хөгжүүлэх талаар шат дараалсан арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж байна.
Ялангуяа 2004 оны УИХ-аас байгуулагдсан Засгийн газрын үйл ажилагааны
хөтөлбөрт мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийг хөгжүүлэх талаар томоохон
зорилт дэвшүүлж, арга хэмжээ төлөвлөсөн нь төр, засгаас энэ салбарын хөгжилд
ихээхэн анхаарал тавьж байгаагийн тод илрэл гэж хэлж болно.
Асар хурдацтай хөгжиж буй энэ салбарийг хөгжүүлэх, түүний ололт амжилтыг
нийгэм, эдийн засгийн бүх салбарт үр ашигтай нэвтрүүлэхэд нарийвчилсан
судалгаа, энэ салбарын хөгжлийн өнөөгийн байдал, цаашдын зорилт чиг
хандлагыг зөв тодорхойлох явдал чухал үүрэгтэй билээ. Энэ зорилгыг хангах
үүднээс тус салбарын хөгжлийн өнөөгийн байдал, цаашдын зорилтыг
тодорхойлсон энэхүү баримт бичгийг боловсрууллаа.
Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн талаар төрөөс баримтлах
бодлого боловсруулах, шийдвэр гаргахад тодорхой хувь нэмэр болно гэж энэхүү
баримт бичгийг боловсруулагчдын зүгээс үзэж байна.

4. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
4
2. ЭЛЕКТРОН ЗАСГИЙН ГАЗРЫН АСУУДЛУУД
Нэг. Электрон Засгийн газрын хөгжлийн өнөөгийн байдал
А. Хөгжлийн чиг хандлага
Монгол Улсын Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт “Цахим Монгол”
хөтөлбөр боловсруулж хэрэгжүүлэх тухай заасан бөгөөд түүний нэг бүрэлдэхүүн
хэсэг нь электрон засаглалыг бий болгох асуудал юм. Электрон засаглалыг
хэрэгжүүлэх арга хэрэгсэл нь Электрон засгийн газар буюу E-government юм. Энэ
ойлголт нь манай улсад нэр томьёо, эрх зүйн хувьд бүрэн төлөвшиж тогтоогүй
байгаа хэдий ч энэ талын судалгаа нилээд хийгдэж байна. 2003 онд Засгийн
газрын хэрэг эрхлэх газар, Удирдлагын Академи хамтран “Төв орон нутагт
электрон засгийн газар байгуулах” судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэсэн. Мөн
Мэдээлэл харилцаа холбоо, технологийн газар Өмнөд Солонгосын мэдээллийн
технологийн зөвлөгөө өгөгч KIPA агентлагтай хамтран электрон засгийн газар
байгуулах мастер төлөвлөгөөг боловсруулж байна.
Дэлхий дахинд электрон засгийн газрыг нь мэдээллийн технологийн
тэргүүлэх 30 чиглэлийн нэг гэж үздэг бөгөөд төрийн үйлчилгээг иргэдэд ойртуулах,
боловсронгуй болгох, үйлчилгээний үр өгөөж, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, ил тод
байдлыг хангах, төрийн үйл ажиллагаанд иргэдийн оролцох бололцоог бүрдүүлэх
арга хэрэгсэл гэж тодорхойлдог. Олон улсын чиг хандлагаас авч үзэхэд электрон
засгийн газрын хөгжлийг дараахи 3 үе шатад хувааж байна. Үүнд:
1. Түгээх (Publish phase) Төрийн байгуулагуудын мэдээллийг ард түмэнд
түгээхэд мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийг ашиглаж буй үе шатыг
түгээх үе шат гэнэ. Энэ нь ихэвчлэн интернэт дэх вэб сайт, вэб хуудас байна.
Эдгээр мэдээлэл нь иргэд, аж ахуйн нэгж, олон нийтийн ба төрийн
байгууллагад чухал хэрэгцээтэй Засгийн газрын тогтоол шийдвэр, журам,
зохицуулалтын асуудлууд, баримт бичиг, маягтуудыг интернэт, мэдээллийн
сүлжээгээр бүх нийтэд хүртээлтэй болно. Засгийн газрын байгууллагуудад
биеэр очиж мэдээлэл авах бэрхшээлтэй асуудлууд, түшмэдийн авилга, хүнд
суртлыг арилгахад чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Энд дурьдагдсан мэдээллийн
агуулгын хэмжээ маш их байна.
2. Харилцах (Interact phase) Энэ үе шатны онцлог шинж нь хууль тогтоох,
санаачлах эрх бүхий этгээдээс боловсруулж буй хуулийн төсөлд иргэд
саналаа өгөх, төрийн бодлого боловсруулах, шийдвэр гаргах үйл
ажиллагаанд иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх, санал, дүгнэлт, шүүмжийг нь
тусгах боломжийг бүрдүүлсэнд оршино. Энд харилцааны 2 чиглэлт хэлбэр
бүрэлдэн тогтсон байна. Эхний ээлжинд энгийн электрон шууданг
ашиглахаас эхлэн Засгийн газрын интерактив вэб сайт, порталууд
хэрэглэгдэнэ.
3. Электрон үйлчилгээ явуулах (transact). Төрийн үйлчилгээг электрон
хэлбэрээр, онлайн-аар явуулах боломжийг бүрдүүлсэн байдал нь энэ үе
шатны үндсэн шинж болно. Энэ үе шатанд электрон гарын үсгээр
баталгаажигдсан баримт бичиг ба мөнгөний шилжүүлэг, мэдээллийн
аюулгүй байдлыг хангасан электрон арилжаа, электрон тендер, электрон
сонгууль, иргэний болон эрүүл мэнд, нийгмийн даатгал гэх мэтийн төрийн
үйлчилгээнүүдийг электрон хэлбэрээр явуулна.

5. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
5
Манай орны хувьд электрон засгийн газрын эхний 2 үе шатны хэв шинжүүд
тодорхой хэмжээгээр ажиглагдаж байна. Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага болон
Дэлхийн Банкнаас жил бүр Электрон засгийн газрын индексийг дэлхийн улс
бүрээр дүгнэж гаргадаг. Монгол улс энэ үзүүлэлтийн дунд түвшний хэмжээнд буюу
1, 64 гэсэн үзүүлэлттэй байна. Үүнийг Хүснэгт. 1-д харуулав.
Хүснэгт. 1 Дэлхийн зарим орнуудын э-засгийн газрын индекс. Глобал индекс-1, 64
Э-засгийн газрын өндөр
үзүүлэлттэй орнууд
2. 00-3. 25
Э-засгийн газрын дундаж
үзүүлэлттэй орнууд
1. 60-1. 99
Э-засгийн газрын доогуур
үзүүлэлттэй орнууд
1. 00-1. 59
АНУ 3. 11 Польш 1, 96 Армен 1, 59
Астрали 2. 60 Венесуэль 1, 92 Бруней 1, 59
Шинэ зеланд 2. 59 ОХУ 1, 89 ӨАБНУ 1, 56
Сингапур 2. 58 Колумб 1, 88 Парагвай 1, 50
Норвеги 2. 55 Латви 1, 88 Куба 1, 49
Канад 2. 52 Саудын Араб 1, 86 Филиппин 1, 44
Англи 2. 52 Турк 1, 83 Коста-Рика 1, 42
Голланд 2, 51 Катар 1, 81 Панам 1, 38
Дани 2, 47 Литва 1, 81 Никарагуа 1, 35
Герман 2, 46 Украйн 1, 80 Дибоут 1, 35
Швед 2, 45 Багам 1, 79 Доминикан 1, 34
Бельги 2, 39 Унгар 1, 79 ТринададТобаго 1, 34
Финлянд 2, 33 Грек 1, 77 Индонез 1, 34
Франц 2, 33 Иордан 1, 75 Ямайк 1, 31
Өмнөд Солонгос 2, 30 Болив 1, 73 Иран 1, 31
Испани 2, 30 Египт 1, 73 Азербайжан 1, 30
Израиль 2, 26 Словак 1, 71 Энэтхэг 1, 29
Бразил 2, 24 Словен 1, 66 Казахстан 1, 28
Итали 2, 21 Монгол 1, 64 Белиз 1, 26
Люксембург 2, 20 Оман 1, 64 Барбадос 1, 25
АрабынНЭУ 2, 17 Эквадор 1, 63 Гуана 1, 22
Мексик 2, 16 Суринам 1, 63 Гондурас 1, 20
Ирланд 2, 16 Малайз 1, 63 Салвадор 1, 19
Португал 2, 15 Румын 1, 63 Гватемал 1, 17
Австри 2, 14 Белорусс 1, 62 Габон 1, 17
Кувейт 2, 12 Перу 1, 60 Туркменистан 1, 15
Япон 2, 12 Узбекистан 1, 10
Мальта 2, 11 Вьетнам 1, 10
Исланд 2, 10 Самоа 1, 09
Чех 2, 09 БНХАУ 1, 04
Аргентин 2, 09 Пакистан 1, 04
Эстон 2, 05 Нигер 1, 02
Бахрейн 2, 04 Киргизстан 1, 01
Уругвай 2, 03 Ботсван 1, 01
Чили 2, 03 Тажикстан 1, 00
Ливан 2, 00
Электрон засгийн газрын индекс нь тухайн орны Мэдээлэл холбооны
технологийн дэд бүтцийн хөгжлийн үзүүлэлт, хүний нөөцийн капиталын
үзүүлэлтээс тооцож гаргадаг хэмжүүр юм. Эдгээр үзүүлэлтийн дэлгэрэнгүйг
Хүснэгт. 2-т үзүүлэв.

6. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
6
Хүснэгт. 2 Э-засгийн газрын индексийн үзүүлэлтүүд
А: Дээд түвшний үзүүлэлт
МХХТ-ийн дэд бүтцийн хэмжүүр
Хүний нөөцийн
хэмжүүр
Орнууд
Вэборолцооны
хэмжүүр
100хүнд
ноогдох
компью-
тер
10000хүнд
хост
компьютр
Интернэт
ашигладаг
хүн
эзлэх%
Суурин
Телефон/
100хүнд
Үүрэн
Тел/100
Хүнд
ТВ/
1000хүнд
Хүнии
Хөгжлийн
индекс
Мэд.
хүртээж.
индекс
Хотын
хүнамын
эзлэх%
Электрон
засгийнгазрын
хэмжүүр
АНУ 4 58, 52 2928, 32 62, 1 69, 97 36, 45 847 , 934 , 999 77, 0 3, 11
Австрали 4 46, 46 843, 52 52, 5 52, 41 44, 63 639 , 936 , 999 84, 7 2, 60
Шинэ
зеланд
4 36, 02 900, 87 46, 1 49, 57 40, 25 501 , 913 , 999 85, 7 2, 59
Сингапур 4 48, 31 437, 56 49, 3 48, 57 68, 38 348 , 876 , 333 100, 0 2, 58
Норвеги 4 49, 05 1009, 31 54, 4 72, 91 70, 26 579 , 939 , 999 75, 1 2, 55
Канад 4 39, 02 768, 68 46, 5 67, 65 28, 46 715 , 936 , 999 77, 0 2, 52
Англи 4 33, 78 280, 75 55, 3 56, 72 66, 96 645 , 923 , 916 89, 4 2, 52
Голланд 3, 5 39, 48 1017, 49 54, 4 60, 67 67, 12 543 , 931 , 999 89, 3 2, 51
Дани 3, 75 43, 15 626, 60 54, 7 75, 25 60, 99 585 , 921 , 999 85, 3 2, 47
Герман 4 33, 64 248, 30 34, 5 60, 12 58, 59 580 , 921 , 916 87, 3 2, 46
Швед 3, 75 50, 67 670, 79 69, 9 68, 20 71, 37 531 , 936 , 999 83, 3 2, 45
Бельги 3, 5 34, 45 295, 44 26, 4 49, 94 54, 89 510 , 935 , 916 97, 3 2, 39
Финлянд 4 39, 61 1022, 53 48, 3 54, 69 72, 64 64 , 925 , 999 66, 7 2, 33
Франц 4 30, 48 190, 89 19, 7 58, 02 49, 41 601 , 924 , 916 75, 4 2, 33
Өмнөд
Солонгос
4 19, 03 84, 10 46, 4 46, 37 56, 69 346 , 875 , 833 81, 1 2, 30
Испани 4 14, 29 112, 19 18, 4 42, 12 60, 93 506 , 908 , 916 77, 4 2, 30
Израйл 3, 5 25, 36 287, 52 17, 1 0, 47 70, 18 318 , 893 , 833 91, 1 2, 26
Бразил 4 4, 41 51, 53 7, 1 18, 18 13, 63 316 , 750 , 667 80, 7 2, 24
Итали 4 20, 94 177, 97 33, 4 47, 39 73, 73 486 , 909 , 916 66, 9 2, 21
Люксем-
бург
3 45, 90 271, 15 22, 9 75, 97 87, 22 619 , 924 , 999 91, 1 2, 20
АрабынН
ЭУ
3, 5 12, 51 176, 00 33, 0 41, 79 58, 51 294 , 809 , 250 85, 5 2, 17
Мексик 4 5, 06 56, 55 3, 5 12, 47 14, 23 261 , 790 , 750 74, 2 2, 16
Исланд 4 36, 46 296, 37 32, 5 42, 63 66, 76 456 , 916 , 999 58, 8 2, 16
Португал 4 10, 48 62, 02 21, 8 43, 05 66, 52 542 , 874 , 999 62, 7 2, 15
Австри 3, 5 27, 65 588, 49 40, 6 47, 36 78, 55 516 , 921 , 999 64, 6 2, 14
Кувейт 3 12, 13 17, 55 8, 1 24, 40 24, 86 491 , 818 , 416 97, 4 2, 12
Япон 3 31, 52 365, 66 37, 2 58, 58 47, 30 799 , 928 , 916 78, 6 2, 12
Мальта 3 18, 13 169, 59 11, 4 52, 49 29, 42 518 , 866 , 999 90, 3 2, 11
Исланд 2 39, 15 1419, 96 60, 8 67, 74 66, 98 356 , 932 , 999 92, 4 2, 10
Чех 3, 5 12, 20 155, 52 10, 7 37, 79 42, 42 447 , 844 , 916 74, 7 2, 09
Аргентин 3, 25 5, 13 72, 98 10, 5 21, 32 16, 34 289 , 842 , 916 89, 6 2, 09
Эстон 3, 75 13, 52 284, 25 25, 6 36, 33 38, 70 48 , 812 , 916 68, 8 2, 05
Бахрейн 3 13, 98 0, 77 10, 1 24, 97 30, 05 419 , 824 , 083 91, 8 2, 04
Уругвай 3 9, 96 162, 02 12, 8 27, 84 13, 19 242 , 828 , 999 91, 0 2, 03
Чили 3, 25 8, 55 49, 11 12, 5 22, 12 22, 36 232 , 825 , 833 85, 4 2, 03
Ливан 3 4, 64 23, 00 9, 0 19, 96 19, 38 352 , 758 , 250 89, 3 2, 00
Дундаж 3, 60 27, 05 447, 93 32, 2 46, 00 49, 68 459 , 883 , 844 82, 3 2, 29

7. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
7
Б: Дунд түвшний үзүүлэлт бүхий улс орнууд
МХХТ-ийн дэд бүтцийн хэмжүүр Хүний нөөцийн хэмжүүр
Орнууд
Вэборолцооны
хэмжүүр
100хүнд
ноогдох
компьютер
10000хүнд
ноогдох
хост
компьютер
Интернэт
ашигладаг
хүний%
Суурин
Телефон/
100хүнд
Үүрэн
Тел/100
хүнд
1000хүнд/
ТВ
Хүний
Хөгжлийн
индекс
Мэд.
хүртээмж
индекс
Хотын
хүнамын
эзлэх%
Электрон
засгийнгазрын
хэмжүүр
Польш 3, 5 6, 89 87, 66 9, 1 28, 24 17,
40
413 , 828 , 916 65, 2 1, 96
Венесуэ
ль
3 4, 55 6, 68 5, 7 10, 78 21,
75
185 , 765 , 500 86, 6 1, 92
ОХУ 3 4, 29 22, 22 10, 1 21, 83 2, 22 420 , 775 , 333 77, 3 1, 89
Колумб 3, 25 3, 37 11, 06 3, 3 16, 92 5, 33 217 , 765 , 500 73, 5 1, 88
Латви 3 8, 20 83, 72 10, 1 29, 99 16,
86
593 , 791 , 916 69, 0 1, 88
Саудын
Араб
3 5, 74 1, 73 2, 5 13, 72 6, 37 26 , 754 , 001 85, 1 1, 86
Турк 3 3, 81 10, 64 6, 2 28, 00 24,
56
286 , 735 , 416 74, 1 1, 83
Катар 2 13, 58 37, 68 9, 8 26, 77 19,
96
808 , 801 , 167 92, 3 1, 81
Литва 3 5, 95 48, 14 7, 2 32, 11 14,
17
376 , 803 , 916 68, 4 1, 81
Украйн 3 1, 58 7, 09 0, 4 19, 89 1, 62 490 , 742 , 500 67, 9 1, 80
Багам 2 2, 34 0, 79 5, 1 37, 59 10,
36
896 , 820 , 999 87, 9 1, 79
Унгар 3 8, 51 102, 09 11, 9 37, 09 29,
34
437 , 829 , 916 63, 3 1, 79
Грек 3 7, 05 103, 91 13, 6 53, 16 55,
90
466 , 881 , 833 59, 9 1, 77
Иордан 3 1, 39 1, 36 4, 1 9, 29 5, 83 52 , 714 , 500 73, 6 1, 75
Болив 3, 25 1, 23 1, 59 2, 1 6, 17 5, 16 115 , 648 , 833 61, 9 1, 73
Египт 3, 75 1, 20 0, 35 1, 1 8, 64 2, 14 127 , 635 , 250 45, 5 1, 73
Словак 3 10, 93 70, 16 14, 2 31, 42 23,
94
402 , 831 , 916 57, 3 1, 71
Словен 3 25, 14 110, 11 34, 2 37, 80 54,
66
356 , 874 , 916 50, 3 1, 66
Монгол 3 1, 8 0, 64 1, 3 5, 8 12, 0 63 , 569 , 750 63, 0 1, 64
Оман 2 2, 64 11, 46 2, 0 8, 88 6, 48 595 , 747 , 250 82, 2 1, 64
Эквадор 2, 75 2, 01 0, 18 1, 5 10, 00 3, 81 293 , 726 , 667 64, 3 1, 63
Суринам 2, 5 1, 10 0, 24 3, 0 18, 06 9, 84 217 , 758 , 916 73, 5 1, 63
Малайз 3 9, 45 29, 33 17, 0 19, 93 21,
32
166 , 774 , 333 56, 7 1, 63
Румын 3 2, 68 18, 60 3, 6 17, 46 11,
19
226 , 772 , 833 55, 9 1, 63
Бело-
русс
2, 5 3, 15 1, 99 1, 7 26, 88 0, 48 314 , 782 , 167 70, 7 1, 62
Перу 2, 5 3, 57 4, 17 1, 5 6, 37 4, 02 144 , 743 , 583 72, 4 1, 60
Дундаж 2, 88 5, 43 29, 75 7, 0 21, 81 14,
57
334 , 764 0, 609 69, 2 1, 75

8. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
8
В: Бага түвшний үзүүлэлт бүхий улс орнууд
Б. Электрон засгийн газрын бодлого зохицуулалт, эрх зүйн орчин
Улсын Их Хурлаас 2000 онд "Монгол Улсын мэдээлэл, холбооны технологийн
хөгжлийн 2010 он хүртэлх үзэл баримтлал"-ыг батлан гаргаснаар мэдээлэл,
хаирлцаа холбооны технологийг (МХХТ) хөгжүүлэх үндэсний бодлого
тодорхойлогдсон юм.
Монгол Улсын Засгийн газрын 2002 оны 232 дугаар тогтоолоор Дэд бүтцийн
яамны бүтцэд Мэдээлэл, холбооны технологийн бодлого, зохицуулалтын газрыг
2003 оны 1 дүгээр сарын 1-нээс байгуулан ажиллуулсан ба 2004 онд 9-р сард
шинэ засгийн газрын бүтцэд Мэдээлэл, Харилцаа Холбоо, Технологийн Газрыг
байгуулсан юм. 2002 оноос МХХТ-ийн салбарын бодлогын хэрэгжилт,
зохицуулалтын асуудлыг хариуцсан Харилцаа холбооны зохицуулах хороо
байгуулагдан ажиллаж байна.
МХХТ-ийн дэд бүтцийн хэмжүүр Хүний нөөцийн хэмжүүр
Орнууд
Вэб
оролцооны
хэмЖүүр
100хүнд
ноогдох
компью-
тер
10000хүнд
хост
компьютр
Интернэт
ашигладаг
хүн
эзлэх%
Суурин
Телефон/
100хүнд
Үүрэн
Тел/100
хүнд
ТВ/
1000хүнд
Хүнии
Хөгжлийн
индекс
Мэд.
хүртээж.
индекс
Хотын
хүнамын
эзлэх%
Электрон
засгийн
газрын
хэмжүүр
Армени 2, 5 0, 57 7, 57 1, 1 15, 53 0, 23 217 , 743 , 500 69, 7 1. 59
Бруней 2 6, 22 141, 21 1, 2 24, 59 20, 52 638 , 857 , 167 71, 7 1. 59
ӨАБНУ 3 6, 18 42, 95 6, 3 11, 36 12, 01 125 , 702 , 916 51, 1 1. 56
Парагвай 2, 75 1, 12 2, 36 1, 3 5, 00 19, 55 101 , 735 , 583 55, 3 1. 50
Куба 2 0, 99 0, 59 1, 1 4, 36 0, 06 239 , 765 , 001 76, 7 1. 49
Филиппин 2, 5 1, 93 2, 54 3, 0 3, 92 8, 24 108 , 747 , 750 57, 7 1. 44
Коста- Рика 2, 5 10, 17 18, 29 7, 1 24, 94 5, 20 387 , 821 , 916 47, 6 1. 42
Панам 2, 25 3, 20 52, 82 2, 3 16, 43 8, 27 187 , 784 , 916 56, 0 1. 38
Никарагуа 2, 25 0, 81 2, 76 1, 0 3, 04 0, 90 190 , 635 , 667 55, 8 1. 35
Доминикан 2 1, 75 9, 44 0, 2 9, 81 5, 02 84 , 722 , 833 64, 40 1. 34
Тринадад
Тобаго
1, 5 5, 42 50, 96 4, 0 23, 11 10, 29 331 , 798 , 833 73, 60 1. 34
Индонез 2, 75 0, 99 1, 26 1, 2 3, 14 1, 73 136 , 677 , 583 39. 8 1. 34
Ямайк 2 4, 30 5, 71 3, 2 19, 86 14, 24 323 , 738 , 833 55. 60 1. 31
Иран 2 5, 58 0, 27 0, 8 14, 90 1, 51 157 , 714 , 167 61. 1 1. 31
Азербайжан 2 0, 45 1, 99 0, 7 10, 36 5, 56 254 , 738 , 250 56. 9 1. 30
Энэтхэг 3 0, 45 0, 35 1, 2 3, 20 0, 35 69 , 571 , 750 28. 1 1. 29
Казахстан 2 0, 30 4, 55 1, 1 10, 82 0, 30 234 , 742 , 250 56. 4 1. 28
Белиз 2 10, 63 12, 16 6, 9 14, 94 2, 97 180 , 776 , 999 53. 6 1. 26
Барбадос 2 7, 80 3, 74 3, 3 42, 71 11, 14 283 , 864 , 999 49. 50 1. 25
Гуана 2, 5 2, 45 0, 69 1, 1 7, 49 0, 33 59 , 704 , 833 37. 6 1. 22
Гондурас 2 0, 95 0, 20 1, 1 4, 61 2, 39 90 , 634 , 667 51. 6 1. 20
Салвадор 2 1, 62 0, 92 1, 1 9, 08 6, 22 250 , 701 , 750 46. 3 1. 19
Гватемал 2, 25 0, 99 4, 92 1, 1 5, 71 3, 05 126 , 626 , 583 39. 4 1. 17
Габон 1 0, 84 0, 28 1, 5 3, 18 9, 79 136 , 617 , 416 80. 3 1. 17
Туркменис-
тан
2 0, 46 2, 76 1, 0 8, 19 0, 09 201 , 730 , 001 44. 7 1. 15
Узбекистан 2 0, 29 0, 11 1, 0 6, 58 0, 22 273 , 698 , 083 37. 2 1. 10
Вьетнам 2 0, 89 0, 02 1, 0 3, 19 0, 99 180 , 682 , 083 39. 8 1. 10
Самоа 2, 5 0, 56 139, 52 0, 3 4, 75 1, 69 69 , 701 , 833 21. 5 1. 09
БНХАУ 2 1, 59 0, 54 2, 1 11, 12 6, 58 272 , 714 , 083 31. 6 1. 04
Пакистан 2 0, 43 0, 46 0, 9 2, 22 0, 25 88 , 498 , 250 36. 5 1. 04
Нигер 1, 75 0, 64 0, 06 0, 4 0, 43 0, 03 67 , 455 , 500 43. 1 1. 02
Киргизстан 2 0, 43 8, 76 1, 1 8, 00 0, 19 44 , 707 , 250 33. 6 1. 01
Ботсван 1, 5 3, 10 14, 53 1, 2 7, 69 7, 45 27 , 577 , 833 49. 7 1. 01
Тажикстан 2 0, 28 0, 44 0, 2 3, 53 0, 01 285 , 660 , 167 27. 5 1. 00
Дундаж 2, 10 2, 39 14, 89 1, 7 9, 75 4, 70 182 , 686 , 531 50. 8 1. 26

9. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
9
Засгийн газрын 2002 оны 233 дугаар тогтоолоор батлагдсан Монгол Улсын
МХТ-ийг хөгжүүлэх дунд хугацааны стратегийн хүрээнд мэдээллийн технологийн
хөгжлийн талаархи төрийн бодлого нь хууль эрх зүйн таатай орчин бүрдүүлэх,
мэдээллийн найдвартай дэд бүтцийг бий болгох, хүний нөөцийг хөгжүүлэх, бизнес,
хувийн хэвшлийг дэмжих, улмаар мэдээллийн нэгдсэн нэг дэд бүтцийг байгуулж
түүнд суурилсан мэдээллийн технологийн орчин үеийн хэрэглээ, үйлчилгээг
нэвтрүүлэхэд чиглэж байна.
Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгагдсан мэдээллийн
технологийн эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх зорилтын хүрээнд “Мэдээллийн
технологийн тухай”, “Электрон засаглалын тухай”, “Электрон хэлцлийн тухай”,
“Электрон гарын үсгийн тухай” багц хуулиудын төслийг үндэсний мэргэжилтнүүд,
холбогдох олон улсын байгууллагуудтай хамтран боловсруулж, Монгол Улсын
Ерөнхийлөгчөөс санаачилсан “Мэдээллийн аюулгүй байдлын тухай” хуулийг УИХ-д
өргөн барихад бэлэн болсон байна.
Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос Их Британи Улсын 7799
стандартад тулгуурласан Мэдээллийн аюулгүй байдлын стандартын төсөл,
Стандарт, хэмжил зүйн үндэсний төвөөс олон улсын ISO 17799 стандартад
нийцүүлэн мэдээллийн аюулгүй байдлын стандартын төслийг боловсруулж байна.
“Монгол Улсын мэдээлэл, холбооны технологийн хөгжлийн 2010 он хүртэлх
үзэл баримтлал”-ын:
1.1.Үндэсний мэдээлэл, холбооны технологийн удирдлага, бодлого,
зохицуулалтын тогтолцоог боловсронгуй болгох
1.4.Төрийн мэдээллийг нээлттэй болгох, иргэд төрийн үйл ажиллагаанд
хяналт тавих
10.Мэдээлэл, холбооны технологийн суурь болон хавсарга судалгааг төрөөс
дэмжиж хөгжүүлэх
11.Мэдээлэл, холбооны технологийн бүтээгдэхүүний дотоодын
үйлдвэрлэлийг дэмжин хөгжүүлэх
12.Мэдээлэл, холбооны технологийн өндөр технологи нутагшуулахыг
дэмжих
13.Программ хангамжийн хэрэглээг төрийн хэмжээнд Монгол хэл дээр
явуулах
14.Мэдээллийн нууцлалт, хамгаалалт, найдвартай ажиллагааны системийг
хөгжүүлэх
15.Төрийн удирдлагын мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоог хөгжүүлэх
16.Төрийн мэдээллийн сүлжээ байгуулах ажлын хүрээнд ажлын байрны
автоматжуулалт, мэдээллийн удирдлагын систем, удирдлагын шийдвэр
гаргахад туслах хэрэгсэл, удирдлагын хяналтын автоматжуулсан тогтолцоог
үе шаттайгаар бий болгон хөгжүүлэх
гэсэн зорилтуудын хүрээнд электрон засаглалын тогтолцоог бий болгох, электрон
засгийн газар байгуулах ажлын өнөөгийн байдлын цогцолбор судалгаа хийх,
электрон засгийн газар байгуулах үйл ажиллагааны стратеги, төсөл, хөтөлбөр
боловсруулахтай холбогдсон багц санал зөвлөмж боловсруулах шаардлага
тавигдаж байна.

10. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
10
В. Электрон засгийн газрын дэд бүтэц
Дэд бүтцийг хөгжүүлэх чиглэлд хот, аймаг, сум, суурин газруудад өндөр
хурдны, өргөн зурвасын мэдээлэл дамжуулах боломжийг бүрдүүлэх зорилгоор
одоогийн сүлжээг өргөтгөн шинэчлэх, мэдээллийн технологид тулгуурласан
хэрэглээг хөгжүүлж тоон технологийн ялгааг хот, хөдөөд арилгах чиглэлийг
Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусган хэрэгжүүлж байна.
Бүх аймгийн төвийг тоон технологид бүрэн шилжүүлсний үр дүнд аймаг, орон
нутгийн хөдөлмөрчид интернет, гар утасыг амьдрал ахуйдаа өргөнөөр ашиглах
болсны зэрэгцээ зүүн чиглэлийн болон Увс-Ховд, Булган-Мөрөнгийн чиглэлийн
шилэн кабелийн сүлжээ нь 30 гаруй сум, суурин газрийг хамарч байгаа нь эдгээр
газруудийг өндөр хурдний өргөн зурвасийн мэдээллийн сүлжээнд холбох
боломжийг бүрдүүлж байгаа болно. Түүнчлэн нийслэлээс аймаг руу 56К, аймгаас
сум руу 1.2К хурдтай тоон мэдээлэл дамжуулах, сумаас багуудтай агаарын богино
долгионы шугамаар яриа дамжуулах боломж бүрдээд байна.
Засгийн газраас МХХТ-ийн салбарт гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалтыг
татах, цахилгаан холбооны үндсэн сүлжээг Засгийн газрын шугамаар олон улсын
банк санхүүгийн байгууллагын зээл, тусламжийн хөрөнгөөр тоон технологид
шилжүүлэх арга хэмжээг үе шаттай авч хэрэгжүүлсний үр дүнд Улаанбаатар хот
болон бүх аймгуудын төвийн холболтын болон дамжуулах байгууламжийг тоон
технологид шилжүүлэн, кабель шугамыг өргөтгөх ажлыг хийж дуусгажээ.
Цахилгаан холбооны нэгдсэн сүлжээ нь Улаанбаатар хот болон аймгийн
төвүүдийг холбосон 2900 км шилэн кабель, 1800 гаруй км аналог ба 900 шахам км
тоон технологийн радио релейний шугам, сансрын холбооны “ВИСАТ” сүлжээ,
түүнчлэн аймгийн төв, сум суурин газруудыг холбосон 27, 0 мянга гаруй км
агаарын баганат шугам, 150.0 мянга гаруй телефон цэгийн багтаамж бүхий 340
холболтын байгууламжаас бүрдэж байна.
Монгол Улс дэлхийн 150 гаруй оронтой “Интелсат”, “Интерспутник” сансрын
холбоо, шилэн кабель болон радио релейний шугамаар дамжин харилцаж байна.
Төрийн захиргааны төв байгууллагууд интернетэд холбогдож, холболтыг
телефон утсаар, (диал-ап) буюу байнгын гэсэн холболтын хоёр аргыг түгээмэл
хэрэглэж байгаагаас гадна “Мэйжикнет” компаниас мэдээлэл хадгалах үйлчилгээ,
радио модем ба /HDSL/ модемийн, “Миком” компаниас /ADSL/ модемийн өндөр
хурдаар холбогдох үйлчилгээ үзүүлж байна.
Манай улсын интернетийн үйлчилгээ үзүүлэгч компаниуд тус тусдаа хиймэл
дагуулын холбоогоор олон улсын сүлжээнд холбогдож, 1 Mb/s-ийн зурвасд төлж
байгаа төлбөр харьцангуй өндөр байгаа нь интернетийн үйлчилгээний үнэ тариф
өндөр байх гол шалтгаан болж байна.
Иймээс МХХТГ-аас төмөр замын шилэн кабелийг ашиглан өндөр хурдны
өргөн зурвасын интернетийн олон улсын нэгдсэн гарцтай болох замаар хиймэл
дагуулд төлж буй нийт төлбөрийн хэмжээг 40 хүртэл хувиар бууруулах, аймаг,
орон нутгийн интернет, мэдээллийн технологийн хэрэглээ, үйлчилгээнд зориулж
харилцаа холбооны нэгдсэн дэд бүтцийг бий болгох, хуваарилах зорилт тавьж
ажиллаж байна. Түүнчлэн интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагуудын

11. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
11
холбоо “Монголын интернэт альяанс” төрийн бус байгууллага 2005 оны 3-р сард
байгуулж үйл ажиллагаагаа эхлээд байна.
Эдгээр арга хэмжээг авч хэрэгжүүлснээр интернетийн хурд нэмэгдэх, үнэ
тариф буурах бодит боломж бүрдэхийн дээр хөдөө орон нутгийн интернет
хэрэглээ өсөх бодит боломж бүрдэх юм.
Г. Электрон засгийн газрын мэдээллийн тогтолцоо
Монгол Улсын төрийн удирдлагын мэдээллийн тогтолцоо нь төрийн албаны
ангилал, төрийн үйлчилгээний салбар бүрээр тогтоосон стандарт, нэгдсэн арга
зүйн дагуу хөтлөгддөг мэдээлэл, лавлагаа, хяналтын маш чухал хэрэгсэл бөгөөд
Электрон Засгийн газрын шийдвэр гаргах үйл ажиллагааны үндэс юм.
1990 оноос Төрийн захиргааны төв байгууллагууд өөрсдийн шугамаар гардаг
байсан аж ахуйн чиглэлтэй мэдээллээсээ бүрэн салж, бодлого боловсруулах,
хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай, зах зээлийн жишигт нийцэхүйц мэдээлэл авах чиг
хандлагыг барих болсон байна. Энэ үйл хэрэгт олон улсын байгууллага,
зөвлөхүүдийн аргачлал, арга зүйг ашиглах, мэдээллийн технологийн ололтыг
нэвтрүүлэх, электрон ажил үйлчилгээний арга, туршлагыг судлах, хүнээ сургах
зэрэг олон талт үйл ажиллагаа явуулж иржээ. Үүний үр дүнд “Электрон Банк”,
“Электрон гааль” зэрэг дэд системүүд байгуулагдаж, электрон засгийн газрын
үндэс суурь тавигдаж эхэллээ.
Электрон засгийн газар байгуулах асуудалтай холбогдуулж төрийн
удирдлагын мэдээллийн тогтолцоог Монгол улсын төрийн байгуулалтын нэгдмэл
байдлыг хангах засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн уялдааг хангахуйц
чиглэлээр зохион байгуулах шаардлага тавигдаж байна.
Төрийн удирдлагын мэдээлэл цуглуулах, боловсруулах үйл явц тооны хувьд
ч, мэдээллийн үзүүлэлт, агуулга, чанарын хувьд ч өмнөх үеийнхээс эрс өөр
хандлагатай байна.
Орчин үед Электрон засгийн газрын удирдлагын мэдээллийн урсгал
хөдөлгөөн манай уламжлалт босоо чиглэлээр хоёр тийшээ урсдаг хэв загварыг
өөрчилж, нэг байгууллага, салбар, аймаг, улсын хүрээнээс хальж чиглэлийн хувьд
хаашаа ч урсч болох боломжийг нээж байна. ”Дээрээс-доош” чиглэлээр урсч
байгаа мэдээлэл нь зөвхөн эрхзүй, стандартын болон захирамжлалын шинжтэй
учраас доод түвшиндээ үйл ажиллагааны дэг журмын мэдээлэл болж байна.
Харин “доороос-дээш” чиглэлээр урсч байгаа мэдээлэл нь ерөнхийдөө тухайн
төрийн төв байгууллага, нутаг дэвсгэрийн түвшний төрийн удирдлагын үйл
ажиллагаа, үйлчилгээний тоо, чанарын холбогдолтой ерөнхий мэдээлэл болж
байна.
Интернэтийн болон интранэтийн хүрээнд байгаа гадаад, дотоодын бүх
мэдээлэл нь бизнес, ажил үйлчилгээг иргэдэд хүргэх зорилгоор сурталчилгаа, үйл
ажиллагаа, лавлагааны шинж давамгайлсан цоо шинэ зарчмаар гарч ирсэн
мэдээлэл байна.
Эдгээр мэдээллийг Электрон засгийн газрын удирдлагын шийдвэр гаргах,
эргэлтэд оруулах цоо шинэ соёлыг төлөвшүүлэх хэрэгцээ амьдралаас урган гарч
байгаа юм.
Төрийн удирдлагын мэдээллийн тогтолцоо байгуулах ажилд ихэнхдээ
удирдлагын хуучин тогтсон уламжлалт зарчим, зохион байгуулалт, бүтэц, арга
барил, технологийг өнгөц сайжруулан хуулж, мэдээллийн урсгалыг механикжуулах,
автоматжуулах хандлага зонхилж байна. Энэ хандлага бол төрийн удирдлагын
мэдээллийн тогтолцоог бүрдүүлж төлөвшүүлэх олон талт асуудлын ганц тал буюу

12. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
12
зөвхөн техникийн дэмжлэг юм. Хамгийн гол нь мэдээллийн чанар, агуулга,
мэдээлэл боловсруулах чадавхийг сайжруулах асуудал хөндөгдөж байсангүй.
Төрийн удирдлагын мэдээллийн үйл явц нь шийдвэр гаргах, хэрэгжүүлэх,
хянахад шаардлагатай үнэн бодит мэдээллийг цаг тухайд нь цуглуулж, нэгтгэн
шинжилж дүгнэлт гаргах, тайлагнах, санал дэвшүүлэх тасралтгүй үйл ажиллагаа
юм. Энэ үйл ажиллагаа Электрон засгийн газар байгуулах, оршин тогтнохын үндэс
болж өгнө.
Электрон засгийн газрын мэдээллийн тогтолцооны өнөөгийн байдлын үнэлгээ,
ажиглалт, судалгаагаас дараахи дүгнэлтийг хийж байна. Үүнд:
1. Төрийн удирдлагын мэдээллийн тогтолцоог өөрчлөх шаардлагыг зөвхөн
мэдээлэл цуглуулах сонирхлын түвшинд ойлгох явдал түгээмэл байна. Үүний
дүнд мэдээлэл хангамж нь системтэй бус, түр зуурын шинжтэй болж, мэдээлэл
хангамжийн ажилд үлэмж хэмжээний хөрөнгө зарцулж байгаа боловч
хоорондоо үл нийцсэн салангид мэдээллийн орчин бүрэлдэж байна. Яам,
Засгийн газрын агентлаг, нутгийн захиргааны байгууллагын ажлын албадад
төрийн удирдлагын мэдээлэл бүрдүүлэх ажил хийгдэж байгааг компьютер,
компьютерийн сүлжээ ашиглан хийж, мэдээлийн чадавхийг дээшлүүлэх
зорилгод нийцүүлэх шаардлагатай байна. Үүний тулд явцуу, салангид
тогтолцооноос үйлчлүүлэгчдийн хэрэгцээг эрхэмлэдэг “үр дүнд чиглэсэн”
төрийн удирдлагын мэдээллийн чадавхийг сайжруулах нэгдмэл бодлого
боловсруулж хэрэгжүүлэх зорилт тулгарч байна.
2. Төрийн удирдлагад хэрэглэгдэх мэдээллийн солилцоо орчин үеийн
техникийн хөгжлийн боломжоос хэт хоцрогджээ. Төрийн удирдлагын
мэдээллийн солилцоо үндсэндээ нийтийн хэрэглээний шуудангаар явагдаж,
боловсруулалт нь гар ажиллагаагаар хийгдэж байгаагаас цаг хугацаа алдах,
мэдээллийн үнэ цэнэ, ач холбогдол буурах шалтгаан болж байна. Төрийн
захиргааны төв болон нутгийн захиргааны байгууллагын ажлын албадад
компьютер, бусад техник хэрэгсэл байгаа боловч тэдгээрийг сүлжээний горимд
төрийн удирдлагын мэдээлэл шуурхай солилцох, болвсруулахад ашиглаж
чадахгүй байна. Иймээс төрийн удирдлагын мэдээлэл харилцан солилцох,
зарим төрлийн мэдээллийг автоматаар нэгтгэж боловсруулах зэргээр
мэдээллийн чадавхийг дээшлүүлэхэд компьютер өргөн ашиглах, төрийн
удирдлагын мэдээлэл бэлтгэх технологи, стандартыг шинэчлэх шаардлагатай
байна.
3. Төрийн байгууллагын бүх түвшинд төрийн удирдлагын мэдээллийн
мэдээллийн чадавхи сул байна. Энэ нь мэдээллийн чадавхи, мэдээлэл
боловсруулах арга, техникийн дэмжлэг зэрэг бүх асуудалд хамаарагдана.
Юуны өмнө төрийн удирдлагын мэдээллийн автоматжуулсан нэгдмэл сан (төв
сан, дэд сан), сүлжээ байгуулах, хэрэглэгчдийг сургах шаардлага тулгарч
байна. Үүний зэрэгцээгээр мэдээллийн технологийн нийтлэг үйлчилгээг
хөгжүүлэх хэрэгтэй юм.
4. Төрийн байгууллагуудад электрон засгийн мэдээлэл бэлтгэх үйл ажиллагааг
журамласан эрх зүйн акт, ялангуяа ажлын технологийг шинэчлэх шаардлагатай
байна. Одоогийн журамд зааснаар төрийн удирдлагын мэдээлэл бэлтгэх үйл
ажиллагаа нь олон арван үйлдэл, шат дамжлага бүхий гар ажиллагаа,
технологиор явагдаж байна. Иймээс төрийн удирдлагын хүрээнд албан
хаагчдын үйл ажиллагааг боловсронгуй болгохын тулд мэдээллийн
технологийн E-government чиглэлд шилжих хэрэгтэй байна.

13. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
13
5. Төрийн удирдлагын мэдээлэл хангамжийн арга, технологи, ер нь төрийн
удирдлагын мэдээллийн тогтолцоо үүсч бэхжих үйл явцтөрийн захиргааны
бүтэц, зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэлээс мэдэгдэм хоцорч байна.
Төрийн захиргааны төв байгууллагуудад хэрэглэгдэж байгаа компьютерийн
программ хангамж нь системтэй бус, тохиолдлын шинжтэй, харилцан
уялдаагүй, нэг байгууллагад бий болгосон мэдээллийг бусад байгууллагад
шууд илгээх, солилцох, авсан мэдээллийг автоматаар боловсруулах боломж
нэн хомс байна. Энэ бүхнээс үндэслэн төрийн аль ч шатны байгууллагад
төрийн удирдлагын оновчтой шийдвэрийг цаг тухайд нь гаргах, гаргасан
шийдвэрийн гүйцэтгэлийг цэгнэж, эрэлт хэрэгцээний дагуу өөрчлөлт, нэмэлт
оруулах үйл ажиллагааг дэмжих төрийн удирдлагын мэдээллийн нэгдсэн цогц
тогтолцоо өнөө хэр бүрдээгүй байна гэсэн дүгнэлт хийж байна.
Д. Электрон засгийн газрын мэдээллийн сан
Төрийн удирдлагын мэдээллийн автоматжуулсан сан бий болгох асуудал нь
Электрон засгийн газрын нэн чухал бүрэлдэхүүн хэсэг нь болох юм.
Монгол улсын Засгийн газраас иргэний бүртгэл, мэдээлэл, хөдөлмөрийн
нөөцийн тэнцлийн статистик, улсын төсөв, татвар, гааль, нийгмийн даатгал,
хөрөнгийн бирж, төрийн өмчийн бүртгэлийн сан, хууль тогтоомжийн лавлагааны
сан, байгаль орчны мэдээллийн сан зэрэг салбарын чиглэлтэй мэдээллийн
төрөлжсөн сангууд байгуулах талаар зохих шийдвэр гарган хэрэгжүүлж ирснээр
манай улсад зарим салбарт мэдээллийн олон арван сан бий болсон байна.
Манай улсад мэдээллийн технологид тулгуурласан мэдээллийн төрөлжсөн
сан байгуулах ажил анх статистикийн албанд нийгэм, эдийн засаг, аймаг, орон
нутгийн мэдээллийн сангууд бүрдэж эхэлсэн гэж үзэх үндэстэй юм. Байгаль орчны
мэдээллийн салбарт газар, газарзүй, газар ашиглалт, хөрс, бэлчээрийн ургамал,
ой, гүний ус, гадаргын ус, уур амьсгал, агаарын бохирдол, ургамлын аймаг,
баыйгалийн гамшиг зэрэг төрөлжсөн сангууд, хууль зүйн салбарт хуулийн
мэдээллийн сан, хүн амын бүртгэлийн сангууд гэх мэт төрийн албаны салбар,
чиглэл бүрт мэдээллийн сан ямар нэг хэмжээгээр байгааг нэрлэж болох юм. Гэвч
эдгээр сангуудын мэдээлэл нь нийтэд нээлттэй байх техникийн болон эрх зүйн
орчин, боломж бүрдээгүй, зарим нь хувьчлал болон зохион байгуулалтын
өөрчлөлтийн улмаас бүдгэрсэн байна. Мэдээлэл өмчлөх сонирхол
давамгайлснаас орон зай, технологийн хувьд тусгаарлагдсан мэдээллийн
цуглуулгууд бий болжээ гэж үзэж болохоор байна.
Мэдээлллийн сангуудын бүтэц, зохион байгуулалт, загвар, салбар хоорондын
болон хэрэглэгчидтэй харилцах харилцааны зарчим, стандарт цэгцрээгүй байна.
Иймээс төрийн удирдлагын мэдээллийн сангийн нэгдмэл орчин төрийн
удирдлагын мэдээллийн тогтолцооны хувьд ч бүрэлдээгүй гэж хэлэх бүрэн
үндэстэй. Энэ нь Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын түвшинд төрийн
байгууллагуудын мэдээллийн нэгдсэн сүлжээ, тогтолцоо бий болгох гэсэн олон
удаагийн оролдлогоор батлагдаж байна. Төрийн удирдлагын мэдээлллийн сан
бүрдүүлж, ашиглах үйл ажиллагаа нь зөвхөн гар ажиллагаа давамгайлсан учраас
шаардлагатай баримтыг олох, боловсруулахад ихээхэн хүндрэлтэй, техник
ажиллагаа ихтэй юм. Төрийн удирдлагын мэдээллийн зарим үзүүлэлтэд
байгууллагууд өөр өөрийн аргачлал, үзэмжээр хандаж байгаагаас улсын
хэмжээний зарим мэдээлэл зөрүүтэй байдаг нь жирийн үзэгдэл боллоо. Иймээс
төрийн удирдлагын мэдээллийн хувьд шинэ үзэл баримтлал, асуудал дэвшүүлэх,

14. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
14
стратегийн төлөвлөлт, шуурхай удирдлага, мониторинг хийх, мэдээлэл хайх зэрэг
олон зорилготой мэдээллийн боловсруулалт хийх чадавхитай мэдээллийн
автоматжуулсан сан бүрдээгүй байна гэсэн үг юм.
Төрийн удирдлагын талаар хуримтлуулсан мэдээллээ шуурхай солилцох
нөхцөл төрийн захиргааны хэмжээгээр бүрдээгүй, эхлэл төдий байна. Энэ нь
мэдээллийг өмчлөх, мониторинг, хяналт шинжилгээний гадна байх, мэдээллээр
ноерхох орчинг бий болгож байна. Төрийн удирдлагын бүх шатны байгууллагад
хүртээмжтэй мэдээллийн нэгдмэл сан бүрэлдээгүйгээс мэдээлэл олж ашиглах,
эрэл хайлтын ажил ихээхэн бэрхшээлтэй, анхдагч мэдээ зөрүүтэй байх явдал
ердийн үзэгдэл болсон байна. Төрийн захиргааны үйл ажиллагаанд шаардагдах
мэдээлэл боловсруулах компьютерийн системүүдийг үйл ажиллагааны чиглэлээр
нь дагнасан мэдээллийн төвүүд болгон зохион байгуулж, тэдгээрийн үйл
ажиллагааны чиг үүрэг, харилцан ажиллах зарчмыг тодотгож, хоорондоо мэдээлэл
солилцох техникийн нөхцөлүүдийг хангах шаардлагатай байна. Хэрэглэгчийн
шаардлага тухайн үеийн техник технологийн боломж, дэлхийн мэдээллийн
системийн хандлагыг харгалзсан төрийн удирдлагын мэдээллийн сангийн
загварыг оновчтой сонгох нь чухал байна.
Төрийн удирдлагын мэдээллийн автоматжуулсан санг интернэтийн горимд
ажиллах чадвартайгаар зөв зохион байгуулах үндэс суурийг онвочтой тавьж
чадвал электрон засгийн газрыг байгуулах ажил хурдацтай явагдаж чадах боломж
бүрдэх юм. Энэ чиглэлээр 1997 оноос засгийн газрын хэрэг эрхлэх газраас төрийн
байгууллага бүрийн Вэб сайтыг бүтээх улмаар Засгийн газрын нэгдсэн Веб сайтыг
байгуулах алхам хийж ирснээр 2003 онд бүх аймаг, нийслэлийн засаг даргын
тамгын газрын веб хуудас ямар нэг хэмжээгээр хийгдэж Монгол улсын төрийн
байгууллагуудын нэгдсэн Веб сайт байгуулагдаж, нээлттэй засаг Веб сайт
ажиллаж байна. Цаашид энэ ажлыг үе шаттай оновчтой зохион байгуулах практик
зорилт тулгарч байна.
Энэ хүрээнд иргэдэд хамгийн ойр байдаг аймаг, нийслэл, сум, дүүрэг, баг,
хорооны түвшинд төрийн үйлчилгээний өргөн хүрээтэй мэдээллийн санг бий
болгох, интернэт дээр суурилсан төрийн ямар төрлийн үйлчилгээг ямар түвшинд
электрон хэлбэрээр үзүүлж байх зэрэг чиглэлээр төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх
шаардлага эхний ээлжинд тавигддаг байна. Өөрөөр хэлбэл электрон хэлбэрээр
төрөөс үзүүлдэг үндсэн үйлчилгээг тодорхойлж энэ чиглэлд хөрөнгө хүчийг
төвлөрүүлэх хэрэгтэй гэсэн юм. Мнай улсад электрон гааль байгуулж, гаалийн
бүрдүүлэлтийн үйлчилгээг электрон хэлбэрээр хийдэг болсон нь энэ талын бодит
жишээ болж байна.
Е. Электрон засгийн газрын мэдээллийн сүлжээ
Төрийн удирдлагын мэдээллийн сүлжээ бий болгох асуудал нь төрийн
удирдлагын мэдээллийн тогтолцооны нэн чухал бүрэлдхүүн хэсэг юм.
Засгийн газраас Төрийн албаны төрөл салбар бүрт Мэдээллийн төрөлжсөн
санг хөгжүүлэх үүднээс сүлжээ байгуулах асуудлыг шийдвэрлэх талаар багагүй
хүчин чармайлт гаргаж ирсэн байна. Ингэснээр манай улсад зарим салбарт
мэдээллийн төрөлжсөн сүлжээ бий болж хөгжиж байна. Тухайлбал :
Төрөлжсөн, төлөвшсөн мэдээллийн сүлжээнүүд:
• Улсын статистикийн мэдээллийн сүлжээ
• Байгаль орчны мэдээллийн сүлжээ

15. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
15
• Боловсролын мэдээллийн сүлжээ
• Шинжлэх ухааны мэдээллийн сүлжээ
• Эрүүл мэндийн мэдээллийн сүлжээ
• Банкны мэдээллийн сүлжээ
• Иргэний бүртгэл мэдээллийн сүлжээ
• Гаалийн мэдээллийн сүлжээ
• Татварын мэдээллийн сүлжээ
• Үнэт цаасн мэдээллийн сүлжээ гэх мэт
Төлөвших шатандаа байгаа мэдээллийн сүлжээ:
• Улсын Их хурлын мэдээллийн сүлжээ
• Засгийн газрын мэдээллийн сүлжээ/ төрийн удирдлагын мэдээллийн
нэгдсэн сүлжээний үндэс болох/
• Хуулийн мэдээллийн сүлжээ гэх мэт
Ажиглалт судалгаанаас үзэхэд дээр дурьдсан мэдээллийг сүлжээнүүдийг
зөвхөн явцуу салбарын хүрээнд байлгах сонирхол давамгайлснаас хоорондоо
тусгаарлагдсан бие даасан мэдээллийн сүлжээнүүд бий болжээ гэж үзэж болохоор
байна. Мэдээллийн сүлжээний бүтэц, зохион байгуулалт, загвар, салбар
хоорондын болон хэрэглэгчидтэй харилцах харилцааны зарчим, стандарт
цэгцрээгүй байна. иймээс төрийн удирдалгын мэдээллийн сүлжээний нэгдмэл
орчин төрийн удирдлагын мэдээллийн тогтолцооны хувьд ч бүрэлдээгүй гэж хэлэх
бүрэн үндэстэй байна.
Төрийн удирдлагын мэдээллийг тус улсын нийтийн хэрэглээний цахилгаан,
шуудан холбооны суурь болон Засгийн газрын холбоо /төрийн холбоо/-ны
сүлжээгээр дамжуулах боломжтой юм. Одоогоор төрийн удирдлагын мэдээллийг
нийтийн хэрэглээний болон төрийн шуудангаар солилцож байна. Энэ нь мэдээлэл
шуурхай солилцох боловсруулах шаардлагаас хол хоцрогдоод байна. Телескийн
холбоо телефакс, электрон шуудангаар халагдаж, интернэт үүрэн телефон
шинээр нэвтэрч байна. Сүүлийн үед бүх аймгийн төв өндөр хурдны шилэн
кабелиар төвтэй холбогдсон учир төрийн захиргааны төв болон нутгийн
захиргааны байгууллага хоорондын сүлжээг холбож шуурхай мэдээлэл солилцох
боломж нээгдээд байна. Гэвч одоогоор төр засгийн мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоо
сүлжээ бүрэн зохион байгуулагдаагүй, мэдээлэл харилцах техникийн нөхцөл,
стандарт бий болоогүй зэрэг шалтгаанаар мэдээлэл солилцох боломж
хязгаарлагдмал байна.
Электрон засгийн газрыг байгууллахын тулд Засгийн газрын хэрэг эрхлэх
газар, МХХТГ, Төрийн холбооны газар хамтран төрийн төв байгууллагуудын
мэдээллийн нэгдсэн сүлжээг нэгэн толгой компьютерт нэгтгэн аймаг, нийслэлийн
засаг даргын тамгын газруудтай өндөр хурдны шилэн кабелиар холбох замаар
төрийн мэдээллийн нэгдсэн сүлжээг иж бүрэн бий болгох хэрэгтэй.
Электрон засгийн газрын төрийн удирдлагын мэдээллийн тогтолцооны эрхэм
зорилго нь Засгийн газрын ажлын албанаас Ерөнхий сайд, Засгийн газрын
танхимд, улмаар Улсын их хурал, Ерөнхийлөгч, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлд
электрон хэлбэрээр үйлчлэх замаар төрийн бодлого боловсруулах, хэрэгжүүлэх
үйл хэрэгт иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх эргэх холбоог төлөвшүүлэх, төрийн хар
хайрцагны бодлоготой холбогдсон үнэн зөв, цаг үеэ алдаагүй мэдээллээр

16. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
16
хэрэглэгчдийг хангах, иргэдэд төрийн үйлчилгээ үзүүлэхэд туслах таатай
нөхцөлийг бүрдүүлэх явдал юм.
Төрийн удирдлагын мэдээллийн сүлжээг Засгийн газрын мэдээллийн нэгдсэн
сүлжээний хүрээнд төрийн эрх мэдлийг хэрэгжүүлэгч байгууллагуудын ажлын алба
юуны өмнө УИХ, Ерөнхийлөгч, Засгийн газар, Улсын дээд шүүхийн ажлын албаны
мэдээллийн дотоод сүлжээтэй нягт уялдуулан холбосноор төрийн дээд
удирдлагын мэдээллийн сүлжээ нэгдмэл уялдаатайгаар зохион байгуулагдана гэж
үзэж байна.
Төрийн удирдлагын мэдээллийн сан үүсгэх програм хангамж нь ирээдүйн
шаардлагыг бодолцсон байх шаардлагатай. Төрийн удирдлагын мэдээллийн
тогтолцоон нь бүтэц, үйл ажиллагааны зохион байгуулалтын хувьд нэгдмэл байх
ёстой. Энэ нэгдлийг хангах үндэс нь тэдгээрийн программ хангамж юм. Төрийн
удирдлагын мэдээллийн тогтолцооны программ хангамж нь дараахь нөхцөлүүдийг
хангасан байх ёстой:
1. Орчны өөрчлөлтөд зохицон хөгжих бололцоотой байх
2. Олон хэрэглэгчтэй харицах бололцоотой байх
3. Хуримтлагдсан мэдээлэл нь олон зорилгоор ашиглах бололцоотой байх
4. Программын хэрэгсэл нь мэргэжлийн програм зохиогчоос гадна ердийн
хэрэглэгч ашиглах боломжтой байх
5. Гадаад орчинтой холбогдох бололцоотой байх
6. Хэрэглэгчдийг мэдээллийн баазад хандах эрхээр нь ангилах боломжтой
байх
7. Эрх өгөгдсөн тохиолдолд системийн дурын дэд системээс мэдээллийн
баазад хандах бололцоотой байх
8. Мэдээллийг нууцлах боломжтой байх
Төрийн удирдлагын мэдээллийн сүлжээнд дор дурьдсан шаардлага
тавигдана:
1. Мэдээллийн технологийн хөгжлийн чиг хандлагад нийлэмжтэй бүтэцтэй,
нээлттэй систем байх
2. Цахилгаан холбооны болон компьютерийн техникийн олон улсын
стандартыг хангасан байх
3. Системийн найдвартай ажиллагаа, мэдээллийн нууцлалтын шаардлагыг
хангасан байх
Төрийн удирдлагын мэдээллийн сүлжээний тоног төхөөрөмж, программ
хангамж нь хоорондоо уялдан зохицох ёстой бөгөөд энэн нөхцөл сүлжээний
архитектороор хангагдана. Сүлжэээний архитекторыг олон улсын стандартаар
байгуулах шаардлагатай.
Төрийн удирдлагын мэдээллийн сүлжээнд төрийн эрх мэдлийг хэрэгжүүлэх
дээд байгууллагуудын ажлын албад төрийн захиргааны төв байгууллага, аймаг
нийслэлийн Засаг даргын тамгын газрын мэдээллийн сүлжээнүүд хамаарагдана
гэж тооцож байна. Одоогийн нөхцөлд богино хугацаанд хэрэгжүүлэх боломжтой
мэдээллийн системийн нэг нь электрон шуудангийн систем юм. Сүлжээний цөм нь
электрон шуудангийн толгой компьютер ба бусад төхөөрөмжүүд байх болно. Энэ
нь мэдээллийн нууцлал, мэдээллийн сангийн удирдлага, түүнийг баяжуулах ажлыг
хариуцна.

17. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
17
Төрийн удирдлагын мэдээллийн тогтолцоонд мэдээллийн технологийн
хөгжлийн хандлагыг тусгасан амьдрах чадвартай тогтолцоо байх шаардлагын
үүднээс дараахь техникийн болон үйлчилгээний боломжуудтай байх
шаардлагатай юм. Үүнд:
1. Системийн бүтцийг тухайн нөхцөлд тохируулан өөрчлөх
2. Илгээмжийг нэг буюу хэд хэдэн хаягаар илгээх, дамжуулан илгээх
3. Илгээмжийг электрон шуудангийн хаягаар болон хэрэглэгчийн телефоны
дугаараар илгээх
4. Илгээмжийг найдвартай дамжуулах хэгэсэлтэй байх /давтан илгээх, шалгах/
5. Төрөл бүрийн файл хавсаргах
6. Цагийн хуваарийн дагуу мэдээлэл дамжуулах, хүлээн авах
7. Ирсэн илгээмжийг бусад программ руу шилжүүлэх
8. Илгээмжийг хаягаар нь хянан дамжуулан өнгөрөөх
9. Илгээмжүүдийг тодорхой нөхцөлөөр ангилах, устгах, архивлах
10.Илгээмжээс шууд хэвлэх
11.Задалсан илгээмжийг засварлах, хянах
12.Илгээмжүүдээр мэдээллийн санг үүсгэж ашиглах
13.Нууцлалтын хангалттай түвшинг хангах
14.Гадаад системүүдтэй хамтран ажиллах зэрэг боломжтой байх.
Төрийн удирдлагын мэдээллийн сүлжээний мэдээлэл солилцох чадавхи
нийтийн хэрэглээний суурь сүлжээний боломжоор хязгаарлагдах учир энэ
сүлжээний хөгжлийн стратеги, техникийн шийдлийн бодлого нь одоогийн
сүлжээний хүрээнд шинэчлэн өргөжүүлэх, шатчилан хөгжүүлэх зарчимд
үндэслэгдэн шийдвэрлэгдэнэ гэж үзэж байна.
Төрийн удирдлагын мэдээллийн сүлжээг төрийн холбоог шинэчлэх төсөлтэй
уялдуулан одоогийн бий болсон цахилгаан холбооны суурь сүлжээгээр зохион
байгуулах нь өртөг зардлыг хямдруулах, хугацаа хожих боломж бүрдүүлнэ.
Ё. Электрон засгийн газар дахь төрийн үйлчилгээ
Электрон засгийн газар дахь төрийн үйлчилгээний хамгийн чухал хэсэг нь
иргэдэд төрийн мэдээлэл, үйлчилгээ хүргэх аргыг хялбарчлах явдал юм. Энэ
хүрээнд интернэт болон бусад технологийг ашиглан улс орон даяар нийгэм, эдийн
засгийн бүх салбарт төрийн үйлчилгээг хүргэх үйл ажиллагааг дэмжин урамшуулах
хэрэгтэй болно. Үүнтэй холбогдуулан дор дурьдсан арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх
шаардлага тавигдана:
• Интернэт дэх төрийн мэдээлэл, үйлчилгээг нэмэгдүүлж, интерактив үйлчилгээг
нэмэгдүүлэх
• Төрийн байгууллагуудын нэгдсэн Веб хуудсуудыг шинэчлэн байнга баяжуулах
ажлаа үргэлжлүүлэх
• Яам төрийн бусад албан газар Засгийн газрын агентлаг, аймаг, нийслэл, сум,
дүүргийн Засаг даргын тамгын газрын веб хуудас нээж, иргэдэд мэдээллээр
үйлчлэхэд нь тусламж дэмжлэг үзүүлэх
• Засгийн газраас интернэтээр дамжуулан иргэдэд үйлчилгээг хүргэх ажлыг
дэмжих

18. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
18
• Монгол улсын Засгийн газрын хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн электрон
мэдээлэл солилцоо, хэрэглээний стандарт тогтоох / уг стандарт нь бизнэсээс
бизнэст, электрон үйлчилгээг явуулахад нэн тохиромжтой байлгах үүднээс
олон улсын стандартчлалын байгууллага /ISO/-ын болон бусад олон улсын
стандартыг туршиж ашиглах/
• Төрөөс интернэтээр үзүүлж буй электрон үйлчилгээний талаархи олон нийт
төрийн албан хаагчдын мэдлэг боловсролыг дээшлүүлэх чиглэлээр дор
дурьдсан арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх шаардлага тавигдана:
• Мэдээлэл холбооны технологийн хэрэглээний талаар сурталчилгаа, сургалтын
ажлыг тусгай хөтөлбөрийн дагуу төрийн болон төрийн бус байгууллага, хувийн
хэвшлийнхний оролцоотойгоор зохион явуулах
• Олон нийтэд интернээр үзүүлэх үйлчилгээг дэмжих зорилгоор Засгийн газрын
шийдвэр гаргагчид, төрийн албан хаагчид төрийн бус байгууллагын
удирдлагуудад мэдээлэл холбооны технологийн хэрэглээний тухай мэдээлэл
хийж ойлголт өгөх
• Төрийн албан хаагчдыг интернэт ашиглахад урамшуулах хөшүүрэг бий болгох
• Засгийн газрын бүх шатны байгууллага лиценз зөвшөөрлийн татвар
хураамжийн зэрэг төрийн үйлчилгээний холбогдох бичиг баримтыг түргэн
хялбар хүргэх, ашиглах боломжтой болгох үйл ажиллагааг урамшуулан дэмжих
хөшүүрэг бий болгох
• Төрийн албан хаагчдад интернэт болон интранет, бусад мэдээллийн
технологийн ач холбогдлыг ухуулан таниулах
• Төрийн техникийн ажилтан, аалбан хаагчдыг сүлжээний технолгои болон
холбогдох хэрэглээнд сургах
Төрийн үйлчилгээний зарим төрлийг интернэтээр дамжуулан хүргэхийн тулд
зохих аргачлал стандарт боловсруулах замаар үйлчилгээг хэрэглэгчдэд
интернэтээр дамжуулан хүргэх хэрэгтэй болно. Үүнтэй холбогдуулан дор дурьдсан
арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх шаардлага тавигдана:
• Төрийн мэдээллийг веб хуудсанд оруулах
• Төрийн мэдээллийн нэгдсэн сүлжээ байгуулах санал, зөвлөмжийг хэрэгжүүлэх
• Интернэт дахь интерактив мэдээллийн хэрэглээг шалгаж тогтоох
• Засгийн газрын болон төрийн бус хэрэглэгчдийг сонгож тогтоох
• Төрийн мэдээллийн сүлжээний төслийг хэрэгжүүлэх
Иргэдийг мэдээллийн сүлжээ болон интернэтээр дамжуулан төрийн алба,
төрийн албан хаагчидтай холбохын тулд иргэдийг УИХ-ын гишүүд, Ерөнхийлөгч,
Ерөнхий сайд Засгийн газрын гишүүд, шийдвэр гаргагчид төрийн албан хаагчидтай
шууд харьцах боломж бүрдүүлж, нийтэд зориулсан мэдээ, мэдээлэл үйлчилгээг
хялбаршуулах зорилгоор дор дурьдсан арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх
шаардлагатай байна:
• Улс төрчдийг компьютер, интернэт болон интранэт сүлжээний горимд
ажилладаг болгох
• УИХ-ын гишүүд, Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүдийг өөрийн
веб хуудастай болоход нь туслах
• Улс төрчид, бодлого боловсруулагчдыг иргэдтэй онлайн ярилцлага, асуулт
хариулт шууд явуулах, чатлах боломжоор хангах
• Олон нийтийн оролцоо шаардахтөрийн мэдээлэл үйлчилгээг интернэт дэхь вэб
хуудсаар дамжуулах

19. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
19
• Төрийн мэдээлэл үйлчилгээ хүргэх зориулалттай компьютерийн төв, иргэдэд
мэдээллээр үйлчлэх төв, интернэтийн төв зэргийг байгуулж хөгжүүлэх
• Одоо ажиллаж байгаа иргэдэд мэдээллээр үйлчлэх төв, интернэтийн төв, кибер
аймаг зэрэгт мониторингийн үнэлгээ хийх
• Шаардлагай өөрчлөлт, шинэчлэлийг хэрэгжүүлэж, интернэт дэх төрийн
үйлчилгээг өргөтгөх зэрэг юм.
Электрон засгийн газрын үе шатуудтай холбогдуулан ойрын үед хийвэл зохих
дараахи ажлууд байна гэж үзэж байна. Үүнд:
Нэгдүгээр үе шатанд:
• Юуны өмнө үе шаттайгаар цаашид дэлгэрүүлэх боломжтой, онлайнаар
мэдээлэл түгээх нэгдмэл стратегийг боловсруулах
• Монгол хэл дээр хүмүүсийн өдөр тутмын амьдралд хэрэгцээтэй мэдээллийг
электрон хэлбэрээр түгээх, үүний зэрэгцээ монгол үсгийн фонт стандартыг
мөрдүүлэх
• Засгийн газрын агентлагуудад заавал мэдээлэх мэдээллийн жагсаалтыг
баталж өгөх
• Мэдээлэл түгээх портал, вэб сайтын дизайн боловсруулах, байнгын ажиллагааг
хангах хүний нөөц, текникийн боломж бүрдүүлэх
• Интернэтийн хурдыг нэмэгдүүлэх, интернэтийн харилцан холболтын төвүүдийг
дэмжиж ажиллуулах
• Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, авилгалыг бууруулах, эдийн засгийн
өсөлтөд чиглэгсэн мэдээллийн агуулга талд их анхаарах
Хоёрдугаар үе шатанд:
• Найдвартай ажиллагаа, өндөр хурдны мэдээллийн сүлжээ байгуулах
• Харилцах мэдээллийн ойлгомжтой, товч тодорхой байдлыг хангах
• Бүх нийтийн компьютер, интернэтийн боловсролыг нэмэгдүүлэх
• Иргэдийн чөлөөтэй ажиллах мэдээллийн төвүүдийг байгуулах, одоогийн байгаа
интернэт кафе төвүүдийг дэмжих
• Хэвлэл мэдээллийн уламжлалт хэлбэрүүд: хэвлэл, КаТВ, радио, телевиз, FM-
үүдийг интерактив, онлайн хэлбэрээр ажиллуулах боломжийг бүрдүүлэх
• Иргэдийн идэвх оролцоог нэмэгдүүлэх
зэрэг асуудлууд юм.
Электрон засаглалын талаар гадаад орны зарим жишээг авч үзье.
1. Япон улсын засгийн газар 2001 онд батлагдсан Мэдээллийн технологийн
хуулийн дагуу e-Japan төслийг хэрэгжүүлж байгаа ба гол зорилго нь Япон улсыг
2005 он гэхэд дэлхийд тэргүүлэх электрон засаглалтай орон болгох явдал юм. Энэ
төслийг электрон засгийн газар, электрон орон нутгийн засаг захиргаа гэсэн хоёр
үе шаттайгаар явуулж байна. Төсөлд өндөр хурдтай интернэтийн сүлжээ
бүрдүүлэх, электрон худалдаа, онлайн сургалт, нийгмийн хамгаалал, аюулгүй
байдлын асуудал гэх мэт олон асуудлууд хамрагдаж байна. Одоогийн байдлаар
мужуудыг холбосон “мэдээллийн хурдны зам” гэж нэрлэгдэх өндөр хурдны сүлжээ
байгуулах ажиллагаа дуусвар болж хот, орон нутгийн хэмжээнд дотоод сүлжээгээр
хангах ажиллагаа эхлээд байгаа бөгөөд тухайн сүлжээ тавигдаж дуусмагц
программ хангамжийн боловсруулалтын асуудал дараагийн шатны зорилт болон
тавигдах юм байна.

20. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
20
2. Электрон засгийн газрыг амьдралд хэрэгжүүлсэнээр олон давуу талтай
болох бөгөөд заримаас нь дурдвал:
• иргэдэд төрийн үйлчилгээ илүү ойр дөт болох
• төр засгийн байгууллагын үйл ажиллагааны үр дүн, ажлын хариуцлагыг
нэмэгдүүлэх
• төр захиргааны байгууллагууд дээрх цаасан мэдээллийн урсгал багасаж
хөрөнгө хүч, цаг хугацаа хэмнэх бөгөөд төр засгийн байгууллагууд хоорондоо
мэдээллийн сүлжээнд холбогдсоноор тэдгээрийн vйл ажиллагаа нэгдмэл болох
• хүнд суртал, хээл хахууль арилах гэх мэт.
Япон улсын хувьд муж, хот, орон нутгийн захиргаануудад автоматжуулсан
мэдээллийн систем бүрдүүлэх ажиллагаа амжилттай хийгдэж байна. Мужуудын
засаг захиргаа, яам тамгын газруудад нэг ажилтан нэг компьютертэй ажиллах
бололцоо бүрдсэн байна. Пүүс компаниудын хувьд мэдээллийн технологийг
нэвтрүүлэх асуудал хурдацтай явагдаж байгаа боловч энэ асуудал айл өрхүүдийн
хэмжээнд ихээхэн бэрхшээлтэй байгаа асуудлуудын нэг байсаар байна. Электрон
засаглалын хүрээнд Япон улсад одоогоор хийгдээд байгаа ажлаас танилцуулбал:
1. Иргэдээс ирсэн өргөдөл хүсэлтийг электрон байдлаар авч шийдвэрлэх
2003 оноос эхлэн засгийн газрын агентлагууд болон орон нутгийн засаг
захиргааны бүх байгууллагууд иргэдийн өргөдөл, санал хүсэлтийг электрон
байдлаар хүлээн авч шийдвэрлэх болно гэсэн зорилтын хvрээнд зарим орон
нутгийн засаг захиргааны байгууллагууд дээр уг ажиллагаа хэрэгжиж эхлээд
амжилттай явж байна. Зарим мужуудад иргэдийн vнэмлэх, гэрчилгээ олгох,
иргэдийн шилжих хөдөлгөөний хаягийн бvртгэлийг солих өргөдөл хvлээн авах
шийдвэрлэх ажиллагаа электрон байдлаар хийгдэж байгаа бөгөөд паспорт авах,
тэтгэвэрт гарсны гэрчилгээ авах процедурыг электрон байдлаар гvйцэтгэх асуудал
судалгааны шатандаа явж байна. Хэдийгээр хэрэгжиж эхлээд байгаа ажил
амжилттай байгаа ч энэ процедур иргэн бvр дээр дахин дахин давтагддаггvй
ажиллагаа учраас иргэд электронжуулсан мэдээллийн системийн үр шимийг
ойлгож мэдрэхэд бэрхшээлтэй байна.
2. Электрон сонгууль Электрон сонгуулийн процесс нь иргэдэд
электронжуулсан мэдээллийн системийн үр ашгийг илүү тодотгож өгөх юм. Япон
улс 2002 оны 2 сард электрон сонгуулийн хуулийг баталсанаар сонгуулийг
электрон байдлаар өгөх бололцоо бүрджээ. Энэ хуулийн хvрээнд Окаяма мужийн
Нийми хотын дарга, иргэдийн төлөөлөгчдийн даргын сонгууль электрон байдлаар
явагдсан байна.
Энэ сонгуулийн санал хураах, нэгтгэн дүгнэх ажиллагаа ердөө 25 минутад
явагджээ. Энэ утгаараа электронжуулсан мэдээллийн системийн тусламжтайгаар
сонгуулийн ажиллагаатай холбоотой маш их цаг, хөрөнгө мөнгийг хэмнэж чадсан
байна. Одоогийн байдлаар сонгуулийн хороонд очиж өгөх чадваргvй иргэд болон
сонгуулийн үеэр эзгvй байх иргэд электрон байдлаар сонгууль өгөх боломж
хараахан бүрдээгvй байгаа ч гэсэн ирээдүйд иргэд сонгуулийн өдөр хаана ч
байсан ойролцоох сонгуулийн хороонд очин электрон байдлаар сонгууль өгөх,
эсвэл гэрээсээ ажил дээрээсээ интернэтээр саналаа өгөх бололцоо бүрдэнэ гэж
үзэж байна. Хэрвээ ийм бололцоо бүрдэж чадвал иргэдийн сонгуульд хандах
хандлага өөрчлөгдөж, улс төр ба төр засагт хандах иргэдийн оролцоо идэвхижих
юм гэж үзэж байна.

21. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ
21
3. Нээлттэй санал хүлээн авах Дээрхи утгаараа төр засгийн байгууллагууд
интернэтэд тулгуурласан иргэд, олон нийтийн санаа бодлыг цуглуулах, төлөвлөгөө
хөтөлбөр хууль тогтоох ажиллагаан дээр иргэдийн санал хүсэлтийг чөлөөтэй
хүлээн авах бололцоог бүрдvvлсэн интернэт мэдээллийн системийг бүрдvvлэх
ажлыг эхлээд байна. Иргэд болон төр засгийн хоорондох шууд харилцан хамаарал
бүхий тогтолцоо цаашид улам хөгжиж боловсронгуй болно гэж үзэж байна.
4. Электрон тендер Засгийн газар, төр засгийн байгууллагууд тендерийг зарлах,
тендэрт оролцогч компани, аж ахуйн нэгжийн өргөдлийг хүлээн авах, шалгаруулах
ажиллагааг электрон байдлаар хийж эхлээд байна. Одоогийн байдлаар хэд хэдэн
хотууд амьдралд хэрэгжүүлээд байна. Хэдийгээр электрон тендерийг хийснээр
тендерийг тойрсон маргаантай, хэл амтай асуудлыг бүрэн шийдвэрлэж чадахгүй ч
хувийн шинж чанартай тендер шалгаруулах ажиллагаа зогсож, тендерийн
ажиллагаа нээлттэй болсноор тендерт оролцох пүүс компаны тоо нэмэгдэж зах
зээлийн өрсөлдөөн явагдсанаар төндерийн үнийг бууруулахад бага боловч
нөлөөлөх болно гэж үзэж байна.
5. Эрvvл мэндийн салбарын электронжуулсан мэдээллийн систем Эрүүл
мэндийн салбарт электронжуулсан мэдээллийн систем бүрдүүлэх ажил
судалгааны шатанд байгаа бөгөөд Тохоку-ийн анагаах ухааны их сургууль энэ
системийг хэрэгжүүлж эхлэн туршилтын шатандаа байна. Эрүүл мэндийн салбарт
электронжуулсан мэдээллийн систем бүрдсэнээр иргэдэд эрүүл мэндийн
үйлчилгээ илүү ойр дөт болох юм. Тухайлбал иргэд гэрээсээ интэрнэт юмуу гар
утаснаасаа тухайн системд холбогдож эрүүл мэндийн зөвлөгөө авах, өөрт
хэрэгтэй үнэн зөв мэдээллийг түргэн шуурхай авах, хэрэгцээт эмнэлэгээ хайж олох,
тухайн системээр дамжуулан эмч дуудах, гар утаснаасаа өрхийн эмчтэйгээ холбоо
тогтоох, үзүүлэх, захиалга өгөх, хуваариа авах зэрэг олон боломжийг олгох юм
байна.
6. Электрон хот Хотын зам харилцаа, галт тэрэг, автобусны маршрут,
үйлчилгээний газрууд, түүх дурсгалт газар гэх мэт бүх мэдээллийг иргэд болон
гадаадын иргэд, жуулчдад түргэн шуурхай нээлттэй хүргэх зориулалттай
мэдээллийн нэгдсэн систем хийгдэж байна.
7. Электрон такси Электрон хотын мэдээллийн систем бүрдvvлэхтэй холбоотой
иргэдэд электрон таксины үйлчилгээг санал болгохоор ажиллаж байна. Одоогийн
таксинуудад ажиллаж буй газар зүйн мэдээллийн системийг улам боловсронгуй
болгож, иргэд гар утаснаасаа интернэтэд холбогдон такси дуудах боломж олдохын
дээр төлбөрийг мөнгөн хэлбэрээр биш машинд байгаа тусгай хэрэгслийн дагуу
электрон байдлаар төлөх юм байна. Мөн энэ үйлчилгээ нэвтэрснээр одоо байгаа
километрийн 650 иен гэсэн тариф хямдарч хотоос зайдуу газар 300 иен, хотын
төвд хүн олон цугларсан газруудад 100 иен болтлоо буурах юм байна. Мөн тухайн
таксинд ажиллаж газарзүйн мэдээллийн систем нь газарзүйн болон замын
хөдөлгөөнтэй холбоотой бүх мэдээллийг зааварчлах чадвартай юм байна.
Хоёр. Электрон Засаглалыг хөгжүүлэх цаашдын зорилт
Дээрх нөхцөл байдалд дүгнэлт хийж, Электрон засгийн газар байгуулахад
төрийн зүгээс баримтлах бодлого, зохицуулалтын талаархи чиглэл, цаашид хийх
ажлыг дараахи байдлаар тодорхойлж байна. Үүнд: