for students

1. Сэдэв: Зардлын бүртгэлийн мөн чанар
агуулга
Зардлын нягтлан бодох
бүртгэл лекц1
МУИС-ийн Завхан Сургууль, НББ-ийн
багш Д.Эрдэнэсоёл
erdenesoyol@num.edu.mn

2. Агуулга
Зардлын бүртгэлийн тухай ойлголт, түүний бүртгэл
санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлтэй уялдах
байдал, Бизнесийн удирдлагад гүйцэтгэх үүрэг,
мэдээлэл хэрэглэгчид ба мэдээллийн хэрэглээний
чиглэл.

3. www.islide.cc
Зардлын бүртгэлийн тухай ойлголт, түүний бүртгэл санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлтэй уялдах байдал,
Бизнесийн удирдлагад гүйцэтгэх үүрэг, мэдээлэл хэрэглэгчид ба мэдээллийн хэрэглээний чиглэл.
а/ Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний өртөг тооцоход
б/ Зорилгоо тодорхойлж урт, богино
хугацааны үйл ажиллагааг төлөвлөх. болон
шийдвэр гаргахад
в/ Үйл ажиллагааны гүйцэтгэлийг
төлөвлөгөөтэй нь харьцуулан хянах,
гүйцэтгэлийг үнэлэх зэрэгт ашиглана.
Бизнесийн байгууллага нягтлан бодох бүртгэлийн мэдээллийг дараах зүйлд
ашигладаг. Үүнд:

4. www.islide.cc 4
Гадны мэдээлэл хэрэглэгчид нь өөрсдийн
шаардлагатай мэдээллийг санхүүгийн тайлан / баланс,
үйл ажиллагааны үр дүнгийн тайлан , өмчийн
өөрчлөлтийн тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан/ -гаас
харахаас гадна тухайн байгууллагын төлбөрийн чадвар,
үйл ажиллагааны үр дүн, үр ашиг санхүүгийн байдалд
үнэлэлт дүгнэлт өгнө. Санхүүгийн бүртгэлээр гарч
байгаа тайлан нь гадны мэдээлэл хэрэглэгчдийг
шаардлагатай мэдээллээр хангаж байхын тулд
Олон улсын бүртгэлийн стандартад нийцсэн
Хөндлөнгийн хяналтын байгууллагаар баталгаажсан
байх хэрэгтэй.
Санхүүгийн бүртгэл нь гадаад хэрэглэгчдийг байгууллагын үйл ажиллагааны үр дүн, ба
санхүүгийн байдлын талаарх мэдээллээр хангах зорилготой юм.
Зардлын бүртгэлийн тухай ойлголт, түүний бүртгэл санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлтэй уялдах байдал,
Бизнесийн удирдлагад гүйцэтгэх үүрэг, мэдээлэл хэрэглэгчид ба мэдээллийн хэрэглээний чиглэл.

5. www.islide.cc 5
Зардлын мэдээлэл нь аж ахуйн нэгж байгууллагын
үйл ажиллагааны үр дүнг илэрхийлэх чухал
мэдээлэл байдаг. Иймд зардлын бүртгэлээр гарч
байгаа мэдээлэл нь санхүүгийн болон удирдлагын
бүртгэлийг мэдээллээр хангадаг.
Зардлын бүртгэлийн гол зорилго нь өртөг, зардал тооцох, төлөвлөх,
гүйцэтгэлийг үнэлж, түүнд хяналт тавихтай холбоотой мэдээллээр
дотоод хэрэглэгчдийг мэдээллээр хангахад чиглэнэ.
Зардлын бүртгэлийн тухай ойлголт, түүний бүртгэл санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлтэй уялдах байдал,
Бизнесийн удирдлагад гүйцэтгэх үүрэг, мэдээлэл хэрэглэгчид ба мэдээллийн хэрэглээний чиглэл.

6. www.islide.cc 6
Зардлын бүртэл нь санхүүгийн бүртгэлтэй дараах
байдлаар холбогддог.
а/ Орлогын тайланд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний
өртөг, буюу борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг,
борлуулалтын болон удирдлагын зардал зэрэг
үзүүлэлтүүдтусгагддаг.
б/ Бараа материал болох түүхий эд материал,
дуусаагүй үйлдвэрлэл, бэлэн бүтээгдэхүүн гэсэн 3
дансны үлдэгдэл өртгөөрөө балансад тусгагддаг.
Зардлын бүртгэлийн тухай ойлголт, түүний бүртгэл санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлтэй уялдах байдал,
Бизнесийн удирдлагад гүйцэтгэх үүрэг, мэдээлэл хэрэглэгчид ба мэдээллийн хэрэглээний чиглэл.

7. www.islide.cc 7
Зардлын бүртгэлээр дараах зүйлсийг судална.
1.Зардал:
• Зардлын ангилал
• Зардлыг хуримтлуулан бүртгэх арга зүй
Зардлын бүртгэлийн тухай ойлголт, түүний бүртгэл санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлтэй уялдах байдал,
Бизнесийн удирдлагад гүйцэтгэх үүрэг, мэдээлэл хэрэглэгчид ба мэдээллийн хэрэглээний чиглэл.
2.Өртөг:
• Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн, үзүүлсэн ажил үйлчилгээний өртгийг тодорхойлох аргах зүй,
түүний хувилбарууд
• Үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардлыг хуримтлуулан хуваарилах
• Үйлчилгээний нэгжийн зардлыг тооцож хуваарилах
• Өртөг зардлын хэмнэлт, хэтрэлтийг тодорхойлон шинжилж, шалтгааныг нь илрүүлэх,
холбогдох шийдвэр гаргах
• Стандарт зардлаар өртөг тооцож байгаа нөхцөлд зардлын хэлбэлзлийг тодорхойлж,
бүртгэх зэргийг судална.

8. www.islide.cc 8
• Удирдлагын бүртгэл гэдэг нь удирдлага байгууллагынхаа
үйл ажиллагааг төлөвлөх, үнэлэх, хянахтай холбоотойгоор
санхүүгийн мэдээллийгг тодорхойлох, хэмжих,
хуримтлуулах, шинжлэх , боловсруулах, ангилах,
дамжуулах процесс юм. Удирдлагын бүртгэлийн судлах
зүйл төсөв, төлөвлөгөө боловсруулах, Шинжилгээ хийх, урт
богино хугацааны үйл ажиллагааны шийдвэр гаргах
зэрэгийг судална.
Зардлын бүртгэлийн тухай ойлголт, түүний бүртгэл санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлтэй уялдах байдал,
Бизнесийн удирдлагад гүйцэтгэх үүрэг, мэдээлэл хэрэглэгчид ба мэдээллийн хэрэглээний чиглэл.

9. www.islide.cc 9
Удирдлагын бүртгэлийн санхүүгийн бүртгэлээс ялгарах зүйлс:
• Удирдлагын бүртгэлийн мэдээлэл нь менежерүүдэд зориулагдсан байдаг.
• Удирдлагын бүртгэл нь ирээдүйд анхаарлаа хандуулдаг.
• Удирдлагычн бүртгэл нь мэдээллийн хоорондын хамаарал ба уян хатан шинжийг онцолдог.
• Удирдлагын бүртгэл нь нарийн тодорхой байдал, мөнгөн өгөгдлийг онцолж үздэггүй
• Удирдлагын бүртгэл нь байгууллагыг хэсэгчилж авч үздэг.
• Удирдлагын бүртгэл нь бусад мэдээллүүдээс их хамаардаг / эдийн засаг, санхүү, статистик, үйл ажиллагааны судалгаа,
байгууллагын зан төлөв гм/.
• Удирдлагын бүртгэл нь нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн бүртгэлийн зарчмаар зохицуулагддаггүй.
• Удирдлагын бүртгэл нь заавал байх ёстой зүйл биш
Удирдлагын болон санхүүгийн бүртгэлийн ижил төстэй шинж.
1. УБ, СБ хоёулаа бүртгэлийн мэдээллийн систем дээр тулгуурладаг
2. УБ, СБ хоёулаа удирдах ажилтаны үүрэг хариуцлагаас их хамаардаг.
Ингэхдээ санхүүгийн бүртгэл нь бүхэл бүтэн байгууллагын хувьд нь харин
удирдлагын бүртгэл нь хэгэс нэгжүүдийн үүрэг хариуцлагатай холбоотой.
Зардлын бүртгэлийн тухай ойлголт, түүний бүртгэл санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлтэй уялдах байдал,
Бизнесийн удирдлагад гүйцэтгэх үүрэг, мэдээлэл хэрэглэгчид ба мэдээллийн хэрэглээний чиглэл.

10. www.islide.cc 10
• Үйлдвэрлэлийг удирдаж хяналт тавьдаг мастер нараас
бүрдсэн үйл ажиллагааны удирдлагын бүлэг
• Цех, тасаг, хэсэг, салбарын менежерүүдээс бүрдсэн дунд
шатны удирдлагын бүлэг
• Захирал, дэд захирал, санхүү,НББ, маркетинг, үйлдвэрлэл,
хүний нөөц зэрэг янз бүрийн үүргийг хариуцах гүйцэтгэх
удирдлагын бүлэг.
Гүйцэтгэх удирдлага урт хугацааны, дунд шатны удирдлага
дунд хугацааны, үйл ажиллагааны удирдлага богино
хугацааны шийдвэр гаргахад оролцдог. ,
Зардлын бүртгэлийн тухай ойлголт, түүний бүртгэл санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлтэй уялдах байдал,
Бизнесийн удирдлагад гүйцэтгэх үүрэг, мэдээлэл хэрэглэгчид ба мэдээллийн хэрэглээний чиглэл.
Байгууллагын удирдлагад ажиллаж байгаа ажилтанууд нь дараах гурван
бүлгийн аль нэгэнд хамрагдана.

11. www.islide.cc 11
НББ төрөл Санхүүгийн бүртгэл Зардлын бүртгэл Удирдлагын бүртгэл
Зорилго Гадаад хэрэглэгчдийг
мэдээллээр хангах
Санхүү ба удирдлагын
бүргэлийг мэдээллээр
хангаж өртөг зардлын
үнэн зөв тооцох
зорилготой
Дотоод хэрэглэгчдийг
мэдээллээр хангах
Хэрэглэгч Хөрөнгө оруулагчид,
зээлдүүлэгчид, татвар,
даатгалын байгууллагууд
хөрөнгийн бирж, хувьцаа
эзэмшигчид
Удирдлага Удирдлага
Стандарт зарчим НББОУС, НББНХЗЗ Аргууд Аргууд
Бүртгэлийн үйл
ажиллагаа
Циклээр Зардал, өртөг тооцох Шинжилгээ, төсөв
төлөвлөгөө хийх
Тайлангийн
хугацаа
Сар, улирал,жил Хүссэн хугацаанд Хүссэн хугацаанд
Судлах зүйл Үйл ажиллагааны үр дүн ба
санхүүгийн байдлын талаар
судална.
Бүтээгдэхүүн ажил
үйлчилгээний өртөг,
зардлын талаар судална.
Шинжилгээ, төсөв
төлөвлөгөө, шийдвэр
гаргалт
Үр дүн Өнгөрсөн үйл ажиллагааны үр
дүнг тодорхойлох
Өнгөрсөн болон тухайн
цаг үеийн үр дүнг
тодорхойлох
Ирээдүйд олох агшаа
тодорхойлох
Зардлын бүртгэлийн тухай ойлголт, түүний бүртгэл санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлтэй уялдах байдал,
Бизнесийн удирдлагад гүйцэтгэх үүрэг, мэдээлэл хэрэглэгчид ба мэдээллийн хэрэглээний чиглэл.

12. Ашигласан материал:
• Асри Хаммер ба бусад, “Зардлын нягтлан
бодох бүртгэл: төлөвлөлт ба хяналт”,
монгол орчуулга, Улаанбаатар. 2000 он
• С.Өлзийбат “Зардлын бүртгэл”,
Улаанбаатар. 2014 он.
• Н.Тунгалаг, Д.Авирмэд “Зардлын бүртгэл”
Улаанбаатар 2018
• Ц.Баянмөнх. “Зардлын нягтлан бодох
бүртгэл”, Улаанбаатар. 2014 он