Công tác quản lý chùa Sùng Thiên, thôn Thị Đức, xã Nhật Tân, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương

Luận Văn Group viết thuê luận văn thạc sĩ,chuyên đề,khóa luận tốt nghiệp,
báo cáo thực tập, Assignment, Essay
Liên Hệ: Zalo/Sdt 0967 538 624/ 0886 091 915 Website:lamluanvan.net
i
MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... iv
DANH MỤC BẢNG BIỂU............................................................................. v
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài....................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu..............................................................................................2
3. Tổng quan tình hình nghiên cứu...........................................................................3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .........................................................................8
5. Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu ..........................................................................8
6. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................9
7. Ý nghĩa khoa học thực tiễn ....................................................................................9
8. Bố cục luận văn....................................................................................................10
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN VỀ ĐỊA BÀN
NGHIÊN CỨU ............................................................................................ 11
1.1. Cơ sở lý luận .....................................................................................................11
1.1.1. Những khái niệm công cụ..............................................................................11
1.1.2. Lý thuyết tiếp cận nghiên cứu........................................................................14
1.1.3. Cơ sở pháp lý để quản lý chùa Sùng Thiên ...................................................17
1.2. Khái quát chung về chùa Sùng Thiên ở huyện Gia Lộc tỉnh Hải Dương.........20
1.2.1. Vài nét về huyện Gia lộc tỉnh Hải Dương .....................................................20
1.2.2. Tổng quan về chùa Sùng Thiên .....................................................................21
Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................31
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHÙA SÙNG
THIÊN, HUYỆN GIA LỘC, TỈNH HẢI DƯƠNG..................................... 32
2.1 Bộ máy quản lý chùa Sùng Thiên......................................................................32
2.1.1 Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý chùa Sùng Thiên ..........................................32
Bảng 2.1 Cơ cấu đội ngũ cán bộ BQL di tích lịch sử chùa Sùng Thiên .......... 35
Bảng 2.2 Thâm niên công tác của cán bộ BQL chùa Sùng Thiên ................... 36

ii
2.1.2 Vị trí, chức năng của Ban quản lý chùa Sùng Thiên ......................................39
2.2 Thực trạng các hoạt động quản lý chùa Sùng Thiên..........................................41
2.2.1 Tổ chức tuyên truyền, phổ biến trong nhân dân về pháp luật bảo vệ chùa
Sùng Thiên ...............................................................................................................41
2.2.2 Công tác trùng tu, tôn tạo Chùa Sùng Thiên ..................................................43
2.2.3 Hoạt động tổ chức bảo vệ chùa Sùng Thiên...................................................46
2.2.4 Công tác tổ chức quản lý các dịch vụ .............................................................47
2.2.5 Công tác quản lý tài chính ..............................................................................50
2.2.6 Công tác thanh tra, kiểm tra và khen thưởng..................................................52
2.3 Vai trò của cộng đồng trong hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị của chùa
Sùng Thiên ...............................................................................................................54
2.4 Đánh giá công tác quản lý chùa Sùng Thiên .....................................................56
2.4.1 Những thành tựu .............................................................................................56
2.4.2 Những hạn chế...............................................................................................59
2.4.3. Những nguyên nhân.....................................................................................61
CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
QUẢN LÝ CHÙA SÙNG THIÊN, TỈNH HẢI DƯƠNG............................ 65
3.1.1 Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở huyện Gia Lộc, Hải Dương........65
3.1.2 Tác động của quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa đối với hoạt động quản lý
chùa Sùng Thiên hiện nay........................................................................................67
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý chùa Sùng Thiên .....................70
3.2.1. Nhóm giải pháp về cơ chế chính sách ...........................................................70
3.2.2. Nhóm giải pháp tăng cường tổ chức và triển khai thực hiện công tác quản lý
và bảo tồn, phát huy các giá trị di tích chùa Sùng Thiên.........................................77
3.2.3 Nhóm giải pháp tăng cường công tác quản lý của Nhà nước đối với hoạt động
bảo tồn và phát huy giá trị di tích chùa Sùng Thiên. ...............................................79
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................... 85
PHỤ LỤC.......................................................................................................I

iii

iv
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Bộ VHTT & DL Bộ Văn hóa thể thao và Du lịch
BQLDT Ban Quản lý Di tích
DSVH Di sản văn hóa
DTLS – VH Di tích lịch sử - văn hóa

v
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1 Cơ cấu đội ngũ cán bộ BQL di tích lịch sử chùa Sùng Thiên .......... 35
Bảng 2.2 Thâm niên công tác của cán bộ BQL chùa Sùng Thiên ................... 36

1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chùa Dâu có tên chữ Hán là Sùng Thiên tự thuộc thôn Thị Đức, xã Nhật Tân,
huyện Gia Lộc, Hải Dương (Gia Lộc). Chùa tọa lạc trên một khu đất cao, kiến trúc
đặc sắc, mang đậm dấu ấn Phật giáo. Xung quanh chùa có ao sen và dòng sông Hàn
uốn lượn. lưu giữ được nhiều hiện vật có giá trị như 2 tấm bia thời Lê, một số mảnh
tháp nung, mảnh đất nung đầu chim phượng, đất nung hình đầu rồng cùng gạch,
ngói có hoa văn niên đại từ thế kỷ 13-14. Độc đáo và đặc biệt nhất là tấm bia thời
Trần được bài trí ngay trước sân chùa. Bia được tạo dựng năm 1331. Đây là một tác
phẩm độc đáo về nghệ thuật điêu khắc.
Không chỉ độc đáo về kiến trúc và lễ hội, chùa Dâu còn là một trong những
“địa chỉ đỏ” quan trọng. Chùa Dâu là nơi ghi dấu nhiều sự kiện cách mạng quan
trọng. Đây là di tích lịch sử - danh thắng từ lâu rất nổi tiếng và thu hút đông đảo du
khách trong và ngoài nước đến thưởng ngoạn cảnh đẹp núi non hùng vĩ, cũng như
đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa tâm linh. Những yếu tố này rất thuận lợi cho việc
phát triển du lịch sinh thái và khám phá. Bên cạnh đó, nơi đây còn lưu lại hệ thống
các chùa được xây dựng từ thời xa xưa gắn liền với lịch sử. Đây là thế mạnh cho
phát triển du lịch tâm linh.
Hiện nay, Hải Dương là địa phương có tốc độ phát triển kinh tế - xã hội nhanh,
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa diễn ra mạnh mẽ. Điều này có những tác
động tích cực đến bảo tồn, phát huy giá trị di tích lịch sử, chùa chiền như tăng
nguồn ngân sách để trùng tu, tôn tạo làm cho nhiều di tích, chùa chiền tránh được sự
xuống cấp, hủy hoại. Tuy nhiên, nó cũng có những tác động tiêu cực như tình trạng
di tích bị lấn át, hư hỏng, biến dạng hoặc bị hủy hoại... Đây là các vấn đề đặt ra đối
với cơ quan quản lý, đứng trước một áp lực đối với việc bảo vệ, khai thác và phát
huy các giá trị văn hóa truyền thống một cách bền vững, nhưng vẫn đảm bảo phục
vụ phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho cộng đồng
dân cư.

2
Mặt khác, chùa Sùng Thiên còn tồn tại một số mặt hạn chế cần phải khắc
phục. Hiện một số hạng mục tại chùa đang xuống cấp, mái ngói bị sụt vỡ, dột khi
mưa. Các hiện vật có lẽ đều làm bằng vật liệu không bền vững nên tuy có lịch sử
xây dựng lâu đời song kiến trúc gốc hiện không còn nữa. Toàn bộ hệ thống chùa
hiện nay đã được đầu tư làm lại với quy mô lớn, số còn lại đều do dân tự ý xây dựng
quy có mô nhỏ và ít giá trị về mỹ thuật và kiến trúc. Tình trạng tự ý xây thêm các
công trình thờ tự có chiều hướng gia tăng, phá vỡ cảnh quan di tích và không phù
hợp nội dung thờ. Các loại hình dịch vụ chưa hợp lý, vệ sinh môi trường chưa đảm
bảo, nhu cầu kiếm sống của người dân địa phương khá phức tạp khiến cho việc quản
lý hoạt động chuyên môn và phát huy tác dụng chùa Sùng Thiên được triệt để. Mặt
khác, trong giai đoạn hiện nay di tích chùa Sùng Thiên là đối tượng nghiên cứu
thăm quan đông đảo của du khách trong nước và khu vực. Bên cạnh những việc đã
và đang làm được, công tác quản lý di tích lịch sử văn hóa chùa Sùng Thiên còn
nhiều mặt hạn chế, chưa phù hợp với điều kiện phát triển. Vì vậy một trong những
nhiệm vụ quan trọng và cấp bách là nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác
quản lý di tích, để di tích ngày càng phát huy được giá trị, truyền thống văn hóa của
dân tộc.
Từ những thực trạng nêu trên, do đó tôi chọn đề tài “Công tác quản lý chùa
Sùng Thiên, thôn Thị Đức, xã Nhật Tân, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương” làm luận
án tốt nghiệp Thạc sĩ, nhằm phân tích những đặc điểm thực trạng về di tích lịch sử
văn hóa, cảnh quan thiên nhiên, những địa điểm tâm linh ở chùa Sùng Thiên. Trên
cơ sở đó đề ra các giải pháp quản lý góp phần bảo tồn và phát huy giá trị quần thể di
tích chùa Sùng Thiên.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu thực trạng công tác quản lý chùa Sùng Thiên. Trên cơ sở đó,
đề xuất những khuyến nghị có cơ sở khoa học nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chùa
Sùng Thiên trong điều kiện hiện nay.

3
Để đạt được mục đích trên, luận văn đề ra các mục tiêu nghiên cứu cụ thể như
sau:
- Nghiên cứu cơ sở lý thuyết về quản lý DSVH nói chung, quản lý di tích lịch
sử văn hóa nói riêng.
- Nghiên cứu đặc điểm, các giá trị tiêu biểu của chùa Sùng Thiên.
- Nghiên cứu thực trạng hoạt động quản lý chùa Sùng Thiên để tìm ra những
ưu điểm, những hạn chế trong công tác quản lý di tích, xác định nguyên nhân của
các hạn chế ấy.
- Từ đặc điểm và thực trạng quản lý chùa Sùng Thiên luận văn đề xuất một số
giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chùa Sùng Thiên trong giai đoạn hiện
nay.
3. Tổng quan tình hình nghiên cứu
3.1. Các công trình nghiên cứu về di sản văn hóa vật thể
Nhóm các công trình nghiên cứu trên thế giới và trong nước
- Trên thế giới, quản lý di tích lịch sử được các nhà nghiên cứu tiếp cận từ khá
sớm, Peter Howard trong cuốn Di sản đã diễn giải quản lý, cho rằng, việc quản lý di
sản xuất hiện vào khoảng đầu thế kỷ XIX, ban đầu là những người say mê di sản với
lòng tin rằng họ bảo tồn những thứ vì lợi ích của công chúng. Sang thế kỷ XX là sự
ra đời của các Hiệp hội di sản ở châu Âu, việc nghiên cứu di sản “đã phát triển với
các khía cạnh thực tế, thường xuyên được nói ngắn gọn bằng từ “quản lý di sản” và
phát triển mạnh vào nửa sau thế kỷ XX, Peter Howard cũng phân các lĩnh vực của di
sản thành: thiên nhiên, cảnh quan, đài kỷ niệm, khu di tích, đồ tạo tác, các hoạt động
và con người [4]. Ở khía cạnh này, tác giả đề cập đến một nội hàm rộng đó là là di
sản văn hóa, chùa chiền, đây là cơ sở để tác giả luận văn kế thừa để xây dựng cơ sở
lý luận về quản lý di tích lịch sử.
- G.J. Ashworth và P.J. Larkham cho rằng khi khai thác và sử dụng các giá trị
của di sản như một ngành công nghiệp, vấn đề đặt ra cần quản lý dựa trên các
phương thức của một ngành công nghiệp với cách thức quản lý phù hợp với những

4
đặc điểm của các di sản [21]. Có thể coi đây là một quan điểm hiện đại để tác giả
luận văn khai thác, tìm ra những điểm hạn chế trong quản lý di tích lịch sử ở địa
phương hiện nay.
- Zhan Chang Yuan trong giáo trình Quản lý công nghiệp văn hóa cũng đề cập
việc quản di tích lịch sử như một ngành công nghiệp cần chú ý tới chính sách,
nguồn tài nguyên, nhân lực thực hiện [23]... Cuốn sách chưa đề cập đến nội dung về
quản lý di tích lịch sử, đây là tài liệu tham khảo cho tác giả luận văn kế thừa và triển
khai nội dung cơ sở lý luận về quản lý d tích lịch sử núi Chứa Chan, tỉnh Đồng Nai.
Trong nhiều nghiên cứu, các tác giả đề cập tới hai vấn đề của quản lý đó là bảo
tồn và phát huy giá trị di sản. Các nhà quản lý luôn đặt ra câu hỏi: chúng ta cần bảo
tồn cái gì, tại sao và cho ai? Việc bảo tồn nhằm gìn giữ lại tối đa những giá trị của di
sản, làm cơ sở để khai thác, phát huy các giá trị đó trong đời sống. Việc khai thác,
phát huy giá trị là điều cần, làm cho di sản thực sự trở thành một bộ phận của cuộc
sống hiện tại.
- Trong bài Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa Việt Nam [17, tr.3], khi đề cập
đến vấn đề quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo tồn di tích, giáo sư Lưu Trần Tiêu
cho rằng, hoạt động bảo tồn di tích thể hiện ở 3 mặt cụ thể là:
+ Bảo vệ di tích về mặt pháp lý và khoa học, bảo vệ di tích về mặt vật chất kỹ
thuật, cuối cùng là sử dụng di tích phục vụ nhu cầu hiện của xã hội.
+ Cụ thể, trong công tác quản lý tập trung vào 3 vấn đề là: công nhận di tích,
quản lý cổ vật và phân cấp quản lý di tích.
Từ đó, tác giả nhận định di tích lịch sử văn hóa chỉ có thể được bảo vệ và phát
huy cao nhất giá trị văn hóa khi thực hiện một cách đồng bộ 3 mặt hoạt động này.
Sáu biện pháp mang tính cấp bách nhằm tăng cường việc thống nhất quản lý nhà
nước trong lĩnh vực bảo tồn di tích như: Thể chế hóa bằng pháp luật các chính sách,
cơ chế của nhà nước; Quy hoạch toàn bộ các di tích được công nhận; Phân cấp quản
lý; Xã hội hóa hoạt động bảo tồn; Ưu tiên đầu tư ngân sách; Nâng cao trình độ

5
chuyên môn và năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ… là những giải pháp thiết thực
để tác giả luận văn có sơ sở kế thừa xây dựng nhóm giải pháp cho đề tài này.
- Hai tác giả Nguyễn Thị Kim Loan (chủ biên) và Nguyễn Trường Tân trong
giáo trình Quản lý di sản văn hóa của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội [13], nêu một
số nội dung như: Khái niệm chung về quản lý và quản lý nhà nước về di sản văn
hóa; Quan điểm phát triển văn hóa của Đảng và Nhà nước liên quan đến quản lý di
tích lịch sử dân tộc; Nội dung cơ bản của quản lý nhà nước về di tích lịch sử. Các
quan điểm này cũng là cơ sở để tác giả luận văn kế thừa trong đề tài nghiên cứu của
mình, tuy nhiên, cuốn sách để lại khoảng trống nghiên cứu khi chưa đề cập đến một
số giải pháp về quản lý di tích lịch sử.
- Trong cuốn Quản lý văn hóa Việt Nam trong tiến trình đổi mới và hội nhập
quốc tế của hai tác giả Phan Hồng Giang và Bùi Hoài Sơn [14, tr.52-59] đã đề cập
đến nhiều lĩnh vực cụ thể của hoạt động quản lý văn hóa ở nước ta hiện nay trong đó
có quản lý di tích lịch sử, chùa chiền. Ở lĩnh vực này, các tác giả đưa ra thực trạng
quản lý di tích lịch sử văn hóa, bảo tàng và di tích lịch sử phi vật thể. Nội dung quản
lý được đề cập trên hai khía cạnh:
- Công tác quản lý nhà nước: bao gồm việc ban hành các văn bản pháp quy, các
văn bản thể hiện chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về bảo tồn Di tích
lịch sử dân tộc;
- Công tác phát triển sự nghiệp: tập trung phân tích những ưu điểm trong hoạt
động bảo tồn di tích như nhà nước đã đầu tư toàn bộ kinh phí cho các di tích cách
mạng kháng chiến, các di tích được đầu tư tu bổ, chống xuống cấp đã trở thành các
điểm tham quan hấp dẫn.
Đồng thời nêu ra những hạn chế như chưa có quy hoạch bảo tồn và phát huy
giá trị, các dự án chưa đồng bộ, chưa đáp ứng nhu cầu bảo tồn... Từ thực trạng này
các tác giả đã đề ra những giải pháp cụ thể cho từng lĩnh vực của di tích như: đầu tư
đồng bộ trong bảo tồn, tôn tạo, triển khai việc quy hoạch chi tiết đối với các di tích

6
để giải quyết hợp lý, hài hòa bền vững.... Nguồn tài liệu tham khảo này à cơ sở để
tác giả luận văn triển khai nội dung nghiên cứu về cơ sở lý luận của luận văn.
- Phan Quang Thịnh, Nguyễn Xuân Hồng, Nguyễn Hồng Anh (2014), trong
cuốn Pháp luật về văn hóa, Nxb Thông tin và Truyền thông, Hà Nội [16]. Các tác
giả đã làm rõ việc tổ chức, quản lý tốt hơn các vấn đề về văn hóa - xã hội, phải đảm
bảo cho các chủ trương, đường lối của Đảng về xây dựng văn hóa Việt Nam, đáp
ứng yêu cầu quản lý nhà nước về văn hóa, nhà nước phải tiến hành xây dựng pháp
luật để thể chế hóa các chủ trương trên. Khi tiến hành xây dựng (ban hành) các quy
phạm pháp luật, Nhà nước sử dụng chúng để điều chỉnh các quan hệ xã hội phục vụ
lợi ích và mục đích của Nhà nước và xã hội. Điều đó chỉ có thể đạt được khi các quy
phạm pháp luật về văn hóa nói chung và văn hóa truyền thống nói riêng do Nhà
nước ban hành được mọi tổ chức và cá nhân trong xã hội thực hiện đầy đủ và chính
xác. Cuốn sách cung cấp cho tác giả nguồn tài liệu trong việc đặt vấn đề vai trò của
chủ thể quản lý đối với việc quản lý di tích lịch sử chùa Sùng Thiên.
Năm 2003, tác giả Ngô Thị Lương, Khoa Bảo tàng, Trường Đại học Văn hóa
Hà Nội nghiên cứu và viết luận văn tốt nghiệp với đề tài: “Tìm hiểu về di tích lịch sử
văn hóa đền Trấn Vũ” [12]. Luận văn nghiên cứu thực trạng công tác quản lý di tích
hạ tầng kiến trúc, cảnh quan môi trường khu vực di tích và ảnh hưởng của nền kinh
tế thị trường đến di tích.
*Nghiên cứu về phong tục tập quán, tín ngưỡng, lễ hội tại Hải Dương
Năm 2009, Viện nghiên cứu Văn hóa nghệ thuật, Sở Văn hóa Thể thao và Du
lịch Hải Dương, Giáo hội Phật giáo tỉnh Hải Dương đã phối hợp tổ chức Hội thảo
khoa học Bảo tồn và phát huy di sản Đệ tam tổ thiền phái Trúc Lâm Huyền Quang
và Lễ hội chùa Côn Sơn. Hội thảo đã nhận được nhiều bài tham luận của các tác giả,
trong đó có 4 bài nghiên cứu về lễ hội chùa Côn Sơn.
Năm 2009, Nguyễn Khắc Minh trong bài viết Lễ hội Côn Sơn - Kiếp Bạc
những kết quả sau 4 năm thực hiện đề án đăng trên tạp chí Thế giới Di sản, số 7 đã
đánh giá những kết quả tích cực của Đề án Lễ hội Côn Sơn - Kiếp Bạc giai đoạn

7
năm 2006 - 2010 và đề xuất phương án tổ chức cho những năm tiếp theo [19]. Năm
2009, Ban quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc nghiên cứu đề tài khoa học cấp tỉnh.
Điều tra, nghiên cứu thực trạng và đề xuất biện pháp bảo tồn, phát huy các giá trị
văn hóa của một số lễ hội tiêu biểu thuộc dòng thiền Trúc Lâm ở tỉnh Hải Dương.
Đề tài nghiên cứu, giới thiệu một số nghi lễ, trò chơi dân gian diễn ra trong lễ hội
chùa Côn Sơn hiện nay, đồng thời đề xuất các biện pháp để bảo tồn, phát huy giá trị
văn hóa của lễ hội chùa Côn Sơn trong tương lai.
Ngoài ra còn một số bài viết trên tạp chí văn hóa nghệ thuật, tạp chí du lịch
Việt Nam, tạp chí Di sản văn hóa, báo Hải Dương, báo Sài Gòn giải phóng, tập san
Xúc tiến du lịch Hải Dương, internet… giới thiệu về di tích lịch sử, văn hóa, danh
lam thắng cảnh, lễ hội, hoạt động du lịch… ở Hải Dương. Nội dung các bài báo
cũng đã đặt ra các vấn đề phát triển du lịch trong mối gắn kết khai thác các giá trị
văn hóa, cảnh quan theo hướng phát triển bền vững.
Tạp chí “Văn hóa thể thao và du lịch ” của Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch
tỉnh Hải Dương, với bài viết “Gia Lộc xưa và nay”, đã khái quát về huyện Gia Lộc,
trong đó có bàn đến bia chùa Sùng Thiên, nôm gọi là chùa Dâu, thuộc xã Nhật Tân,
là tấm bia cổ nhất của huyện (1331) là một tấm bia điển hình của đất nước về điêu
khắc. Đặc biệt chữ Phật khắc hết một mặt bia là thư pháp điển hình của thời Trần,
đã khẳng định giá trị văn hóa – lịch sử của di tích chùa Sùng Thiên [25].
Năm 2011, tác giả Hoàng Văn Nên, Khoa Bảo tàng, Trường Đại học Văn hóa
Hà Nội nghiên cứu và có bài viết: “Bước đầu nghiên cứu về chùa Sùng Thiên” báo
cáo tại Hội thảo khoa học Bảo tồn và phát huy di sản Đệ tam tổ thiền phái Trúc Lâm
Huyền Quang đã tập trung nghiên cứu hiện trạng DTLS- VH trong đó đề cập đến
mức độ hư hỏng, tu sửa, các tác nhân gây hại đối với di tích và một số kết quả đạt
được trong công tác tu bổ, tôn tạo DTLSVH của chùa Sùng Thiên.
Các công trình, bài viết nghiên cứu về chùa sùng Thiên không nhiều và nhìn
chung, các công trình nghiên cứu khoa học, tài liệu… bước đầu đã cung cấp những

8
thông tin hữu ích về di tích, là những tài liệu quý giá gợi mở nhiều vấn đề quan
trọng giúp cho quá trình thực hiện luận văn của tác giả được thuận lợi hơn.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động quản lý chùa Sùng Thiên, thôn Thị Đức, xã Nhật Tân, huyện Gia
Lộc, tỉnh Hải Dương.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về không gian: đề tài nghiên cứu địa danh được xếp hạng di tích lịch
sử cấp quốc gia chùa Sùng Thiên, thôn Thị Đức, xã Nhật Tân, huyện Gia Lộc, tỉnh
Hải Dương.
Phạm vi về thời gian: đề tài nghiên cứu hoạt động quản lý di tích từ năm 1992
(năm được xếp hạng di tích cấp Quốc gia) đến tháng 6/2017.
5. Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu
Căn cứ vào mục tiêu, đối tượng nghiên cứu của đề tài, luận văn đặt ra các câu
hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu như sau:
5.1. Câu hỏi nghiên cứu
- Di tích chùa Sùng Thiên có ảnh hưởng như thế nào trong đời sống xã hội?
- Di tích chùa Sùng Thiên có đặc điểm gì? Các giá trị của di tích?
- Thực trạng hoạt động quản lý nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị của di tích
này diễn ra như thế nào? Cần có những giải pháp gì để hoàn thiện quản lý di tích
chùa Sùng Thiên trong điều kiện xã hội hiện nay?
5.2. Giả thuyết nghiên cứu
- Di tích chùa Sùng Thiên, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương có cảnh quan đẹp,
nơi đây còn là căn cứ cách mạng thời chống Pháp, Mỹ. Di tích được Bộ Văn hóa,
Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia. Di tích cũng là điểm đến
văn hóa tâm linh của khách tham quan du lịch và có ảnh hưởng tích cực đến đời
sống tinh thần của họ.

9
- Di tích chùa Sùng Thiên bao gồm quần thể di tích gắn với lịch sử, tôn giáo tín
ngưỡng dân tộc. Di tích là môi trường giáo dục cũng như trao truyền các giá trị lịch
sử văn hóa dân tộc. Trong thực tế việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá lịch
sử còn có những bất cập trong công tác quản lý.
- Để nâng cao hiệu quả quản lý di tích cần có những định hướng phù hợp và
chú ý đến tính đồng bộ của các giải pháp.
6. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu luận văn, chúng tôi thực hiện phương pháp nghiên
cứu sau:
- Phương pháp khảo sát định tính: Quan sát tham dự, phỏng vấn sau, phỏng
vấn nhóm, phỏng vấn chiến lược khách tham quan, Ban quản lý di tích chùa Sùng
Thiên và lãnh đạo phòng văn hóa thông tin để thu thập thông tin cần thiết phục vụ
cho việc đưa ra việc đánh giá phát huy di tích của luận văn.
- Phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp và phương pháp tiếp cận liên
ngành: văn hóa học, quản lý văn hóa, du lịch để so sánh, kiến nghị các giải pháp
quản lý, phát huy trong thời gian tới.
7. Ý nghĩa khoa học thực tiễn
7.1. Ý nghĩa lý luận
- Góp phần hệ thống hóa lý luận về di tích lịch sử, quản lý di tích lịch sử; các
quan điểm và cơ sở lý thuyết về quản lý di tích lịch sử văn hóa.
- Vận dụng cơ sở lý luận về quản lý di tích lịch sử vào di tích lịch sử chùa Sùng
Thiên, tại tỉnh Hải Dương.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Bước đầu cung cấp thông tin, tư liệu về hệ thống các di tích lịch sử chùa Sùng
Thiên về các mặt: số lượng, phân loại, hiện trạng/tình trạng kỹ thuật, sở hữu... của
các di tích.
- Làm rõ bức tranh tổng thể về thực trạng tổ chức bộ máy quản lý và hoạt động
quản lý di tích lịch sử chùa Sùng Thiên, tỉnh Hải Dương. Từ thực trạng đưa ra các

10
nhóm giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý di tích lịch sử chùa
Sùng Thiên .
8. Bố cục luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn được chia
thành 3 chương như sau:
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN VỀ ĐỊA BÀN NGHIÊN
CỨU
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHÙA SÙNG THIÊN, HUYỆN GIA
LỘC, TỈNH HẢI DƯƠNG
Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG
TÁC QUẢN LÝ CHÙA SÙNG THIÊN, HUYỆN GIA LỘC, TỈNH HẢI DƯƠNG

11
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN VỀ ĐỊA BÀN NGHIÊN
CỨU
1.1 Cơ sở lý luận
1.1.1 Những khái niệm công cụ
* Di sản văn hóa
Luật Di sản văn hóa Việt Nam định nghĩa: “Di sản văn hóa Việt Nam là tài sản
quý giá của cộng đồng các dân tộc ở Việt Nam và là một bộ phận của di sản văn hóa
nhân loại, có vai trò to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của nhân dân ta”
[8, tr.5].
Theo Công ước di sản thế giới thì di sản văn hóa là các di tích, các tác phẩm
kiến trúc, tác phẩm điêu khắc và hội họa, các yếu tố hay các cấu trúc có tính chất
khảo cổ học, ký tự, nhà ở trong hang đá và các công trình có sự liên kết giữa nhiều
đặc điểm, có giá trị nổi bật toàn cầu xét theo quan điểm lịch sử, nghệ thuật và khoa
học. Các quần thể các công trình xây dựng tách biệt hay liên kết lại với nhau mà do
kiến trúc của chúng, do tính đồng nhất hoặc vị trí của chúng trong cảnh quan, có giá
trị nổi bật toàn cầu xét theo quan điểm lịch sử, nghệ thuật và khoa học. Các di chỉ:
Các tác phẩm do con người tạo nên hoặc các tác phẩm có sự kết hợp giữa thiên
nhiên và nhân tạo và các khu vực trong đó có các di chỉ khảo cổ có giá trị nổi bật
toàn cầu xét theo quan điểm lịch sử, thẩm mỹ, dân tộc học hoặc nhân chủng học.
Ở nước ta, năm 2001 Luật di sản văn hóa được Quốc hội khóa X, kỳ họp thứ 9
thông qua, thuật ngữ “di sản văn hóa” chính thức được ghi trong văn bản pháp quy
cao nhất và được sử dụng phổ biến. Năm 2009 Luật di sản văn hóa được sửa đổi, bổ
sung một số điều khoản, theo đó di sản văn hóa gồm có di tích lịch sử trong đó có di
tích lịch sử phi vật thể và di tích lịch sử vật thể, “là sản phẩm tinh thần, vật chất có
giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác ở
nước Cộng hòa XHCN Việt Nam”[6, tr.33].
Luật Di sản văn hóa (2009) được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam thông qua số 32/2009/QH12 ngày 18 tháng 6 năm 2009 điều 1 quy định:

12
Di sản văn hóa bao gồm di sản văn hóa phi vật thể và di sản văn hóa vật thể, là sản
phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế
hệ này qua thế hệ khác ở nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam [6, tr.6].
Di sản văn hóa phi vật thể là sản phẩm gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể
và không gian văn hóa có liên quan; có giá trị lịch sử văn hóa, khoa học, thể hiện
bản sắc của cộng đồng; không ngừng tái tạo và được lưu truyền từ thế hệ này sang
thế hệ khác bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác [6,
tr.9].
Di sản văn hóa vật thể là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử văn hóa, khoa học,
bao gồm di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc
gia [6, tr.33].
* Di tích lịch sử văn hóa
Ở Việt Nam cũng có nhiều khái niệm quy định về DTLS-VH, thông thường
nhất theo từ điển Bách Khoa thì: “Di tích là các loại dấu vết của quá khứ, là đối
tượng nghiên cứu của khảo cổ học, sử học… Di tích là di sản văn hóa – lịch sử được
pháp luật bảo vệ, không ai được tùy tiện dịch chuyển, thay đổi, phá hủy” [11,
tr.667].
Trong các cuốn Đại từ điển tiếng Việt, di tích lịch sử văn hóa được hiểu là
“Tổng thể những công trình, địa điểm, đồ vật hoặc tác phẩm, tài liệu có giá trị lịch
sử hay giá trị văn hóa được lưu lại” [20, tr.414].
Luật Di sản văn hóa do Quốc hội nước CHXH chủ nghĩa Việt Nam ban hành
năm 2001 và sửa đổi, bổ sung Luật Di sản văn hóa 2009 quy định: “DTLS - VH là
những công trình xây dựng địa điểm và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc
công trình, địa điểm có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học” [6, tr.13]. Trong đó, Danh
lam thắng cảnh được hiểu “là cảnh quan thiên nhiên hoặc địa điểm có sự kết hợp
giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình kiến trúc có giá trị lịch sử, thẩm mỹ khoa
học”. Cổ vật được hiểu “là hiện vật được lưu truyền lại, có giá trị tiêu biểu về lịch
sử, văn hóa, khoa học, có từ một trăm năm tuổi trở lên”. Bảo vật quốc gia được hiểu

13
“là hiện vật được lưu truyền lại, có giá trị đặc biệt quý hiếm tiêu biểu của đất nước
về lịch sử, văn hóa, khoa học”.
Theo luật Di sản văn hóa, di tích được phân loại như sau:
+ Loại hình di tích lịch sử bao gồm: những công trình địa điểm gắn với sự kiện
lịch sử tiêu biểu trong quá trình dựng nước và giữ nước; gắn với thân thế và sự
nghiệp của anh hùng dân tộc, danh nhân đất nước; gắn với lịch sử tiêu biểu của các
thời kỳ cách mạng, kháng chiến như khu di tích hồ chủ tịch, Định Hóa….
+ Loại hình di tích kiến trúc nghệ thuật bao gồm: quần thể các công trình kiến
trúc hoặc công trình kiến trúc đơn lẻ có giá trị tiêu biểu về kiến trúc, nghệ thuật của
một hoặc nhiều giai đoạn lịch sử.
+ Loại hình di tích khảo cổ học là: cảnh quan thiên nhiên hoặc địa điểm có sự
kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình kiến trúc có giá trị thẩm mỹ tiêu
biểu hoặc địa điểm ghi dấu hoạt động của con người trong lịch sử để lại có giá trị về
lịch sử, văn hóa, khoa học.
Theo đầu mối quản lý và giá trị của di tích được chia thành 3 loại:
+ Di tích quốc gia đặc biệt: là di tích có giá trị đặc biệt tiêu biểu của quốc gia.
Các di tích này được địa phương lập hồ sơ xếp hạng và trên cơ sở đề nghị của Bộ
trưởng Bộ VHTT&DL, Thủ tướng chính phủ quyết định xếp hạng di tích quốc gia
đặc biệt và quyết định đề nghị tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên
Hợp Quốc xem xét đưa di tích tiêu biểu của Việt Nam vào Danh mục di sản thế giới.
+ Di tích quốc gia: là di tích có giá trị tiêu biểu của quốc gia. Các di tích này
được địa phương lập hồ sơ, trên cơ sở đề nghị của Chủ tịch UBND tỉnh, Bộ trưởng
Bộ VHTT&DL ra quyết định xếp hạng di tích quốc gia.
+ Di tích cấp tỉnh: là di tích của địa phương. Địa phương lập hồ sơ trên cơ sở
đề nghị của Giám đốc Sở VHTT & DL, Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ương xếp hạng di tích cấp tỉnh.
* Quản lý di tích lịch sử văn hóa

14
Quản lý di tích lịch sử là một lĩnh vực cụ thể của quản lý, thường được hiểu là:
Công việc của Nhà nước được thực hiện thống qua việc ban hành, tổ chức thực hiện,
kiểm tra và giám sát việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực
văn hóa, đồng thời nhằm góp phần phát triển kinh tế, xã hội của từng địa phương
nói riêng, cả nước nói chung. Ngoài ra, quản lý văn hóa còn được hiểu là sự tác
động chủ quan bằng nhiều hình thức, phương pháp của chủ thể quản lý (các cơ quan
đảng, nhà nước, đoàn thể, các cơ cấu dân sự, các cá nhân được trao quyền và trách
nhiệm quản lý) đối với khách thể (là mọi thành tố tham gia và làm nên đời sống văn
hóa) nhằm đạt được mục tiêu mong muốn… [18, tr.26].
Nội dung Quản lý nhà nước về di sản được đề cập trong Luật DSVH do Quốc
hội nước CHXH chủ nghĩa Việt Nam ban hành năm 2001, sửa đổi, bổ sung một số
điều 2009. Nội dung của Quản lý nhà nước về di sản văn hóa bao gồm:
1. Xây dựng và chỉ đạo thực hiện chiến lược quy hoạch, chính sách cho sự
nghiệp bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa;
2. Ban hành và thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về di sản văn hóa;
3. Tổ chức chỉ đạo các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị DTLS - VH tuyên
truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về di sản văn hóa;
4. Tổ chức, quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học, đào tạo bồi dưỡng đội ngũ
cán bộ chuyên môn về di sản văn hóa
5. Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực để bảo vệ và phát huy giá trị di
sản văn hóa;
6. Tổ chức chỉ đạo, khen thưởng trong việc bảo vệ và phát huy giá trị
7. Tổ chức và quản lý hợp tác quốc tế về bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn
hóa;
8. Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật, giải quyết khâu khiếu nại tố
cáo và xử lý vi phạm pháp luật về di sản văn hóa.
1.1.2 Lý thuyết tiếp cận nghiên cứu
- Lý thuyết chức năng:

15
Quản lý, trong đó quản lý di sản văn hóa là một ngành khoa học. Chức năng
quản lý một lĩnh vực, một ngành bao gồm việc hoạch định chính sách, quy hoạch
phát triển; chỉ đạo điều hành thông qua các chế tài và giám sát; quản lý hoạt động
của ngành hay lĩnh vực đó.
Hiệu quả của công tác quản lý phụ thuộc trước hết vào các loại công cụ quản lý
do các cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa và những người hoạch định chính sách
đặt ra và sử dụng trong hoạt động quản lý di sản. Như vậy, công cụ quản lý là những
cơ chế, chính sách, chủ trương đường lối của Đảng và Nhà nước đã được phát triển,
cụ thể thể hóa vào hiến pháp, các văn bản quy phạm pháp luật, các chiến lược phát
triển ngắn hạn và dài hạn, các quy hoạch, kế hoạch và dự án tu bổ, tôn tạo tác động
trực tiếp tới di sản. Ngoài ra hiệu quả của công tác quản lý di sản còn phụ thuộc vào
tính hoàn chỉnh của tổ chức bộ máy, năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý di sản và
đặc biệt là sự tự nguyện tham gia của đông đảo tầng lớp cư dân trong xã hội. Và
cuối cùng, không thể không nhắc tới các mục tiêu quản lý có được thực thi trong đời
sống xã hội hay không? Nghĩa là yếu tố gốc, các mặt giá trị nổi bật của di sản có
được bảo vệ và phát huy cao nhất phục vụ thiết thực cho sự nghiệp xây dựng và bảo
vệ tổ quốc Việt Nam hay không? Quản lý nhà nước có thiết lập được sự cân bằng
giữ bảo tồn và phát triển hay không.
- Lý thuyết đặc thù lịch sử:
Quản lý di sản văn hóa trong đó có di tích lịch sử văn hóa là quá trình xuyên
suốt trong đời sống xã hội ở tất các các cấp độ, từ trung ương đến các địa phương.
Quản lý di tích lịch sử văn hóa là sử dụng có hiệu quả các công cụ quản lý để tác
động đến đối tượng bị quản lý để đạt được mục tiêu đặt ra là bảo vệ lâu dài các yếu
tố gốc cấu thành giá trị DSVH và phát huy giá trị phục vụ cho sự phát triển kinh tế -
xã hội, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của các tầng lớp cư dân trong xã hội.
Hoạt động quản lý di tích lịch sử văn hóa giúp cho đời sống văn hóa của xã hội có
được nền tảng ổn định bền vững để tồn tại và phát triển. Di tích lịch sử là tài sản của
quá khứ để lại, là một bộ phận của kiến trúc thượng tậng của xã hội, cho nên nó

16
cũng trở thành đối tượng bị thời gian tàn phá. Vấn đề đặt ra cần phải có những biện
pháp bảo tồn thích hợp để có thể gìn giữ lâu dài, phải làm cho các di sản đến từ quá
khứ phải trở thành một hợp phần quan trọng của đời sống xã hội hiện đại. Những
hoạt động trên là công việc thuộc về quản lý di tích lịch sử. Tuy nhiên, hoạt động
quản lý di tích lịch sử không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn những giá trị đặc sắc mà
còn phải tiến hành những động thái tích cực, phù hợp để bổ sung, nâng cao những
giá trị đó phù hợp với yêu cầu của xã hội đương đại.
- Lý thuyết quản lý tổ chức:
Di tích lịch sử văn hóa thuộc quyền sở hữu tập thể, đó là những công trình của
làng, xã do tập thể góp công xây dựng như đình, chùa hoặc cũng có thể là một cá
nhân đứng ra hưng công xây dựng nhưng vẫn có sự đóng góp của cộng đồng làng ở
góc độ này hay góc độ khác.
Di tích lịch sử văn hóa là một bộ phận của di sản văn hóa vật thể, do vậy nội
dung quản lý di tích lịch sử văn hóa cũng bám sát các nội dung của quản lý DSVH.
Quản lý di tích lịch sử văn hóa là sự định hướng, tạo điều kiện tổ chức, điều hành
việc bảo vệ, gìn giữ các di tích lịch sử văn hóa, làm cho các giá trị của di tích được
phát huy theo chiều hướng tích cực và thực sự trở thành mục tiêu và động lực của
phát triển. Di tích phảihướng về cộng đồng và phục vụ sự phát triển cộng đồng, tạo
động lực để thu hút sự tham gia của họ vào hoạt động bảo tồn DSVH. Các di tích
lịch sử văn hóa cần được tôn trọng và bảo vệ trong mỗi quốc gia vì đây là tài sản vô
giá, là tài nguyên quan trọng trong phát triển kinh tế du lịch. Việc bảo vệ, khai thác,
sử dụng có hiệu quả những di tích có ý nghĩa quan trọng trong việc giáo dục truyền
thống, phục vụ cho nghiên cứu khoa học, tham quan du lịch, đáp ứng nhu cầu thẩm
mỹ và văn hóa của cộng đồng. Như vậy, về thực chất, việc quản lý di tích nhằm
hướng tới mục đích chính: thứ nhất, bảo tồn, gìn giữ các di tích chống lại sự tàn phá
của thiên nhiên, con người; Thứ hai, khai thác, phát huy có hiệu quả các di tích phục
vụ sự phát triển kinh tế xã hội

17
1.1.3 Cơ sở pháp lý để quản lý chùa Sùng Thiên
Di tích lịch sử văn hóa là tài sản vô cùng quý báu mà cha ông ta đã để lại cho
hậu thế. Vì vậy gìn giữ DTLS - VH chính là tiếp tục kế thừa những truyền thống tốt
đẹp của cha ông đó là việc rất cần thiết. Đảng và nhà nước đã ban hành và hoàn
thiện các văn bản qui phạm pháp luật.
Cách mạng tháng 8/11945 giành được độc lập, ngày 23/11/1945 Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã ký xác lệnh số 65-SL về quản lý di sản văn hóa. Sắc lệnh gồm 6 điều,
ấn định nhiệm vụ cho Đông phương Bác cổ học viện có nhiệm vụ bảo tồn tất cả cổ
tích trong toàn cõi Việt Nam, và nghiêm cấm việc phá hủy đền, chùa, đình, miếu,
điện, thành quách, lăng mộ. Ngày 28/6/1956, Trung ương Đảng ra thông tư số
38/TT- TW về việc bảo vệ di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh. Trong đó đề cập
đến việc nâng cao ý thức trách nhiệm bảo vệ di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh
trong các cấp, các ngành, các tổ chức xã hội và toàn dân; đình chỉ ngay các hoạt
động kinh tế đang phương hại trực tiếp đến các di tích; tiến hành phân loại và xây
dụng kế hoạch tu bổ các di tích
Ngày 3/7/1957, Thủ tướng Chính phủ ra thông tư số 954/TTg về việc bảo vệ
di tích và danh lam thắng cảnh. Ngày 29/10/1957, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ký
nghị định số 519/TTg về việc bảo vệ sử dụng DTLS - VH và danh lam thắng cảnh.
Đây là văn bản pháp lý cập nhật đầy đủ đến việc quản lý nhà nước đối vơi DTLS -
VH trong suốt hai thập kỷ chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta. Nghị định gồm 7
mục với 32 điều trong đó đề cập tới công tác quản lý DTLS - VH ở các góc độ như
liệt hạng di sản văn hóa, quy định những tiêu chuẩn của các công trình được hạng là
DTLS - VH; việc trùng tu tôn tạo di tích; chế độ khen thưởng và kỷ luật đối với tổ
chức cá nhân có thành tích trong việc bảo vệ và phát huy tác dụng DTLS - VH.
Nghị định 519/TTg do thủ tướng Phạm Văn Đồng ký ngày 19/10/1957 đã phát huy
tác dụng trong đời sống xã hội, có giá trị lớn trong việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy
DSVH Việt Nam phục vụ tích cực cho sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo.

18
Ngày 31/3/1984, Hôi đồng nhà nước đã ban hành và công bố Pháp lệnh số
14LCT/HĐNN về việc bảo vệ và sử dụng DTLS - VH và các danh lam 18 thắng
cảnh. Pháp lệnh có 5 chương và 27 điều, xác định rõ biện pháp quản lý nhà nước đối
với các di sản văn hóa gồm 3 việc: “Kiểm kê, đăng ký, công nhận và xác định các
loại hình di tích và danh thắng. Quy định chế độ bảo vệ và sử dụng DTLS - VH và
các danh lam thắng cảnh, tổ chức thực hiện các chế độ đó. Thanh tra việc thi hành
những quy định của pháp luật về bảo vệ, sử dụng DTLS - VH và các danh lam thắng
cảnh [15, tr.3]. Pháp lệnh số 14-LTC/HĐNN ra đời đã tập trung thống nhất quản lý,
sử dụng DTLS - VH và danh lam thắng cảnh trên phạm vi cả nước, đưa công tác
kiểm kê, lập hồ sơ xếp hạng vào nề nếp. Quy định về cổ vật, việc tu bổ, tôn tạo và
hoạt động bảo vệ di tích cũng đã rõ ràng và chặt chẽ. Pháp lệnh ra đời có ý nghĩa to
lớn, là bước tiến về mặt pháp lý với mục đích làm cho công tác quản lý di sản văn
hóa của dân tộc hoàn thiện hơn.
Trong quá trình phát triển của đất nước, nhất là thời kỳ đổi mới, hội nhập, giao
lưu rộng rãi với các nước trên thế giới. Để bảo vệ di sản văn hóa được toàn diện,
đầy đủ, phù hợp với thông lệ quốc tế, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới. Nghị quyết
Trung ương 5, khóa VIII về việc “Xây dụng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà
bản sắc dân tộc”. Ngày 22/7/2001, Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam đã ký lệnh
số 09/LCTL công bố Luật Di sản văn hóa được kỳ họp quốc hội thữ IX thông qua
ngày 29/6/2001, Luật có hiệu lực từ ngày 1/1/2002. Với việc ra đời luật Di sản văn
hóa đã tạo hành lang pháp lý cho công tác quản lý DTLS - VH trong cả nước. Luật
Di sản văn hóa gồm 7 chương 74 điều, trong đó quy định rõ nội dung quản lý nhà
nước về DSVH, phân định trách nhiệm của các cấp đối với việc quản lý DSVH
gồm: “Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về di sản văn hóa; Bộ văn hóa Thông
tin chịu trách nhiệm trước chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về di sản văn hóa;
các Bộ; cơ quan ngang Bộ; cơ quan trực thuộc Chính phủ có trách nhiệm quản lý
nhà nước về DSVH theo phân công của Chính phủ; UBND các cấp trong phạm vi

19
nhiệm vụ và quyền hạn của mình thực hiện việc quản lý DSVH ở địa phương theo
phân cấp của Chính phủ” [7, tr.37].
Sau một thời gian áp dụng, Luật Di sản văn hóa 2001 không phù hợp với thực
tiễn đời sống kinh tế xã hội của đất nước. Vì vậy Luật Di sản văn hóa 2001 được
sửa đổi bổ sung một số điều luật năm 2009 là văn bản hợp nhất giữa luật Di sản văn
hóa năm 2001 và sửa đổi bổ sung một số điều Luật Di sản văn hóa năm 2009. Luật
điều chỉnh những vấn đề hoàn toàn mới, hoàn thiện nâng cao những vấn đề đã được
quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật trước đây phù hợp với thực tiễn và
thông lệ quốc tế. Những văn bản pháp luật về bảo vệ và phát huy giá trị Di sản văn
hóa qua từng thời kỳ lịch sử, cái sau có giá trị cao hơn cái trước, cho thấy tính nhất
quán tạo động lực giúp cho sự nghiệp bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, tôn
vinh những di sản văn hóa tiêu biểu nhất, tạo điều kiện thuận lợi để thu hút nguồn
lực của nhiều thành phần kinh tế chung tay bảo vệ các giá trị của di sản văn.
Luật Di sản văn hóa để thực thi Chính phủ, Bộ VH-TT&DL ban hành một số
văn bản hướng dẫn thi hành: Ngày 11/11/2002, Chính phủ nước cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam ban hành Nghị định số 92/2002/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành
một số điều của Luật di sản văn hóa. Ngày 24/7/2001, Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL ra
quyết định số 1709/ QĐ - BVHTT phê duyệt quy hoạch tổng thể bảo tồn và phát
huy giá trị DTLS - VH và danh lam thắng cảnh đến năm 2010. Ngày 6/2/2003, Bộ
trưởng Bộ VH-TT&DL ban hành quy chế bảo quản, tu bổ và phục hồi DTLS - VH
và danh lam thắng cảnh.
Nhà nước ban hành các văn bản pháp lý trong lĩnh vực quản lý di sản văn hóa
là cơ sở để các địa phương trong đó có Ban quản lý di tích chùa Sùng Thiên thực
hiện công tác quản lý DTLS - VH góp phần gìn giữ những giá trị truyền thông văn
hóa tốt đẹp mà ông cha ta để lại.

20
1.2 Khái quát chung về chùa Sùng Thiên ở huyện Gia Lộc tỉnh Hải Dương
1.2.1 Vài nét về huyện Gia lộc tỉnh Hải Dương
Gia Lộc là một huyện nằm phía tây nam của tỉnh Hải Dương với tổng diện tích
112 km² và dân số 147.322 người.
Gia Lộc là huyện ở trung tâm địa dư của tỉnh Hải Dương. Cũng như các huyện
khác, trong tiến trình lịch sử, huyện có nhiều lần thay đổi địa danh và địa giới. Quốc
sử ghi rằng, Gia Lộc thời Lý Trần có tên là huyện Trường Tân thuộc lộ Hồng. Tấm
bia cổ nhất của huyện, hiện còn ở chùa Sùng Thiên, thôn Thị Đức, xã Nhật Tân, có
niên hiệu Khai Hựu thứ 3, Tân Mùi (1331) cũng ghi như vậy. Theo Đại Nam nhất
thống chí, đến thời Quang Thuận năm thứ 10 (1469), khi định lại bản đồ, đổi
Trường Tân thành Gia Phúc thuộc phủ Hạ Hồng. Đến thời vua Quang Trung (1788-
1792) vì tránh húy của cha ông (là Hồ Phi Phúc) mà đổi thành Gia Lộc, địa danh
này tồn tại cho đến nay.
Đơn vị hành chính: Huyện có một thị trấn và 22 xã, bao gồm:
- Thị trấn: Gia Lộc
- Xã: Đoàn Thượng, Đồng Quang, Đức Xương, Gia Hòa, Gia Khánh, Gia
Lương, Gia Tân, Gia Xuyên, Hoàng Diệu, Hồng Hưng, Lê Lợi, Liên Hồng, Nhật
Tân, Phạm Trấn, Phương Hưng, Quang Minh, Tân Tiến, Thống Kênh, Thống Nhất,
Toàn Thắng, Trùng Khánh, Yết Kiêu.
Trước đây, huyện mang tên Gia Lộc. Sau đó Gia Lộc sáp nhập với huyện Tứ
Kỳ, thành huyện Tứ Lộc vào những năm 1979 - 1996, thuộc tỉnh Hải Hưng. Từ
ngày 27 tháng 1 năm 1996, hai huyện lại được tách ra và mang tên như trước đó.
Về tình hình kinh tế - xã hội
Trong lĩnh vực công nghiệp, Gia Lộc có Khu Công nghiệp Gia Lộc với diện
tích 198 ha với nhiều nhà máy xí nghiệp đang được thi công.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, chủ yếu trồng lúa, các loại rau, khoai tây, tỏi, ớt,
hoa đào v.v. với nguồn nước phong phú. Rau quả, táo, dưa hấu Gia Lộc được tiêu
thụ cho thị trường trong tỉnh và các tỉnh phía nam. Trung tâm mua bán, trao đổi các

21
sản phẩm nông nghiệp tập trung ở Quán Nghiên (thuộc khu vực xã Gia Xuyên). Tại
xã Thống Nhất có Viện cây lương thực Lương Đình Của của Bộ Nông nghiệp và
phát triển nông thôn.
Giao thông ở Gia Lộc: các tuyến đường liên xã được bê tông hoá và rải nhựa.
Rất thuận lợi cho việc giao thương và di chuyển. Có nhiều tuyến đường quan trọng
chạy qua như đường 5B mới nối Hải Phòng và Hà Nội. Đường Quốc lộ 38B nối Hải
Dương với Ninh Bình đi qua các xã Quang Minh, Đồng Quang, Đoàn Thượng, Toàn
Thắng và thị trấn Gia Lộc. Đường Quốc lộ 37 chạy từ cảng Diêm Điền (Thái Thụy,
Thái Bình) nối huyện Gia Lộc với khu đô thị phía tây Thành phố Hải Dương và nối
liền hai đường 5A (cũ) và 5B (mới) Hà Nội - Hải Phòng.
Về du lịch: Huyện có đền thờ Yết Kiêu tại xã Yết Kiêu, quê hương của ông, di
tích lịch sử Đền Quát, mộ Đỗ Quang, đình Phương Điếm, đền Cuối. Ngoài ra còn có
đền thờ Nguyễn Chế Nghĩa, chùa Sùng Thiên với tấm bia rất cổ tại Thị trấn Gia
Lộc.
1.2.2 Tổng quan về chùa Sùng Thiên
Vị trí
Ngôi chùa nằm ở thôn Thị Đức, xã Nhật Tân, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương,
có tên chữ là Sùng Thiên Tự. Chùa tọa lạc trên một khu đất cao, kiến trúc đặc sắc,
mang đậm dấu ấn Phật giáo. Xung quanh chùa có ao sen và dòng sông Hàn uốn
lượn.
Tên gọi khác của chùa Sùng Thiên
Tương truyền, dòng sông Hàn cạnh chùa thường xuyên xảy ra lũ lụt. Một lần
nước lớn, lũ từ thượng nguồn đổ về cuốn theo một bè gỗ dâu lớn, thớ vàng óng như
tơ. Mọi người cho là điềm lành bèn vớt lên lấy gỗ tạc thành tượng. Từ đó chùa có
tên gọi là chùa Dâu.
Gọi là chùa Hàn vì có con sông Hàn chảy cạnh chùa.
Gọi là chùa Thị Đức vì chùa thuộc thôn Thị Đức.

22
Gọi là chùa Ba Xã vì chùa nằm giữa cánh đồng thuộc ba xã Nhật Tân, Đồng
Quang và Quang Minh.
Lịch sử - kiến trúc
Theo nội dung của văn bia năm 1331, chùa được xây dựng vào đầu đời Trần.
Chùa Sùng Thiên thờ đức thánh bà húy Phạm Trinh Hiến hiệu Tiên Dung công chúa
có công âm phù Hai Bà Trưng đánh giặc Đông Hán. Năm 40, Hai Bà Trưng dựng cờ
khởi nghĩa, chống lại nhà Hán. Một lần tiến quân tới đất này, hai bà cho đóng quân
doanh tại đây, đêm nằm mộng có người xưng là Tiên Dung công chúa nguyện âm
phù đánh giặc. Ngày hôm sau Hai Bà mang quân đánh trận trên sông Hàn và giành
thắng lợi vang dội. Hai Bà Trưng cho tướng sĩ và nhân dân địa phương ăn mừng rồi
ra chiếu chỉ cho dân làng lập miếu thờ Tiên Dung, gia phong mỹ tự là Diệu Quang
Huệ Tĩnh Ý Phạm Trinh Hiến phu nhân Thượng đẳng thần. Qua thời gian nhân dân
đã xây dựng nơi đây thành ngôi chùa uy nghi vừa thờ Phật vừa thờ thánh.
Chùa có quy mô 100 gian, xung quanh có tường và rào tre, cách xa khu dân cư
1km. Đến đời Lê, chùa được trùng tu lớn, hiện còn 2 bia: Vĩnh Thịnh 6 (1710) và
Cảnh Hưng 21 (1760) ghi lại đợt trùng tu này.
Qua thời gian và chiến tranh, chùa Dâu đã đổ nát, ngôi chùa hiện nay được xây
dựng vào thế kỷ XX, bố cục kiểu chữ 丁- Đinh, gồm nhà Tiền đường 5 gian, Hậu
cung 3 gian, kết cấu con chồng, đấu sen, chạm khắc đơn giản. Mái chùa có nhiều
bức phù điêu với hoa văn tản vân, nhật, nguyệt đẹp mắt. Trong chùa có 12 pho
tượng, chất liệu gỗ, sơn son thếp vàng. Ngoài hệ thống tượng Phật cổ kính, hậu cung
còn một khám lớn, chất liệu gỗ, chạm khắc tinh xảo, bên trong có tượng của công
chúa Tiên Dung, cao 1,3m. Tượng được tạc ở tư thế ngồi, khoan thai, nét mặt phúc
hậu. Theo những người cao tuổi địa phương, toàn bộ hệ thống tượng trong chùa đều
được tạc bằng gỗ dâu.
Trong chùa còn lưu giữ nhiều hiện vật đá có giá trị như cây trúc đài vuông, cao
85cm, hai tấm bia thời Lê, một số gốm đất nung, mảnh tháp, mảnh đầu chim

23
phượng, mảnh đất nung đầu rồng cùng một số gạch ngói có hoa văn niên đại thế kỷ
XIII, XIV. Độc đáo nhất vẫn là tấm bia Phật niên đại 1331, cao 1,5m, dày 20cm,
văn bia 1.180 chữ, đặt trên lưng rùa to khoẻ, được đặt trước sân chùa. Mái bia cong
vừa phải, thân bia có một đường diềm chạm khắc hình rồng và hoa dây. Trán bia
được trang trí bằng nhiều lá và hoa sen sống động, gần gũi với thiên nhiên. Nổi bật
ở mặt trước bia khắc chữ Phật lớn dạng chữ thảo. Dưới chữ Phật có chạm hai hình,
một bên là chim hạc đứng, đầu đội ngọn nến đang cháy. Một bên là con quỷ hình
người đội đỉnh hương. Dưới chân bia có chạm khắc các hoa văn hình sóng nước,
hình núi. Mặt sau bia có khắc 3 chữ Hán “Sùng Thiên tự”, dưới ghi họ tên những
người cung tiến ruộng, tiền tu sửa chùa. Nội dung của văn bia do hòa thượng Huệ
Văn, một người tu hành tại đây soạn. Đây là một tác phẩm độc đáo về nghệ thuật
điêu khắc.
Với kiến trúc, giá trị đặc sắc, chùa đã được xếp hạng di tích quốc gia năm
1992.
Không chỉ độc đáo về kiến trúc và lễ hội, chùa Dâu còn là một trong những
“địa chỉ đỏ” quan trọng. Chùa Dâu là nơi ghi dấu nhiều sự kiện cánh mạng. Trước
Cách mạng Tháng 8.1945, Mặt trận Việt Minh có một cuộc họp tại chùa bàn về
cướp chính quyền, phá kho thóc của giặc Nhật ở huyện Thanh Miện chia cho dân
nghèo. Năm 1945, khi giặc Pháp đánh chiếm thị xã Hải Dương, Hội Liên Việt tỉnh
chọn địa điểm nhà chùa là nơi sơ tán. Đến năm 1945-1950, bộ đội Tây Sơn của
huyện Gia Lộc đã chọn ngôi chùa làm địa điểm mở lớp huấn luyện. Từ đây, quân ta
tỏa đi hướng đường 17, đường 20 tiến hành các trận phục kích đánh địch trong cuộc
kháng chiến chống Pháp giai đoạn 1949-1953. Các năm 1951-1952, cán bộ, du kích
các xã Phạm Kha, Lam Sơn cùng bộ đội đã chọn chùa làm cơ sở bám dân tiêu diệt
địch, phá tề diệt ác ôn ở chợ Chương, chợ Ba Đông. Hiện trong chùa vẫn còn hầm bí
mật từ thời kỳ trước.
Hiện trạng quản lý cổ vật và tình trạng kỹ thuật của chùa Sùng Thiên

24
Chùa Sùng Thiên hình thành và phát triển tồn tại đến nay đã trải qua nhiều thế
kỷ. Những yếu tố của tự nhiên (nắng, mưa, độ ẩm…) có những tác động không nhỏ
đến các kết cấu kiến trúc và các loại vật liệu kiến trúc, nhất là loại chất liệu bằng gỗ.
Hiện một số hạng mục tại chùa đang xuống cấp, mái ngói bị sụt vỡ, dột khi mưa.
Các cấu kiện của công trình như cột, vì kèo, bộ mái, nền móng… không còn đảm
bảo được công năng chịu tải trọng của công trình.
Chùa còn lưu giữ nhiều hiện vật đá có giá trị như cây trúc đài vuông, cao
85cm, hai tấm bia thời Lê, một số gốm đất nung, mảnh tháp, mảnh đầu chim
phượng, mảnh đất nung đầu rồng cùng một số gạch ngói có hoa văn niên đại thế kỷ
XIII, XIV. Độc đáo nhất vẫn là tấm bia Phật niên đại 1331, cao 1,5m, dày 20cm,
văn bia 1.180 chữ. Các hiện vật có lẽ đều làm bằng vật liệu không bền vững nên tuy
có lịch sử xây dựng lâu đời song kiến trúc gốc hiện không còn nữa. Toàn bộ hệ
thống chùa hiện nay đã được đầu tư làm lại với quy mô lớn, số còn lại đều do dân tự
ý xây dựng quy có mô nhỏ và ít giá trị về mỹ thuật và kiến trúc. Tình trạng tự ý xây
thêm các công trình thờ tự có chiều hướng gia tăng, phá vỡ cảnh quan di tích và
không phù hợp nội dung thờ. Với di tích này cần thiết phải tiến hành lập dự án tu bổ
cấp thiết.
Sinh hoạt văn hóa, lễ hội liên quan đến chùa Sùng Thiên
Lễ hội chùa Sùng Thiên diễn ra trong 3 ngày, từ ngày 2-4/9 (tức từ ngày 9-11/8
âm lịch). Ngày hội chính là ngày hóa của Đức thánh (10/8 âm lịch)
Chùa Dâu là nơi vừa thờ Phật lại vừa thờ thánh. Lễ hội truyền thống của chùa
được mở vào ngày 8-10 tháng 8 âm lịch.
Vào dịp này, nhân dân, du khách thập phương về tham dự rất đông. Lễ hội diễn
ra trang trọng với nghi lễ rước các cỗ kiệu từ chùa qua cánh đồng vào đình làng.
Trong những ngày hội diễn ra tưng bừng với nhiều trò chơi dân gian được tổ chức
như đi cầu kiều, bắt vịt, chọi gà, đấu vật, bịt mắt bắt dê, kéo co…
Lễ hội chùa Sùng Thiên được tổ chức nhằm góp phần bảo tồn, phát huy các giá
trị văn hóa truyền thống và quảng bá các giá trị văn hóa tiêu biểu của lễ hội. Qua đó,

25
giáo dục truyền thống, trách nhiệm của cán bộ, nhân dân trong việc thực hiện, giữ
gìn phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc. Đặc biệt bày tỏ lòng thành kính, tưởng
nhớ công lao và tri ân sâu sắc đến các bậc Thánh nhân và Đức thánh "Phạm Trinh
Hiến"
1.2.3 Giá trị của chùa Sùng Thiên
Khi nước ta cũng như ở nhiều nước khác đã bước vào công nghiệp hoá, hiện
đại hoá nhưng lễ hội cổ truyền trong đó có lễ hội chùa Sùng Thiên vẫn tồn tại. Có
được điều đó là do lễ hội chùa Sùng Thiên hội tụ được các giá trị sau:
Thứ nhất, giá trị cố kết và biểu dương sức mạnh cộng đồng:
“Cây đa, giếng nước, sân đình” là một trong những hình ảnh vô cùng đẹp của
làng quê Việt Nam đã ăn sâu vào tiềm thức của con người. Di tích lịch sử chùa Sùng
Thiên cũng nằm trong tiềm thức đó, giữ vai trò quan trọng trong đời sống cộng đồng
và sự phát triển văn hóa của người dân nơi đây. Chùa Sùng Thiên trở thành nơi sinh
hoạt văn hóa tâm linh, hội đủ các chức năng của thiết chế văn hóa làng mà đỉnh cao
là lễ hội chùa Sùng Thiên đóng vai trò cố kết cộng đồng trong và ngoài vùng với
nhau.
Chùa Sùng Thiên nằm ở nơi giáp ranh 3 xã vì chùa nằm giữa cánh đồng thuộc
ba xã Nhật Tân, Đồng Quang và Quang Minh. Cộng đồng này được hình thành và
tồn tại lâu đời tại một vùng quê Bắc Bộ có sự gắn kết trên cơ sở cùng cư trú trên một
lãnh thổ (cộng cư), gắn kết về sở hữu tài nguyên và lợi ích kinh tế (công hữu), gắn
kết bởi số mệnh chịu sự chi phối của một lực lượng siêu nhiên (cộng mệnh), gắn kết
bởi nhu cầu sự đồng cảm trong các hoạt động sáng tạo và hưởng thụ văn hoá (cộng
cảm)… Lễ hội chùa Sùng Thiên là môi trường góp phần quan trọng tạo nên niềm
cộng mệnh và cộng cảm của sức mạnh cộng đồng.
Lễ hội không đơn thuần chỉ là hoạt động tôn giáo tín ngưỡng mà nó là hoạt
động vui chơi giải trí thể hiện tinh thần tập thể cộng đồng. Lễ hội chùa Sùng Thiên
gắn bó với dân làng từ xa xưa đến nay để lại những truyền thống tốt đẹp, là nét sinh
hoạt văn hóa không thể thiếu trong mỗi người. Người dân trong ba xã chủ yếu làm

26
nghề nông nghiệp và buôn bán rất hiếm có dịp để mọi người tụ hội chính vì thế
thông qua lễ hội mọi người sẽ gắn bó với nhau qua những công việc chung. Trong lễ
hội có sự tham gia của nhiều thành viên trong làng. Trong quá trình thực hiện lễ hội
các dòng họ, nhất là các dòng họ lớn như: họ Nguyễn, họ Bùi, họ Đào tham gia
đóng góp nhiều cho lễ hội, đặc biệt là sự tham gia nhiệt tình của mọi thành viên
trong làng. Mỗi gia đình có trách nhiệm đóng góp lễ vật để dâng cúng thần linh.
Trong dịp lễ hội mọi người có cơ hội chung vui ăn uống, cùng tiến hành những hoạt
động vui chơi giải trí, cùng tỏ tấm lòng thành kính và biết ơn đối với Đức Phật và
Thánh mẫu Tiên Dung. Chính vì vậy mà mối liên kết giữa các thành viên trong làng
ngày càng chặt chẽ hơn. Lễ hội chùa Sùng Thiên là một nét sinh hoạt văn hóa lâu
đời. Lễ hội là cầu nối giữa hiện tại và quá khứ, góp phần củng cố thêm tinh thần
đoàn kết, tình làng nghĩa xóm tạo nên sức mạnh tập thể cộng đồng.
Ngày nay, trong điều kiện xã hội hiện đại, con người càng ngày càng khẳng
định “cái cá nhân”, “cá tính” của mình thì không vì thế cái “cộng đồng” bị phá vỡ,
mà nó chỉ biến đổi các sắc thái và phạm vi, con người vẫn phải nương tựa vào cộng
đồng, có nhu cầu cố kết cộng đồng. Trong điều kiện như vậy, lễ hội chùa Sùng
Thiên vẫn giữ nguyên giá trị biểu tượng của sức mạnh cộng đồng và tạo nên sự cố
kêt cộng đồng ấy.
Thứ hai,giá trị hướng về cội nguồn:
Tất cả mọi lễ hội cổ truyền đều hướng về nguồn. Đó là nguồn cội tự nhiên mà
con người vốn từ đó sinh ra và nay vẫn là một bộ phận hữu cơ; nguồn cội cộng đồng
như dân tộc, đất nước, xóm làng, tổ tiên, nguồn cội văn hoá... Hơn thế nữa, hướng
về nguồn đã trở thành tâm thức của con người Việt Nam - “uống nước nhớ nguồn”,
“ăn quả nhớ người trồng cây”. Lễ hội chùa Sùng Thiên cũng không nằm ngoài giá
trị này. Nó hướng con người ta tới các giá trị tốt đẹp của truyền thống đánh giặc cứu
nước của ông cha ta và niềm tự hào của dân tộc về truyền thống đó.
Ngày nay, trong thời đại cách mạng khoa học kỹ thuật, tin học hoá, toàn cầu
hóa, con người càng có nhu cầu hướng về, tìm lại cái nguồn cội tự nhiên của mình,

27
trở về, tìm lại và khẳng định cái nguồn gốc cộng đồng và bản sắc văn hoá của mình
trong cái chung của văn hoá nhân loại. Lễ hội chùa Sùng Thiên là một biểu tượng,
có thể đáp ứng nhu cầu bức xúc ấy. Đó cũng chính là tính nhân bản bền vững và sâu
sắc của lễ hội có thể đáp ứng nhu cầu của con người ở mọi thời đại.
Thứ ba, giá trị cân bằng đời sống tâm linh:
Bên cạnh đời sống vật chất, đời sống tinh thần, tư tưởng còn hiện hữu đời sống
tâm linh. Đó là đời sống của con người hướng về cái cao cả thiêng liêng - chân thiện
mỹ - cái mà con người ngưỡng mộ, ước vọng, tôn thờ, trong đó có niềm tin tôn giáo
tín ngưỡng.
Các nghi lễ của lễ hội chùa Sùng Thiên góp phần làm thoả mãn nhu cầu về đời
sống tâm linh của con người, đó là “cuộc đời thứ hai”, đó là trạng thái “thăng hoa”
từ đời sống trần tục, hiện hữu. Lễ hội chùa Sùng Thiên không chỉ có người dân
trong làng mà cả khách thập phương đều thể hiện sự tôn sùng và thành kính mong
muốn vị thần dân làng đang thờ che trở bảo vệ, ban phúc lộc cho họ trong cuộc sống
hàng ngày. Tham gia vào lễ hội con người sẽ cảm thấy vừa thiêng liêng, vừa trang
nghiêm, cởi bỏ những lo toan của cuộc sống đời thường… Như vậy lễ hội chùa
Sùng Thiên đã đáp ứng nhu cầu đời sống tâm linh của nhân dân thôn Thị Đức suốt
chiều dài lịch sử.
Xã hội hiện đại với nhịp sống công nghiệp, các hoạt động của con người dường
như được “chương trình hoá” theo nhịp hoạt động của máy móc, căng thẳng và đơn
điệu, ồn ào, chật chội nhưng vẫn cảm thấy cô đơn. Một đời sống như vậy tuy có đầy
đủ về vật chất nhưng vẫn khô cứng về đời sống tinh thần và tâm linh, một đời sống
chỉ có dồn nén, “trật tự” mà thiếu sự cởi mở, xô bồ, “tháo khoán”... Tất cả những cái
đó hạn chế khả năng hoà đồng của con người, làm thui chột những khả năng sáng
tạo văn hoá mang tính đại chúng. Một đời sống như vậy không có “thời điểm
mạnh”, “cuộc sống thứ hai”, không có sự “bùng cháy” và “thăng hoa”.
Trở về với lễ hội chùa Sùng Thiên, con người dường như được tắm mình trong
dòng nước mát đầu nguồn của văn hoá dân tộc, tận hưởng những giây phút thiêng

28
liêng, ngưỡng vọng những biểu tượng siêu việt cao cả - chân thiện mỹ, được sống
những giờ phút giao cảm hồ hởi đầy tinh thần cộng đồng, con người có thể phô bày
tất cả những gì là tinh tuý đẹp đẽ nhất của bản thân qua các cuộc thi tài, qua các
hình thức trình diễn nghệ thuật, cách thức ăn mặc lộng lẫy, đẹp đẽ khác hẳn ngày
thường... Tất cả đó là trạng thái “thăng hoa” từ đời sống hiện thực, vượt lên trên đời
sống hiện thực.
Thứ tư, giá trị sáng tạo và hưởng thụ văn hóa:
Lễ hội chùa Sùng Thiên là một hình thức sinh hoạt tín ngưỡng - văn hoá cộng
đồng của nhân dân ở Ba Xã Nhật Tân, Đồng Quang và Quang Minh, thôn Thị Đức,
huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương. Trong lễ hội đó, nhân dân tự đứng ra tổ chức, chi
phí, sáng tạo và tái hiện các sinh hoạt văn hoá cộng đồng và hưởng thụ các giá trị
văn hoá và tâm linh, do vậy, lễ hội chùa Sùng Thiên bao giờ cũng thấm đượm tinh
thần dân chủ và nhân bản sâu sắc. Đặc biệt trong “thời điểm mạnh” của lễ hội, khi
mà tất cả mọi người chan hoà trong không khí thiêng liêng, hứng khởi thì các cách
biệt xã hội giữa cá nhân ngày thường dường như được xoá nhoà, con người cùng
sáng tạo và hưởng thụ những giá trị văn hoá của mình. Điều này có phần nào đối lập
với đời sống thường nhật của những xã hội phát triển, khi mà phân công lao động xã
hội đã được chuyên môn hoá, nhu cầu sáng tạo và hưởng thụ văn hoá của con người
đã phần nào tách biệt.
Thứ năm, giá trị bảo tồn và trao truyền văn hóa:
Lễ hội chùa Sùng Thiên không chỉ là tấm gương phản chiếu nền văn hoá dân
tộc, mà còn là môi trường bảo tồn, làm giàu và phát huy nền văn hoá dân tộc ấy.
Cuộc sống của con người Việt Nam không phải lúc nào cũng là ngày hội, mà
trong chu kỳ một năm, với bao ngày tháng nhọc nhằn, vất vả, lo âu, để rồi “xuân thu
nhị kỳ”, “tháng tám giỗ cha, tháng ba giỗ mẹ”, cuộc sống nơi thôn quê vốn tĩnh lặng
ấy vang dậy tiếng trống chiêng, người người tụ hội nơi đình chùa mở hội. Nơi đó,
con người hoá thân thành văn hoá, văn hoá làm biến đổi con người, một “bảo tàng
sống” về văn hoá dân tộc được hồi sinh, sáng tạo và trao truyền từ thế hệ này sang

29
thế hệ khác. Đã ai đó từng nói làng xã Việt Nam là cái nôi hình thành, bảo tồn, sản
sinh văn hoá truyền thống của dân tộc nhất là trong hoàn cảnh bị xâm lược và đồng
hoá. Trong cái làng xã nghèo nàn ấy, ngôi đình mái chùa, cái đền và cùng với nó là
lễ hội với “xuân thu nhị kỳ” chính là tâm điểm của cái nôi văn hoá đó. Không có
làng xã Việt Nam thì cũng không có văn hoá Việt Nam.
Điều này càng cực kỳ quan trọng trong điều kiện xã hội công nghiệp hoá, hiện
đại hoá và toàn cầu hoá hiện nay, khi mà sự nghiệp bảo tồn, làm giàu và phát huy
văn hoá truyền thống dân tộc trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, thì làng xã và lễ
hội Việt Nam lại gánh một phần trách nhiệm là nơi bảo tồn, làm giàu và phát huy
bản sắc văn hoá dân tộc!
Trải qua chặng đường dài của lịch sử con người Việt Nam đã vun đắp lên bề
dày truyền thống văn hóa và ở mỗi làng quê địa phương nhân dân cũng tạo cho
mình những nét đặc trưng riêng về văn hóa. Lễ hội thực sự là nơi bảo tồn nét văn
hóa dân gian truyền thống làng xã. Trong lễ hội chùa Sùng Thiên, nhiều trò chơi,
cũng như tập tục dân gian trong đời sống hiện tại bị người dân làng lãng quên nhưng
thông qua hình thức lễ hội nó được giữ gìn và bảo lưu như hội thi nấu cỗ, trò chơi
bịt mắt đập niêu, kéo co… Nhiều loại hình nghệ thuật cũng được tái hiện và biểu
diễn trong lễ hội như múa bồng, múa sênh tiền, múa tứ linh và nhiều loại hình nghệ
thuật khác. Đây chính là nét đặc trưng của lễ hội chùa Sùng Thiên. Do đó thông qua
lễ hội người ta có thể nghiên cứu nét văn hóa làng xã người Việt.
Trong dịp lễ hội người dân trong cộng đồng làng xã có cơ hội được hưởng thụ
những giá trị văn hóa cổ truyền. Lễ hội chùa Sùng Thiên không chỉ có nhân dân
trong làng mà cả những khách thập phương đến tham dự lễ hội cũng được thưởng
thức những trò chơi dân gian, những loại hình nghệ thuật truyền thống do chính
mình sáng tạo ra. Con người không chỉ biết hưởng thụ mà còn biết sáng tạo những
trò chơi, hội thi góp phần làm phong phú hơn cho lễ hội. Trong những năm gần đây
lễ hội chùa Sùng Thiên có thêm những trò chơi mới do nhân dân sáng tạo ra như hội
thi cắt tóc ra đời cùng với sự phát triển của nghề cắt tóc, nhiều trò chơi đổi mới về

30
hình thức cho phù hợp với hiện tại. Lễ hội chùa Sùng Thiên thực sự là dịp để nhân
dân làng hướng về cội nguồn, hướng về những truyền thống quý báu của dân tộc. Là
dịp thể hiện lòng thành kính biết ơn ông bà tổ tiên. Nhân dân thôn Thị Đức, huyện
Gia Lộc, tỉnh Hải Dương luôn tự hào về ngôi chùa nơi thờ cúng Đức Phật và Đức
mẫu Tiên Dung - Người đã có công giúp Hai Bà giành lại ngai vàng. Thông qua lễ
hội chùa Sùng Thiên nhân dân muốn thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với
Đức Mẫu Tiên Dung. Đó là truyền thống hướng về cội nguồn lịch sử, ăn quả nhớ kẻ
trồng cây, tôn vinh những người anh hùng dân tộc. Truyền thống cần được phát huy
không chỉ trong hiện tại mà cả trong tương lai.
Giá trị của di tích chùa Sùng Thiên còn được thể hiện qua văn hóa vật chất tinh
thần ngày càng phát huy hiệu quả trong công tác giáo dục truyền thống lịch sử văn
hóa, hướng đến các thế hệ trẻ, biết rằng nơi đây chính là cội nguồn tạo nên một sự
đoàn kết, hướng con người đến những điều thiện, tiếp thêm sức mạnh và niềm tin
cho cộng đồng hăng say lao động sản xuất. Từ những giá trị của di tích chùa Sùng
Thiên người dân trong làng ý thức được trách nhiệm trong công cuộc bảo vệ di tích,
đi đôi với phát triển kinh tế du lịch tạo điều kiện cho một bộ phận nhỏ cộng đồng cư
dân nơi đây. Các hộ dân cư sống quanh khu di tích đã tận dụng nguồn thu kinh tế
nhờ vào di tích, nhiều dịch vụ được mở ra như trông xe, bán vàng mã, đồ lễ cho
khách tham quan du lịch. Những ngày rằm mùng một và đặc biệt là dịp lễ hội, lễ tết
truyền thống, di tích chùa Sùng Thiên là một điểm dừng chân không thể thiếu được
của du khách tham quan chiêm bái.

31
Tiểu kết chương 1
Tác giả luận văn trên cơ sở tham khảo các tài liệu, đã nêu lên được một số
khái niệm công cụ để làm cơ sở lý luận tiếp tục triển khai chương 2 của đề tài
nghiên cứu. Tác giả đã áp dụng về lý thuyết quản lý di sản văn hóa để tiến hành
nghiên cứu hoạt động quản lý di tích lịch sử chùa Sùng Thiên, đánh giá các di tích là
đối tượng quản lý cần có những biện pháp phù hợp nhằm bảo tồn, gìn giữ đồng thời
phát huy được giá trị của chúng phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa
phương, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ của cộng đồng. Chùa Sùng Thiên thuộc địa bàn
thôn Thị Đức, huyện Gia Lộc tỉnh Hải Dương nằm ở vị trí địa lý rất thuận lợi, có
lịch sử lâu đời nên sớm trở thành địa điểm du lịch và sinh hoạt tín ngưỡng văn hóa
của người dân nơi đây. Với loại hình di tích là di tích lịch sử, di tích kiến trúc nghệ
thuật… với những đặc trưng khác nhau, do vậy, quản lý cần có phương thức phù
hợp nhằm phát huy hiệu quả giá trị của các di tích đó góp phần vào sự phát triển
chung của địa phương đồng thời giữ gìn bản sắc của đất nước.
Quản lý di tích lịch sử là một lĩnh vực cụ thể của quản lý, thường được hiểu
là: Công việc của Nhà nước được thực hiện thống qua việc ban hành, tổ chức thực
hiện, kiểm tra và giám sát việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh
vực văn hóa, đồng thời nhằm góp phần phát triển kinh tế, xã hội của từng địa
phương nói riêng, cả nước nói chung. Tác giả đã tiếp cận Lý thuyết để nghiên cứu
gồm: lý thuyết chức năng, lý thuyết đặc thù lịch sử, lý thuyết quản lý tổ chức để làm
sáng tỏ nội dung cơ sở lý luận của đề tài. Từ đó, với những giá trị mà di tích lịch sử
chùa Sùng Thiên mang lại, đồi hỏi công tác quản lý phải có cơ sở pháp lý để quản lý
di tích hiện nay.

32
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHÙA SÙNG
THIÊN, HUYỆN GIA LỘC, TỈNH HẢI DƯƠNG
2.1 Bộ máy quản lý chùa Sùng Thiên
2.1.1 Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý chùa Sùng Thiên
Cơ cấu tổ chức quản lý di tích lịch sử văn hóa ở nước ta được thiết lập và
có sự thống nhất từ trung qơng đến địa phqơng. Ở mỗi cấp quản lý đều có
những chức năng, nhiệm vụ cụ thể, đảm bảo tính thống nhất với mục tiêu bảo
tồn và phát huy giá trị DSVH nói chung và di tích lịch sử văn hóa nói riêng đạt
hiệu quả cao. Việc phân cấp quản lý di tích lịch sử văn hóa của tỉnh Hải Dương
được quy định cụ thể tại quyết định số 1987/2004/QĐ-UBND, ngày 19/5/2004
của UBND tỉnh Hải Dương Quy định về việc ban hành Quy chế xếp hạng và
quản lý di tích lịch sử văn hóa – danh lam thắng cảnh cấp tỉnh trên địa bàn tỉnh
Hải Dương.
2.1.1.1 Ủy ban nhân dân các cấp
Theo quy định của Luật di sản văn hóa, UBND tỉnh chịu trách nhiệm quản
lý nhà nước về DSVH ở địa phương theo phân cấp của Chính phủ. Trong Quy
chế xếp hạng và quản lý di tích lịch – danh lam thắng cảnh cấp tỉnh ban hành
năm 2004 đã quy định trách nhiệm của UBND là tiến hành chỉ đạo các hoạt
động về quản lý DSVH như: xây dựng quy hoạch, quản lý, kiểm kê, đăng ký,
phân loại di tích – danh thắng cũng như các di vật, cổ vật, bảo vật; đồng thời
thực hiện các công việc có liên quan đến quản lý di tích – danh thắng trên địa
bàn, theo quy định của pháp luật [20]. UBND cấp huyện, thị xã chịu trách
nhiệm quản lý , xây dựng và tổ chức thực hiện bảo tồn và phát huy giá trị di
tích, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia trong địa bàn quản lý; Thực hiện chế độ báo
cáo định kỳ, đột xuất với UBND tỉnh về tình hình quản lý di tích, di vật, cổ vật,
bảo vật quốc gia trong phạm vi địa giới hành chính quản lý; Tổ chức các hoạt
động thanh tra, kiểm tra, khen thưởng, xử lý vi phạm về di tích, di vật, cổ vật,
bảo vật quốc gia theo thẩm quyền… Các UBND cấp xã có trách nhiệm thành

33
lập BQL di tích cấp xã để quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị di tích, di vật, cổ vật,
bảo vật quốc gia tại địa phương; Thu nhận và bảo vệ di vật, cổ vật, bảo vật quốc
gia được phát hiện trên địa bàn; phòng ngừa và ngăn chặn kịp thời mọi hành vi
vi phạm làm ảnh hưởng đến di tích, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia; Kiến nghị
việc xếp hạng di tích; Thanh tra, kiểm tra, khen thưởng, xử lý vi phạm theo
thẩm quyền… [20].
2.1.1.2 Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch
Cơ quan quản lý di tích cấp tỉnh/thành phố là đơn vị có chức năng trực tiếp
quản lý DSVH nói chung và quản lý di tích lịch sử văn hóa nói riêng theo sự
phân công của UBND tỉnh. Sở VHTTDL chịu sự chỉ đạo, quản lý về tổ chức,
biên chế và hoạt động của cấp tỉnh; đồng thời chịu sự chỉ đạo, hướng dẫn, thanh
tra, kiểm tra về chuyên môn, nghiệp vụ của Bộ VHTTDL. Theo nội dung của
Quyết định số 1987/2004/QĐ-UBND, ngày 19/5/2004 của UBND tỉnh Hải
Dương, thì Sở VHTTDL “...là cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh; Sở Văn
hóa – Thông tin có trách nhiệm giúp Ủy ban nhân dân tỉnh thực hiện quản lý
nhà nước về di tích – danh thắng trên địa bàn tỉnh, có nhiệm vụ:
a. Căn cứ giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học của di tích đã được phân loại
theo tiêu chí quy định tại Điều 3 của Quy chế, để xây dựng kế hoạch xếp hạng
di tích – danh thắng cấp tỉnh hàng năm, lập hồ sơ khoa học trình Chủ tịch Ủy
ban nhân dân tỉnh quyết định xếp hạng di tích.
b. Phối hợp với UBND huyện, thành phố và các ngành có liên quan xây
dựng kế hoạch tu bổ, tôn tạo và phát động phong trào toàn dân tham gia bảo vệ,
phát huy giá trị di tích – danh thắng.
c. Tổ chức thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm di tích – danh thắng theo quy
định của pháp luật. [20 ]
Để tăng cường hiệu quả công tác quản lý các di tích lịch sử văn hóa,
UBND tỉnh Hải Dương ký quyết định số 4876 – QĐ UBND của UBND tỉnh
Hải Dương, ngày 31/12/2007 về việc thành lập BQL di tích tỉnh Hải Dương.

34
Theo quyết định này, BQL di tích tỉnh là đơn vị sự nghiệp, trực thuộc Sở Văn
hóa - Thông tin tỉnh Hải Dương (nay là Sở VHTTDL), chịu sự lãnh đạo, chỉ đạo
trực tiếp của giám đốc Sở Văn hóa - Thông tin; có tư cách pháp nhân, có con
dấu và tài khoản riêng theo quy định của pháp luật. BQL di tích tỉnh Hải Dương
sẽ có chức năng, nhiệm vụ của cơ quan quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn
hóa.
Hiện nay, BQL di tích tỉnh Hải Dương có cơ cấu tổ chức bao gồm:
- Ban lãnh đạo: gồm 1 Giám đốc và 2 Phó Giám đốc.
- Các phòng chuyên môn, nghiệp vụ: 1/Phòng Hành chính tổng hợp;
2/Phòng Nghiệp vụ cơ sở; 3/Phòng Quản lý di tích cách mạng; 4/ Phòng Quản
lý di tích quốc gia đặc biệt.
Tại các xã, phường, thị trấn, tỉnh Hải Dương cũng quy định rõ: tất cả các
địa phương có di tích được xếp hạng đều phải thành lập BQL di tích để trực tiếp
quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị các di tích đó.
Theo số liệu cung cấp của BQL di tích tỉnh Hải Dương, hầu hết các di tích
được xếp hạng đã thành lập BQL di tích cấp xã. Thành phần của BQL di tích
bao gồm: Trưởng BQL di tích xã là Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch UBND xã, phó
ban thường trực của BQL di tích là trưởng thôn, các thành viên trong BQL là
trưởng các tổ chức chính trị xã hội của thôn gồm: Hội trưởng hội người cao
tuổi, hội cựu chiến binh, hội trưởng hội phụ nữ, bí thư đoàn thanh niên...
Ban Quản lý chùa Sùng Thiên có mô hình quản lý ở địa phương đã có sự
kết hợp giữa chính quyền và cộng đồng người dân. Thành phần của BQL chùa
bao gồm: Trưởng BQL di tích xã là Chủ tịch xã Nhật Tân, phó ban thường trực
của BQL di tích là trưởng thôn Thị Đức, các thành viên trong BQL là trưởng
các tổ chức chính trị xã hội của thôn gồm: Hội trưởng hội người cao tuổi, hội
cựu chiến binh, hội trưởng hội phụ nữ, bí thư đoàn thanh niên....Trụ sở làm việc
của Ban Quản lý di tích lịch sử chùa Sùng Thiên được đặt tại thôn Thị Đức
huyện Gia Lộc tỉnh Hải Dương.

Công tác quản lý chùa Sùng Thiên, thôn Thị Đức, xã Nhật Tân, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương

Công tác quản lý chùa Sùng Thiên, thôn Thị Đức, xã Nhật Tân, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Công tác quản lý chùa Sùng Thiên, thôn Thị Đức, xã Nhật Tân, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương

Similar to Công tác quản lý chùa Sùng Thiên, thôn Thị Đức, xã Nhật Tân, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương (20)

More from lamluanvan.net Viết thuê luận văn

More from lamluanvan.net Viết thuê luận văn (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (17)

Công tác quản lý chùa Sùng Thiên, thôn Thị Đức, xã Nhật Tân, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương