Co z tą socjologią - okoliczności powstania socjologii i najważniejsze wyzwania
•Download as PPT, PDF•
0 likes•3,110 views
Materiały na zajęcia z metodologii nauk społecznych - Instytut Socjologii, Uniwersytet w Białymstoku
Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Viewers also liked
Viewers also liked (15)
Similar to Co z tą socjologią - okoliczności powstania socjologii i najważniejsze wyzwania
Similar to Co z tą socjologią - okoliczności powstania socjologii i najważniejsze wyzwania (20)
More from Radek Oryszczyszyn
More from Radek Oryszczyszyn (19)
Co z tą socjologią - okoliczności powstania socjologii i najważniejsze wyzwania
- 1. Co z tą socjologią? Metodologia nauk społecznych
- 2. P.J. O'Rourke "Anyone who has studied psychology, sociology, anthropology, or any of the other wacko- and-wog disciplines knows the three great rules of the social sciences: Folks do lots of things. We don't know why. Test on Friday."
- 3. Socjologio, jesteś… • Młoda • Pozbawiona poczucia własnej wartości • Przemądrzała • Niezdecydowana, czym się chce zajmować • Zagubiona w poszukiwaniu zasad swojego działania • Zagubiona w tłumie podobnych • Lekceważona przez otoczenie • Mało przydatna, a w dodatku posądzana o różne złe rzeczy
- 4. Pytania, problemy • Czym się różni wiedza socjologiczna od wiedzy potocznej? • Czy socjologia jako dyscyplina naukowa posiada przedmiot swoich badań? • Dlaczego socjologia narodziła się tak późno? • Jakie są najważniejsze wyzwania socjologii jako nauki?
- 5. Czym wy się zajmujecie?
- 6. Kłopoty z zakresem i przedmiotem, czyli czym wy się w gruncie rzeczy zajmujecie? Antynaturalizm – świat dzieli się na rzeczywistość materialną oraz przedmiotami, zdarzeniami i sytuacjami uwikłanymi w jakiś sposób w przeżycia psychiczne, wartościowania, wyobrażenia, dążenia.
- 7. Wilhelm Christian Ludwig Dilthey (1833-1911) Nauki przyrodnicze zajmują się rzeczywistością fizykalną i dążą do poznania i wyjaśnienia Nauki humanistyczne zajmują się rzeczywistością pozamaterialną i dążą do rozumienia
- 8. Heinrich Rickert (1863-1936) • Socjologia jest nauką nomotetyczną – formułuje prawa ogólne • Historia jest nauką idiograficzną – opisuje konkretne
- 9. Kryterium instytucjonalne, socjologia to: • to, co robią socjologowie • to, co zostało napisane w książkach, mających w swoim tytule „socjologia” • to, co wykłada się z katedr socjologii w różnych miejscach świata
- 10. Kiedy powstaje nowa nauka, czyli skąd wy się wzięliście? • Kiedy odkrywamy nowe, dotąd nie znane zjawiska, przedmioty czy prawidłowości • Kiedy odkrywamy nowe metody analizy zjawisk i prawidłowości znanych uprzednio
- 11. Emmanuel-Joseph Sieyès (1748-1836) • Jeden z głównych ideologów Rewolucji Francuskiej • "Czym jest stan trzeci? - Wszystkim. Czym był on dotąd? - Niczym. Czego żąda? - Być czymś". • W 1780 roku jako pierwszy używa sformułowania socjologia
- 14. Socjologia ery Comte’a • Comte używa pojęcia „socjologia” na przemian z pojęciem „fizyka społeczna” • Socjologia miała zunifikować wszystkie nauki zajmujące się społeczeństwem • Socjologia jako „Królowa Wszystkich Nauk”
- 15. Podwójna metryka Okres przednaukowy obejmuje prapoczątki i formowanie się socjologii aż do uzyskania statusu dyscypliny naukowej Okres naukowy obejmuje rozwój socjologii, jej instytucjonalizację i specjalizację
- 16. Wiedza potoczna • Wiedza potoczna jest zbiorem spostrzeżeń przypadkowych i osobistych • Mądrość potoczna jest fragmentaryczna i niespójna • Wiedza zdroworozsądkowa ma często pochopny charakter Przejawia się w: • Przysłowiach • Przypowieściach • Mądrościach ludowych • Porzekadłach • Mitach ludowych
- 17. Przysłowia • Jeżeli pierwszy lepszy człowiek traktuje cię jak konia, nie zwracaj na niego uwagi. Jeżeli drugi człowiek traktuje cię jak konia, poważnie się zastanów. Jeżeli trzeci człowiek traktuje cię jak konia, postaraj się o siodło • Gdy wypuszczasz strzałę prawdy, umocz jej grot w miodzie • Świat utrzymuje się w równowadze czterema rzeczami: nauką mędrca, sprawiedliwością silnego, męstwem walecznego i modlitwą cnotliwego.
- 21. Refleksja filozoficzna Jest najbliższa socjologii, ponieważ: • Za cel stawia sobie dotarcie do prawdy • Jest uprawiana profesjonalnie • Przekracza ramy indywidualnych doświadczeń • Przywiązuje wagę do uzasadniania
- 23. Dlaczego socjologia narodziła się tak późno? • Trudność dokładnego określenia i złożoność przedmiotu badań socjologii • Powolny rozwój metodologii nauk społecznych • Brak ogólnie zaakceptowanej definicji społeczeństwa i innych centralnych dla tej nauki kategorii pojęciowych
- 24. Pozytywizm jako epoka triumfu nauki spowodował potrzebę stworzenia nowoczesnej, empirycznej i systematycznej nauki o społeczeństwie.
- 25. Socjologia jako nauka, wyróżniała się po względem: Sposobu zdobywania wiedzy: - systematyczność - empiryczność - uzasadnienie - uogólnianie - neutralność Charakteru pojęć socjologicznych: - unikanie wieloznaczności - operacjonalizacja - język zmiennych - ustalanie zależności przyczynowo-skutkowych Socjologia jako nauka starała się odpowiadać na pytania o to: - Jak jest naprawdę? Dlaczego jest tak właśnie? - Jak będzie? - Co robić, aby zmienić społeczeństwo?
- 26. „Te cechy naukowej socjologii (…) zachowały aktualność do dziś. Wyznaczają sposoby postępowania i cele, jakie stawiają sobie także współcześni socjologowie”
- 28. Problem historyzmu W jakim stopniu nasza przeszłość wpływa na nasze obecne zachowania?
- 29. Problem morfogenezy W jaki sposób powstają i trwają struktu
- 31. Homo socius, czy homo creator? Problem podmiotowości
Editor's Notes
- Mary Beale (1633-1699) – angielska malarka. Stała się jednym z najważniejszych potrecistów w XVII-wiecznej Anglii. Uznaje się ją też za pierwszą profesjonalną angielską malarkę. Portret młodej dziewczyny (Portrait of a Young Girl ) -około 1681. Olej na płótnie. Te ujmujący malarski szkic był najprawdopodobniej wynikiem próby-eksperymentu wykonania obrazu w ciągu jednej sesji. Mary Beale korzystała z pomocy członków rodziny jako modeli przy podobnych pracach. Obraz znajduje się w galerii Tate w Londynie.
- - Brak jednomyślności w sposobie rozumienia zakresu
- Wilhelm Christian Ludwig Dilthey (ur. 19 listopada 1833 w Wiesbaden-Biebrich, zm. 1 października1911 w Seis am Schlern), niemiecki filozof. Autor Einleitung in die Geisteswissenschaften (1883). Dokonał metodologicznego rozróżnienia nauk humanistycznych (Geisteswissenschaften) i nauk przyrodniczych (Naturwissenschaften). Jego zdaniem w humanistyce uprawnione są oprócz sądów o faktach i sądów o prawach, także sądy wartościujące. Podstawową jednak różnicą między tymi rodzajami nauk jest ich cel: nauki przyrodnicze dążą do poznania zjawisk; nauki humanistyczne - do ich rozumienia (czyli przeżywania). Humanistyka powinna unikać schematów, natomiast trzymać się życia. Wprowadził rozumienie "pokolenia humanistycznego" jako grupy jednostek istniejących jednocześnie, podlegających tym samym wpływom i uzależnionych od tych samych zdarzeń, a przez to w podobny sposób pojmujących rzeczywistość.
- Heinrich Rickert (ur. 25 maja 1863 w Gdańsku, zm. 25 lipca 1936 w Heidelbergu) – filozof niemiecki, profesor uniwersytetów we Fryburgu Bryzgowijskim i Heidelbergu przedstawiciel neokantowskiej szkoły badeńskiej.
- Zalety tego stanowiska – wygodne (łatwo nazwać to, co jest socjologią, i to, co nią nie jest). Wady tego stanowiska – wszystko, co samo się nazywa socjologią, w myśl powyższego nią jest (zlewanie się wiedzy potocznej z socjologiczną) B
- Des Manuscrits de Sieyès. 1773-1799, Volumes I and II, published by Christine Fauré, Jacques Guilhaumou, Jacques Vallier et Françoise Weil, Paris, Champion, 1999 and 2007
- Prus określił temat swej powieści słowami: "przedstawić naszych polskich idealistów na tle społecznego rozkładu Wokulski - Jego wyrazista postać w polskiej kulturze masowej stała się symbolem przedsiębiorczości, łączy w sobie cechy romantyka i pozytywisty. Autor z niezwykłą starannością, przedstawił opisywane przez siebie społeczeństwo. Uwzględnił niemal wszystkie składowe grupy społeczne, poddał je też gruntownej krytyce. W przeciwieństwie do innych twórców polskiego pozytywizmu wystrzega się tendencyjności, dlatego też każda opisywana przez niego kasta, jest zróżnicowana - składają się na nią ludzie zarówno odbierani pozytywnie, jak i negatywnie: Arystokracja - to grupa, będąca pewnego rodzaju społeczną skamieliną. Jej członkowie są nieprzystosowani do życia w nowoczesnymkapitalistycznym społeczeństwie. Uważają się za elitę narodu, ale nie są zdolni, do wzięcia za niego odpowiedzialności (zwłaszcza jej ekonomicznych aspektów). Trwonią czas, na próżniactwie i zbytkach. (szlachta)- to grupa podejmująca pracę zarobkową, pełniąca funkcje urzędnicze,zajmująca stanowiska w handlui edukacji,dążąca do znalezienia swojego miejsca w społeczeństwie pomimo utraty majątku(np. pani Stawska) (Mieszczaństwo)-grupa uczciwa,rzetelnie wypełniająca obowiązki,utrzymująca w dobrym stanie majątek po przodkach ale niezdolna do szukania nowych sposobów zarządzania majątkiem,nazbyt przywiązana do tradycji,mało twórcza(np. Minclowie,Żydowskie-Szlangbaunowie, polskie-Rzecki,Raczek) (Proletariat)-w większości zdolny i chętny do pracy,ale pozbawiony możliwości jej podjęcia z powodu słabego rozwoju gospodarczego; lumpenproletariat- przywykły do nędzy,nieprzydatny społeczeństwu.
- Autor, tytułem powieści, nawiązał do tradycji biblijnej. Ziemia Obiecana, czyli Kanaan, była miejscem obiecanym Żydom przez Boga, do którego wędrowali oni pod wodzą Mojżesza. W przypadku dzieła Reymonta Ziemią Obiecaną jest Łódź, do której przybywało się w nadziei na zbicie fortuny. W rzeczywistości dla wielu mieszkańców cel ten był niemożliwy do zrealizowania. Miasto okazywało się dla nich molochem, w którym trudno było przetrwać. Tytuł Ziemia obiecana jest więc ironiczny. Stał się on publicystycznym określeniem Łodzi, z czasem pozbawionym pejoratywnego odcienia. kcja Ziemi obiecanej toczy się w latach osiemdziesiątych XIX wieku w Łodzi. Tematem powieści jest mechanizm "robienia pieniędzy" przez jej trzech bohaterów, z których jeden jest Polakiem (Karol Borowiecki), drugiNiemcem (Max Baum), a trzeci Żydem (Moryc Welt). Różnice pochodzenia i obyczajów nie dzielą ich, wręcz przeciwnie - wykorzystują je dla skutecznego działania i wygrywania z konkurencją. Razem zakładają fabrykę, łączy ich wspólny interes, wspólne poczucie, że należą do grupyLodzermenschów. Ten szczególny konglomerat polsko-niemiecko-żydowski ówczesnej Łodzi jest ogromnie interesujący i uderza barwnością, różnorodnością obyczajową, rozmaitością typów i postaw. Na przykładzie dziejów bohaterów, Reymont pokazał bezkompromisowość gry wolnorynkowej oraz psychologiczne podłoże i wyzysk kapitalistyczny wobec tych jednostek ludzkich, które zachowały skrupuły i odruchy sumienia oraz ich osamotnienie w społeczeństwie tego miasta. Mimo zawartej krytyki społecznej Ziemia obiecana nie jest (lub jest nie tylko) manifestem politycznym. Plastyczny i naturalistyczny obraz Łodzi i jej mieszkańców jest przykładem antyurbanizmu Reymonta, jego umiłowania przyrody oraz przeciwstawiania "naturalnego" środowiska chłopskiego i wiejskiego (jego obyczajów, systemu wartości) "patologicznemu" środowisku miejskiemu.
- Panny dworskie (Las Meninas) - obraz hiszpańskiego malarza okresu baroku Diego Velázqueza, namalowany w 1656 roku. Obecnie znajduje się w Muzeum Prado w Madrycie. Namalowany w końcowym okresie życia Velázqueza, na 4 lata przed śmiercią. Z pozoru klasyczny temat jakim jest portret infantki Małgorzaty Teresy w otoczeniu dworzan jest w istocie nowatorski i wieloznaczny. Rzadko które dzieło w historii malarstwa europejskiego dostarczyło tak wielu odmiennych interpretacji. Kompozycja obrazu jest niezwykła z względu na odwrócenie ról. W takich portretowych dziełach zwykle osoby znajdujące się na malowidle są oglądane z pozycji malarza. Tutaj malarz sam znalazł się na obrazie i patrzy na przypatrujących się tej scenie monarchom. Widz znajduje się zaraz obok nich. Obraz Panny dworskie przedstawia pięcioletnią infantkę Małgorzatę Teresę, jedyną córkę króla Filipa IV i jego żony Marianny, w uroczystym stroju w otoczeniu dworzan. Scenaprzedstawiona na obrazie rozgrywa się w galerii Cuarto del Principe Starego Alkazaru w Madrycie. Jedna z dwórek, Dona María Agustina Sarmiento, klęcząc podaje napój na tacy, druga, Dona Isabel de Velasco, w ukłonie pochyla się ku infantce. Z boku znajduje się para karzełków nazywanych Maribarbola (Maria Barbola) i Nicolasito, stojących przy potężnym, nieco znudzonym psie. Na drugim planie znajdują się jeszcze dwie niezbyt wyraźnie widoczne postacie zajętych rozmową ochmistrza i ochmistrzyni. Po lewej stronie przy sztalugach z paletą i pędzlem w ręce stoi malarz w stroju Zakonu Santiago, którym jest sam Velázquez. Uwagę przyciąga jednak niezauważony w pierwszej chwili odbijający się w lustrze w głębi obraz pary królewskiej. W głębi obrazu po prawej widać stojącego w otwartych drzwiach majordomusa odsłaniającego kotarę, jakby w oczekiwaniu na kogoś. Na ścianach w tyle sali wiszą znacznych rozmiarów obrazy ukazujące sceny mitologiczne.
- Philosophiae naturalis principia mathematica - dzieło Isaaca Newtona, w którym przedstawił prawo powszechnego ciążenia, a także prawa ruchu leżące u podstaw mechaniki klasycznej. Newton wyprowadziłprawa Keplera dla ruchu planet (sformułowane na podstawie obserwacji astronomicznych). Zostało opublikowane 5 lipca 1687. Wydanie angielskie w przekładzie Motte'a nosi tytuł The Mathematical Principles of Natural Philosophy i zostało wydane w Londynie w 1803 roku.
- Piotr Sztompka, Socjologia i społeczeństwo, w: Słownik społeczny, Wyd. WAM, Kraków 2004, s. 1226;
- Obecny kryzys socjologii dotyczy fundamentalnych założeń teorii, odnosząc się do najbardziej podstawowych problemów ontologicznych i metodologicznych tej nauki. Zarzuty formułowane przez Sztompkę mają charakter rewolucyjny, zdając się wzywać bądź to do radykalnej zmiany perspektywy teoretycznej tej nauki, bądź ostatecznego porzucenia wszelkich nadziei wiązanych z socjologią. Problem refleksyjności – wiedza socjologiczna, stając się wiedzą społeczną, przeobraża się w „samowiedzę” [samospełniające się proroctwa, samoobalające się przepowiednie]. Jaki łańcuch przyczynowy łączy sformułowaną teorię społeczną ze zmianą przedmiotu? Problem ten jest najbardziej wyrazisty w przypadku zachowań na giełdzie. Zapowiedź zwyżki skłania inwestorów do zakupów, co powoduje zwyżkę. Przewidywanie upadłości spółki skłania do sprzedaży akcji i działań zapobiegawczych. W takich przypadkach przewidywania skutkują określonymi działaniami ludzkimi. Wobec tego przewidywanie zachowań można potraktować nie jak test danej teorii (T), lecz jako teorię T1, która przewiduje ludzkie reakcje na przewidywania teorii T, następnie T2, T3 itd…. Proces konstruowania teorii T1, T2, T3, T4 itd. przypomina proces faktualizacji i jest w istocie uchylaniem kolejnych idealizacji.
- Problem historyzmu – na ile aktualny stan zjawisk i problemów społecznych jest uzależniony od ich stanów przeszłych; na ile stan teraźniejszy jest nam w stanie powiedzieć cokolwiek o stanie przyszłym? W jaki sposób dokonuje się dziedziczenie kulturowe, przekaz tradycji?
- Problem morfogenezy (strukturalizacji) – wyłaniania się utrwalonych, obiektywizowanych form instytucjonalnych z płynnego procesu działań społecznych i interakcji. Tworzą je na pewno ludzie, lecz w jaki sposób ulegają one obiektywizacji i stają się ”faktami społecznymi” w sensie Durkheimowskim?
- Problem konwencjonalności – Czy regularności obserwowane w świecie społecznym są konieczne, obiektywne, słowem, czy też są one przejawem norm, reguł, norm, wzorów – konwencjonalnie ustanowionych przez ludzi w toku podejmowanych działań, będących zapisem ich doświadczenia społecznego.
- Problem podmiotowości – zakresu wolności jednostki. Jak człowiek tworzy własną autonomię, konstruuje własną autnomię, tworzy samego siebie?